TMMOB'NE BAÐLI MESLEK ODALARINCA AÇILAN DAVALAR SONUCUNDA ÝPTAL EDÝLMÝÞ OLAN 1/100.000 ÖLÇEKLÝ ÝSTANBUL ÝL ÇEVRE DÜZENÝ PLANI, ÝSTANBUL BÜYÜKÞEHÝR BELEDÝYE MECLÝSÝ'NCE OY ÇOKLUÐU ÝLE YENÝDEN ONAYLANDI. PLANIN, YEREL SEÇÝMLERE BÝR BUÇUK AY KALA, DÖNEMÝN SON BELEDÝYE MECLÝS TOPLANTISINDA, YANGINDAN MAL KAÇIRIRCASINA UYGULAMAYA SOKULMAYA ÇALIÞILMASI CÝDDÝ BÝÇÝMDE SORGULANMASI GEREKEN ETÝK BÝR SORUNDUR. NORMAL KOÞULLARDA ÝSTANBUL'UN GELECEÐÝNÝ BELÝRLEYECEK PLAN KARARLARININ YENÝ SEÇÝLECEK BELEDÝYE MECLÝSÝ'NÝN YETKÝSÝNE BIRAKILMASI GEREKÝRKEN, PLANI SON ANDA ALEL ACELE UYGULAMAYA SOKMAKTAKÝ TELAÞI ANLAMANIN EN GERÇEKÇÝ YOLU ÝSE, PLANLAMA SÜRECÝ VE PLANIN ÝÇERÝÐÝ ÝLE ÝLGÝLÝ BÝR DEÐERLENDÝRME YAPMAKTAN GEÇMEKTEDÝR.

Bilindiði gibi, yanýltýcý bir katýlýmcýlýk ve þeffaflýk maskesiyle pazarlanmak istenmesine ve meslek odalarýnýn da bu planýn katýlýmcýlarýndan olduðu doðrultusundaki yanýltýcý propaganda çalýþmalarýna karþýn, hazýrlanma süreci boyunca görüþ ve katkýlarýmýzýn alýnmasýnýn söz konusu olmadýðý 22.08.2006 tasdik tarihli 1/1000 000 ölçekli Ýstanbul Ýl Çevre Düzeni Planý hakkýnda TMMOB‘ye baðlý meslek odalarýnca iptal davalarý açýlmýþ ve plan, 21.03.2008 tarihinde yargý kararý ile iptal edilmiþtir.

Bu sürecin ardýndan, Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi‘nce 1/100 000 plan üzerinde yeniden çalýþýlmaya baþlanmýþ ve bu çerçevede, TMMOB‘ye baðlý meslek odalarýna yönelik göstermelik bir "katýlým süreci" baþlatýlmýþtýr. Bu süreçte,  Þehir Planlama Müdürlüðü‘nün,   14.07.2008 tarihli yazýsý ile, "1/100 000 Ýstanbul Ýl Çevre Düzeni Planý  revizyon çalýþmalarý tamamlanmýþtýr" diyerek planý onay için Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi Meclisi‘ne  göndermesinden 15 gün sonra, 28.07.2008 tarihli yazýsý ile,  meslek odalarýný "taslak plana iliþkin görüþ ve önerilerini almak üzere(!...)"14.08.2008 tarihinde toplantýya davet etmesi  ve ardýndan da plana iliþkin yazýlý görüþlerini istemesi , katýlým sürecinin  niteliði hakkýndaki  en açýk ve tartýþýlmaz göstergedir. Bu süreç sonunda hazýrlanan 1/100 000 ölçekli Ýstanbul Ýl Çevre Düzeni Planý, yerel seçimlerin hemen öncesinde, dönemin son Belediye Meclisi toplantýsýnda, 13.02.2008 tarihinde,  oy çokluðu ile onaylanmýþtýr.

