TÜRKİYE-RUSYA TARIM SAVAŞLARI
1. Komşu ve Pazar Olarak Rusya`nın Önemi
Medyada Türkiye-Rusya arasındaki tarımsal dış ticaretle ilgili haberler eksik olmuyor. Bu haberlerde başrol oyuncusu olarak domates önemli bir yer tutarken, diğer tarım ürünleri de adından sıkça söz ettiriyor. Kamuoyu gündemine getirilen bu haberlerin önemli bir kısmının, iki ülke arasındaki ticaret dikkate alınmadan yapılmış olması, bilgi kirliliğine yol açıyor. Rusya`nın komşu ve pazar olmanın dışında, doğalgaz ihtiyacımızın yaklaşık %60`nın karşılandığı bir ülke olarak, ticaretimiz açısından büyük önem taşıyan bir ülke.
1.1. Rusya`nın Dış Ticaretimiz İçindeki Payı
İhracatımızda, en yüksek seviyeye ulaştığı 2014 yılı sonrası genel bir düşüş görülmektedir. Rusya`ya yapılan ihracatımız, 2014 yılı sonunda yaşanan uçak krizi sonrası, bu genel düşüşten ayrı olarak, Rusya`nın getirdiği yasaklamalar nedeni ile de ayrıca azalmıştır. Çizelge-1`de son beş yıldaki tarımsal ihracat ve toplam ihracatımız ile Rusya`nın bu ihracat içindeki payı yer almaktadır.
Çizelge-1 Son Beş Yıldaki İhracatımız (Milyon Dolar)
|
|
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Genel |
Rusya |
% |
Genel |
Rusya |
% |
Genel |
Rusya |
% |
Genel |
Rusya |
% |
Genel |
Rusya |
% |
|
|
Fındık ve Mamulleri |
1.805 |
42 |
2,32 |
1.770 |
48 |
2,69 |
2.321 |
52 |
2,26 |
2.834 |
41 |
1,43 |
1.988 |
17 |
0,88 |
|
Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri |
5.888 |
81 |
1,37 |
6.585 |
107 |
1,63 |
6.719 |
104 |
1,55 |
6.132 |
59 |
0,97 |
6.364 |
36 |
0,57 |
|
Kuru Meyve ve Mamulleri |
1.368 |
50 |
3,69 |
1.438 |
52 |
3,62 |
1.461 |
39 |
2,65 |
1.346 |
32 |
2,39 |
1.299 |
25 |
1,92 |
|
Meyve Sebze Mamulleri |
1.262 |
11 |
0,88 |
1.330 |
13 |
0,99 |
1.417 |
13 |
0,89 |
1.320 |
6 |
0,48 |
1.322 |
3 |
0,21 |
|
Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller |
1.664 |
22 |
1,31 |
1.988 |
35 |
1,79 |
2.277 |
81 |
3,55 |
1.815 |
57 |
3,14 |
1.892 |
60 |
3,16 |
|
Süs Bitkileri |
73 |
3 |
3,57 |
77 |
3 |
3,75 |
83 |
5 |
5,8 |
78 |
4 |
4,74 |
81 |
0,19 |
0,02 |
|
Tütün ve Mamulleri |
846 |
28 |
3,32 |
906 |
32 |
3,52 |
1.076 |
35 |
3,28 |
918 |
34 |
3,74 |
1.010 |
29 |
2,8 |
|
Yaş Meyve ve Sebze |
2.185 |
796 |
36,41 |
2.351 |
876 |
37,27 |
2.397 |
940 |
39,22 |
2.089 |
878 |
42,02 |
1.979 |
332 |
16,77 |
|
Zeytin ve Zeytinyağı |
201 |
2 |
1 |
439 |
4 |
0,82 |
228 |
2 |
0,95 |
189 |
1 |
0,5 |
191 |
0,2 |
0,11 |
|
Tarımsal ihracat |
15.292 |
1.035 |
6,76 |
16.884 |
1.170 |
6,93 |
17.979 |
1.271 |
7,07 |
16.721 |
1.112 |
6,65 |
16.126 |
502 |
3,11 |
|
Diğer İhracat |
137.170 |
5.646 |
4,12 |
134.919 |
5.794 |
4,29 |
139.631 |
4.672 |
3,35 |
127.123 |
2477,00 |
1,95 |
126.405 |
1231 |
0,97 |
|
Toplam İhracat |
152.462 |
6.681 |
4,38 |
151.803 |
6.964 |
4,59 |
157.610 |
5.943 |
3,77 |
143.844 |
3589,00 |
2,50 |
142.531 |
1733 |
1,22 |
Kaynak; Tarımsal ihracat verilerinde TİM, toplam ihracat verilerinde TUİK verileri kullanılmıştır.
Rusya`nın toplam ihracat içinde %4 civarında olan payı, 2016 yılında % 1,22`ye düşmüştür. Tarımsal ihracat içinde %7`lerde olan payı ise %3,11`e düşmüştür. Tarımsal ihracatımız incelendiğinde, en fazla ihracat yapılan tarımsal ürünlerininHububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri grubunun olduğu, tarımsal ürün ihracatındaki payının % 35-40 civarında bulunduğu görülmektedir. Diğer önemli grup ürünler ise, yaklaşık % 15`lik payı ile yaş sebze ve meyve grubudur. Yaş sebze ve meyve ihracatının %30-40`lık kısmı Rusya`ya yapılmaktadır. Yaş sebze ve meyve ihracatının Rusya`ya yapılan tarımsal ihracattaki payı ise % 75 civarındadır. Bu nedenle Rusya`nın uyguladığı kısıtlama ve yasaklamalaryaş sebze ve meyve ihracatını önemli ölçüde etkilemektedir. Bu etki son yıllardaki ihracat verileri üzerinden değerlendirilmeye çalışılacaktır. Çizelge-2`de yaş meyve ve sebze ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-2 Yaş Meyve Sebze İhracatı
|
|
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||
|
Ürün Grubu |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
|
NARENCİYE |
1.371.187 |
930.587 |
40 |
1.582.495 |
940.473 |
40 |
1.533.275 |
839.979 |
41 |
1.672.205 |
880.260 |
45 |
|
YAŞ MEYVE |
726.614 |
708.241 |
30 |
773.970 |
720.073 |
30 |
815.835 |
626.855 |
30 |
811.287 |
601.387 |
31 |
|
YAŞ SEBZE |
1.242.180 |
691.839 |
30 |
1.166.286 |
709.965 |
30 |
963.226 |
590.701 |
29 |
1.077.115 |
463.348 |
24 |
|
TOPLAM |
3.339.982 |
2.330.666 |
100 |
3.527.970 |
2.391.203 |
100 |
3.319.842 |
2.084.919 |
100 |
3.569.540 |
1.978.209 |
100 |
Kaynak; Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği
Ülkemizden yapılan yaş meyve ve sebze ihracatı miktarında, değer olarak bir miktar düşüş olmakla birlikte, son dört yılda miktar açısından önemli bir değişiklik bulunmamaktadır. Bu değerlere bakılarak, Rusya`nın getirdiği yasaklama ve kısıtlamaların etkisini belirlemek mümkün değildir. Bu etkinin anlaşılabilmesi için, Rusya`ya yapılan yaş sebze ve meyve ihracat bilgilerinin incelenmesi gerekmektedir.
1.2. Rusya`nın Tarımsal İhracatımız İçindeki Payı
Rusya`ya yapılan tarımsal ihracatın en önemli bölümünü yaş meyve ve sebze ihracatı oluşturmaktadır. Rusya ile yaşanan krizden, bu grup içinde yer alan narenciye dışındaki ürün grupları önemli ölçüde etkilenmiştir. Çizelge-3`de yer alan veriler bu durumu açıkça ortaya koymaktadır.
Çizelge-3 Rusya`ya Yapılan Yaş Meyve ve Sebze İhracatı
|
|
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||
|
Ürün Grubu |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
Miktar (ton) |
Değer (Bin$) |
Değer % |
|
NARENCİYE |
432.581 |
295.982 |
34 |
521.481 |
309.280 |
33 |
525.572 |
294.411 |
34 |
490.379 |
271.330 |
82 |
|
YAŞ MEYVE |
240.002 |
235.521 |
27 |
280.018 |
246.598 |
26 |
292.739 |
248.461 |
28 |
34.214 |
39.836 |
12 |
|
YAŞ SEBZE |
413.188 |
344.437 |
39 |
533.401 |
382.277 |
41 |
465.347 |
332.492 |
38 |
34.958 |
20.572 |
6 |
|
TOPLAM |
1.085.771 |
875.941 |
100 |
1.334.900 |
938.156 |
100 |
1.283.677 |
875.476 |
100 |
559.565 |
331.806 |
100 |
Kaynak; Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği
Çizelge-2 ve Çizelge-3 verileri birlikte ele alındığında, Rusya`ya yapılanyaş meyve ve yaş sebze ihracatındaki azalmanın başka pazarlara yönlenerek telafi edildiği anlaşılmaktadır. Çizelge-4`de yer alan veriler bu durumu daha iyi ortaya koymaktadır.
Çizelge–4 Yaş Meyve ve Sebze İhracat Değeri (Bin$)
|
|
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||
|
Ürün Grubu |
Genel |
Rusya |
% |
Genel |
Rusya |
% |
Genel |
Rusya |
% |
Genel |
Rusya |
% |
|
NARENCİYE |
930.587 |
295.982 |
32 |
940.473 |
309.280 |
33 |
839.979 |
294.411 |
35 |
880.260 |
271.330 |
31 |
|
YAŞ MEYVE |
708.241 |
235.521 |
33 |
720.073 |
246.598 |
34 |
626.855 |
248.461 |
40 |
601.387 |
39.836 |
7 |
|
YAŞ SEBZE |
691.839 |
344.437 |
50 |
709.965 |
382.277 |
54 |
590.701 |
332.492 |
56 |
463.348 |
20.572 |
4 |
|
TOPLAM |
2.330.666 |
875.941 |
38 |
2.391.203 |
938.156 |
39 |
2.084.919 |
875.476 |
42 |
1.978.209 |
331.806 |
17 |
Kaynak; Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği
Rusya`nın 2015 yılında yaş meyve ihracatında % 40 olan payı, 2016 yılında %7`ye, yaş sebzede % 56 olan payı %4`e, yaş meyve ve sebze grubu toplamındaki payı ise %42`den, %17`ye düşmüştür. Tarımsal ihracata ilişkin daha detaylı bir değerlendirme için, yaş meyve ve sebze grubunda yer alan ürünlerin ihracat verilerine bakılması gerekmektedir.
