İLK DÖRT AYIN ARDINDAN RUSYA KRİZİNİN TARIMSAL İHRACATIMIZA OLAN ETKİSİ
İLK DÖRT AYIN ARDINDAN
RUSYA KRİZİNİN TARIMSAL İHRACATIMIZA OLAN ETKİSİ[1]
24 Kasım tarihinde Rus uçağının düşürülmesi ile başlayan siyasi kriz, bozulan ikili ilişkilerle birlikte ekonomik krizi de beraberinde getirdi. Ekonomik krizden en fazla etkilenecek sektörlerin tarım ve turizm sektörü olması bekleniyor. Son yıllarda ticari ilişkilerimizin önemli gelişme gösterdiği Rusya`nın yaşadığı ekonomik sorunların 2015 yılındaki ihracatımıza olan etkileri giderilememişken, siyasi kriz sonrası Türkiye`den yapılacak ihracata yönelik aldığı kararların çok daha önemli etkiler yaratacağı açıktır.
Rusya`nın tarım ürünleri ihracatımıza yönelik aldığı kararların üzerinden henüz dört aylık bir süre geçmesi nedeniyle etkisi henüz tam olarak ortaya çıkmamış olmakla birlikte, bu süre zarfındaki verilerin, geçmişteki aynı zaman dilimi ile karşılaştırılması, bu konuda önemli bir gösterge olacaktır.
1.Rusya`nın İhracatımız İçindeki Yeri
Rusya`nın toplam ihracatımız içinde % 5 civarında olan payı 2014 yılında % 4`e, 2015 yılında ise % 2,75`e düşmüştür. Sektörler itibarı ile bir değerlendirme yapıldığında, tarımsal ihracatımız içindeki payının, genel ihracatımız içindeki payından daha yüksek olduğu görülmektedir.
Çizelge-1`in incelenmesinden de anlaşılacağı üzere, Rusya`nın tarımsal ihracatımız içindeki payı % 7`ler civarındadır. 2014 ve 2015 yılında ihracatımızda diğer sektörlerdeki düşüşe göre, tarımsal ürün ihracatımızdaki düşüş daha az olmuştur.
Tarımsal ihracatımız bu çalışmada, Türkiye İhracatçılar Meclisinin (TİM) veri setinde yer alan dokuz alt sektör bazında ele alınmıştır. Bu alt sektörler;
1- Fındık ve Mamulleri,
2- Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri,
3- Kuru Meyve ve Mamulleri,
4- Meyve Sebze Mamulleri,
5- Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller,
6- Süs Bitkileri,
7- Tütün ve Mamulleri,
8- Yaş Meyve ve Sebze,
9- Zeytin ve Zeytinyağı, olarak değerlendirilecektir.
Rusya`ya yapılan ihracatta, sayılan alt sektörler içinde en önemli pay yaş meyve ve sebze alt sektörüne aittir. Yaş meyve ve sebzenin, tarımsal ihracatımız içinde % 35-40`ler düzeyinde olan payı, Rusya`ya yapılan tarımsal ihracatta % 70`den fazladır. Bu nedenle krizden en çok etkilenecek tarımsal alt sektör olacaktır. Bu etkilenme yaş meyve ve sebzenin muhafazası ve kısa sürede tüketime sunulmasının gerekmesi nedeni ile daha da fazla artacaktır. Diğer tarımsal alt sektörlere bakıldığında, süs bitkileri dışındakilerin muhafaza süresinin daha uzun olması, satılamasalar dahi, belli bir süre stok olarak tutulma imkânlarının olması, yeni arayışlar için bir süre imkânı yaratmaktadır.
Çizelge- 1 Rusya`nın İhracatımız İçindeki Payı
| (1000 ABD Doları) | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | ||||||||||
| TARIM | Genel | Rusya | % | Genel | Rusya | % | Genel | Rusya | % | Genel | Rusya | % | Genel | Rusya | % |
| Fındık ve Mamulleri | 1.762.755 | 44.821 | 2,54 | 1.805.461 | 41.827 | 2,32 | 1.769.625 | 47.543 | 2,69 | 2.320.965 | 52.451 | 2,26 | 2.833.701,02 | 40.543,20 | 1,43 |
| Hububat, Bakliyat, Yağlı Toh. ve Mam. | 5.459.028 | 71.688 | 1,31 | 5.887.660 | 80.833 | 1,37 | 6.584.642 | 107.046 | 1,63 | 6.719.140 | 104.285 | 1,55 | 6.131.853,81 | 59.302,12 | 0,97 |
| Kuru Mey. ve Mam. | 1.372.595 | 55.760 | 4,06 | 1.367.594 | 50.462 | 3,69 | 1.438.254 | 52.003 | 3,62 | 1.460.876 | 38.731 | 2,65 | 1.346.491,14 | 32.216,95 | 2,39 |
| Meyve Sebze Mamulleri | 1.204.755 | 12.856 | 1,07 | 1.262.119 | 11.126 | 0,88 | 1.329.992 | 13.232 | 0,99 | 1.417.226 | 12.627 | 0,89 | 1.320.108,50 | 6.270,96 | 0,48 |
| Su Ü. ve Hay.Mam. | 1.421.426 | 22.932 | 1,61 | 1.664.277 | 21.848 | 1,31 | 1.988.154 | 35.492 | 1,79 | 2.277.467 | 80.953 | 3,55 | 1.814.906,64 | 56.943,37 | 3,14 |
| Süs Bitkileri | 76.322 | 3.219 | 4,22 | 73.177 | 2.609 | 3,57 | 76.982 | 2.885 | 3,75 | 83.046 | 4.814 | 5,80 | 77.665,93 | 3.677,62 | 4,74 |
| Tütün ve Mamulleri | 677.121 | 27.655 | 4,08 | 845.711 | 28.090 | 3,32 | 906.087 | 31.849 | 3,52 | 1.075.658 | 35.297 | 3,28 | 918.357,18 | 34.358,19 | 3,74 |
| Yaş Meyve ve Sebze | 2.339.289 | 838.955 | 35,86 | 2.184.807 | 795.587 | 36,41 | 2.350.965 | 876.166 | 37,27 | 2.396.517 | 940.018 | 39,22 | 2.088.540,25 | 877.648,78 | 42,02 |
| Zeytin ve Zeytinyağı | 181.212 | 1.970 | 1,09 | 201.552 | 2.011 | 1,00 | 439.568 | 3.624 | 0,82 | 228.283 | 2.165 | 0,95 | 189.490,95 | 938,81 | 0,50 |
| TARIMSAL İHR. TOPLAM | 14.494.504 | 1.079.856 | 7,45 | 15.292.358 | 1.034.393 | 6,76 | 16.884.269 | 1.169.840 | 6,93 | 17.979.178 | 1.271.341 | 7,07 | 16.721.115 | 1.111.899,99 | 6,65 |
| DİĞER İHR. TOPLAM | 118.806.989 | 4.888.749 | 4,11 | 122.417.571 | 5.713.838 | 4,67 | 128.509.905 | 5.963.460 | 4,64 | 133.313.484 | 4.786.607 | 3,59 | 116.943.411,46 | 2.567.839,25 | 2,20 |
| İHRACAT TOPLAM | 133.301.493 | 5.968.604 | 4,48 | 137.709.929 | 6.748.231 | 4,90 | 145.394.174 | 7.133.300 | 4,91 | 151.292.662 | 6.057.948 | 4,00 | 133.664.526,88 | 3.679.739,24 | 2,75 |
Kaynak; Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)
Rusya`ya yapılan tarımsal ihracatımız, toplam tarımsal ihracatımız içindeki payı 2015 yılında % 6,65 olmuştur. Aynı yıl yaş meyve ve sebze ihracatımızın % 42`si Rusya`ya yapılmıştır. Bu oran son beş yıldaki en yüksek oran olarak dikkat çekmektedir. Rusya`ya ihracat yapılan diğer tarımsal alt sektörlerin payları ise, yaş meyve ve sebze ihracatımıza göre oldukça düşük seviyelerdedir. 2015 yılında en yüksek olanlar % 4,74 ile süs bitkileri ve % 3,74 ile tütün ve mamulleri olmuştur.
