PİRİNÇ TEBLİĞİ TASLAĞI’NA İLİŞKİN TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI’NIN GÖRÜŞÜ
PİRİNÇ TEBLİĞİ TASLAĞI‘NA İLİŞKİN
TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI‘NIN GÖRÜŞÜ
Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme | Teklif | |
ODA‘mız; pirinç tebliğ taslağının, gerek çeltik üreticisinin ve gerekse pirinç tüketicisinin zarar görmeyeceği doğrultuda hazırlanmasının gerekliliğine inanmaktadır.
Bilindiği üzere çeltik üretimimiz pirinç tüketim ihtiyacımızı karşılayamayacak seviyede olduğundan şu an için ülkemiz pirinçte net ithalatçı konumundadır.
Diğer taraftan, dış piyasalarda çeltik ve pirinç fiyatlarının, iç piyasa fiyatlarına kıyasla düşük olması nedeniyle sektör, ithal ürünü tercih etmektedir.
Ülkemiz, çeltik üretimi açısından uygun ekolojik özelliklere sahiptir, dolayısıyla üretim-tüketim arasındaki dengesizliği giderebilme olanağımız bulunmaktadır. Nitekim çeltik üretimimiz TÜİK verilerine göre 2000 yılında 350.000 ton iken, 2004 yılında 490.000 ton seviyelerine yükselmiştir.
2004 yılında üretilen çeltiklerin piyasalarda en iyi şekilde değerlendirilmesi ve üreticilerin pazarlama güçlükleri yaşamamalarını teminen, TMO denetiminde; üreticilerden yapılacak çeltik alımı karşılığında 500.000 ton çeltik veya eşdeğeri 300.000 ton pirinç ithalatına yönelik Tarife Kontenjanı açılmıştır.
Tarife kontenjanı kapsamında, 2004 yılında TMO denetiminde, firmalarca ülke içinde 440.000 ton çeltik alımı yapılmıştır. Tarife kontenjanından her kesim yararlanmış, ithalatçı, sanayici, fabrikacı ayrımı yapılmamıştır. İthalat lisansları üreticilerden çeltik satın alanlara verilmiş, bu sayede üretici çok kanaldan çeltiklerini pazarlayabilmiş, TMO alımları düşmüştür.
Ancak, Türkiye‘ye en çok pirinç ihraç eden ABD, tarife kontenjanı uygulamasının kaldırılması için baskılar yapmaya başlamış, DTÖ nezdinde girişimlerde bulunmuş ve sonuçta 2005 yılından sonra tarife kontenjanı açılmamıştır.
Bütün bunlara karşın, 2005 yılından itibaren üreticiler tarafından çeltik üretimi, karlı bir üretim olarak benimsenmiş ve üretim miktarlarında artış olmuştur.
Çeltik üretimimiz 2005 yılında 600.000 ton, 2008 ve 2009 yıllarında 750.000 tona ulaşmıştır. Bugün üretmekte olduğumuz 750.000 ton çeltik, 450.000 ton pirince karşılık gelmektedir. Ancak yıllık pirinç ihtiyacımız 550.000 ile 600.000 ton civarındadır. Dolayısıyla aradaki farkın ithalatla karşılanması şimdilik kaçınılmaz görünmekle birlikte önümüzdeki yıllarda üretimin daha da artarak ülke tüketimine yeterli düzeye ulaşabileceği söylenebilir.
Yukarıda da değinildiği üzere sektör, iç piyasadan alım yapma yerine ithal ürünü tercih etmektedir. Ancak ithal ürünün yerli ürüne kıyasla kalitesiz olduğu, gerek sektör ve gerekse ülke üreticileri tarafından bilinmektedir.
Durum bu eksende değerlendirilerek tebliğ taslağı genel olarak incelendiğinde ilk göze çarpan, pirinçte kırık tane oranının % 10 seviyesine yükseltilmiş olmasıdır. Ülke içinde üretilen çeltiklerimiz yüksek randımana (%60) sahip çeltiklerdir.
Özellikle Güney Marmara ve Trakya‘da pirinç imalatı yapan fabrikalar ileri teknoloji kullanmaktadır. İleri teknoloji ile imal edilen pirinçler son aşamada sorteks cihazlarından geçirilerek istenmeyen bütün maddelerden arındırılıp sıfır kırıklı saf pirinç elde edilmektedir.