Ýptal edilmiþ plandaki sakýncalý planlama yaklaþýmýnýn yeni onaylanan plana da aynen yansýdýðý;  yeni planýn da aynen iptal edilen plan gibi, teknik olarak yeterli olmayan, planlama ciddiyetiyle hiç baðdaþmayan, kente insan öncelikli deðil, rant ve pazarlama öncelikli bakan bir yaklaþýmýn ürünü olduðu söylenebilir.  Bu çerçevede, kentin geliþmesini daha da olumsuz yönlere çekecek plan kararlarýnýn yeni planda da yer aldýðý görülmektedir.  Bunun yaný sýra, yeni plan,  sakýncalý planlama yaklaþýmýnýn kaçýnýlmaz ürünü olarak, yeni sakýncalarý plan kararlarýný da beraberinde getirmiþtir. 

Yeni plandaki göze çarpan bazý plan kararlarýna kýsaca deðinmek,  planýn içeriði, niteliði ve hedefi hakkýnda bir fikir vermeye yetecektir:

1 - Merkezi hükümet tarafýndan bir üst plana dayanmaksýzýn gündeme getirilmiþ olan Kartal, Zeyport, Haydarpaþa v.b. gibi bir çok kentsel dönüþüm projesi iptal edilen planda yer aldýðý gibi, yeni planda da yer almaktadýr. Yeni plan, buna ilaveler de getirmektedir.  Ýlginç bir örnek, iptal edilen planda konut alaný olan Ataþehir‘in Batý yakasýnýn,  yeni planda   "1. Derece Ticaret ve Hizmet Merkezi"ne dönüþtürülmüþ olmasýdýr. Ýptal edilen 1/100.000 ölçekli planda konut alaný olan Ataþehir‘in Batý yakasý, plan kararlarý hiçe sayýlarak, Baþbakan tarafýndan finans merkezi olarak açýklanmýþ ve TOKÝ tarafýndan, yetkisini aþarak, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planlarla MÝA(Merkezi Ýþ Alaný)  olarak planlanmýþ; onaylanan yeni 1/100 000 Ýstanbul Ýl Çevre Düzeni Planý‘nda da bu karara aynen uyularak, bu alan, konuttan "1. Derece Ticaret ve Hizmet Merkezi"ne dönüþtürülmüþtür.

Kent ve insan odaklý olmayýp "Ýstanbul‘un pazarlanmasý ve küresel þirketlere rant alaný sunulmasý" anlayýþý temelinde gündeme getirilmiþ olan bu gibi projeler ve bunlarýn tetikleyeceði diðer plansýz projeler Ýstanbul‘un tarihsel, doðal deðerlerine zarar verecek ve gereksinimi olan saðlýklý geliþimini önünde engel teþkil edecektir.

Herhangi bir araþtýrmaya, bir üst plana dayanmayan, sadece Ýstanbul‘un pazarlanmasýna yönelik bir yaklaþýmýn eseri olan bu kentsel projelerin hiçbir analiz ve sentez çalýþmasýna ve deðerlendirmesine dayanmaksýzýn kabul edilerek plana dahil edilmesi gerekli planlama ciddiyetiyle asla uyuþmamaktadýr. Bu sonuçta ortaya çýkan planý bir "paylaþým ve pazarlama" belgesine dönüþtürmektedir.

2 - Ýptal edilen planda, "Doðal Yapý Eþik Sentezi" paftasýnda "Mutlak Korunacak Alan" olarak gösterilmiþ alanlarýn yapýlaþmaya açýlmýþtý. Bu alanlarýn hemen hepsi, fonksiyonlarýnda deðiþiklik olmakla birlikte, gene yapýlaþmaya açýk alanlar olarak planlanmýþtýr. Araþtýrma sonucu varýlan sentezin plan kararlarýna esas olmak üzere kullanýlmasý planlamanýn olmazsa olmaz koþullarýndan biridir ve bunu bu derece açýkça çiðneyerek korunmasý zorunlu doðal deðerleri yok etmek, Ýstanbul için geri dönülmesi olanaksýz kayýplar yaratacaktýr.