2015 yılında Rusya`ya yapılan tarımsal ihracatın, % 79`unu yaş meyve ve sebze ürünleri oluşturmuştur.
2. Rusya`ya Yapılan Tarımsal İhracat
Rusya`ya yaptığımız tarımsal ihracatta yaş sebze ve meyve % 70`leri aşan bir paya sahiptir. Bu nedenle diğer alt gruplar göz ardı edilerek, tarımsal ihracata ilişkin değerlendirmede yaş sebze ve meyve ihracatı esas alınacaktır.
Yaş meyve ve sebzedeki durumunun daha iyi anlaşılması için ürün ve ürün grupları bazında bir değerlendirme yararlı olacaktır. Çizelge-2`de, son iki yılda Rusya`ya yapılan yaş meyve ve sebze ihracatına ilişkin miktar ve değer bazında ürün gruplarına ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-2 Rusya`ya Yapılan Yaş Meyve Sebze İhracatı
|
| 2014 | 2015 | ||||
| Ürün Grubu | Miktar (kg) | Değer ($) | Genel % | Miktar (Kg) | Değer ($) | Genel % |
| NARENCİYE | 521.480.506,17 | 309.279.798,35 | 39,27 | 527.629.175,00 | 295.559.893,44 | 33,69 |
| YAŞ MEYVE | 280.018.209,00 | 246.598.242,19 | 26,29 | 292.967.126,00 | 248.628.345,43 | 28,34 |
| YAŞ SEBZE | 533.401.290,80 | 382.277.484,89 | 40,75 | 465.993.738,15 | 333.107.573,76 | 37,97 |
| TOPLAM | 1.334.900.005,97 | 938.155.525,43 | 100,00 | 1.286.590.039,15 | 877.295.812,63 | 100,00 |
Kaynak; Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği
Yaş meyve ve sebze ürün grubu yaş meyve, yaş sebze ve narenciyeden oluşmaktadır. Son iki yılda Rusya`ya yapılan yaş meyve ve sebze ihracatında değer olarak, yaş sebzenin payı % 40`lar düzeyindedir. Yaş sebzeyi yaklaşık % 35`lik pay ile narenciye izlemektedir.
Yaş meyve ve sebze içinde yer alan ürün grupları, Rusya`ya yapılan ihracata göre ürünler bazında ele alındığında, hangi ürünlerin daha önemli olduğu ve krizden etkileneceğine yönelik yapılacak değerlendirmeye katkı sağlayacaktır.
2.1 Narenciye Grubu Ürünlerin İhracatı
Narenciye grubu içinde mandarin, limon, portakal ve greyfurt olmak üzere, dört önemli ürün yer almaktadır. Çizelge-3`de son iki yılda Rusya`ya yapılan narenciye ihracatına ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-3 Rusya`ya Yapılan Narenciye İhracatı
|
| 2014 | 2015 | ||||
| NARENCİYE | Miktar (Ton) | Değer ($)1 | Değer (%) (1)/(2) | Miktar (Kg) | Değer ($)1 | Değer (%) (1)/(2) |
| MANDARİN | 288.880.078,67 | 165.188.963,25 | 53,41 | 264.618.990,00 | 145.467.680,78 | 49,22 |
| LİMON | 114.471.791,50 | 78.281.433,89 | 25,31 | 118.887.150,00 | 73.991.420,15 | 25,03 |
| PORTAKAL | 78.523.868,00 | 43.772.179,19 | 14,15 | 103.086.733,00 | 54.640.663,12 | 18,49 |
| GREYFURT | 39.604.768,00 | 22.037.222,02 | 7,13 | 41.036.302,00 | 21.460.129,39 | 7,26 |
| TOPLAM2 | 521.480.506,17 | 309.279.798,35 | 32,89* | 527.629.175,00 | 295.559.893,44 | 35,11* |
* Rusya`ya yapılan Narenciye ihracatının, toplam Narenciye ihracatına olan oranı
Kaynak; Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği
2014 yılında ihraç edilen narenciye ürünlerinin değer olarak yaklaşık % 33`ü, 2015 yılında ise % 35`i Rusya`ya ihraç edilmiştir. Rusya`ya ihraç edilen narenciye içinde, değer olarak mandarinin yaklaşık % 50, limon ise % 25`lik bir paya sahiptir.
2.2 Yaş Meyve Grubu Ürünlerin İhracatı
Yaş meyve grubu içinde Rusya`ya yapılan ihracatta değer olarak en önemli ürünler üzüm, nar, şeftalidir. Çizelge-4`de son iki yılda Rusya`ya yapılan yaş meyve ihracatına ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-4 Rusya`ya Yapılan Yaş Meyve İhracatı
| YAŞ MEYVE | 2014 | 2015 | ||||
| Miktar (Ton) | Değer ($)1 | Değer (%) | Miktar (Kg) | Değer ($)1 | Değer (%) | |
| (1)/(2)% | (1)/(2)% | |||||
| ÜZÜM | 162.376.221,00 | 128.957.402,17 | 52,29 | 120.273.485,50 | 97.470.179,62 | 39,2 |
| NAR | 46.186.877,00 | 41.497.006,96 | 16,83 | 48.560.568,00 | 35.631.975,84 | 14,33 |
| ŞEFTALİ | 19.416.812,00 | 21.250.563,99 | 8,62 | 26.413.556,50 | 26.761.893,93 | 10,76 |
| KAYISI | 14.915.223,00 | 12.698.796,28 | 5,15 | 28.999.572,00 | 22.106.304,94 | 8,89 |
| KİRAZ | 10.359.352,00 | 12.972.590,00 | 5,26 | 20.218.867,00 | 21.451.807,00 | 8,63 |
| ÇİLEK | 10.200.094,00 | 13.171.873,54 | 5,34 | 13.399.251,00 | 17.406.497,40 | 7,00 |
| ELMA | 1.610.154,00 | 1.469.270,21 | 0,60 | 13.320.933,00 | 13.095.382,08 | 5,27 |
| DİĞER | 14.953.476,00 | 14.580.739,04 | 5,91 | 21.780.893,00 | 14.704.304,62 | 5,91 |
| TOPLAM2 | 280.018.209,00 | 246.598.242,19 | 36,28* | 292.967.126,00 | 248.628.345,43 | 40,62* |
* Rusya`ya yapılan yaş meyve ihracatının, toplam yaş meyve ihracatına olan oranı
Kaynak; Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği
2014 yılında ihraç edilen yaş meyvenin değer olarak yaklaşık % 37`si, 2015 yılında ise % 41`i Rusya`ya ihraç edilmiştir. Rusya`ya ihraç edilen yaş meyve içinde değer olarak; üzüm 2014 yılında % 52, nar % 17, şeftali % 9 paya sahip olmuştur. 2015 yılında ise aynı oranlar üzümde % 39, narda % 14, şeftali de ise % 11 olarak gerçekleşmiştir.