2. Yaş Meyve ve Sebze İhracatı
Türkiye`nin yaş meyve ve sebze ihracatı 2 milyar dolar civarındadır. Rusya`ya yapılan yaş meyve ve sebze ihracatı 2014 yılında 1 milyar dolara yaklaşmış olmasına karşın, 2016 yılında 330 milyon dolar seviyelerine inmiştir. Bu olumsuzluk bazı ürünlerde, bu ürünlere yönelik yasaklamalar nedeniyle oldukça etkili olmuştur. Bu etki yaş meyve ve sebze grubu içinde yer alan başlıca ürünler üzerinden ortaya konulmaya çalışılacaktır.
2.1. Narenciye
Yaş sebze ve meyve ihracatımız içinde narenciye ürünlerinin payı % 40 civarındadır. Bu grupta mandalina, limon, portakal ve greyfurt yer almaktadır. Bu ürünlerden mandalina yaklaşık %40`lık, limon ve portakal % 25`lik, greyfurt %10`luk paylara sahiptir.Rusya`nın narenciye grubu içinde yer alan ürünlere yönelik bir kısıtlaması olmamıştır.
2.1.1. Mandalina
Türkiye`de 500 bin dekara yakın alanda mandalina üretimi yapılmaktadır. Mandalina ağacı sayısı 16 milyon kadardır. Üretim 2016 yılında 1,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-5`de mandalina üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-5 Mandalina Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin alanı (dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam ağaçsayısı |
|
2012 |
362.982 |
874.832 |
11.715.290 |
|
2013 |
386.920 |
942.226 |
11.932.234 |
|
2014 |
417.453 |
1.046.899 |
13.322.129 |
|
2015 |
435.097 |
1.156.365 |
14.015.695 |
|
2016 |
465.690 |
1.337.037 |
16.206.155 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Mandalina üretimimizin yaklaşık yarısı ihraç edilmektedir. 2016 yılındaki ihracatımız 650 bin tonu geçmiştir. En büyük pazar Rusya olup, ihracatın %40`dan fazlası bu ülkeye yapılmaktadır. Irak ve Ukrayna en fazla mandalina ihracatı yapılan ülkeler olup, bu iki ülkeye yapılan toplam ihracat, Rusya`ya yapılan ihracat düzeyindedir. Çizelge-6`da mandalina ihracatımıza ilişkin veriler yer almaktadır.
Çizelge-6 Mandalina İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
|||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
113.889 |
156.710 |
41 |
139.900 |
204.990 |
40 |
164.358 |
285.889 |
46 |
143.973 |
261.582 |
47 |
135.638 |
265.522 |
40 |
|
Irak |
73.567 |
103.389 |
27 |
69.725 |
108.977 |
21 |
85.383 |
156.185 |
25 |
64.846 |
137.910 |
25 |
80.221 |
186.250 |
28 |
|
Ukrayna |
45.069 |
63.884 |
17 |
83.531 |
125.842 |
24 |
47.732 |
79.926 |
13 |
34.688 |
64.569 |
12 |
43.745 |
93.049 |
14 |
|
S.Arabistan |
8.888 |
12.646 |
3 |
10.495 |
14.842 |
3 |
8.129 |
13.720 |
2 |
7.502 |
14.046 |
3 |
15.289 |
31.433 |
5 |
|
Romanya |
6.647 |
10.028 |
3 |
6.945 |
10.641 |
2 |
7.107 |
13.623 |
2 |
4.954 |
10.430 |
2 |
6.635 |
13.512 |
2 |
|
İngiltere |
4.174 |
5.233 |
1 |
6.608 |
9.502 |
2 |
8.615 |
12.568 |
2 |
7.165 |
10.286 |
2 |
3.467 |
5.141 |
1 |
|
Almanya |
4.819 |
5.226 |
1 |
4.652 |
6.192 |
1 |
6.112 |
9.154 |
1 |
4.778 |
6.173 |
1 |
3.412 |
5.106 |
1 |
|
Belarus |
344 |
504 |
0 |
1.203 |
1.635 |
0 |
3.860 |
6.204 |
1 |
4.343 |
9.171 |
2 |
6.570 |
13.451 |
2 |
|
Hollanda |
1.640 |
2.383 |
1 |
4.282 |
6.081 |
1 |
3.713 |
5.842 |
1 |
2.096 |
4.249 |
1 |
2.738 |
5.364 |
1 |
|
Diğer |
14.324 |
18.770 |
5 |
17.287 |
25.260 |
5 |
20.754 |
36.905 |
6 |
16.564 |
32.972 |
6 |
18.008 |
38.403 |
6 |
|
Toplam |
273.361 |
378.774 |
100 |
344.628 |
513.961 |
100 |
355.762 |
620.016 |
100 |
290.909 |
551.388 |
100 |
315.723 |
657.231 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
2016 yılında Rusya, Türkiye`den yapılan mandalina ihracatına ilişkin bir kısıtlama uygulamamıştır. İhracat miktarı bir önceki yıla göre çok küçük bir artış göstermiştir.
2.1.2. Limon
Türkiye`de 300 bin dekara yakın alanda limon üretimi yapılmaktadır. Limon ağacı sayısı 10 milyondanfazladır. Üretim 2016 yılında 850 bin ton olarak gerçekleşmiştir.Çizelge-7`de limon üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-7 Limon Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin alanı(dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam ağaç sayısı |
|
2012 |
265.628 |
710.211 |
7.784.694 |
|
2013 |
274.252 |
726.283 |
8.001.552 |
|
2014 |
276.653 |
725.230 |
8.195.535 |
|
2015 |
285.701 |
750.550 |
8.474.267 |
|
2016 |
300.326 |
850.600 |
10.044.727 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Limon üretimimizin de yaklaşık yarısı ihraç edilmektedir. 2016 yılındaki ihracatımız 450 bin ton civarında gerçekleşmiştir. En büyük pazar Rusya olup, ihracatın yaklaşık ¼`ü bu ülkeye yapılmaktadır. Irak ve Suudi Arabistan en fazla mandalina ihracatı yapılan diğer ülkeler olup, bu iki ülkeye yapılan toplan ihracat, Rusya`ya yapılan ihracat düzeyindedir. Çizelge-8`de limon ihracatımıza ilişkin veriler yer almaktadır.
Çizelge-8 Limon İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
74.664 |
100.022 |
27 |
83.618 |
111.404 |
27 |
78.331 |
113.901 |
28 |
73.204 |
117.377 |
25 |
76.543 |
106.034 |
24 |
|
Irak |
35.116 |
49.022 |
13 |
30.591 |
46.029 |
11 |
31.124 |
53.848 |
13 |
40.912 |
84.307 |
18 |
38.542 |
76.172 |
17 |
|
S.Arabistan |
31.666 |
46.181 |
13 |
31.619 |
44.415 |
11 |
28.175 |
45.840 |
11 |
29.498 |
52.809 |
11 |
34.106 |
57.377 |
13 |
|
Ukrayna |
25.643 |
35.819 |
10 |
29.877 |
41.989 |
10 |
23.912 |
37.168 |
9 |
15.473 |
26.201 |
6 |
16.303 |
30.025 |
7 |
|
Romanya |
15.870 |
22.619 |
6 |
17.899 |
24.713 |
6 |
16.245 |
21.736 |
5 |
20.569 |
28.833 |
6 |
25.287 |
26.357 |
6 |
|
Bulgaristan |
5.604 |
8.688 |
2 |
7.692 |
11.348 |
3 |
8.304 |
12.335 |
3 |
10.137 |
15.391 |
3 |
12.704 |
17.666 |
4 |
|
Polonya |
8.392 |
10.083 |
3 |
10.453 |
13.555 |
3 |
7.780 |
8.344 |
2 |
15.319 |
19.087 |
4 |
12.782 |
17.376 |
4 |
|
BAE |
2.933 |
3.991 |
1 |
8.015 |
11.607 |
3 |
10.282 |
16.618 |
4 |
9.654 |
16.002 |
3 |
10.105 |
16.357 |
4 |
|
Sırbistan |
8.014 |
10.470 |
3 |
8.878 |
11.527 |
3 |
7.952 |
9.918 |
2 |
8.212 |
11.878 |
3 |
11.117 |
12.583 |
3 |
|
Diğer |
58.663 |
80.442 |
22 |
70.657 |
93.044 |
23 |
70.803 |
88.747 |
22 |
70.802 |
99.161 |
21 |
66.996 |
89.004 |
20 |
|
Toplam |
266.565 |
367.336 |
100 |
299.300 |
409.631 |
100 |
282.908 |
408.455 |
100 |
293.782 |
471.044 |
100 |
304.485 |
448.952 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
2016 yılında Rusya, Türkiye`den yapılan tarafından limon ihracatına ilişkin bir kısıtlama uygulamamıştır. İhracat miktarı bir önceki yıla göre çok küçük bir düşüş göstermiştir.
2.1.3. Portakal
Türkiye`de 500 bin dekar alanda portakal üretimi yapılmaktadır. Portakal ağacı sayısı 14 milyondan fazladır. Üretim 2016 yılında 1,85 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-9`daportakal üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-9 Portakal Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin alanı (dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam ağaç sayısı |
|
2012 |
562.472 |
1.661.111 |
14.799.401 |
|
2013 |
547.587 |
1.781.258 |
14.901.428 |
|
2014 |
546.534 |
1.779.675 |
14.995.455 |
|
2015 |
542.984 |
1.816.798 |
14.944.608 |
|
2016 |
526.958 |
1.850.000 |
14.561.520 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Portakal üretimimizin de yaklaşık % 20`si ihraç edilmektedir. 2016 yılındaki ihracatımız 400 bin ton civarında gerçekleşmiştir. En büyük pazar Irak olup, ihracatın yaklaşık yarısı bu ülkeye yapılmaktadır. Rusya`ya yapılan ihracat miktarı 2015 yılında toplam ihracatın % 31`i düzeyine çıkmış olmakla birlikte, 2016 yılında bu oran % 18 olmuştur. Ukrayna en fazla portakal ihracatı yapılan üçüncü ülkedir. Çizelge-10`da portakal ihracatımıza ilişkin veriler yer almaktadır.
