Uygulanan politikalar, çiftçiyi buðday ekmekten vazgeçirmektedir. Türkiye`de 2000 yýlýnda 94 milyon dönüm alanda buðday ekimi yapýlýrken, 2014 yýlýnda 77 milyon dönüm buðday ekilmiþtir...

 BUÐDAY DOSYASI  

Türkiye, birçok ürünün yetiþtirilmesine imkan veren iklim ve ekolojik özellikleri nedeniyle tarýmsal üretim açýsýndan avantajlý bir ülke olup, toplam istihdamýn %24,6`sý tarým sektöründe yer almaktadýr. 

Türkiye`de hububat ekim alanlarýndaki en belirgin artýþ 1951-60 döneminde olmuþtur. Bu artýþ Marshall Planý çerçevesinde tarýmda yaþanan hýzlý traktörleþmeye baðlý olarak mera alanlarýnýn sürülmesiyle saðlanmýþtýr. Hububat üretiminde 1950`li yýllardaki artýþlar ekim alanlarýndaki geniþlemeden, 1970`lerden sonraki artýþlar ise verimdeki yükselmeden kaynaklanmýþtýr. 

Buðday ekim alanlarý ve üretimindeki ilk önemli artýþ 1936-40 döneminde Buðday Koruma Kanunu nedeniyle olmuþtur. Ekim alanýndaki artýþlarýn yeniden hýzlanmasý 1950`lerden sonra baþlamýþ; 1951-55 döneminde 6,  1961-65`te 7,8, 1976-80`de 9,3 milyon hektara ulaþmýþtýr.  

1946-60 döneminde görülen artýþlarda 1949`dan sonra traktör sayýsýnýn hýzla artmasý etkili olmuþtur. Ekim alanlarý 1991-95 döneminde 9,6 milyon hektara ulaþmýþ; ancak bu dönemden sonra gerilemeye baþlayarak 2006-2010 döneminde 8,1 milyon hektara düþmüþtür.

1986-90 döneminde 18,9 milyon yon olan üretim, 2005-2010 dönemi ortalamasý olarak yýllýk 19 milyon ton olarak gerçekleþmiþtir. Baþka bir ifadeyle buðday üretimi 30 yýldýr yerinde saymaktadýr. Türkiye`de çeþit sayýsýndaki fazlalýða karþýn; buðday verim ve üretiminde belirgin artýþlar saðlanamamaktadýr. Ekim alanlarýnýn tarla alanlarý üst sýnýrýna ulaþmasý ve üretimin kurak koþullarda yapýlmasý; verimi ve dolayýsýyla üretim düþürmektedir. Öte yandan bu dönemde tahýllarda verimlilik ve maliyet sorunlarýný çözmek için ciddi bir çaba gösterilmediði öne sürülebilir.  

Ülkemiz dünyanýn önde gelen un ihracatçýlarýndan biridir. Bu nedenle iç tüketimin yaný sýra, sektördeki en önemli hububat talebi un fabrikalarýndan gelmektedir. Ayrýca yem sanayi ve ihracata konu olan beyaz et sektörünün de hububat talebi olmaktadýr. 

Türkiye yüzölçümünün %30`u (23,8 milyon hektar) tarým yapýlabilir özelliktedir. Tarým alanlarýnýn nadas alanlarý hariç %65,5`i (15,6 milyon hektar) tarla bitkilerine ayrýlmýþtýr. Bu alanýn da yaklaþýk %74`ünde (11,5 milyon hektar) hububat ekilmektedir. Hububat ekim alaný içerisinde %67,2`lik pay ile ilk sýrada buðday, %23,7`lik payla ikinci sýrada arpa ve %5,7`lik payla mýsýr üçüncü sýrada yer almaktadýr. Bu ürünleri sýrasýyla çavdar, çeltik, yulaf ve tritikale izlemektedir. 

Buðday üretimi, ülkemizin her bölgesinde yapýlmaktadýr. Bu nedenle buðday, tarla bitkileri içerisinde ekiliþ alaný ve üretim miktarý bakýmýndan ilk sýrayý almaktadýr. Son 20 yýlda buðday ekim alanlarý 7,5- 9,8 milyon hektar arasýnda; üretimi ise 17,2 – 22,05 milyon ton arasýnda deðiþmiþtir. Ülkemizde artan nüfusla birlikte buðday talebi de artmaktadýr. Ekmek, bulgur, makarna, irmik, bisküvi, niþasta ve buðdaya dayalý diðer unlu mamuller tüketimi dikkate alýndýðýnda buðday tüketimimiz 18-18,5 milyon ton düzeyindedir.