Bu arada, eski plana altlýk olarak hazýrlanan "Doðal Yapý Eþik Sentezi-1" paftasýnda da deðiþiklik yapýldýðý;  "Doðal Eþik Sentezi" baþlýklý yeni bir sentez paftasý düzenlendiði; eski sentez paftasýnda ,  "Mutlak Korunacak Alan" olarak gösterilmiþ olan bazý alanlarýn, yeni sentez paftasýnda "mutlak korunacak alan" statüsünden çýkarýlarak, bir alt deðerdeki "öncelikli korunacak alan" olarak gösterilmiþ olduðu; batý sýnýrýnda Deðirmenköy ve Çanta‘daki geliþme konut alanlarýnýn da bu çerçevede statüsü deðiþtirilmiþ alan üzerinde yer aldýklarý görülmektedir.

3 - Kentin yaþam kaynaklarýnýn, ormanlarýnýn, içme suyu havzalarýnýn korunmasý, bunun için kentin kuzeye doðru geliþimini engellenmesinden söz eden plan raporlarýnýn aksine, iptal edilen eski planda olduðu gibi yeni planda da kuzeye geliþime yol açacak plan kararlarý yer almaktadýr.  Yeni planda iptal edilen plandakilere yeni sakýncalý plan kararlarý da ilave edilmiþtir: Bu çerçevede, Ümraniye‘de, hem de 2-B arazisi üzerine Ticaret ve Hizmet Alt Merkezi kararý getirildiði görülmektedir. Bu alan, 2-B alaný olmanýn ötesinde, Elmalý içme suyu havzasý ve orman alanýna komþudur. Bu alana getirilen bu plan kararý etrafýnda yaratacaðý çekim alaný ile kuzeye doðru geliþimi teþvik ederek, içme suyu havzasý ve orman alanlarýnda yeni yapýlaþmalara ve dolayýsýyla ciddi tahribata neden olacaktýr.

Yeni plandaki bir baþka sakýncalý karar örneði de, Batý yakasýnda, kentin kuzeyinde, iki baraj havzasý arasýnda , "Tarýmsal Karakteri Korunacak Alan" üzerinde yer alan "Kentsel ve Bölgesel Donatý Alaný" dýr. Planýn Aralýk ayýnda meclise giren þeklinde, bu alan "Üniversite Alaný" olarak gösterilmiþti; onaylanan planda "Kentsel ve Bölgesel Donatý Alaný" olarak gösterilmiþ. Anlaþýlan o ki, direk Üniversite Alaný olarak gösterilmesi yerine, neredeyse istenen her fonksiyonu ifade eden bir lejant kullanýlmasý yeðlenmiþ. Bu alanýn etrafýnda hiç yerleþme yok ve korunacak alanlarla çevrili etrafý. Bu alana bu tür bir donatý alaný gelmesine ihtiyaç olmadýðý gibi, mutlak korunmasý gereken bir alanda bir çekim merkezi yaratarak doðal deðerlerde tahribata neden olmak son derece sakýncalýdýr. Bu konuda plandaki tek örnek de bu olmayýp, bu tür kararlarýn önceden pazarlýklarý yapýlan projelerin ürünü olmasý olasýlýðý da yüksektir.