2.3 Yaş Sebze Grubu Ürünlerin İhracatı
Rusya`ya yapılan ihracatta, yaş sebze grubu içinde yer alan en önemli ürün, domatestir. Diğer yaş sebzelerin payı, çok daha düşük seviyededir. Çizelge-5`de son iki yılda Rusya`ya yapılan yaş sebze ihracatına ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-5 Rusya`ya Yapılan Yaş Sebze İhracatı
|
| 2014 | 2015 | ||||
| YAŞ SEBZE | Miktar (Ton) | Değer ($)1 | Değer (%) (1)/(2)% | Miktar (Kg) | Değer ($)1 | Değer (%) (1)/(2)% |
| DOMATES | 354.423.673,00 | 277.379.317,90 | 72,56 | 338.852.872,86 | 259.721.270,09 | 77,97 |
| HIYAR | 63.620.981,00 | 50.860.170,91 | 13,30 | 33.690.232,00 | 26.463.260,46 | 7,94 |
| SOĞAN | 67.093.858,00 | 18.968.707,56 | 4,96 | 37.976.198,00 | 11.970.032,28 | 3,59 |
| KABAK | 25.126.836,60 | 15.352.289,90 | 4,02 | 29.232.462,10 | 15.298.825,06 | 4,59 |
| BİBER | 11.600.903,20 | 9.311.441,69 | 2,44 | 16.412.239,00 | 11.093.645,05 | 3,33 |
| DİĞER | 11.535.039,00 | 10.405.556,93 | 2,72 | 9.829.734,19 | 8.560.540,82 | 2,57 |
| TOPLAM2 | 533.401.290,80 | 382.277.484,89 | 53,00* | 465.993.738,15 | 333.107.573,76 | 70,65* |
* Rusya`ya yapılan yaş sebze ihracatının, toplam yaş sebze ihracatına olan oranı
Kaynak; Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği
2014 yılında ihraç edilen yaş sebzenin değer olarak % 53`ü, 2015 yılında ise % 71`i Rusya`ya ihraç edilmiştir. Rusya`ya ihraç edilen yaş sebzenin değer olarak % 70`den fazlasını domates oluşturmaktadır. Hıyarın 2014 yılında % 13 olan payı, 2015 yılında % 8`e, soğanın ise 2014 yılında % 5 olan payı % 4`e düşmüştür.
3. Kriz Sonrası Dört Aylık Dönemin Değerlendirilmesi
Uçak düşürülmesi sonrası tırmanan gerginlik ve Türkiye`den gelen tarımsal ürünlere yönelik yasaklamanın üzerinden henüz dört aylık bir süre geçmiş bulunmaktadır. Bu süre içindeki tarımsal ihracatımıza yönelik sağlıklı bir değerlendirme, aynı dönemlerde (Aralık-Ocak-Şubat-Mart) geçmiş yıllarda yapılan ihracat bilgileri ile anlam kazanacaktır.
Çizelge-6`da son beş yıllık dönemdeki, Aralık-Ocak-Şubat-Mart aylarında yapılan ihracat bilgileri yer almaktadır.
Çizelge-6 Aralık-Ocak-Şubat-Mart Aylarında Rusya`ya Yapılan İhracat (Bin $)
|
| 2011-2012 | 2012-2013 | 2013-2014 | 2014-2015 | 2015-2016 |
| Fındık ve Mamulleri | 11.653 | 18.558 | 11.450 | 17.310,59 | 4.485,31 |
| Hub., Bakliyat, Yağlı T. ve Mamulleri | 31.603 | 48.549 | 55.476 | 29.206,80 | 14.190,24 |
| Kuru Meyve ve Mamulleri | 22.154 | 19.892 | 17.363 | 8.384,04 | 5.381,88 |
| Meyve Sebze Mamulleri | 3.143 | 3.957 | 4.492 | 2.115,21 | 918,52 |
| Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller | 6.230 | 9.001 | 17.637 | 17.601,92 | 7.325,80 |
| Süs Bitkileri ve Mamulleri | 1.362 | 1.133 | 1.448 | 2.643,24 | 4,46 |
| Tütün | 11.145 | 9.807 | 4.562 | 10.756,57 | 8.834,04 |
| Yaş Meyve ve Sebze | 297.281 | 339.803 | 329.911 | 360.305,11 | 55.722,22 |
| Zeytin ve Zeytinyağı | 734 | 870 | 1.044 | 504,43 | 19,36 |
| Toplam | 385.303 | 451.570 | 443.383 | 448.828 | 96.881,83 |
Kaynak; Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)
Son beş yıla ilişkin ihracat rakamlarından, Aralık-Ocak-Şubat-Mart aylarını kapsayan dönemde tarımsal ürün ihracatımızda, son dönem hariç genel olarak bir artış olduğu görülmektedir. Ancak 2015-2016 döneminde Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller alt sektörü hariç, diğer alt sektörlere ait ihracatta bir azalış söz konusudur. Değerlendirmeyi rakam karmaşasından kurtarmak için, 2011-2012 yılında her alt sektördeki ihracat miktarını baz alarak bir hesaplama yapıldığında, daha anlaşılır bir tablo karşımıza çıkmaktadır.
Çizelge-7 Aralık-Ocak-Şubat Aylarında Rusya`ya Yapılan İhracat (2011-2012 Baz)
| 2011-2012=100 Baz | 2011-2012 | 2012-2013 | 2013-2014 | 2014-2015 | 2015-2016 |
| Fındık ve Mamulleri | 100 | 159 | 98 | 149 | 38 |
| Hub., Bakliyat, Yağlı T. ve Mamulleri | 100 | 154 | 176 | 92 | 45 |
| Kuru Meyve ve Mamulleri | 100 | 90 | 78 | 38 | 24 |
| Meyve Sebze Mamulleri | 100 | 126 | 143 | 67 | 29 |
| Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller | 100 | 144 | 283 | 283 | 118 |
| Süs Bitkileri ve Mamulleri | 100 | 83 | 106 | 194 | 0 |
| Tütün | 100 | 88 | 41 | 97 | 79 |
| Yaş Meyve ve Sebze | 100 | 114 | 111 | 121 | 19 |
| Zeytin ve Zeytinyağı | 100 | 119 | 142 | 69 | 3 |
| Toplam | 100 | 117 | 115 | 116 | 25 |
Kaynak; Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)
2011-2012 yılı Aralık-Mart aylarını kapsayan dört aylık dönem baz alındığında, izleyen üç yılın aynı dönemindeki tarımsal ihracat değeri, baz yılının üzerinde olmuştur. Ancak 2015-2016 yılının aynı döneminde baz yılına göre ¼ oranında azaldığı görülmektedir. Bu azalma tarımsal ürün ihracatımız da izleyen aylarda ortaya çıkacak sorunu açıkça göstermektedir. Çok çarpıcı bir örnek olarak, 2014-2015 döneminde 2,643 milyon dolar olan Süs Bitkileri ve Mamulleri ihracatı, 2015-2016 döneminde neredeyse bitme noktasına gelmiş, 4,46 bin dolar seviyesine düşmüştür.