Çizelge-10 Portakal İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
Ton |
% |
Ton |
% |
Ton |
% |
Ton |
% |
Ton |
% |
||||||
|
Irak |
116.339 |
159.652 |
49 |
74.679 |
111.420 |
40 |
90.414 |
160.798 |
47 |
68.104 |
138.272 |
42 |
81.339 |
189.447 |
47 |
|
Rusya |
44.811 |
67.851 |
21 |
43.607 |
68.843 |
25 |
44.159 |
78.895 |
23 |
55.019 |
103.841 |
31 |
36.689 |
73.855 |
18 |
|
Ukrayna |
16.321 |
23.392 |
7 |
28.082 |
43.302 |
15 |
20.049 |
35.240 |
10 |
13.920 |
26.718 |
8 |
20.323 |
44.829 |
11 |
|
Gürcistan |
7.907 |
11.184 |
3 |
10.535 |
15.588 |
6 |
9.794 |
18.139 |
5 |
8.047 |
17.224 |
5 |
6.008 |
14.135 |
4 |
|
Azerbaycan |
7.212 |
10.413 |
3 |
5.997 |
8.870 |
3 |
5.208 |
9.577 |
3 |
2.555 |
5.036 |
2 |
3.660 |
9.805 |
2 |
|
Romanya |
2.823 |
4.762 |
1 |
2.970 |
4.961 |
2 |
1.880 |
3.742 |
1 |
2.610 |
6.180 |
2 |
3.781 |
8.754 |
2 |
|
S.Arabistan |
723 |
1.097 |
0 |
669 |
916 |
0 |
693 |
1.212 |
0 |
1.613 |
2.725 |
1 |
3.778 |
8.020 |
2 |
|
Diğer |
33.744 |
48.255 |
15 |
17.120 |
26.442 |
9 |
17.850 |
33.963 |
10 |
14.890 |
31.778 |
10 |
24.025 |
54.103 |
13 |
|
Toplam |
229.879 |
326.606 |
100 |
183.660 |
280.341 |
100 |
190.047 |
341.565 |
100 |
166.758 |
331.773 |
100 |
179.603 |
402.949 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
2016 yılında Rusya, Türkiye`den yapılan tarafından portakal ihracatına ilişkin bir kısıtlama uygulamamıştır. İhracat miktarı bir önceki yıla göre % 30`un üzerinde artış göstermiştir.
2.1.4. Greyfurt
Türkiye`de 60 bin dekar alanda greyfurt üretimi yapılmaktadır. Greyfurt ağacı sayısı 1,5 milyon kadardır. Üretim 2016 yılında 250 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-11`de greyfurt üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-11 Greyfurt Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin Alanı (dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam ağaç sayısı |
|
2012 |
65.143 |
226.738 |
1.552.027 |
|
2013 |
64.195 |
228.799 |
1.536.971 |
|
2014 |
63.875 |
229.555 |
1.541.347 |
|
2015 |
63.476 |
250.025 |
1.532.056 |
|
2016 |
61.554 |
253.120 |
1.472.527 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Greyfurt üretimimizin de yaklaşık % 70`i ihraç edilmektedir. 2016 yılındaki ihracatımız 180 bin ton civarında gerçekleşmiştir. En büyük pazar Rusya olup, ihracatın yaklaşık ¼`ü bu ülkeye yapılmaktadır. Polonya ve Romanya`ya yapılan ihracat miktarı, toplam greyfurt ihracatının % 10`u düzeyindedir. Çizelge-12`de greyfurt ihracatımıza ilişkin veriler yer almaktadır.
Çizelge-12 Greyfurt İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
Ton |
% |
Ton |
% |
Ton |
% |
Ton |
% |
Ton |
% |
||||||
|
Rusya |
28.735 |
40.717 |
25 |
29.712 |
44.139 |
32 |
21.985 |
39.413 |
22 |
21.148 |
40.413 |
26 |
20.521 |
41.400 |
23 |
|
Polonya |
8.815 |
13.815 |
8 |
5.838 |
9.029 |
7 |
7.538 |
14.630 |
8 |
5.695 |
13.093 |
9 |
8.437 |
19.021 |
10 |
|
Romanya |
11.742 |
21.241 |
13 |
5.178 |
8.037 |
6 |
8.836 |
19.367 |
11 |
5.983 |
14.516 |
9 |
7.626 |
18.139 |
10 |
|
Ukrayna |
12.356 |
17.882 |
11 |
14.108 |
20.834 |
15 |
8.394 |
14.532 |
8 |
4.608 |
8.910 |
6 |
6.331 |
12.845 |
7 |
|
Bulgaristan |
3.759 |
8.605 |
5 |
3.541 |
5.733 |
4 |
5.100 |
11.146 |
6 |
4.171 |
10.229 |
7 |
4.976 |
12.570 |
7 |
|
Hollanda |
3.718 |
5.600 |
3 |
2.790 |
3.928 |
3 |
8.165 |
14.360 |
8 |
5.449 |
11.011 |
7 |
5.762 |
11.071 |
6 |
|
Irak |
6.492 |
9.237 |
6 |
2.779 |
4.258 |
3 |
4.749 |
8.724 |
5 |
3.036 |
6.298 |
4 |
3.862 |
8.602 |
5 |
|
Almanya |
6.891 |
10.169 |
6 |
7.321 |
9.856 |
7 |
5.347 |
8.583 |
5 |
4.855 |
9.287 |
6 |
5.063 |
8.367 |
5 |
|
Diğer |
25.437 |
38.450 |
23 |
20.900 |
31.343 |
23 |
25.831 |
47.557 |
27 |
19.603 |
39.939 |
26 |
24.921 |
50.288 |
28 |
|
Toplam |
107.946 |
165.717 |
100 |
92.166 |
137.157 |
100 |
95.945 |
178.312 |
100 |
74.548 |
153.697 |
100 |
87.498 |
182.303 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
2016 yılında Rusya, Türkiye`den yapılan tarafından greyfurt ihracatına ilişkin bir kısıtlama uygulamamıştır. İhracat miktarı bir önceki yıla benzer seviyelerde gerçekleşmiştir.
2.2. Yaş Meyve
Yaş sebze ve meyve ihracatımız içinde yaş meyve ürünlerinin payı % 30 civarındadır. Bu grupta yer alan üzüm, nar, şeftali, kayısı, kiraz, çilek ve elma toplam yaş meyve ihracatı içinde % 80`likpaya sahiptir.
2.2.1. Üzüm
Türkiye`de 4 milyon dekarı aşkın alanda üzüm üretimi yapılmaktadır. Üretim 2016 yılında 4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-13`de üzüm üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-13 Üzüm Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Üzüm Yıl |
Alan (dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam Ağaç sayısı |
|
2012 |
4.622.959 |
4.234.305 |
4.622.959 |
|
2013 |
4.687.922 |
4.011.409 |
4.687.922 |
|
2014 |
4.670.929 |
4.175.356 |
4.670.929 |
|
2015 |
4.619.557 |
3.650.000 |
4.619.557 |
|
2016 |
4.352.269 |
4.000.000 |
4.352.269 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Üzüm ihracatımız 200 bin ton civarında gerçekleşmektedir. En büyük pazar Rusya olup, ihracatın %60`ı aşkın kısmı bu ülkeye yapılmaktadır. Ancak Rusya, 2016 yılında Türkiye`den üzüm almamıştır. Bu kısıtlamaya karşın üzüm ihracatı 2015 yılı düzeyinde gerçekleşmiştir. Çizelge-14`de üzüm ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-14 Üzümİhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
106.350 |
132.104 |
63 |
117.608 |
121.386 |
60 |
126.305 |
159.375 |
62 |
97.560 |
119.847 |
68 |
0 |
0 |
0 |
|
Ukrayna |
14.709 |
22.936 |
11 |
13.313 |
18.748 |
9 |
12.120 |
18.226 |
7 |
4.511 |
7.562 |
4 |
10.991 |
23.199 |
13 |
|
Almanya |
13.197 |
14.105 |
7 |
12.814 |
11.862 |
6 |
12.049 |
12.467 |
5 |
9.484 |
9.894 |
6 |
9.948 |
11.424 |
7 |
|
Bulgaristan |
7.349 |
11.494 |
5 |
17.866 |
19.820 |
10 |
15.913 |
21.571 |
8 |
273 |
483 |
0 |
660 |
1.201 |
1 |
|
Belarus |
4.899 |
7.674 |
4 |
8.052 |
10.797 |
5 |
9.894 |
15.170 |
6 |
5.519 |
8.998 |
5 |
25.581 |
49.153 |
28 |
|
S. Arabistan |
3.947 |
6.590 |
3 |
3.554 |
4.557 |
2 |
3.643 |
5.393 |
2 |
6.203 |
8.796 |
5 |
12.032 |
17.780 |
10 |
|
Moldova |
1.450 |
2.490 |
1 |
2.418 |
3.695 |
2 |
1.033 |
1.826 |
1 |
668 |
942 |
1 |
316 |
810 |
0 |
|
Polonya |
1.730 |
1.954 |
1 |
1.496 |
1.459 |
1 |
4.500 |
5.009 |
2 |
4.970 |
5.163 |
3 |
7.504 |
8.870 |
5 |
|
Hollanda |
1.241 |
1.426 |
1 |
1.428 |
1.346 |
1 |
1.993 |
2.271 |
1 |
1.640 |
2.138 |
1 |
1.738 |
2.036 |
1 |
|
İngiltere |
1.411 |
1.184 |
1 |
1.742 |
1.334 |
1 |
2.097 |
1.784 |
1 |
1.570 |
1.279 |
1 |
1.739 |
1.424 |
1 |
|
Avusturya |
1.210 |
1.021 |
0 |
1.038 |
829 |
0 |
1.056 |
979 |
0 |
2.648 |
2.368 |
1 |
2.200 |
2.131 |
1 |
|
DiğerÜlkeler |
5.055 |
6.359 |
3 |
6.329 |
7.441 |
4 |
9.022 |
11.743 |
5 |
6.354 |
7.705 |
4 |
31.835 |
54.548 |
32 |
|
Toplam |
162.547 |
209.335 |
100 |
187.657 |
203.274 |
100 |
199.625 |
255.814 |
100 |
141.401 |
175.175 |
100 |
104.545 |
172.577 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
İhracatta düşüş olmaması Belarus (Beyaz Rusya), Ukrayna ve Suudi Arabistan`a yapılan ihracattaki artıştan kaynaklanmıştır. Belarus ve Ukrayna`nın Rusya`ya komşu olması, ülkemiz üzümlerinin bu ülkeler aracılığı ile dolaylı yoldan Rusya`ya gitmesi olasılığını akla getirmektedir.