TSE pirinç standardında uzun taneli pirinçler için % 3, orta ve kısa taneli pirinçler için ise % 5‘e kadar kırık toleransı bulunduğundan, imalat sonucunda söz konusu oranlarda kırık tane, pirince ilave edilebilmektedir. Pirinç tebliğinde kırık tane oranının % 10‘a çıkarılmasının anlamı, kalitesiz ithal pirinç girişine onay vermekten başka bir şey değildir. Ülke içinde bu kadar kaliteli çeltik üretilirken, Osmancık-97 gibi ulusal bir çeşidimiz daha önce ülke içinde üretilen dış orijinli çeltikleri piyasadan kaldırmışken, pirinçte kırık tane oranının % 10‘a çıkarılmak istenmesi ulusal üretime darbe vurulmasına neden olacaktır.
Diğer taraftan tebliğ taslağında, Pirinç etiketleri üzerine "pilavlık pirinç", ‘dolmalık pirinç" gibi ifadelerin yazılmasına izin verildiği görülmektedir. ODA olarak, pirinç etiketleri üzerine "pilavlık pirinç", "dolmalık pirinç", "ekonomik pirinç", "çorbalık pirinç" gibi ifadeler yazılmasının doğru olmadığı düşüncesindeyiz. Etiket üzerinde bu tip ifadelerin yer alması ülkemizde üretilen pirinçlerden kalite olarak oldukça düşük nitelikleri olan ithal pirinçlerin birbiri ile karıştırılarak kolaylıkla tüketime sunulmasına neden olacaktır. Neticede ülke üretimimiz zarar görecek ve Türk üreticisi yerine Amerikan çiftçisi desteklenmiş olacaktır.
|
Taslağa ilişkin görüş, değerlendirme ve tekliflerimiz maddeler halinde aşağıda görülmektedir.
| |
Taslak Maddesi | Görüş ve Değerlendirme | Teklif |
Tanımlar Madde 4
|
4 üncü maddenin ( c) bendinde; "Kavuzsuz pirinç; Yalnızca kavuzları soyulmuş olan çeltiği," tanımı yapılmıştır. 4 üncü maddede "pirinç" tanımı yer almamıştır. 4 üncü maddenin (h) bendinin 9 uncu fıkrasında yer alan mandık veya kırmızı tane" tanımında eksiklik bulunmaktadır. "mandık pirinç" taneleri kırıldığında iç yüzeyinin de tamamen kırmızı olarak görülür. Bu nedenle "kırmızı çizgili tane" ile "mandık" zaman zaman karıştırılmaktadır.
|
4 üncü maddenin ( c) bendinde "kavuzsuz pirinç" olarak "kargo ya da kahverengi pirinç" tanımı yapılmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır. Ancak gerek pirinç üretiminde ve gerekse ticaretinde "kargo ya da kahverengi pirinç " yerleşmiş bir tanımdır. Bu nedenle "kavuzsuz pirinç" tanımının aşağıdaki şekilde değiştirilmesi gerekmektedir. "Kargo ya da kahverengi pirinç; sadece dış kavuzu alınmış fakat parlatma işleminden geçmemiş taneyi" Buna bağlı olarak; 4 üncü maddenin (ç) ve (d) bentlerinin, ( c) bendinde yer alan tanıma uyarlı hale getirilmesi uygun olacaktır. 4 üncü maddeye aşağıdaki tanımın eklenmesi gerekmektedir. "pirinç; değirmenleme işlemiyle kepek kısmı tamamen veya kısmen ayrılmış ve embriyosu alınmış taneyi, 4 üncü maddenin ( h) bendinin 9 uncu fıkrasının aşağıdaki şekilde değiştirilmesi gerekmektedir. "Mandık ya da kırmızı tane; tane yüzeyi ve tane içinin tamamı kırmızı renkte olan taneyi"
|
Ürün Özellkileri Madde 5
| 5 inci maddenin (f) ve (g) bendleri 4 üncü maddenin ( c) bendi için önerdiğimiz "kargo ya da kahverengi pirinç" tanımına uyarlı hale getirilmelidir. | 5 inci maddenin (f) ve (g) bendleri aşağıdaki şeklilde yeniden düzenlenmelidir. " f) Pirinç içerisinde kargo ya da kahverengi pirinç ile çeltik miktarı ayrı ayrı % 0.05‘ i geçmemelidir." "g) Kargo ya da kahverengi pirinç içindeki çeltik miktarı % 1‘ i geçmemelidir."