Baz yılın üzerinde olan tek sektör, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller alt sektörüdür. Ancak bu sektörün önceki iki yılda 283 olan seviyesinin, son dönemde 118 olması ve Rusya`nın herhangi bir kısıtlama getirmediği alt sektör olduğu göz önüne alındığında, önümüzdeki aylarda sorunun boyutlarının daha da artacağını söylemek mümkündür.
Dört aylık dönemdeki veriler, krizin etkisinin her geçen ay daha da arttığını göstermektedir. Ek-1`de yer alan tarımsal alt sektör verileri incelenecek olunursa, özellikle Şubat ve Mart aylarında Rusya`ya yapılan ihracatın, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller ile Tütün mamullerinin Mart 2016 ayı istisna olmak üzere, 2016 yılında önceki beş yılın Şubat ve Mart aylarına göre azalmış olduğu açıkça görülmektedir.
4. Üretim/İhracat İlişkisi Açısından Değerlendirme
Rusya`ya olan tarımsal ihracatımızda yaşanacak sorunun, üretim ve ürün boyutu dikkate alınarak değerlendirilmesi, etkilenme düzeyinin sağlıklı olarak anlaşılmasına katkı sağlayacaktır. Bu amaçla Rusya`ya yapılan tarımsal ihracatın en önemli kısmını oluşturan yaş sebze ve meyve ihracatı kapsamındaki önemli ürünler dikkate alınarak, bu ürünlerin yıllık ihracatı üzerinden bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır.
4.1. Narenciye Grubu Ürünleri
Rusya narenciyede en önemli ihracat kapımızdır. Narenciye grubu içinde limon, greyfurt, mandarin ve portakal yer almaktadır.
4.1.1. Limon
Limon üretimimiz 700 bin tonun üzerindedir. Üretimimizin yaklaşık % 60`ı ihraç edilmektedir. Rusya`ya yapılan limon ihracatı, üretimimizin % 15`i düzeyindedir. Rusya`nın toplam limon ihracatımız içindeki payı ise % 25 düzeyindedir.
Çizelge-8 Limon Üretim ve ihracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 790.211 | 128.662 | 93.184.521 | 487.035 | 354.334.557 | 26,42 | 26,30 | 16,28 | 61,63 |
| 2012 | 710.211 | 100.022 | 74.664.174 | 367.336 | 266.565.261 | 27,23 | 28,01 | 14,08 | 51,72 |
| 2013 | 726.283 | 111.404 | 83.617.666 | 409.631 | 299.299.619 | 27,20 | 27,94 | 15,34 | 56,40 |
| 2014 | 725.230 | 113.901 | 78.330.771 | 408.455 | 282.908.042 | 27,89 | 27,69 | 15,71 | 56,32 |
| 2015 | 750.550 | 117.400 | 73.224.799 | 471.390 | 293.925.953 | 24,91 | 24,91 | 15,64 | 62,81 |
Kaynak; TUİK
Limon ihracatımız, üretimin yarısından çoğunun ihraç edilmesi nedeni ile büyük önem taşımaktadır. Rusya en çok limon ihraç ettiğimiz ülkedir. 2015 yılında değer olarak, limon ihracatının en fazla yapıldığı diğer ülkeler % 14`lük pay ile Irak, % 10 ile Suudi Arabistan ve % 7 ile Romanya olmuştur. Rusya`nın açıkladığı listede limona ilişkin bir kısıtlama veya yasaklama olmamakla birlikte, ekonomi ilişkilerdeki bozulma, bu ürünün ihracatını da olumsuz yönde etkileyecektir.
4.1.2. Greyfurt
Greyfurt üretimimiz 200 bin tonun üzerindedir. Üretimimizin % 60`ı aşkın kısmı ihraç edilmektedir. Rusya`ya yapılan greyfurt ihracatı, üretimimizin % 15`inden fazladır. Rusya`ya yapılan ihracatın, toplam greyfurt ihracatımız içindeki payı ise % 25`i geçmektedir.
Çizelge-9 Greyfurt Üretim ve ihracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 218.988 | 48.671 | 34.386.879 | 158.056 | 109.914.652 | 30,79 | 31,29 | 22,23 | 72,18 |
| 2012 | 226.738 | 40.717 | 28.734.789 | 165.717 | 107.945.865 | 24,57 | 26,62 | 17,96 | 73,09 |
| 2013 | 228.799 | 44.139 | 29.712.178 | 137.157 | 92.166.151 | 32,18 | 32,24 | 19,29 | 59,95 |
| 2014 | 229.555 | 39.413 | 21.985.408 | 178.312 | 95.945.469 | 22,10 | 22,91 | 17,17 | 77,68 |
| 2015 | 250.025 | 40.394 | 21.138.957 | 153.649 | 74.533.100 | 26,29 | 28,36 | 16,16 | 61,45 |
Kaynak; TUİK
Greyfurt ihracatımız, üretimin yarısından çoğunun ihraç edilmesi nedeni ile büyük önem taşımaktadır. Rusya en çok greyfurt ihraç ettiğimiz ülkedir. 2015 yılında değer olarak, Rusya`dan sonra greyfurt ihracatının en fazla yapıldığı ülkeler yaklaşık % 8`lik payları ile Romanya ve Polonya ve % 6`lık payları ile Almanya ve Hollanda olmuştur. Avrupa ülkelerinin azımsanmayacak derecede greyfurt ithalatçısı olması, bu pazarın geliştirilebileceğini göstermektedir. Ancak bunun uzun bir süreci gerektireceği göz önüne alınacak olursa, Rusya`ya yapılan greyfurt ihracatının azalması, greyfurt üretimimizi ve bu üretimi yapan üreticilerimizi önemli derecede etkileyecektir.
4.1.3. Mandalina
Mandalina üretimimiz bir milyon tonu geçmiştir. Üretimin yaklaşık 1/3`ü ihraç edilmektedir. Mandalina ihracatın yarısı Rusya`ya yapılmaktadır. 2015 yılında değer olarak, Rusya`dan sonra mandalina ihracatının en fazla yapıldığı ülkeler % 23`lük payı ile Irak ve % 12`lik payı ile Ukrayna olmuştur.
Çizelge-10 Mandalina Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 872.251 | 109.115 | 75.479.380 | 256.621 | 179.865.010 | 42,52 | 41,96 | 12,51 | 29,42 |
| 2012 | 874.832 | 100.648 | 73.112.943 | 225.358 | 163.914.178 | 44,66 | 44,60 | 11,50 | 25,76 |
| 2013 | 942.226 | 110.739 | 72.727.190 | 277.337 | 182.375.530 | 39,93 | 39,88 | 11,75 | 29,43 |
| 2014 | 1.046.899 | 174.787 | 94.879.262 | 331.278 | 186.793.436 | 52,76 | 50,79 | 16,70 | 31,64 |
| 2015 | 1.156.365 | 130.796 | 69.594.558 | 261.360 | 137.500.359 | 50,04 | 50,61 | 11,31 | 22,60 |
Kaynak; TUİK
Mandalina ihracat pazarının % 85`ini Rusya, Irak ve Ukrayna oluşturmaktadır. İhracat pazarının dar olması nedeniyle Rusya`ya yapılan mandalina ihracatında yaşanacak olumsuzluğun, ihraç edilen miktarın yakın bir zamanda başka bir piyasaya sunulması mümkün olamayacağından, iç piyasayı ve üreticileri önemli ölçüde etkileyecektir.