2.2.2. Nar
Türkiye`de 300 bin dekar alanda nar üretimi yapılmaktadır. Nar ağacı sayısı 17 milyondan fazladır. Üretim 2016 yılında 465 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-15`de nar üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-15 Nar Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu Meyveliklerin alanı(dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam ağaç sayısı |
|
2012 |
269.024 |
315.150 |
15.801.804 |
|
2013 |
283.991 |
383.085 |
16.175.969 |
|
2014 |
304.548 |
397.335 |
17.789.848 |
|
2015 |
307.511 |
445.750 |
17.382.612 |
|
2016 |
305.302 |
465.200 |
17.340.592 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Nar ihracatımız 150 bin ton civarında gerçekleşmektedir. Üretimimizin 1/3`ünden fazlası ihraç edilmektedir. En büyük pazar Rusya olup, ihracatın %30`dan fazlası bu ülkeye yapılmaktadır. Ancak 2016 yılında Rusya Türkiye`den nar alımını azaltmıştır. Bu kısıtlama nedeniyle 2015 yılında ihracatın %32`si Rusya`ya yapılmışken, 2016 yılında bu oran %6 olmuştur.Çizelge-16`da nar ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-16 Nar İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
31.657 |
36.065 |
43 |
46.517 |
52.039 |
38 |
41.125 |
45.700 |
33 |
35.274 |
47.993 |
32 |
8.262 |
10.147 |
6 |
|
Ukrayna |
8.774 |
12.326 |
15 |
13.121 |
17.896 |
13 |
7.554 |
10.238 |
7 |
4.745 |
7.640 |
5 |
8.203 |
15.237 |
8 |
|
Almanya |
11.028 |
8.809 |
10 |
13.113 |
10.521 |
8 |
11.874 |
10.393 |
8 |
10.587 |
10.890 |
7 |
14.562 |
15.385 |
8 |
|
Irak |
2.747 |
5.794 |
7 |
8.290 |
18.492 |
14 |
13.060 |
31.475 |
23 |
13.494 |
36.800 |
25 |
16.390 |
59.892 |
33 |
|
Belarus |
1.845 |
2.343 |
3 |
4.491 |
5.859 |
4 |
3.678 |
4.413 |
3 |
1.981 |
3.459 |
2 |
14.370 |
20.199 |
11 |
|
Bulgaristan |
1.299 |
1.859 |
2 |
2.355 |
3.188 |
2 |
3.193 |
4.524 |
3 |
1.225 |
2.032 |
1 |
877 |
1.764 |
1 |
|
Moldova |
1.341 |
1.854 |
2 |
2.237 |
3.732 |
3 |
1.476 |
2.364 |
2 |
1.103 |
1.971 |
1 |
883 |
1.555 |
1 |
|
İngiltere |
1.801 |
1.356 |
2 |
2.292 |
1.946 |
1 |
2.243 |
1.794 |
1 |
2.526 |
2.321 |
2 |
2.984 |
3.526 |
2 |
|
Hollanda |
1.505 |
1.204 |
1 |
2.228 |
1.865 |
1 |
2.620 |
2.327 |
2 |
2.673 |
2.903 |
2 |
3.757 |
4.610 |
3 |
|
İsveç |
1.303 |
1.184 |
1 |
1.973 |
2.174 |
2 |
1.418 |
1.614 |
1 |
1.563 |
2.016 |
1 |
1.700 |
2.297 |
1 |
|
Romanya |
866 |
1.154 |
1 |
1.260 |
1.731 |
1 |
1.737 |
1.847 |
1 |
2.570 |
2.905 |
2 |
3.134 |
3.727 |
2 |
|
Diğer |
9.602 |
10.659 |
13 |
13.780 |
16.219 |
12 |
18.450 |
21.295 |
15 |
18.945 |
26.838 |
18 |
28.619 |
45.754 |
25 |
|
Toplam |
73.769 |
84.608 |
100 |
111.658 |
135.662 |
100 |
108.429 |
137.985 |
100 |
96.686 |
147.769 |
100 |
103.741 |
184.093 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Rusya`ya yapılan nar ihracatındaki düşüşe karşın, toplam ihracat %20 artmıştır. Bu artışta Belarus ve Irak`a yapılan ihracattaki artış önemli ölçüde etkili olmuştur.
2.2.3. Şeftali
Türkiye`de 450 bin dekar alanda şeftali üretimi yapılmaktadır. Şeftali ağacı sayısı 20 milyondan fazladır. Üretim 2016 yılında 674 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-17`de şeftali üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-17 Şeftali Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu Meyveliklerin alanı (dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam Ağaç sayısı |
|
2012 |
443.784 |
611.165 |
17.719.376 |
|
2013 |
438.306 |
637.543 |
18.229.346 |
|
2014 |
440.698 |
608.513 |
18.568.496 |
|
2015 |
445.037 |
642.727 |
19.618.841 |
|
2016 |
452.365 |
674.136 |
20.221.074 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Şeftali ihracatımız 30 bin ton civarında gerçekleşmektedir. 2015 yılında ihraç edilen şeftalinin yarısı Rusya`ya gönderilmiştir. Ancak 2016 yılında Rusya Türkiye`den şeftali almamıştır. Bu kısıtlamaya karşın toplam şeftali ihracatında bir miktar artış meydana gelmiştir. Çizelge-18`de şeftali ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-18 Şeftali İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar Şeftali |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
8.632 |
10.167 |
30 |
7.568 |
6.620 |
30 |
14.773 |
13.237 |
53 |
12.776 |
12.654 |
49 |
0 |
0 |
0 |
|
Irak |
1.568 |
4.600 |
14 |
1.716 |
4.814 |
22 |
1.042 |
2.742 |
11 |
1.473 |
5.517 |
21 |
3.014 |
11.958 |
43 |
|
S.Arabistan |
2.973 |
6.642 |
20 |
2.205 |
3.795 |
17 |
2.667 |
4.032 |
16 |
2.697 |
4.898 |
19 |
5.232 |
7.446 |
27 |
|
Ukrayna |
2.969 |
5.022 |
15 |
1.504 |
2.438 |
11 |
382 |
715 |
3 |
51 |
84 |
0 |
629 |
1.117 |
4 |
|
Suriye |
1.030 |
3.112 |
9 |
144 |
498 |
2 |
198 |
540 |
2 |
154 |
570 |
2 |
137 |
676 |
2 |
|
Bulgaristan |
910 |
1.143 |
3 |
651 |
621 |
3 |
1.043 |
1.174 |
5 |
46 |
46 |
0 |
90 |
96 |
0 |
|
Diğer |
2.619 |
3.000 |
9 |
3.269 |
3.209 |
15 |
2.424 |
2.463 |
10 |
1.946 |
2.249 |
9 |
4.672 |
6.727 |
24 |
|
Toplam |
20.701 |
33.685 |
100 |
17.056 |
21.994 |
100 |
22.528 |
24.904 |
100 |
19.143 |
26.016 |
100 |
13.774 |
28.021 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Rusya`nın Türkiye`den şeftali almaması nedeniyle ortaya çıkan eksiklik, özellikle Irak`a yapılan ihracatın bir önceki yıla göre bir kat artması ve kısmen Suudi Arabistan`a yapılan ihracat artışı ile giderilmiştir.
2.2.4. Kayısı
Türkiye`de 1,2 milyon dekar alanda kayısı üretimi yapılmaktadır. Kayısı ağacı sayısı 18 milyon kadardır. Üretim 2016 yılında 730 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-19`da kayısı üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-19 Kayısı Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin Alanı(dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam ağaçsayısı |
|
2012 |
1.140.516 |
760.000 |
16.663.804 |
|
2013 |
1.156.132 |
780.000 |
16.974.509 |
|
2014 |
1.169.181 |
270.000 |
17.388.356 |
|
2015 |
1.221.598 |
680.000 |
17.685.522 |
|
2016 |
1.238.052 |
730.000 |
17.869.489 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Kayısı ihracatımız üretimdeki dalgalanmalardan önemli ölçüde etkilenmekte, üretimin iyi olduğu yıllarda 50 bin tonları geçmektedir. Bu ihracat miktarının yaklaşık yarısı Rusya`ya gönderilmektedir. Ancak 2016 yılında Rusya Türkiye`den kayısı almamıştır. Bu kısıtlamanın etkisiyle kayısı ihracatında azalış meydana gelmiştir. Çizelge-20`de kayısı ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-20 Kayısı İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar Kayısı |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
16.124 |
23.208 |
41 |
16.659 |
18.568 |
45 |
12.560 |
14.708 |
55 |
21.971 |
28.795 |
52 |
0 |
0 |
0 |
|
Irak |
4.766 |
14.042 |
25 |
2.606 |
7.601 |
18 |
1.574 |
4.182 |
16 |
5.062 |
17.221 |
31 |
4.876 |
18.684 |
50 |
|
Almanya |
4.003 |
4.729 |
8 |
13.055 |
5.735 |
14 |
6.295 |
1.523 |
6 |
6.646 |
2.887 |
5 |
6.522 |
3.381 |
9 |
|
Bulgaristan |
9.178 |
4.905 |
9 |
3.546 |
3.828 |
9 |
2.526 |
2.551 |
10 |
133 |
134 |
0 |
153 |
170 |
0 |
|
S. Arabistan |
857 |
1.555 |
3 |
962 |
1.261 |
3 |
982 |
872 |
3 |
1.570 |
2.345 |
4 |
3.780 |
3.783 |
10 |
|
Belarus |
494 |
670 |
1 |
363 |
428 |
1 |
315 |
396 |
1 |
217 |
380 |
1 |
1.874 |
3.180 |
9 |
|
Diğer |
6.191 |
7.092 |
13 |
5.201 |
4.121 |
10 |
3.167 |
2.460 |
9 |
3.638 |
3.576 |
6 |
7.105 |
7.968 |
21 |
|
Toplam |
41.613 |
56.202 |
100 |
42.391 |
41.543 |
100 |
27.420 |
26.692 |
100 |
39.236 |
55.337 |
100 |
24.310 |
37.166 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
2016 yılı kayısı ihracat verileri incelendiğinde, ihracatın % 50`sinin Irak`a yapıldığı, Belarus`u yapılan kayısı ihracatının da % 1`ler seviyesinden % 9 seviyesine çıktığı görülmektedir. Bu artış Rusya`nın ihracat kısıtlaması yaptığı diğer ürünlerdeki olasılığı hatırlatmaktadır.