Türkiye`de Hububat Alanlarý 

Son 14 yýla bakýldýðýnda buðday ekim alanlarýnýn 7,5–9,4 milyon hektar arasýnda; üretim miktarýnýn ise 17,2–22,1 milyon ton arasýnda deðiþtiði görülmektedir. 2007 yýlýnda yaþanan kuraklýk nedeniyle üretim 17,2 milyon ton olarak gerçekleþmiþtir. TÜÝK`e göre 2013 yýlýnda buðday üretimi 22,050 milyon ton olup; 2014 yýlý itibariyle 19,0 milyon tona düþtüðü tahmin edilmiþtir. 

Yýllar Ýtibariyle Buðday Üretimi 

Buðday Türkiye`nin her bölgesinde yetiþtirilebilmekle birlikte özellikle Orta Anadolu Bölgesi`nde yaygýn olarak üretilmektedir. Nitekim 2013 yýlý ekmeklik buðday üretiminde %36`lýk pay ile ilk sýrada Orta Anadolu Bölgesi yer almaktadýr. Orta Anadolu`yu %15 oranýyla Marmara Bölgesi ve %14 oranýyla Güneydoðu Anadolu Bölgesi izlemektedir. Üretimden en az pay %7 ile Doðu Anadolu ve Ege Bölgeleri almaktadýr. Makarnalýk buðday üretiminde ise ilk sýrayý %46`lýk payla Güneydoðu Anadolu Bölgesi almakta, ikinci sýrada Orta Anadolu Bölgesi (%28), üçüncü sýrada ise Ege Bölgesi (%13)  yer almaktadýr. 

Bölgeler Bazýnda Buðday Üretimi (2013 yýlý, Bin ton) 

Buðday üretimi bakýmýndan kendine yeterli düzeyde olan Türkiye`de, bazý yýllar olumsuz iklim koþullarýna baðlý olarak üretimde ve kalitede yaþanan sorunlardan dolayý talep karþýlanamamakta ve ithalat yapýlmaktadýr. Buðday ithalatý 2002 yýlýnda 1 milyon 117 bin ton olarak gerçekleþmiþ; 2011 yýlýnda ise son yýllarýn en yüksek seviyesi olan 4 milyon 755 bin tona ulaþmýþtýr.

 Türkiye`nin Yýllar Ýtibariyle Buðday Ýthalat Miktarlarý 

2011 yýlýnda buðday ithalatýnýn yüksek olmasýnýn temel nedeni, 25 Þubat–1 Mayýs 2011 tarihleri arasýnda buðdayýn gümrük vergisi oranýnýn %130`dan %0`a indirilmesidir. 2013 yýlýnda buðday ithalat miktarý ise 4 milyon 53 bin ton olarak gerçekleþmiþtir. 

Buðday ithalatýnýn büyük çoðunluðu navlun ve rekabetçi fiyat avantajýna baðlý olarak Rusya Federasyonu, Kazakistan, ABD ve Ukrayna`dan yapýlmaktadýr. 

2002-2013 DÖNEMÝNDE GÝRDÝ FÝYATLARI 4 KAT ARTTI 

Gýda Tarým ve Hayvancýlýk Bakanlýðý`nýn verilerine göre; 2002-2013 yýllarýný kapsayan dönemde kimyasal gübre fiyatlarý cinsine göre %240-%320 düzeyinde artmýþtýr. Ayný dönemde karma yem ve mazot fiyatlarýndaki artýþ ise %300`ü bulmuþtur. 

Yýllara Göre Tarýmsal Girdilerin Fiyatlarýndaki Deðiþmeler 

TMO 2013 yýlýnda ekmeklik buðdayýn fiyatý 720 TL/ton olarak açýklanmýþtýr. Buna göre, 2002–2013 yýllarýný kapsayan dönemde ekmeklik buðdayýn fiyatý %210 düzeyinde artmýþtýr. Buna karþýlýk (daha önce açýklandýðý þekilde) kimyasal gübre ve mazot fiyatlarýndaki ortalama artýþ ise %300`ü bulmuþtur. 

 TMO`nun Belirlediði Buðday Müdahale Alým Fiyatlarý Deðiþimi 

Kaynak: TÜÝK ve Uluslararasý Hububat Konseyi (IGC: International Grains Council)