4.1.4. Portakal
Portakal üretimimiz iki milyon tona yakındır. Üretimimizin % 20`ye yakın kısmı ihraç edilmektedir. Rusya`ya yapılan portakal ihracatı, üretimimizin % 5`i kadardır. Oranın küçük olması yanıltmamalıdır. Rusya`ya yapılan portakal ihracat miktarı yaklaşık limon ihracat miktarımız kadardır. Rusya`ya yapılan ihracatın, toplam portakal ihracatımız içindeki payı 2015 yılında % 31 olmuştur. 2015 yılında en fazla portakal ihracat edilen ülke % 41`lik payı ile Irak olmuştur. Ukrayna`nın aynı yıl, portakal ihracatındaki payı ise % 9 olmuştur.
Çizelge-11 Portakal Üretim ve ihracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 1.730.146 | 102.506 | 71.530.594 | 360.906 | 258.649.206 | 28,40 | 27,66 | 5,92 | 20,86 |
| 2012 | 1.661.111 | 67.851 | 44.811.176 | 326.606 | 229.878.957 | 20,77 | 19,49 | 4,08 | 19,66 |
| 2013 | 1.781.258 | 68.843 | 43.606.752 | 280.341 | 183.659.738 | 24,56 | 23,74 | 3,86 | 15,74 |
| 2014 | 1.779.675 | 78.895 | 44.159.487 | 341.565 | 190.047.336 | 23,10 | 23,24 | 4,43 | 19,19 |
| 2015 | 1.816.798 | 103.841 | 55.021.725 | 332.624 | 167.119.829 | 31,22 | 32,92 | 5,72 | 18,31 |
Kaynak; TUİK
Portakal ihracatının % 80`inden fazlasının üç ülkeye yapılması nedeniyle ihracat pazarı dardır ve çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Önemli miktarda portakal ihraç edilmesi nedeni ile ihracatta yaşanacak sorunlar, iç piyasada da büyük sorunlara yol açabilecektir.
4.2. Yaş Meyve Grubu Ürünleri
Bu grup içinde üzüm, nar, şeftali, çilek, kiraz, kayısı ve son yıllarda ihracatında artışlar meydana gelen elma yer almaktadır.
4.2.1. Üzüm
Üzüm üretimimiz dört milyon ton civarındadır. Üretimin yaklaşık % 5`i ihraç edilmektedir. İhraç edilen üzümlerin 2/3`ü Rusya`ya gönderilmektedir.
Çizelge-12 Üzüm Üretim ve İhracatı (Taze)
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (Ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 4296351 | 134.110 | 101.479.094 | 239.584 | 175.339.225 | 55,98 | 57,88 | 3,12 | 5,58 |
| 2012 | 4.234.305 | 132.104 | 106.350.371 | 209.396 | 162.593.189 | 63,09 | 65,41 | 3,12 | 4,95 |
| 2013 | 4.011.409 | 121.390 | 117.610.976 | 203.305 | 187.677.852 | 59,71 | 62,67 | 3,03 | 5,07 |
| 2014 | 4.175.356 | 161.286 | 128.315.235 | 257.827 | 201.695.101 | 62,56 | 63,62 | 3,86 | 6,17 |
| 2015 | 3.650.000 | 119.847 | 97.559.654 | 175.191 | 141.413.332 | 68,41 | 68,99 | 3,28 | 4,80 |
Kaynak; TUİK
Üzümün taze olarak pazara sunumu dışında kurutularak satılabilmesi avantajı bulunmaktadır. Üzüm ihracatında en önemli sorun tarım ilacı kalıntısı sorunudur. Rusya`ya üzüm ihracatında yaşanacak sorunların, gerek ihraç edilen miktarın üretimimizin % 3`ü kadar az miktarda olması, gerekse kurutulması avantajının bulunması nedeniyle telafi edilebileceği değerlendirilmektedir.
4.2.2. Nar
Nar üretimimiz son yıllarda önemli artış göstermiş, yarım milyon tona yaklaşmıştır. Üretimin 1/3`ü ihraç edilmektedir. İhraç edilen narın 1/3`ü Rusya`ya gitmektedir.
Çizelge-13 Nar Üretim ve ihracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 217.572 | 31.413 | 25.108.745 | 85.845 | 70.178.387 | 36,59 | 35,78 | 14,44 | 39,46 |
| 2012 | 315.150 | 36.065 | 31.656.519 | 84.608 | 73.768.856 | 42,63 | 42,91 | 11,44 | 26,85 |
| 2013 | 383.085 | 52.039 | 46.517.485 | 135.662 | 111.657.541 | 38,36 | 41,66 | 13,58 | 35,41 |
| 2014 | 397.335 | 45.700 | 41.124.953 | 137.985 | 108.428.645 | 33,12 | 37,93 | 11,50 | 34,73 |
| 2015 | 445.750 | 47.993 | 35.273.770 | 147.853 | 96.739.259 | 32,46 | 36,46 | 10,77 | 33,17 |
Kaynak; TUİK
Rusya en çok nar ihraç ettiğimiz ülkedir. Rusya`yı % 14`lük pay ile Irak, % 11`lik pay ile Almanya izlemektedir. Almanya`ya yapılan ihracat, diğer Avrupa ülkelerine nar ihracatı konusunda yapılacak girişimler için uzun dönemde sonuç alınabileceğine ilişkin ümit vermektedir. Ancak Rusya`ya yapılan nar ihracatının azalması, son yıllarda önemli gelişme gösteren nar üretimimizi ve üreticilerimizi önemli derecede etkileyecektir.
4.2.3. Şeftali
Yıllık şeftali üretimimiz 600 bini tonu geçmektedir. Üretimin % 4`ü ihraç edilmekte, ihracatın yaklaşık yarısı Rusya`ya yapılmaktadır.
Çizelge-14 Şeftali Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 545.902 | 6.612 | 5.375.135 | 26.654 | 17.298.503 | 24,81 | 31,07 | 1,21 | 4,88 |
| 2012 | 611.165 | 10.167 | 8.632.296 | 33.685 | 20.701.495 | 30,18 | 41,70 | 1,66 | 5,51 |
| 2013 | 637.543 | 6.620 | 7.567.762 | 21.994 | 17.056.278 | 30,10 | 44,37 | 1,04 | 3,45 |
| 2014 | 608.513 | 13.237 | 14.773.082 | 24.904 | 22.527.725 | 53,15 | 65,58 | 2,18 | 4,09 |
| 2015 | 642.727 | 12.671 | 12.782.819 | 26.049 | 19.155.405 | 48,64 | 66,73 | 19,71 | 4,05 |
Üretimin az bir kısmının ihraç edilmesi nedeni ile Rusya`ya ihracatta yaşanacak sorunların iç piyasada telafi edilebileceği değerlendirilmektedir.
4.2.4. Kayısı
Kayısı üretimimiz hava koşullarına bağlı olarak değişmekle birlikte, yıllık 600 bin tonu geçmektedir. Üretimin % 8-9`luk kısmı ihraç edilmektedir. 2015 yılında ihracatın değer olarak % 56`sı Rusya`ya, % 17`si Almanya`ya, % 13`ü Irak`a yapılmıştır.
Çizelge-15 Kayısı Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 650.000 | 12.909 | 11.567.827 | 28.489 | 28.936.413 | 45,31 | 39,98 | 1,99 | 4,38 |
| 2012 | 760.000 | 23.208 | 16.123.736 | 56.202 | 41.613.080 | 41,29 | 38,75 | 3,05 | 7,40 |
| 2013 | 780.000 | 18.568 | 16.658.659 | 41.543 | 42.390.717 | 44,70 | 39,30 | 2,38 | 5,33 |
| 2014 | 270.000 | 14.708 | 12.560.168 | 26.692 | 27.419.988 | 55,10 | 45,81 | 5,45 | 9,89 |
| 2015 | 680.000 | 28.795 | 21.970.640 | 55.337 | 39.235.866 | 52,04 | 56,00 | 4,23 | 8,14 |
Kaynak; TUİK
Üç ülkeye yapılan kayısı ihracatı % 85`i geçmektedir. Kayısı taze olarak pazarlanması dışında kurutularak satışı da mümkün olduğundan, ihracatın yarısı Rusya`ya yapılıyor olmakla birlikte, ihracatta yaşanacak sorunların telafi edilebileceği değerlendirilmektedir.
4.2.5. Kiraz
Türkiye dünyanın en fazla kiraz üreten ülkesi olup, üretimimiz 500 bin ton civarındadır. Üretimin miktar olarak yaklaşık % 13`ü ihraç edilmektedir. Kiraz ihracatının miktar olarak % 30`u Rusya`ya yapılmaktadır. Almanya`ya da benzer oranlarda kiraz ihracatı yapılmaktadır. Ancak değer olarak bakıldığında, kiraz ihracatında Rusya`nın payı % 17 olmasına karşın, Almanya`nın payı % 42`dir.
Çizelge-16 Kiraz Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 438.550 | 12.295 | 17.847.327 | 46.477 | 131.001.145 | 26,45 | 13,62 | 2,80 | 10,60 |
| 2012 | 470.887 | 12.528 | 13.259.394 | 55.039 | 156.393.735 | 22,76 | 8,48 | 2,66 | 11,69 |
| 2013 | 494.325 | 13.712 | 14.445.289 | 53.467 | 154.716.997 | 25,65 | 9,34 | 2,77 | 10,82 |
| 2014 | 445.556 | 10.359 | 12.972.590 | 49.758 | 145.031.852 | 20,82 | 8,94 | 2,32 | 11,17 |
| 2015 | 535.600 | 20.219 | 21.451.807 | 68.591 | 122.671.594 | 29,48 | 17,49 | 3,78 | 12,81 |
Rusya`ya yapılan kiraz ihracatı üretimin % 3`ünden az olduğundan, ihracatta çıkacak sorunların piyasayı çok fazla etkilemeden telafi edilebileceği değerlendirilmektedir.
4.2.6. Çilek
Çilek üretimimiz 300 bin tonun üzerindedir. Üretimin yaklaşık % 5`i ihraç edilmektedir. İhracatı % 80`i Rusya`ya yapılmaktadır.
Çizelge-17 Çilek Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 302.416 | 10.638 | 11.615.994 | 21.104 | 20.441.625 | 50,41 | 56,83 | 3,52 | 6,98 |
| 2012 | 351.834 | 12.223 | 12.603.767 | 21.426 | 19.855.779 | 57,05 | 63,48 | 3,47 | 6,09 |
| 2013 | 372.498 | 11.871 | 17.003.658 | 19.553 | 24.774.878 | 60,71 | 68,63 | 3,19 | 5,25 |
| 2014 | 376.070 | 10.042 | 13.032.679 | 14.287 | 16.893.194 | 70,29 | 77,15 | 2,67 | 3,80 |
| 2015 | 375.800 | 13.238 | 17.279.478 | 17.564 | 21.683.962 | 75,37 | 79,69 | 3,52 | 4,67 |
Kaynak; TUİK
2015 yılında değer olarak, Rusya`dan sonra en fazla çilek ihraç edilen ülkeler % 8`lik paya sahip olan Irak ve % 6`lık paya sahip olan Romanya`dır. İhraç edilen çilek miktarının üretimimizin % 5`i kadar olması nedeniyle Rusya`ya çilek ihracatında yaşanacak sorunların, diğer ürünler kadar sorun yaratmayacağı değerlendirilmektedir.
4.2.7. Elma
Elma üretimimiz iki milyon tondan fazladır. Elma ihracatı son yıllarda artış göstermektedir. Üretimimizin % 5`i kadarı ihraç edilmektedir. 2015 yılında elma ihracatının değer olarak % 26`sı Rusya`ya yapılmıştır.
Çizelge-18 Elma Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 2.680.075 | - | - | 87.302 | 36.605 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 3,26 |
| 2012 | 2.888.985 | 163 | 107 | 68.774 | 28.515 | 0,24 | 0,38 | 0,01 | 2,38 |
| 2013 | 3.128.450 | 364 | 2676 | 125.495 | 48.900 | 0,29 | 0,55 | 0,01 | 4,01 |
| 2014 | 2.480.444 | 1.610 | 1.468 | 111.521 | 41.329 | 1,44 | 3,55 | 0,06 | 4,50 |
| 2015 | 2.480.444 | 13.294 | 13.124 | 142.319 | 50.229 | 9,34 | 26,13 | 0,54 | 5,74 |
Kaynak; TUİK
Elmanın önemli ölçüde iç piyasada tüketilmesi ve Rusya`ya olan ihracatın payının düşük olması nedeniyle iç piyasaya etkisi sınırlı olacaktır. Ancak 2015yılında elma ihracatının % 40`ının Irak`a, % 14`ünün Suriye`ye, % 12`sinin Mısır`a yapılmış olması, bu ülkelerdeki kaotik durum ve ilişkilerimiz dikkate alındığında sorun yaşanması riskini akla getirmektedir.
4.3. Yaş Sebze Ürünleri
Bu grup içinde yer alan en önemli ürünler domates, hıyar, soğan, kabak ve biberdir.
4.3.1. Domates
Yaş sebze ve meyve grubu içinde en çok üretimi yapılan ürün domatestir. Domates üretimi 2015 yılında 12 milyon tonu geçmiştir. Üretimi % 4`ü aşkın kısmı ihracata gitmektedir. İhraç edilen domatesin % 60`ından fazlası Rusya`ya gönderilmektedir. İhraç edilen domates miktarı oransal olarak küçük görülmekle birlikte, miktar olarak nar üretimimizden fazla, greyfurt üretiminin iki katıdır.
Çizelge-19 Domates Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 11.003.433 | 335.228 | 258.494.680 | 576.573 | 432.462.088 | 58,14 | 59,77 | 3,05 | 5,24 |
| 2012 | 11.350.000 | 341.462 | 255.199.754 | 560.291 | 400.691.378 | 60,94 | 63,69 | 3,01 | 4,94 |
| 2013 | 11.820.000 | 317.855 | 274.596.287 | 483.019 | 391.217.809 | 65,81 | 70,19 | 2,69 | 4,09 |
| 2014 | 11.850.000 | 352.738 | 275.921.105 | 585.202 | 426.490.296 | 60,28 | 64,70 | 2,98 | 4,94 |
| 2015 | 12.615.000 | 337.426 | 258.815.098 | 541.755 | 365.316.938 | 62,28 | 70,85 | 2,67 | 4,29 |
Kaynak; TUİK
2015 yılında Rusya`dan sonra en fazla domates ihraç ettiğimiz ülkeler olan Irak, Suudi Arabistan, Bulgaristan ve Romanya`nın ihracattaki payı % 3-4 civarındadır. Rusya`ya domates ihracatında yaşanacak sorun, iç piyasada ve üretici nezdinde sorunlara neden olacaktır.