2.2.5. Kiraz
Türkiye`de 800 bin dekarı aşkın alanda kiraz üretimi yapılmaktadır. Kiraz ağacı sayısı 28 milyon kadardır. Üretim 2016 yılında 600 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-21`de kiraz üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-21 Kiraz Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin Alanı(dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam ağaç sayısı |
|
2012 |
744.138 |
470.887 |
24.180.745 |
|
2013 |
764.594 |
494.325 |
25.157.892 |
|
2014 |
790.420 |
445.556 |
26.318.907 |
|
2015 |
814.078 |
535.600 |
27.229.964 |
|
2016 |
847.461 |
599.650 |
27.761.403 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Kiraz ihracatımız son yıllarda artış eğilimi içindedir. 2016 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık %15 artış göstererek 80 bin ton düzeyine ulaşmıştır. Kiraz ihracatının en fazla yapıldığı ülke Almanya olup, ihracatın % 30`u bu ülkeye yapılmaktadır. Rusya ve son yıllarda artan ihracat miktarı ile Irak, kiraz dışsatımının en fazla olduğu diğer ülkelerdir. Çizelge-22`de kiraz ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-22 Kiraz İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar Kiraz |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Almanya |
67.610 |
16.469 |
30 |
66.930 |
16.562 |
31 |
67.067 |
16.789 |
34 |
21.452 |
18.167 |
26 |
81.972 |
25.392 |
32 |
|
Rusya |
13.259 |
12.528 |
23 |
14.445 |
13.712 |
26 |
12.973 |
10.359 |
21 |
52.465 |
20.219 |
29 |
26.766 |
17.290 |
22 |
|
İtalya |
13.549 |
3.379 |
6 |
7.531 |
2.122 |
4 |
5.866 |
1.691 |
3 |
3.370 |
1.526 |
2 |
8.917 |
3.498 |
4 |
|
İsveç |
7.290 |
1.922 |
3 |
7.387 |
1.908 |
4 |
5.860 |
1.589 |
3 |
5.550 |
2.003 |
3 |
10.004 |
3.403 |
4 |
|
Bulgaristan |
17.475 |
9.881 |
18 |
11.233 |
5.598 |
10 |
12.502 |
6.396 |
13 |
0 |
1 |
0 |
365 |
288 |
0 |
|
Moldova |
2.542 |
1.663 |
3 |
3.397 |
2.029 |
4 |
1.839 |
1.212 |
2 |
1.776 |
1.446 |
2 |
0 |
0 |
0 |
|
Hollanda |
7.518 |
1.843 |
3 |
8.686 |
1.925 |
4 |
9.572 |
2.040 |
4 |
8.906 |
2.274 |
3 |
16.288 |
3.772 |
5 |
|
Irak |
550 |
899 |
2 |
1.120 |
1.418 |
3 |
1.827 |
2.756 |
6 |
5.000 |
14.067 |
21 |
4.085 |
14.422 |
18 |
|
Norveç |
4.009 |
850 |
2 |
8.090 |
1.436 |
3 |
8.498 |
1.548 |
3 |
6.540 |
1.608 |
2 |
7.726 |
1.761 |
2 |
|
Avusturya |
516 |
147 |
0 |
727 |
183 |
0 |
435 |
113 |
0 |
558 |
227 |
0 |
10.624 |
3.517 |
4 |
|
Diğer |
22.076 |
5.458 |
10 |
25.169 |
6.572 |
12 |
18.593 |
5.264 |
11 |
17.050 |
7.034 |
10 |
15.791 |
6.447 |
8 |
|
Toplam |
156.394 |
55.039 |
100 |
154.717 |
53.467 |
100 |
145.032 |
49.758 |
100 |
122.668 |
68.569 |
100 |
182.539 |
79.789 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Kiraz ihracatımızın yaklaşık % 30`u ihraç edilmektedir. Kiraz ihracatı yapılan ülke yelpazesinin genişlemesi, kiraz üretimimize önemli katkı yapacaktır.
2.2.6. Çilek
Türkiye`de 150 bin dekar alanda çilek üretimi yapılmaktadır. Üretim 2016 yılında 400 bin tonugeçmiştir. Çizelge-23`de çilek üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-23 Çilek Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin Alanı (dekar) |
Üretim (ton) |
|
2012 |
127.928 |
351.834 |
|
2013 |
135.494 |
372.498 |
|
2014 |
134.234 |
376.070 |
|
2015 |
141.893 |
375.800 |
|
2016 |
154.308 |
415.150 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
2015 yılında çilek ihracatının % 75`i Rusya`ya yapılmıştır. 2016 yılında Rusya`nın Türkiye`den çilek alımına durdurması ile ihracatımız yarı yarıya azalmıştır. Çizelge-24`de çilek ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-24 Çilek İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar Çilek |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
12.604 |
12.223 |
57 |
17.004 |
11.871 |
61 |
13.033 |
10.042 |
70 |
17.279 |
13.238 |
75 |
0 |
0 |
0 |
|
Romanya |
3.549 |
4.851 |
23 |
3.228 |
3.332 |
17 |
1.066 |
1.266 |
9 |
1.777 |
1.379 |
8 |
2.947 |
2.519 |
26 |
|
Irak |
633 |
1.016 |
5 |
1.309 |
1.277 |
7 |
1.068 |
1.170 |
8 |
1.349 |
1.564 |
9 |
1.775 |
3.298 |
35 |
|
Bulgaristan |
932 |
1.055 |
5 |
999 |
944 |
5 |
800 |
747 |
5 |
431 |
28 |
0 |
1 |
1 |
0 |
|
Gürcistan |
30 |
41 |
0 |
47 |
69 |
0 |
114 |
112 |
1 |
43 |
118 |
1 |
1.461 |
1.961 |
21 |
|
Diğer |
2.107 |
2.240 |
10 |
2.187 |
2.060 |
11 |
813 |
949 |
7 |
801 |
1.239 |
7 |
1.501 |
1.778 |
19 |
|
Toplam |
19.856 |
21.426 |
100 |
24.775 |
19.553 |
100 |
16.893 |
14.287 |
100 |
21.681 |
17.566 |
100 |
7.685 |
9.557 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Romanya, Bulgaristan ve Gürcistan`a yapılan çilek ihracatında artış görülse de, bu artış, Rusya`nın kısıtlaması nedeni ile ortaya çıkan ihracat azalmasını giderememiştir.
2.2.7. Elma
Türkiye`de 1,7 milyon dekar alanda elma üretimi yapılmaktadır. Elma ağacı sayısı 70 milyondan fazladır. Üretim 2016 yılında yaklaşık 3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelge-25`de elma üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-25 Elma Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Toplu meyveliklerin Alanı (dekar) |
Üretim (ton) |
Toplam Ağaç sayısı |
|
2012 |
1.748.126 |
2.888.985 |
61.100.976 |
|
2013 |
1.730.955 |
3.128.450 |
63.382.955 |
|
2014 |
1.714.169 |
2.480.444 |
66.135.541 |
|
2015 |
1.714.098 |
2.569.759 |
70.695.710 |
|
2016 |
1.733.935 |
2.925.828 |
73.419.408 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Rusya elma ihracatında önemli bir pazar olmadığı için, Türkiye`den elma almamasına karşın,ihracatımız 2016 yılında bir önceki yıla yakın düzeyde gerçekleşmiştir. Çizelge-26`da elma ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-26 Elma İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar Elma |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Irak |
14.010 |
40.727 |
59 |
15.326 |
43.657 |
35 |
17.892 |
54.508 |
49 |
20.189 |
75.694 |
53 |
21.515 |
91.363 |
65 |
|
Mısır |
9.682 |
19.339 |
28 |
19.159 |
40.920 |
33 |
9.265 |
20.887 |
19 |
5.869 |
14.290 |
10 |
1.204 |
3.455 |
2 |
|
Ürdün |
1.066 |
2.193 |
3 |
1.838 |
4.294 |
3 |
1.667 |
3.875 |
3 |
1.236 |
3.030 |
2 |
1.113 |
3.369 |
2 |
|
KKTC |
846 |
1.647 |
2 |
1.273 |
2.479 |
2 |
1.228 |
2.206 |
2 |
1.100 |
2.193 |
2 |
1.096 |
2.682 |
2 |
|
Suriye |
542 |
1.614 |
2 |
7.316 |
26.735 |
21 |
6.951 |
23.864 |
21 |
6.820 |
29.774 |
21 |
3.887 |
19.693 |
14 |
|
S. Arabistan |
684 |
1.101 |
2 |
1.242 |
2.405 |
2 |
100 |
214 |
0 |
511 |
1.024 |
1 |
2.412 |
5.752 |
4 |
|
Rusya |
108 |
163 |
0 |
267 |
364 |
0 |
1.468 |
1.610 |
1 |
13.124 |
13.294 |
9 |
0 |
0 |
0 |
|
Diğer |
1.578 |
1.991 |
3 |
2.473 |
4.635 |
4 |
2.758 |
4.357 |
4 |
1.346 |
2.834 |
2 |
7.267 |
14.087 |
10 |
|
Toplam |
28.515 |
68.774 |
100 |
48.895 |
125.489 |
100 |
41.329 |
111.521 |
100 |
50.195 |
142.132 |
100 |
38.494 |
140.400 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
İhraç edilen elma miktarı, üretimin % 10`undan daha düşüktür. Elma ihracatında Irak ve Suriye önemli bir pazardır. 2016 yılında elma ihracatının yaklaşık % 80`i bu ülkelere gerçekleştirilmiştir.
2.3. Yaş Sebze
Yaş sebze ve meyve ihracatımız içinde yaş sebze ürünlerinin payı % 30 civarındadır. Bu grupta yer alan domates, hıyar, biber, kabak ve soğan toplam yaş sebze ihracatı içinde % 80`lik paya sahiptir.