4 - Yeni planda, Batý Yakasý‘nda, E-5 kuzeyinde, "Tarýmsal Niteliði Korunacak Alan" üzerinde Ýstanbul için 3. bir havalimaný kararý getirilmiþtir. Bu kararýn planlama süreci sonunda oluþmuþ bir karar olmadýðý açýktýr. Ýptal edilen planda böyle bir karar söz konusu olmadýðý gibi,  devam edilen plan çalýþmalarý sürecinin hiçbir aþamasýnda da böyle bir ihtiyacýn hiç söz konusu olmadýðý bilinmektedir. Ta ki Ulaþtýrma Bakanlýðý 3. bir havalimaný yapýlacaðý açýklamasý yapana kadar... Yani, gene planlama bütününden uzak biçimde merkezi hükümet tarafýndan gündeme getirilen ve yerel yönetim tarafýndan da hemen plana iþlenen bir yatýrým kararý söz konusu. Plandaki bu ihtiyaç dýþý yeni havalimaný korunmasý gerekli alanlarý cazibe merkezleri haline getirecek bir konumdadýr ve Sabiha Gökçen Havalimanýnýn Kurtköy ve çevresinde yarattýðý geliþmelerin ve tahribatýn bu alanlarda da yaratýlmasýna neden olacaktýr.

5 - Yeni planda Küçükçekmece içme suyu havzasý olmaktan çýkarýlmýþtýr; 1. ve 2. derece arkeolojik sit alaný olan gölün batý yakasýnýn tamamý da "Üniversite Alaný" olarak gösterilmiþtir. Valiliðin dergisinde dahi geniþ tanýtýmý yapýlan ve kazýlar sonucunda Ýstanbul için son derece önemli ve çarpýcý verilere ulaþýlan bu alanýn yapýlanmaya açýlmasýnýn hiçbir mantýklý açýklamasý yoktur.

Küçükçekmece, plan raporlarýnda da vurgulandýðý gibi, Ýstanbul‘un "ekolojik ve biyolojik önem taþýyan doðal yaþam mekanlarý" arasýnda yer almaktadýr.  Ayrýca, gene raporda da vurgulandýðý gibi, "Büyükçekmece ve Küçükçekmece Gölü ayný zamanda planlama bölgesinin en önemli su toplama havzalarýnýn ve su yüzeylerinin baþýnda gelmektedir".  Havzanýn yaklaþýk 400 endemik (bu bölgeye özgü) türe sahip olduðunu da göz ardý etmemek gerek. Bu çerçeve de, Küçükçekmece havzasý ve yakýn civarý için alýnan kararlar son derece sakýncalý, tarihi, kültürel ve doðal deðerler üzerinde geri dönüþü olmayan tahribatlara neden olacak kararlardýr.  Bu konuda söylenebilecek en doðru söz, Küçükçekmece havzasýnýn tekrar geri kazanýlmasýnýn vazgeçilmez bir zorunluluk olduðudur.

Kýsacasý, küreselleþmenin planý projeler toplamýna indirgeyen yaklaþýmýnýn tam bir yansýmasý olan, kenti ulusal ve uluslararasý piyasaya pazarlamaktan baþka amacý olmayan, tarihi ve doðal deðerleri, doðal hammadde kaynaklarýný, ormanlarý, tarým alanlarýný, içme suyu havzalarýný korumaktan, bu çerçevede kuzeye geliþmeyi engellemekten söz eden  "parlak ve uyutucu" sözlerle dolu plan raporuna karþýn, tam da aksini doðuracak plan kararlarý içeren ve bu çerçevede, hayata geçirildiði takdirde Ýstanbul‘un yaþadýðý tahribat sürecini daha da hýzlandýracak olan bu planýn yürürlüðe sokulmamasý gerekir. Uyarýlarýmýza karþýn planýn uygulamaya sokulmasý halinde, iptal edilmesi için elimizdeki tüm olanaklarý devreye sokacaðýmýzý, bu arada yargýya da baþvuracaðýmýzý kamuoyuna saygýyla duyuruyoruz.

23.02.2009

TMMOB Çevre Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi

TMMOB Elektrik Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi

TMMOB Ýnþaat Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi

TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odasý

TMMOB Maden Mühendisleri Odasý

TMMOB Mimarlar Odasý Ýstanbul Büyükkent Þubesi

TMMOB Orman Mühendisleri Odasý

TMMOB Peyzaj Mimarlarý Odasý Ýstanbul Þubesi

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi