BROİLER YETİŞTİRİCİLİĞİ
BROİLER YETİŞTİRİCİLİĞİ
Geçimini kanatlı sektöründen temin eden (üretici, çiftçi, sektörle ilgili esnaf, yem ve ilaç sanayi, yan sanayi, nakliye ve pazarlama dahil) insan sayısı yaklaşık 1,5 milyon (aileleri ile birlikte) kişidir. Sektörün yıllık cirosu yaklaşık 6,5 milyar dolar civarındadır. Kanatlı sektörü, ülkemizde en hızlı gelişen ve en güçlü sektörlerden biri haline gelmiştir.
Piliç etinin beslenmedeki yeri ve önemi
Sağlıklı ve dengeli beslenme, bedensel ve zihinsel gelişim için tüketilmesi gereken hayvansal protein kaynaklarının en önemlilerindendir.
Proteinleri; insan beslenmesinde gerekli olan tüm amino asitleri yeterli ve dengeli miktarda içerir.
Bazı mineraller yönünden de sağlıklı beslenme için avantajlı bir gıda maddesidir.
B2, B6, B12 gibi vitaminlerce oldukça zengindir.
Sindirimi, liflerinin kısa olması nedeniyle çok kolaydır.
Emsallerine göre uygun fiyatlıdır.
Dünya`da 2000 yılında 68,7 milyon ton olan kanatlı eti üretiminin, 2016 yılında % 69 artışla 115,8 milyon tona ulaştığı tahmin edilmektedir.
Anakaralara göre Dünya Kanatlı Eti Üretimi (Milyon Ton)
|
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015* | 2016** |
| AFRİKA | 3,0 | 3,6 | 4,6 | 5,2 | 5,2 |
| AMERİKA | 30,1 | 35,9 | 41,8 | 48,2 | 49,4 |
| ASYA | 22,9 | 27,3 | 34,5 | 40,1 | 39,6 |
| AVRUPA | 11,9 | 13,2 | 16,1 | 20,0 | 20,3 |
| OKYANUSYA | 0,8 | 1,0 | 1,1 | 1,4 | 1,4 |
| DÜNYA | 68,7 | 81,0 | 98,1 | 114,8 | 115,8 |
*) Yaklaşık **) Tahmin
Kaynak: http://www.fao.org/giews/reports/food-outlook/en/ Food Outlook - October 2016
Not:Dünya`da 2016 yılında üretilen kanatlı etinin % 77,3`ü piliç etidir.
Bazı Ülkelerdeki Piliç Eti Üretimi (ayak hariç) (Bin Ton)
|
| 2014 | 2015 | 2016 |
| ABD | 17.306 | 17.971 | 18.283 |
| BREZİLYA | 12.692 | 13.146 | 13.605 |
| ÇİN | 13.000 | 13.400 | 12.700 |
| AB | 10.450 | 10.810 | 11.070 |
| HİNDİSTAN | 3.725 | 3.900 | 4.200 |
| RUSYA | 3.260 | 3.600 | 3.750 |
| MEKSİKA | 3.025 | 3.175 | 3.270 |
| ARJANTİN | 2.050 | 2.080 | 2.100 |
| TÜRKİYE | 1.894 | 1.909 | 1.900 |
| TAYLAND | 1.570 | 1.700 | 1.780 |
| ENDONEZYA | 1.565 | 1.625 | 1.640 |
| DİĞERLERİ | 16.018 | 15.378 | 15.250 |
| DÜNYA | 86.555 | 88.694 | 89.548 |
Kaynak: USDA October 2016 Livestock and Poultry: World Markets and Trade
Türkiye Kanatlı Eti Üretimi (Bin Ton)
|
| Piliç Eti | Hindi Eti | Köy ve Yum. Tavukları, Diğer Kanatlı Eti | Toplam |
| 2010 | 1.419.000 | 33.000 | 62.000 | 1.514.000 |
| 2011 | 1.645.000 | 31.100 | 72.000 | 1.748.100 |
| 2012 | 1.716.000 | 45.200 | 80.000 | 1.841.200 |
| 2013 | 1.790.000 | 43.800 | 87.000 | 1.920.800 |
| 2014 | 1.946.000 | 52.800 | 94.000 | 2.092.800 |
| 2015 | 1.974.000 | 55.500 | 81.400 | 2.110.900 |
| 2016-Tah. | 1.928.000 | 49.600 | 89.500 | 2.067.100 |
Kaynak: BESD-BİR
Türkiye Kanatlı Eti Tüketimi (Kg/yıl)
|
| Piliç Eti | Hindi Eti | Köy ve Yum. Tavukları, Diğer Kanatlı Eti | Toplam |
| 2010 | 17,82 | 0,43 | 0,71 | 18,96 |
| 2011 | 19,50 | 0,39 | 0,68 | 20,57 |
| 2012 | 19,28 | 0,55 | 0,63 | 20,45 |
| 2013 | 19,33 | 0,48 | 0,63 | 20,44 |
| 2014 | 20,75 | 0,57 | 0,66 | 21,98 |
| 2015 | 21,57 | 0,63 | 0,58 | 22,78 |
| 2016-Tah. | 21,29 | 0,56 | 0,69 | 22,54 |
Kaynak:BESD-BİR
Türkiye Kanatlı eti dış ticareti
| Yıllar | Ton | Milyon $ |
| 2010 | 151.243 | 230 |
| 2014 | 430.544 | 700 |
| 2015 | 359.223 | 472 |
| 2016-Tah. | 336.931 | 387 |
Kaynak: DTM ve İhracatçı Birlikleri
Türkiye kanatlı et ihracatında 2008 yılından itibaren önemli artış gösterdi. 2014 yılında Dünya ticaretinde %3,4`lük paya ulaştı. 2015 ve 2016 yıllarında ise gerileyerek payımız % 2,6‘ya kadar düştü. 2016 yılında miktar olarak % 6,2 parasal olarak ise % 17,9 azalma oldu. Türkiye Dünya kanatlı eti ticaretinde 6. sıradadır.
Dünyada Kişi Başına Et Tüketimi (kg/yıl)
|
| 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 |
| Dünya | 42,80 | 43,40 | 43,20 | 43,2 | 42,80 |
Kaynak: Food Outlook - October 2016
Türkiye`de Kişi Başına Et Tüketimi (kg/yıl)
|
| Kanatlı Eti | Büyükbaş Eti | Küçükbaş Eti | Toplam Et |
| 2010 | 19,0 | 8,4 | 2,2 | 29,6 |
| 2011 | 20,6 | 8,7 | 1,7 | 31,0 |
| 2012 | 20,5 | 10,6 | 1,5 | 32,6 |
| 2013 | 20,4 | 11,3 | 1,6 | 33,4 |
| 2014 | 22,0 | 11,4 | 1,6 | 35,0 |
| 2015 | 22,8 | 12,9 | 1,7 | 37,4 |
| 2016-Tah. | 22,5 | 13,1 | 1,7 | 37,3 |
Kaynak:BESD-BİR ve TUİK
Dünyada gelişmişliğin göstergelerinden birisi de kişi başına hayvansal ürün tüketimidir. Maalesef Türkiye olarak toplam et tüketimimiz çok düşük seviyededir. Türkiye`de 2016 yılı kişi başına toplam et tüketimi tahmini 37,3 kg olup, dünya ortalamasının gerisindedir. Avrupa Birliği`ndeki et tüketimi Türkiye`nin 2 katı, ABD`de ise 3 katıdır.
Türkiye kişi başına et tüketiminin % 60`ından fazlası kanatlı etidir.
SEKTÖRÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Üretim Maliyeti ve Yem Hammaddeleri
Türkiye`de kanatlı eti üretim maliyeti, hammadde ve karma yem fiyatlarının yüksek olması sebebiyle pahalıya mal olmaktadır. Yem hammaddesinin ana bileşeni olan soyanın tamamına yakını ithal edilmekte ve döviz üzerinden işlem görmektedir. Soya üretiminin arttırılmasının yanı sıra işleme teknolojisinin de desteklenmesine yönelik tedbirler alınmalıdır. Ayrıca, yem katkı maddelerinin (enzim, premiks gibi) büyük kısmı da yurt dışından ithal edilmektedir. Bu maddelerin ülke içerisinde üretimini teşvik edecek önlemler ortaya konulmalıdır.
Biyogüvenlik
Biyogüvenlik Yasası ve bağlı yasal düzenlemeler sonucu, Türkiye`de yem hammaddesi temininde sıkıntılar yaşanmaktadır. Biyogüvenlik yasasına giren ürünlerin izin ve ithalatına ilişkin aşamalarla ilgili olarak her kesimin sorumluluk alması önem arz etmektedir. Sürekli bu konuda spekülasyonlar yapılırken buna karşı güvenilir kamu kuruluşları (Bakanlık, Üniversiteler, TÜBİTAK ve TÜBA gibi) tarafından kamuya doğru bilgilendirme yapılması çok önemlidir. Eski ve köy içerisinde kalan küçük kapasiteli kümeslerde biyogüvenlik uygulamalarını gereken şekilde yapmak oldukça zordur. Bu durum salgın hastalıkların kontrol altına alınmasını zorlaştırmaktadır. Biyogüvenlik uygulamalarını sağlayamayacak durum ve konumdaki işletmelere üretim izni verilmemelidir.
Enerji Maliyetleri
Enerji fiyatları çok yüksektir. Enerji maliyetlerinin yüksekliği tavuk eti maliyetlerin artmasına neden olmakta, ayrıca ihracatta rekabetçi konumda olmamızı engellemektedir. Özellikle yetiştirme kümesleri sanayi tarifesinin de üstünde bir tarifeyle enerji kullanmaktadır. Enerji fiyatları desteklenmelidir.
Endüstriyel Gıdalara Yönelik Karalamalar
Medyada sıklıkla çıkan yanlış ve yetersiz bilgi ve gözlemlere dayalı açıklamalar, tüketim üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının hem kamuoyuna anında gerekli açıklamalarda bulunması hem de bu işi alışkanlık haline getirenlerle ilgili olarak bir bilim kurulu oluşturulabilir. Ayrıca, Bakanlığın yayımladığı kamu spotunun yayınlanma sıklığı arttırılabilir.