2.3.1. Domates
Türkiye`de 1,8 milyon dekar alanda domates üretimi yapılmaktadır. Üretim 2016 yılında 12 milyon tonu geçmiştir. Çizelge-27`de domates üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-27 Domates Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Ekilen Alan (Dekar) |
Üretim (Ton) |
|
2012 |
1.892.022 |
11.350.000 |
|
2013 |
1.891.222 |
11.820.000 |
|
2014 |
1.830.290 |
11.850.000 |
|
2015 |
1.869.959 |
12.615.000 |
|
2016 |
1.806.873 |
12.600.000 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Domates ihracatı yapılan en önemli tarımsal ürünlerdendir. Türkiye yaklaşık 500 bin ton domates ihracatı gerçekleştirmektedir. Domates ihracatının %60`ıRusya`ya yapılmaktadır. 2016 yılında Rusya Türkiye`den domates alımına yasaklama getirmiştir. Ancak domates ihracatındaki azalış, bu yasaklamaya karşın çok fazla olmamıştır.Çizelge-28`de domates ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-28 Domates İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
255.200 |
341.462 |
61 |
274.596 |
317.855 |
66 |
275.921 |
352.738 |
60 |
258.815 |
337.426 |
62 |
0 |
0 |
0 |
|
Irak |
19.972 |
44.426 |
8 |
8.378 |
18.287 |
4 |
16.993 |
43.416 |
7 |
11.002 |
33.394 |
6 |
32.438 |
89.503 |
18 |
|
Belarus |
5.417 |
6.472 |
1 |
5.255 |
6.816 |
1 |
13.423 |
16.966 |
3 |
7.899 |
11.918 |
2 |
42.430 |
86.880 |
18 |
|
S. Arabistan |
11.304 |
32.196 |
6 |
7.543 |
18.241 |
4 |
5.134 |
12.615 |
2 |
12.305 |
35.976 |
7 |
26.882 |
61.005 |
13 |
|
Gürcistan |
3.772 |
6.238 |
1 |
5.151 |
9.885 |
2 |
8.188 |
20.433 |
3 |
6.453 |
16.521 |
3 |
23.278 |
56.911 |
12 |
|
Ukrayna |
26.010 |
35.270 |
6 |
30.250 |
37.801 |
8 |
24.499 |
37.627 |
6 |
8.263 |
11.720 |
2 |
16.946 |
33.476 |
7 |
|
Romanya |
16.085 |
17.332 |
3 |
10.470 |
11.592 |
2 |
21.400 |
20.524 |
4 |
16.160 |
16.846 |
3 |
25.568 |
30.725 |
6 |
|
Suriye |
340 |
905 |
0 |
1.267 |
3.562 |
1 |
1.658 |
7.014 |
1 |
2.565 |
19.509 |
4 |
3.976 |
18.823 |
4 |
|
Bulgaristan |
17.144 |
19.795 |
4 |
18.432 |
18.826 |
4 |
23.443 |
24.961 |
4 |
12.740 |
15.720 |
3 |
9.900 |
12.639 |
3 |
|
Diğer |
45.448 |
56.196 |
10 |
29.876 |
40.155 |
8 |
35.832 |
48.909 |
8 |
29.090 |
42.059 |
8 |
58.421 |
95.920 |
20 |
|
Toplam |
400.691 |
560.291 |
100 |
391.218 |
483.019 |
100 |
426.490 |
585.202 |
100 |
365.292 |
541.089 |
100 |
239.839 |
485.882 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Irak ve Suudi Arabistan`a yapılan domates ihracatında önemli artışlar olmuşsa da, Belarus, Ukrayna ve Gürcistan`a yapılan domates ihracatındaki artışlar, bu ülkelerin Rusya`ya komşu olması nedeniyle dikkat çekicidir. Türkiye`den doğrudan yapılamayan domates ihracatının, bu ülkeler üzerinden yapıldığı tahmin edilmektedir.
2.3.2. Hıyar
Türkiye`de 400 bin dekara yakın alanda hıyar üretimi yapılmaktadır. Üretim 2016 yılında yaklaşık 1,8 milyon tonu geçmiştir. Çizelge-29`da hıyar üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-29 Hıyar Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Ekilen Alan (Dekar) |
Üretim (Ton) |
|
2012 |
383.134 |
1.741.878 |
|
2013 |
381.725 |
1.754.613 |
|
2014 |
382.283 |
1.780.472 |
|
2015 |
376.427 |
1.822.636 |
|
2016 |
369.250 |
1.811.681 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Türkiye`nin hıyar ihracatı yıllara göre 100-150 bin ton civarında dalgalanma göstermektedir. Hıyar ihracatının yapıldığı en önemli ülke Rusya`dır. İhracatın 1/3`ü, ¼`ü bu ülkeye yapılmaktadır. 2016 yılında Rusya Türkiye`den hıyar ihracatına kısıtlama getirmiştir. Bu nedenle ihracat miktarı %15 kadar azalmıştır. Çizelge-30`da hıyar ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-30 Hıyar İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
39.672 |
52.229 |
36,26 |
35.773 |
42.062 |
28,84 |
52.520 |
65.314 |
38,63 |
27.713 |
35.248 |
26,19 |
49 |
53 |
0,05 |
|
Hollanda |
23.503 |
19.600 |
13,61 |
23.951 |
18.742 |
12,85 |
25.610 |
19.295 |
11,41 |
19.317 |
17.508 |
13,01 |
24.611 |
22.474 |
19,45 |
|
Almanya |
13.426 |
12.637 |
8,77 |
21.553 |
17.887 |
12,27 |
20.106 |
16.789 |
9,93 |
21.238 |
19.626 |
14,58 |
15.090 |
14.330 |
12,40 |
|
Gürcistan |
1.250 |
2.693 |
1,87 |
1.796 |
3.951 |
2,71 |
2.938 |
7.637 |
4,52 |
2.378 |
7.170 |
5,33 |
3.379 |
10.346 |
8,95 |
|
Ukrayna |
8.457 |
12.970 |
9,00 |
10.504 |
14.088 |
9,66 |
6.740 |
10.121 |
5,99 |
4.428 |
7.055 |
5,24 |
4.277 |
8.237 |
7,13 |
|
İngiltere |
4.618 |
5.504 |
3,82 |
5.681 |
6.396 |
4,39 |
6.606 |
6.839 |
4,05 |
6.668 |
7.462 |
5,55 |
6.221 |
7.937 |
6,87 |
|
Belarus |
1.137 |
1.216 |
0,84 |
2.244 |
1.901 |
1,30 |
2.539 |
2.925 |
1,73 |
2.286 |
3.370 |
2,50 |
3.752 |
5.842 |
5,06 |
|
Romanya |
658 |
868 |
0,60 |
517 |
568 |
0,39 |
979 |
1.121 |
0,66 |
1.872 |
2.023 |
1,50 |
4.067 |
4.987 |
4,32 |
|
İsviçre |
6.748 |
5.081 |
3,53 |
7.142 |
5.083 |
3,49 |
7.599 |
5.193 |
3,07 |
6.128 |
4.915 |
3,65 |
6.194 |
4.748 |
4,11 |
|
İtalya |
4.224 |
3.674 |
2,55 |
5.509 |
4.515 |
3,10 |
5.072 |
4.189 |
2,48 |
3.831 |
3.536 |
2,63 |
4.715 |
4.539 |
3,93 |
|
Diğer |
25.122 |
27.566 |
19,14 |
29.527 |
30.641 |
21,01 |
28.074 |
29.656 |
17,54 |
22.185 |
26.655 |
19,81 |
26.551 |
32.063 |
27,75 |
|
Toplam |
128.814 |
144.038 |
100,00 |
144.198 |
145.834 |
100,00 |
158.783 |
169.079 |
100,00 |
118.042 |
134.568 |
100,00 |
98.905 |
115.556 |
100,00 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Rusya`nın hıyar almaması nedeniyle ihracatta meydana gelen azalmanın daha fazla olmasınıHollanda, Romanya ve Gürcistan`a yapılan hıyar ihracatındaki artışlar engellemiştir.
2.3.3. Biber
Türkiye`de 800 bin dekar alanda biber üretimi yapılmaktadır. Üretim 2016 yılında yaklaşık 2,5 milyon ton olmuştur. Çizelge-31`de biber üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-31 Biber Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Ekilen Alan (Dekar) |
Üretim (Ton) |
|
2012 |
787.076 |
2.042.360 |
|
2013 |
787.583 |
2.159.348 |
|
2014 |
789.738 |
2.232.308 |
|
2015 |
792.617 |
2.307.456 |
|
2016 |
815.632 |
2.457.822 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Biber ihracatımız 2016 yıllında bir önceki yıla göre yaklaşık %15 artarak 100 bin tona ulaşmış olup, en fazla ihracat Almanya`ya yapılmaktadır. 2016 yılında ihraç edilen biberlerin ¼`ü bu ülkeye gönderilmiştir. Çizelge-32`de biber ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-32 Biber İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Almanya |
31.150 |
22.085 |
32 |
34.841 |
21.173 |
31 |
26.845 |
19.308 |
24 |
24.959 |
19.630 |
22 |
29.844 |
23.445 |
24 |
|
Bulgaristan |
3.862 |
7.147 |
10 |
4.391 |
7.971 |
12 |
5.812 |
12.769 |
16 |
3.999 |
12.343 |
14 |
5.146 |
14.403 |
15 |
|
Romanya |
4.123 |
6.064 |
9 |
3.736 |
3.720 |
5 |
6.417 |
6.089 |
7 |
0 |
0 |
0 |
14.705 |
10.878 |
11 |
|
Rusya |
5.229 |
5.798 |
8 |
6.977 |
7.218 |
11 |
9.369 |
11.529 |
14 |
11.112 |
16.096 |
18 |
2.193 |
3.208 |
3 |
|
Hollanda |
5.672 |
3.632 |
5 |
6.444 |
3.944 |
6 |
5.735 |
4.296 |
5 |
5.353 |
4.209 |
5 |
6.644 |
5.115 |
5 |
|
Bosna-Hersek |
1.157 |
2.893 |
4 |
1.473 |
2.998 |
4 |
1.650 |
3.327 |
4 |
1.371 |
3.385 |
4 |
1.506 |
3.067 |
3 |
|
Diğer |
23.537 |
21.881 |
31 |
24.142 |
20.963 |
31 |
24.043 |
24.204 |
30 |
30.646 |
31.887 |
36 |
29.540 |
36.811 |
38 |
|
Biber Toplam |
74.730 |
69.499 |
100 |
82.005 |
67.987 |
100 |
79.870 |
81.521 |
100 |
77.440 |
87.551 |
100 |
89.579 |
96.927 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
İhracat verileri, Rusya`nın biber ihracatını tamamen yasaklamamakla birlikte, önemli kısıtlamalar getirdiğini göstermektedir. Rusya`nın 2015 yılında biber ihracatında %18 olan payı, 2016 yılında %3 olmuştur.