4.3.2. Hıyar
Yıllık iki milyona yakın hıyar üretimimiz bulunmaktadır. Üretimimiz yaklaşık % 3,5`i ihraç edilmektedir. 2015 yılında hıyar ihracatımızın yarısından fazlası Rusya`ya yapılmıştır. Hıyar ihracatı yapa ülkeler açısından pazar çeşitliliği bulunmaktadır. Rusya`yı yaklaşık % 10`luk payı ile Ukrayna, % 6`lık payı ile Almanya % 5`lik payları ile Beyaz Rusya, Gürcistan, Bulgaristan ve Romanya izlemektedir.
Çizelge-20 Hıyar Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 1.749.174 | 43.293 | 30.707.326 | 73.726 | 52.925.436 | 58,72 | 58,02 | 2,48 | 4,21 |
| 2012 | 1.741.878 | 51.437 | 38.893.027 | 81.331 | 60.767.324 | 63,24 | 64,00 | 2,95 | 4,67 |
| 2013 | 1.754.613 | 41.219 | 34.869.563 | 73.741 | 60.262.029 | 55,90 | 57,86 | 2,35 | 4,20 |
| 2014 | 1.780.472 | 63.269 | 50.589.402 | 97.698 | 74.178.063 | 64,76 | 68,20 | 3,55 | 5,49 |
| 2015 | 1.822.636 | 33.939 | 26.629.698 | 64.667 | 45.615.236 | 52,48 | 58,38 | 1,86 | 3,55 |
Kaynak; TUİK
Farklı ülkelere azımsanmayacak miktarda ihracat yapılması, ihracatın alternatif ülkelere kaydırılması açısından olumlu bir durum olmakla birlikte, Rusya`ya yapılan hıyar ihracatı dikkate alındığında, ihracatta sorun yaşanması halinde, ihracata yönelik üretim yapan üreticilerin önemli ölçüde etkilenmesi sorununa neden olacaktır.
4.3.3. Soğan
Yıllık soğan üretimimiz iki milyon tonu geçmektedir. 2015 yılında soğan ihracatımızın miktar olarak % 40`ı, değer olarak % 65`i Rusya`ya yapılmıştır. Yapılan ihracatın değer olarak % 8`i Irak`a yapılırken, Gürcistan ve Bulgaristan`ın payı % 5`ler civarında olmuştur.
Çizelge-21 Soğan Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 2.295.196 | 39.587 | 10.861.918 | 119.800 | 21.393.116 | 33,04 | 50,77 | 1,72 | 5,22 |
| 2012 | 1.886.785 | 42.114 | 10.272.508 | 138.883 | 19.809.858 | 30,32 | 51,86 | 2,23 | 7,36 |
| 2013 | 2.058.324 | 22.260 | 8.277.706 | 154.965 | 24.259.371 | 14,36 | 34,12 | 1,08 | 7,53 |
| 2014 | 1.938.255 | 66.609 | 18.843.391 | 224.178 | 36.070.994 | 29,71 | 52,24 | 3,44 | 11,57 |
| 2015 | 2.020.880 | 37.964 | 11.931.326 | 93.069 | 18.246.143 | 40,79 | 65,39 | 1,88 | 4,61 |
Kaynak; TUİK
Rusya`ya soğan ihracatında yaşanacak sorunun, üretimimizin yaklaşık % 5`i düzeyinde olması nedeniyle iç piyasada tolere edilebileceği değerlendirilmektedir.
4.3.4. Kabak
Kabak üretimimiz 300 bini tonu aşmaktadır. Üretimimiz yaklaşık % 15`i ihraç edilmektedir. 2015 yılında kabak ihracatımızın yarısından fazlası Rusya`ya yapılmıştır. İhracatın yarısından fazlasının Rusya`ya yapılması, sorun çıkması halinde, ihracata yönelik üretim yapan üreticilerin önemli ölçüde etkilenmesi sorununa neden olacaktır.
Çizelge-22 Kabak Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/Toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 350.101 | 6.879 | 5.868.457 | 27.223 | 20.910.577 | 25,27 | 28,06 | 1,96 | 7,78 |
| 2012 | 334.518 | 10.233 | 7.457.994 | 35.089 | 25.420.526 | 29,16 | 29,34 | 3,06 | 10,49 |
| 2013 | 329.295 | 17.362 | 13.905.300 | 42.631 | 33.802.775 | 40,73 | 41,14 | 5,27 | 12,95 |
| 2014 | 336.189 | 24.975 | 16.776.376 | 52.991 | 35.763.831 | 47,13 | 46,91 | 7,43 | 15,76 |
| 2015 | 354.535 | 28.969 | 16.714.366 | 50.559 | 32.368.723 | 57,30 | 51,64 | 8,17 | 14,26 |
Kaynak; TUİK
4.3.5. Biber
Yıllık iki milyon tonu geçen biber üretimimiz bulunmaktadır. Üretimimiz yaklaşık % 4`ü ihraç edilmektedir. 2015 yılında biber ihracatımızın miktar olarak % 18`i, değer olarak % 14`ü Rusya`ya yapılmıştır. En fazla biber ihracatı yapılan ülke değer olarak ihracatın % 32` sinin yapıldığı Almanya olmuştur.
Çizelge-23 Biber Üretim ve İhracatı
| Üretim | Rusya İhracat | Toplam İhracat | Rusya/toplam (%) | İhracat/Üretim (%) | |||||
| Yıl | Ton | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar (ton) | Değer ($) | Miktar | Değer | Rusya | Toplam |
| 2011 | 1.975.269 | 4.311 | 4.392.587 | 68.599 | 77.620.842 | 6,28 | 5,66 | 0,22 | 3,47 |
| 2012 | 2.042.360 | 5.798 | 5.229.277 | 69.722 | 74.914.284 | 8,32 | 6,98 | 0,28 | 3,41 |
| 2013 | 2.159.348 | 7.218 | 6.977.029 | 68.122 | 82.234.032 | 10,60 | 8,48 | 0,33 | 3,15 |
| 2014 | 2.232.308 | 11.568 | 9.384.243 | 81.568 | 79.979.036 | 14,18 | 11,73 | 0,52 | 3,65 |
| 2015 | 2.307.456 | 16.210 | 11.149.389 | 87.975 | 77.848.619 | 18,43 | 14,32 | 0,70 | 3,81 |
Kaynak; TUİK
Üretim ve ihracat değerleri dikkate alındığında, Rusya`ya biber ihracatında yaşanacak sorunların, diğer meyve ve sebzelere göre daha az etkili olacağı tahmin edilmektedir.
5. Sonuç Yerine: Genel Değerlendirme
Tarımsal ihracatımızın en önemli kısmının yapıldığı Rusya ile yaşanacak sorunlar üretimimizi ve üreticilerimizi önemli ölçüde etkileyecektir. Bu sorunun alternatif pazarlarla kısa sürede giderilmesi mümkün değildir. Tarımsal ihracatımız içinde en önemli yere sahip yaş sebze ve meyvenin üretimi ve muhafazasına ilişkin özellikler sorunun etkisini daha da artırıcı niteliktedir. İhracatta yaşan sorunun, farklı ürün seçenekleri ile aşılması meyvede daha zor olmakla birlikte, sebze üretiminde kısmen mümkündür. Bu nedenle iki ülke arasındaki sorun dikkate alınarak önlemler alınması, üretim planlaması yapılması veya alternatif pazarlar için destek ve yönlendirme yapılması sorunun çözümü için önemli katkı yapacaktır.