|
Ambalajlama ve etiketleme-işaretleme Madde 10
| 10 uncu maddenin (ç) bendinde ürüne ait çeşit adının ürün etiketinde belirtilebileceği şeklinde bir ifade kullanılmıştır. Tebliğde ürün etiketi üzerinde çeşit adının mutlaka belirtilmesi net bir hükme bağlanmalıdır. 10 uncu maddenin (d) bendinde; "Pirinç etiketinde "pilavlık pirinç", ‘dolmalık pirinç" gibi kullanım amacına yönelik ifadeler etiket üzerinde yer alabilir. Bu ifadeler kullanılmak istendiği takdirde menşei de aynı yüzde, aynı puntoyla yazılmalıdır." şeklinde bir hüküm bulunmaktadır. Pirinç etiketleri üzerine "pilavlık pirinç", "dolmalık pirinç", "ekonomik pirinç", "çorbalık pirinç" gibi ifadeler yazılmasını doğru bulmuyoruz. Zira bu ifadeler, tüketiciyi tam anlamıyla yanılgıya düşürecektir. Etiket üzerinde bu tip ifadelerin yer alması, tüketiciye, o ürünün özel olarak pilavlık, dolmalık veya çorbalık olarak üretilip, piyasaya sunulduğu izlenimini verecektir. Bu nedenle etikette bu tip ifadeler yerine mutlaka çeşit ismi yer almalıdır. Çeşit ismi yazılmadığı takdirde ülkemizde üretilen pirinçlerden kalite olarak oldukça düşük nitelikleri olan ithal pirinçler bu yöntemle tüketime sunulacaktır.(örnek olarak Amerikan Calrose gibi, mısır pirinci gibi). Bu da haksız rekabete neden olacaktır. Daha da ötesinde ulusal üretimimiz zarar görecektir. Bu bendin çıkacak tebliğde yer alması halinde ülke üreticileri yerine Amerikan çiftçisi desteklenmiş olacaktır. 10 uncu maddenin ( e) ve (g) bentlerinde "loonzain", "riso sbramato", "parboiled pirinç" gibi yabancı dilde ifadeler yer almıştır. | 10 uncu madde (ç) bendinin ilk cümlesinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesi gerekmektedir. "ürün etiketinde çeşit adı üreticinin net olarak görebileceği büyüklükteki puntolarla mutlaka belirtilecektir. 10 uncu maddenin (d) bendinin yan sütundaki gerekçeler ve ulusal çıkarlarımız dikkate alınarak kesinlikle tebliğ taslağından çıkarılması gerekmektedir.
10 uncu maddenin ( e) ve (g) bentlerinin taslaktan çıkarılması gerekmektedir.
|
EK-1, EK-2 ve EK-3 | Tebliğ Taslağı‘nın "Organik ve İnorganik Yabancı maddelerin Miktarları" başlıklı EK-1 tablosu ile "Kusurlu tane Oranları" başlıklı EK-2 tablosunun üzerinde bazı değişiklikler yapıldıktan sonra birleştirilerek tek bir tablo haline getirilmesi gerekmektedir. | EK-1 ve EK-2 tablonun aşağıda görülen başlıkla önerimiz doğrultusunda yeniden düzenlenmesi, ayrıca 5 inci maddenin (ç) ve (d) bentlerinin önerimize uyarlı hale getirilmesi, EK-3 tablo başlığının da EK-2 olarak değiştirilmesi gerekmektedir. |
EK-1 PİRİNÇTE KALİTE UNSURLARI VE LİMİTLERİ
Ürün adı | Organik yabancı madde (ağırlıkça en fazla %) | İnorganik yabancı madde (ağırlıkça en fazla %) | Ham tane ve tebeşirleşmiş tane (ağırlıkça en fazla %) | Mandık ya da kırmızı tane (ağırlıkça en fazla %) | Kırmızı çizgili tane (ağırlıkça en fazla %) | Doğal şekil bozukluğu olan tane, benekli tane, lekeli tane, sarı tane ve amber tane toplamı (ağırlıkça en fazla %) | Kırık tane (ağırlıkça en fazla %) |
Uzun Taneli Pirinç
|
0.3 |
0.05 |
1 |
0.5 |
0.5 |
0.5 |
3 |
Orta Taneli Ve Kısa Taneli Pirinç
|
0.4 |
0.1 |
2 |
1 |
1 |
1 |
5 |
Kargo Ya Da Kahverengi Pirinç
|
1.5 |
0.1 |
6 |
4 |
- |
2 |
5 |
Az Değirmenlenmiş Pirinç
|
1 |
0.1 |
2 |
1 |
2 |
1.5 |
5 |
Yarı Haşlanmış Kargo Yada Kahverengi Pirinç
|
1.5 |
0.1 |
6 |
4 |
2 |
1.5 |
5 |
Yarı Haşlanmış Değirmenlenmiş Pirinç
|
0.5 |
0.1 |
2 |
1 |
2 |
1.5 |
5 |
Aromalı Pirinç
|
0.5 |
0.1 |
2 |
1 |
1 |
1 |
5 |
Kırık Pirinç
|
0.5 |
0.1 |
6 |
4 |
2 |
2 |
- |
Kırıntı Veya Toz Kırık
|
1.5 |
0.1 |
- |
- |
- |
- |
- |