2.3.4. Kabak
Türkiye`de 95 bin dekar alanda kabak üretimi yapılmaktadır. Üretim 2016 yılında yaklaşık 350 bin ton olmuştur. Çizelge-33`de kabak üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-33 Kabak Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Ekilen Alan (Dekar) |
Üretim (Ton) |
|
2012 |
97.550 |
302.374 |
|
2013 |
93.692 |
293.709 |
|
2014 |
92.242 |
299.858 |
|
2015 |
92.099 |
312.923 |
|
2016 |
95.645 |
351.550 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Kabak ihracatımız 2016 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık %20 artarak 60 bin ton seviyelerine ulaşmıştır. En fazla kabak ihracatı Rusya`ya yapılmaktadır. Rusya`nın kabak ihracatına ilişkin bir yasaklama veya kısıtlaması bulunmamakta olup, 2016 yılında bir önceki yıl ihraç edilene yakın miktarda kabak ihracatı gerçekleştirilmiştir. Çizelge-34`de kabak ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-34 Kabak İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Rusya |
7.458 |
10.233 |
29 |
13.905 |
17.362 |
41 |
16.776 |
24.975 |
47 |
16.714 |
28.969 |
57 |
14.572 |
27.339 |
46 |
|
Belarus |
80 |
79 |
0 |
79 |
98 |
0 |
741 |
985 |
2 |
471 |
887 |
2 |
3.830 |
8.244 |
14 |
|
Romanya |
1.543 |
2.654 |
8 |
1.644 |
2.272 |
5 |
2.436 |
3.239 |
6 |
3.204 |
4.022 |
8 |
4.063 |
5.761 |
10 |
|
Bulgaristan |
6.228 |
10.186 |
29 |
8.147 |
11.194 |
26 |
6.993 |
10.787 |
20 |
2.990 |
4.807 |
10 |
1.952 |
3.735 |
6 |
|
Almanya |
1.581 |
1.671 |
5 |
1.724 |
1.733 |
4 |
1.399 |
1.603 |
3 |
1.776 |
1.938 |
4 |
1.905 |
2.208 |
4 |
|
Yunanistan |
1.685 |
2.292 |
7 |
1.419 |
1.758 |
4 |
1.476 |
2.070 |
4 |
1.524 |
1.728 |
3 |
1.204 |
1.842 |
3 |
|
Sırbistan |
554 |
968 |
3 |
496 |
846 |
2 |
523 |
1.088 |
2 |
433 |
1.065 |
2 |
428 |
1.540 |
3 |
|
Ukrayna |
943 |
1.326 |
4 |
1.651 |
1.880 |
4 |
1.203 |
1.795 |
3 |
580 |
794 |
2 |
887 |
1.392 |
2 |
|
Gürcistan |
32 |
58 |
0 |
57 |
129 |
0 |
101 |
266 |
1 |
100 |
224 |
0 |
654 |
1.327 |
2 |
|
Diğer |
5.317 |
5.623 |
16 |
4.681 |
5.359 |
13 |
4.115 |
6.182 |
12 |
4.564 |
6.069 |
12 |
4.410 |
6.325 |
11 |
|
Toplam |
25.421 |
35.089 |
100 |
33.803 |
42.631 |
100 |
35.764 |
52.991 |
100 |
32.357 |
50.502 |
100 |
33.905 |
59.714 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Romanya ve Bulgaristan gibi komşu ülkelereönemli denecek oranlarda kabak ihracatı gerçekleştirilmektedir. Belarus`a yapılan kabak ihracatında 2016 yılında önceki yıllara göre görülen artış, dikkat çekicidir.
2.3.5. Soğan
Türkiye`de yaklaşık 700 bin dekar alanda soğan üretimi yapılmaktadır. Üretim 2016 yılında yaklaşık 2 milyon tonu geçmiştir. Çizelge-35`de soğan üretimine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-35 Soğan Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Ekilen Alan (Dekar) |
Üretim (Ton) |
|
2012 |
819.835 |
1.886.785 |
|
2013 |
712.951 |
2.058.324 |
|
2014 |
694.299 |
1.938.255 |
|
2015 |
667.825 |
2.020.880 |
|
2016 |
691.998 |
2.255.060 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Türkiye`nin soğan ihracatı dalgalı bir seyir izlemektedir. 2014 yılındaki ihracat 200 bin tonu geçmişken, 2015 yılında 93 bin ton seviyesine inmiştir. 2016 yılında Rusya`ya soğan ihracatı olmamış, en fazla ihracat Irak`a gerçekleştirilmiştir. Çizelge-36`da soğan ihracatımız ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-36 Soğan İhraç Ettiğimiz Ülkeler
|
Yıllar Soğan |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
||||||||||
|
Ülkeler |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
Değer (Bin$) |
Miktar |
|||||
|
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
(Ton) |
% |
||||||
|
Irak |
5.615 |
69.099 |
50 |
7.617 |
82.717 |
53 |
7.324 |
81.748 |
36 |
1.879 |
21.395 |
23 |
3.403 |
39.008 |
37 |
|
Rusya |
10.273 |
42.114 |
30 |
8.278 |
22.260 |
14 |
18.843 |
66.609 |
30 |
11.931 |
37.964 |
41 |
0 |
0 |
0 |
|
Gürcistan |
1.622 |
14.624 |
11 |
1.732 |
10.731 |
7 |
2.351 |
22.895 |
10 |
791 |
8.511 |
9 |
952 |
12.504 |
12 |
|
KKTC |
623 |
3.879 |
3 |
563 |
3.064 |
2 |
560 |
3.695 |
2 |
359 |
1.712 |
2 |
286 |
2.270 |
2 |
|
Bulgaristan |
195 |
1.758 |
1 |
1.363 |
11.112 |
7 |
2.048 |
18.313 |
8 |
821 |
8.606 |
9 |
718 |
7.427 |
7 |
|
Azerbaycan |
161 |
1.135 |
1 |
189 |
1.951 |
1 |
811 |
12.498 |
6 |
43 |
300 |
0 |
6 |
75 |
0 |
|
Suriye |
61 |
365 |
0 |
1.875 |
12.725 |
8 |
1 |
15 |
0 |
617 |
7.500 |
8 |
2.708 |
20.355 |
19 |
|
Diğer |
1.261 |
5.907 |
4 |
5.907 |
5.907 |
4 |
5.907 |
5.907 |
3 |
1.806 |
7.080 |
8 |
3.744 |
23.296 |
22 |
|
Toplam |
19.810 |
138.883 |
100 |
24.259 |
154.965 |
100 |
36.071 |
224.178 |
100 |
18.246 |
93.069 |
100 |
11.817 |
104.934 |
100 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Soğan, Rusya`nın almadığı ürünlerden olmasına karşın, diğer bazı ürünlerde olduğu gibi, Rusya`ya komşu ülkeler üzerinden dolaylı bir ihracat yapıldığını gösterir bir veri bulunmamaktadır.
3. Rusya`dan Tarımsal Ürün İthalatımız
Rusya ile tarımsal ürün ticaretinde yaşanan sorunların giderilmesine yönelik görüşmelerde, Türkiye`nin Rusya`dan ithal ettiği buğday ve ayçiçeğine yönelik kısıtlamalar uyguladığına yönelik şikâyetlerde gündeme gelmiştir. Ülkemiz buğday ve ayçiçeği ithalatının önemli bir kısmını Rusya`dan gerçekleştirilmektedir. Bu konudaki değerlendirmelerin daha iyi anlaşılabilmesi için iki ürüne ait üretim ve ithalat bilgilerinin göz önüne alınması yararlı olacaktır.
3.1. Buğday Üretim ve İthalatı
Ülkemizde 8 milyon hektara yakın alanda buğday üretimi yapılmakta olup, 20 milyon ton civarında üretim gerçekleştirilmektedir. Çizelge-37`de buğday üretimimize ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-37 Buğday Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Buğday |
Alan (ha) |
Üretim (Binton) |
|
2012 |
7.521.691 |
20.100 |
|
2013 |
7.750.272 |
22.050 |
|
2014 |
7.820.750 |
19.000 |
|
2015 |
7.846.481 |
22.600 |
|
2016 |
7.609.868 |
20.600 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Üretim iç tüketim için yeterli olmakla birlikte, un ihracatı için ihtiyaç duyulan miktar ve kalitede ürün olmaması nedeniyle buğday ithal edilmektedir. İthalatın önemli kısmı Rusya`dan gerçekleştirilmektedir.Çizelge-38`de buğday ithalatına ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-38 Buğday İthalatımız
|
Buğday |
Miktar (Bin Ton) |
Değer (Bin Dolar) |
|||
|
Yıl |
Rusya |
Toplam |
% |
Rusya |
Toplam |
|
2012 |
2.428 |
3.719 |
65 |
725.864 |
1.125.461 |
|
2013 |
2.450 |
4.052 |
60 |
728.856 |
1.288.302 |
|
2014 |
4.093 |
5.285 |
77 |
1.156.115 |
1.545.506 |
|
2015 |
2.971 |
4.349 |
68 |
693.086 |
1.103.007 |
|
2016 |
2.521 |
4.225 |
60 |
490.676 |
891.934 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
2016 yılında Rusya`dan 2,5 milyon ton buğday ithalatı gerçekleştirilmiş olup, bu miktar toplam ithalatın % 60`ı düzeyindedir.
3.2. Ayçiçeği Üretim ve İthalatı
Ayçiçeği üretimimiz buğday da olduğu gibi ihtiyacı karşılamadığından, ithalat yapılmaktadır. Türkiye`de 700 bin hektar alanda ayçiçeği üretimi yapılmakta olup, üretimimiz 1,5 milyon tonu geçmektedir.Çizelge-39`da ayçiçeği üretimimize ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-39 Ayçiçeği Üretimine İlişkin Bilgiler
|
Yıl |
Ekilen alan (ha) |
Üretim (ton) |
|
2012 |
604.616 |
1.370.000 |
|
2013 |
609.662 |
1.523.000 |
|
2014 |
653.323 |
1.637.900 |
|
2015 |
685.174 |
1.680.700 |
|
2016 |
718.317 |
1.670.716 |
Kaynak; TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri
Ayçiçeği ithalatımız 2 milyon ton civarındadır. Ayçiçeği ithalatımızın da önemli bir kısmı Rusya`dan gerçekleştirilmektedir. Çizelge-40`da ayçiçeği ithalatına ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-40 Ayçiçeği İthalatımız
|
Ayçiçeği |
Miktar (Bin Ton) |
Değer (Bin Dolar) |
|||
|
Rusya |
Dünya |
% |
Rusya |
Dünya |
|
|
2012 |
1.228 |
2.259 |
54 |
912.980 |
1.639.430 |
|
2013 |
700 |
1.826 |
38 |
657.530 |
1.548.793 |
|
2014 |
1.104 |
2.207 |
50 |
1.035.247 |
1.854.834 |
|
2015 |
972 |
2.011 |
48 |
1.590.581 |
898.943 |
|
2016 |
1.026 |
1.944 |
52 |
854.136 |
1.480.929 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
2016 yılında ithal edilen ayçiçeğinin %52`si Rusya`dan gerçekleştirilmiştir.