Tarımsal ihracatımızda Rusya ve Ortadoğu ülkelerinin payının fazla olması, bu ülkelerle son yıllarda yaşadığımız sorunlar ve bölgedeki kaotik durum dikkate alındığında, dış ticaretimizde potansiyel kriz tehlikesi sürekli olarak mevcuttu. Rusya ile yaşanan kriz ile bu tehlike yakıcı bir biçimde tarım sektörünü etkilemiştir. Yaş sebze ve meyve üretiminin yoğun olarak başlayacağı gelecek aylarda, sorun daha derinden hissedilecektir.
Tarımsal ihracatımızda sorun yaşanmaması için farklı bölgelerde alternatif pazarlar bulmaya daha çok önem verilmesi gerekmektedir. Ancak bu arayışların sonuç vermesi kısa sürede mümkün değildir. Konuyla ilgili kamu kurumlarının bir eşgüdüm içinde ihracatçı birlikleri ve sektörün taraflarına desteklerini vermeleri, arayış çabalarının olumlu sonuçlanmasına önemli katkı sağlayacaktır.
Ek-1 Kriz Sonraki Dört Aylık Dönemde Rusya`ya Yapılan Tarımsal İhracat
| Alt Sektörler | Aylar | 2011-2012 | 2012-2013 | 2013-2014 | 2014-2015 | 2015-2016 | |||||
| Değer (Bin $) | Baz Puan | Değer (Bin $) | Baz Puan | Değer (Bin $) | Baz Puan | Değer (Bin $) | Baz Puan | Değer (Bin $) | Baz Puan | ||
| Fındık ve Mamulleri | Aralık | 2.883 | 100 | 3.134 | 109 | 2.972 | 103 | 6.328,03 | 220 | 409,58 | 14 |
| Ocak | 1.544 | 100 | 5.882 | 381 | 3.517,18 | 228 | 4.105,65 | 266 | 1.817,06 | 118 | |
| Şubat | 2.645 | 100 | 5.997 | 227 | 3.407 | 129 | 4.568,82 | 173 | 2.303,27 | 87 | |
| Mart | 4.581 | 100 | 3.545 | 77 | 1.553,55 | 339 | 2.308,09 | 74 | 364,98 | 16 | |
| Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri | Aralık | 8.425 | 100 | 8.918 | 106 | 9.877 | 117 | 8.113,36 | 96 | 3.192,89 | 38 |
| Ocak | 3.871 | 100 | 12.020 | 311 | 15.807,95 | 408 | 7.407,53 | 191 | 4.942,10 | 128 | |
| Şubat | 8.571 | 100 | 16.225 | 189 | 17.377 | 203 | 5.290,53 | 62 | 4.694,30 | 55 | |
| Mart | 10.736 | 100 | 11.386 | 106 | 12.414,43 | 116 | 8.395,38 | 78 | 4.553,85 | 42 | |
| Kuru Meyve ve Mamulleri | Aralık | 6.675 | 100 | 4.653 | 70 | 4.739 | 71 | 2.458,29 | 37 | 949,01 | 14 |
| Ocak | 5.501 | 100 | 5.016 | 91 | 5.661,29 | 103 | 1.819,30 | 33 | 2.865,83 | 52 | |
| Şubat | 4.628 | 100 | 5.637 | 122 | 3.971 | 86 | 2.396,34 | 52 | 1.061,86 | 23 | |
| Mart | 5.350 | 100 | 4.586 | 86 | 2.992,15 | 56 | 1.710,11 | 32 | 1.454,19 | 27 | |
| Meyve Sebze Mamulleri | Aralık | 329 | 100 | 768 | 234 | 685 | 209 | 365,52 | 111 | 39,18 | 12 |
| Ocak | 797 | 100 | 1.309 | 164 | 1.206,12 | 151 | 633,64 | 80 | 332,29 | 42 | |
| Şubat | 1.160 | 100 | 870 | 75 | 1.377 | 119 | 615,70 | 53 | 210,81 | 18 | |
| Mart | 857 | 100 | 1.010 | 118 | 1.224,34 | 143 | 500,36 | 58 | 375,43 | 44 | |
| Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller | Aralık | 1.684 | 100 | 1.629 | 97 | 3.829 | 227 | 5.095,67 | 303 | 1.435,41 | 85 |
| Ocak | 1.375 | 100 | 1.558 | 113 | 4.224,28 | 307 | 4.796,44 | 349 | 2.041,52 | 148 | |
| Şubat | 1.283 | 100 | 2.505 | 195 | 4.912 | 383 | 3.894,74 | 304 | 2.083,30 | 162 | |
| Mart | 1.888 | 100 | 3.309 | 175 | 4.671,33 | 247 | 3.815,07 | 202 | 3.200,98 | 170 | |
| Süs Bitkileri ve Mamuller | Aralık | 156 | 100 | 204 | 131 | 301 | 193 | 375,84 | 241 | 33,89 | 22 |
| Ocak | 366 | 100 | 287 | 78 | 436,22 | 119 | 647,77 | 177 | 0,00 | 0 | |
| Şubat | 384 | 100 | 425 | 111 | 511 | 133 | 854,79 | 223 | 1,26 | 0 | |
| Mart | 456 | 100 | 217 | 48 | 199,41 | 44 | 764,85 | 168 | 3,20 | 1 | |
| Tütün | Aralık | 1.112 | 100 | 940 | 84 | 466 | 42 | 1.159,70 | 104 | 4.078,03 | 367 |
| Ocak | 975 | 100 | 860 | 88 | 3.247,63 | 333 | 1.322,31 | 136 | 1.443,87 | 148 | |
| Şubat | 5.129 | 100 | 5.263 | 103 | 590 | 12 | 8.015,71 | 156 | 1.700,55 | 33 | |
| Mart | 3.929 | 100 | 2.744 | 70 | 258,22 | 7 | 258,84 | 7 | 5.689,62 | 145 | |
| Yaş Meyve ve Sebze | Aralık | 136.549 | 100 | 131.627 | 96 | 134.431 | 98 | 152.726,70 | 112 | 138.442,13 | 101 |
| Ocak | 51.418 | 100 | 76.773 | 149 | 59.386,20 | 115 | 83.162,71 | 162 | 10.913,99 | 21 | |
| Şubat | 51.929 | 100 | 69.681 | 134 | 66.874 | 129 | 61.277,56 | 118 | 27.594,09 | 53 | |
| Mart | 57.385 | 100 | 61.722 | 108 | 69.219,46 | 121 | 63.138,14 | 110 | 17.214,14 | 30 | |
| Zeytin ve Zeytinyağı | Aralık | 244 | 100 | 196 | 80 | 363 | 149 | 151,29 | 62 | 2,66 | 1 |
| Ocak | 71 | 100 | 126 | 177 | 170,68 | 240 | 131,67 | 185 | 16,97 | 24 | |
| Şubat | 87 | 100 | 301 | 346 | 257 | 295 | 26,68 | 31 | 0,00 | 0 | |
| Mart | 332 | 100 | 247 | 74 | 253,54 | 76 | 194,79 | 59 | 2,38 | 0,72 | |
[1] Bu rapor içindeki yer alan aynı verilerin bazılarında küçük farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılık verilen alındığı kaynakların farklılığından veya aynı kaynağın farklı yıllardaki verilerinin farklı olmasından kaynaklanmaktadır.