Kanatlı Hastalıkları İle Mücadele
Gerek ticari yumurtacı gerekse damızlık sürülerin de ekonomik ömrünü dolduran hayvanların uygun koşullarda kesilmediği, pazarlarda ve köylerde canlı olarak satıldığı bilinmektedir. Ayrıca organik adı altında kontrolsüz canlı hayvan üretimi ve satışı her geçen gün artmaktadır. Bu durum salgın hastalıkların kontrol altına alınmasını imkansız hale getirmektedir. Hayvan hastalıkları ile mücadele ve hayvan hareketleri kontrolü genelgesine göre sorunun izlenebilirliği ve çözümü için denetimlerin sıkılaştırılması gerekmektedir.
Rendering Ürünleri Yasağı
Rendering ürünü; et üretimi sırasında ortaya çıkan ve insan tüketimi amacıyla kullanılmayan ürünlerin, yüksek ısı ve basınç altında pişirilip yağı alındıktan sonra elde edilen hayvancılık yan ürünleridir. Rendering ürünlerin (et-kemik unu, kan unu vb.) aynı tür hayvanların beslenmesinde kullanımına 2016 yılından itibaren yasak getirilmesi, durumu bir sene daha ertelenmiş olsa dahi, 2017 yılı başı itibariyle yasağın uygulanacak olması, ekonomik ve çevre sağlığı açısından birçok sorunu da beraberinde getirecektir. Karma yem üretiminde protein ve fosfor kaynaklı hammaddelerin yurtiçi üretimi yetersiz olan ve ithalatla karşılamaya çalışılan ülkemizde, bu yasakla 300 bin tonun üzerinde proteini ve fosfor oranı yüksek olan bir hammadde üretilemeyecek, yerine soya fasulyesi ve küspesi ile DCP ithalatı söz konusu olacaktır. 300 bin ton rendering ürününün 1 milyon ton atıktan üretilmesi de çevre boyutunun diğer bir göstergesidir. Bu atık ürünlerin değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesiyle ilgili yasal düzenlemelerin ve tarafların belirlenmesi çok önemlidir. Bu konudaki yatırımlara da teşvikler verilmelidir.
İhracat Destekleri, Bölgeselleştirme ve Yeni İhracat Pazarları Yaratılamaması
Kanatlı eti ihracatı 2016 yılının ilk 8 ayında 2015 yılının aynı dönemine göre % 12,23 azalmıştır. Gerek dış pazarlardaki gelişmeler, gerekse zaman zaman ortaya çıkan kuş gribi sektöre çok ciddi zararlar vermektedir. Kuluçkalık yumurta ihracatında da ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Kaybedilen pazarları yeniden kazanabilmek için ihracattaki teşvikler arttırılmalıdır. Gerektiğinde ülke bazlı destekler verilmelidir. Bunun yanı sıra Japonya ve AB öncelikli olmak üzere yeni ihracat pazarları yaratılması konusundaki çalışmalar yoğunlaştırılmalıdır. Canlı civciv ve canlı tavuk ihracatına da destek verilmelidir. Özellikle verilecek özel ihracat iadesi destekleri ile Suudi Arabistan pazarında büyük ölçüde yer almamız mümkün olacaktır. Irak`a ihracatın azalmasına tedbir olarak sevkiyat bölgesindeki güvenliğin en kısa sürede sağlanması çok büyük önem arz etmektedir.
Salmonella ve Yasal Düzenlemeler
"Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Yönetmeliği" ile "2073/2005 EC Direktifi" arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. AB direktifinde sadece 2 salmonella tipinin (S. Typhimurium ve S. Enteritidis) sıfır olası öngörülürken bizde tümünün sıfır olması istenmektedir. Salmonella`da tümünü sıfır olarak sağlamak mümkün olmadığından sektörde büyük sıkıntılar yaşanmaktadır. Mevcut mevzuatın AB mevzuatındaki parametrelere göre yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.
Piliç Eti Tüketimi
Türkiye`de kişi başına et tüketimi Dünya ortalamasının altında, gelişmiş ülkelerin yarısı seviyesindedir. Oysa sağlıklı beslenmede hayvansal proteinin önemi büyüktür. Toplumumuzun sağlıklı beslenebilmesi için et tüketiminin artırılması bir zorunluluktur. Vatandaşlarımızın daha sağlıklı beslenmelerine imkan sağlayabilmek için sektörlerin çabaları yanında kamu kurumları, sektörle ilgili sivil toplum kuruluşları ve üniversitelere büyük görevler düşmektedir. Bu konuda projelerin geliştirmesi gerektiğini düşünüyoruz.
Kaynak: Türkiye‘de Tarımsal Öğrenimin 17. Yıl Dönümü Türkiye‘nin Hayvansal Üretimi (Mevcut Durum ve Gelecek) konulu sempozyum bildirilerinden yararlanılmıştır.