2017 yılına ait veriler henüz yayınlanmadığından, Rusya`dan gerçekleştirilen buğday ve ayçiçeği ithalatına ilişkin bir kısıtlama olup olmadığı anlaşılamamaktadır. Buğday ve ayçiçeği ithalatın yarısından fazlasının Rusya`dan gerçekleştirildiği göz önüne alındığında, kısa dönemde alternatif yeni ülkeler bulunmadan, bu ülkeden yapılan ithalata engelleme yapılması güç gözükmektedir. Yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile buğdayın da içinde yer aldığı bazı ürünler için gümrük vergilerinin düşürülmüş olması, bu işlemin ilk kez hasat öncesi dönemde yapılması, bu konuda çok fazla opsiyonumuz olmadığını göstermektedir.
4. Dış Ticaretimiz
Rusya ile tarımsal dış ticaretimize ilişkin sağlıklı değerlendirme için, dış ticaretimize genel olarak göz atılması önem taşımaktadır. İhracatımız 2014 yılında 157 milyar dolar ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. En fazla ihracat yapılan ürünler Motorlu kara taşıtları (Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı) faslı içinde yer alan ürünlerdir. İhracattaki genel azalışa karşın, bu fasıldaki ihracat miktarı artmıştır. Türkiye`de üretimi yapılan otomobillerin ihracatı bu fasıliçinde yer almaktadır. İhracat içinde yer alan diğer önemli ürünler Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar(Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları) faslı içinde yer almaktadır. Çizelge-41`de son beş yıldaki ihracatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-41 Son Beş Yıldaki İhracatımız (Milyon $)
|
Fasıl adı[1] |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
|||||
|
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
|
|
(1) Motorlu kara taşıtları |
15.148 |
9,94 |
17.000 |
11,20 |
18.063 |
11,46 |
17.463 |
11,08 |
19.802 |
13,89 |
|
(2) Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar |
12.000 |
7,87 |
12.989 |
8,56 |
13.591 |
8,62 |
12.334 |
7,83 |
12.340 |
8,66 |
|
(3)Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar |
16.325 |
10,71 |
6.999 |
4,61 |
7.717 |
4,90 |
11.264 |
7,15 |
12.177 |
8,54 |
|
Örme giyim eşyası ve aksesuarı |
8.419 |
5,52 |
9.245 |
6,09 |
10.024 |
6,36 |
8.927 |
5,66 |
8.849 |
6,21 |
|
(4)Elektrikli makina ve cihazlar |
9.373 |
6,15 |
9.544 |
6,29 |
9.692 |
6,15 |
8.279 |
5,25 |
7.828 |
5,49 |
|
Demir ve çelik |
11.332 |
7,43 |
9.919 |
6,53 |
9.244 |
5,87 |
6.557 |
4,16 |
6.180 |
4,34 |
|
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı |
5.431 |
3,56 |
5.714 |
3,76 |
6.233 |
3,95 |
5.917 |
3,75 |
5.925 |
4,16 |
|
Demir veya çelikten eşya |
6.093 |
4,00 |
6.148 |
4,05 |
6.356 |
4,03 |
5.466 |
3,47 |
4.964 |
3,48 |
|
Plastikler ve mamulleri |
5.013 |
3,69 |
5.609 |
3,29 |
6.097 |
3,87 |
5.359 |
3,40 |
5.026 |
3,53 |
|
(5) Mineral yakıtlar, mineral yağlar |
7.708 |
5,06 |
6.725 |
4,43 |
6.112 |
3,88 |
4.518 |
2,87 |
3.211 |
2,25 |
|
Diğer fasıllar |
55.619 |
36,48 |
61.911 |
40,78 |
64.480 |
40,91 |
57.762 |
36,65 |
56.237 |
39,45 |
|
Toplam |
152.462 |
100,00 |
151.803 |
100,00 |
157.610 |
100,00 |
143.846 |
100,00 |
142.539 |
100,00 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
İhracatımıza ülkeler bazında bakıldığında, en fazla ihracattın Almanya ve İngiltere`ye yapıldığı görülmektedir. 2016 yılındaki ihracatın yaklaşık %20`si bu ülkelere yapılmıştır. Rusya`nın %4 civarındaki payı %1`ler seviyesine inmiştir. Çizelge-42`de en fazla ihracat yapılan ülkelere ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-42 Son Beş Yıldaki İhracatımız (Milyon $)
|
Ülkeler |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
|||||
|
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
|
|
Almanya |
13.124 |
8,61 |
13.703 |
9,03 |
15.147 |
9,61 |
13.417 |
9,33 |
13.999 |
9,82 |
|
İngiltere |
8.694 |
5,70 |
8.785 |
5,79 |
9.903 |
6,28 |
10.557 |
7,34 |
11.686 |
8,20 |
|
Irak |
10.822 |
7,10 |
11.949 |
7,87 |
10.888 |
6,91 |
8.550 |
5,94 |
7.637 |
5,36 |
|
İtalya |
6.373 |
4,18 |
6.718 |
4,43 |
7.141 |
4,53 |
6.888 |
4,79 |
7.581 |
5,32 |
|
ABD |
5.604 |
3,68 |
5.640 |
3,72 |
6.342 |
4,02 |
6.396 |
4,45 |
6.623 |
4,65 |
|
Fransa |
6.199 |
4,07 |
6.377 |
4,20 |
6.464 |
4,10 |
5.845 |
4,06 |
6.022 |
4,23 |
|
BAE |
8.175 |
5,36 |
4.966 |
3,27 |
4.656 |
2,95 |
4.681 |
3,25 |
5.407 |
3,79 |
|
İspanya |
3.717 |
2,44 |
4.334 |
2,86 |
4.750 |
3,01 |
4.743 |
3,30 |
4.989 |
3,50 |
|
İran |
9.922 |
6,51 |
4.193 |
2,76 |
3.886 |
2,47 |
3.664 |
2,55 |
4.966 |
3,48 |
|
Rusya |
6.681 |
4,38 |
6.964 |
4,59 |
5.943 |
3,77 |
3.589 |
2,49 |
1.733 |
1,22 |
|
GenelToplam |
152.462 |
100,0 |
151.803 |
100,0 |
157.610 |
100,0 |
143.844 |
100,0 |
142.531 |
100,0 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
İthalatımız, ihracatımızdan daha fazladır. Çizelge-43`de ithalatımıza ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-43 Son Beş Yıldaki İthalatımız (Milyon $)
|
Fasıl adı[2] |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
|||||
|
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
|
|
(1) Mineral yakıtlar, mineral yağlar |
60.117 |
25,41 |
55.917 |
22,22 |
54.889 |
22,66 |
37.843 |
18,26 |
27.169 |
13,68 |
|
(2)Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar |
26.316 |
11,13 |
30.157 |
11,98 |
28.104 |
11,60 |
25.587 |
12,35 |
27.296 |
13,74 |
|
(3)Elektrikli makina ve cihazlar |
16.280 |
6,88 |
17.759 |
7,06 |
17.949 |
7,41 |
17.638 |
8,51 |
20.135 |
10.14 |
|
(4)Motorlu kara taşıtları |
14.514 |
6,14 |
16.808 |
6,68 |
15.736 |
6,50 |
17.544 |
8,47 |
17.841 |
8,98 |
|
Demir ve çelik |
19.642 |
8,30 |
18.691 |
7,43 |
17.576 |
7,26 |
14.775 |
7,13 |
12.575 |
6,33 |
|
Plastikler ve mamulleri |
12.505 |
5,29 |
13.881 |
5,52 |
14.151 |
5,84 |
12.268 |
5,92 |
11.628 |
5,85 |
|
Organik kimyasal ürünler |
5.065 |
2,14 |
5.314 |
2,11 |
5.833 |
2,41 |
4.716 |
2,28 |
4.360 |
2,20 |
|
(5) Tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar |
4.056 |
1,71 |
4.559 |
1,81 |
4.878 |
2,01 |
4.621 |
2,23 |
4.632 |
2,33 |
|
Eczacılık ürünleri |
3.996 |
1,69 |
4.151 |
1,65 |
4.428 |
1,83 |
4.296 |
2,07 |
4.217 |
2,12 |
|
(6) Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar |
8.529 |
3,61 |
16.234 |
6,45 |
8.121 |
3,35 |
4.183 |
2,02 |
7.204 |
3,63 |
|
Diğer Fasıllar |
65.525 |
27,70 |
68.191 |
27,10 |
70.512 |
29,12 |
63.764 |
30,77 |
61.559 |
30,99 |
|
Toplam |
236.545 |
100,00 |
251.661 |
100,00 |
242.177 |
100,00 |
207.236 |
100,00 |
198.617 |
100,00 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
İthalatımıza bakıldığında, en fazla ithalat yapılan ürünlerin Mineral yakıtlar, mineral yağlar (Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar) faslı içinde yer aldığı görülmektedir. Doğalgaz ve petrol ürünlerinin yer aldığı bu faslın, ithalat içindeki payı 2012 yılında % 25 iken, petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisi ile 2017 yılında %14`ler seviyesine inmiştir.
İthalatımıza ülkeler bazında bakıldığında, en fazla ithalat yapılan ilk üç ülkenin Çin, Almanya ve Rusya olduğu görülmektedir. Çizelge-44`de en fazla ithalat yapılan ülkelere ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-44 Son Beş Yıldaki İthalatımız (Milyon $)
|
Ülkeler |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
|||||
|
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
Değer |
% |
|
|
Çin |
21.295 |
9,00 |
24.686 |
9,81 |
24.918 |
10,29 |
24.873 |
12,00 |
25.441 |
12,81 |
|
Almanya |
21.401 |
9,05 |
24.182 |
9,61 |
22.369 |
9,24 |
21.352 |
10,30 |
21.475 |
10,81 |
|
Rusya |
26.625 |
11,0 |
25.064 |
9,96 |
25.289 |
10,44 |
20.402 |
9,84 |
15.162 |
7,63 |
|
ABD |
14.131 |
5,97 |
12.596 |
5,01 |
12.728 |
5,26 |
11.141 |
5,38 |
10.868 |
5,47 |
|
İtalya |
13.344 |
5,64 |
12.885 |
5,12 |
12.056 |
4,98 |
10.639. |
5,13 |
10.218 |
5,14 |
|
Fransa |
8.590 |
3,63 |
8.080 |
3,21 |
8.123 |
3,35 |
7.598 |
3,67 |
7.365 |
3,71 |
|
Güney Kore |
5.660 |
2,39 |
6.088 |
2,42 |
7.548 |
3,12 |
7.057 |
3,41 |
6.384 |
3,21 |
|
Hindistan |
5.844 |
2,47 |
6.368 |
2,53 |
6.899 |
2,85 |
5.614 |
2,71 |
5.757 |
2,90 |
|
İspanya |
6.024 |
2,55 |
6.418 |
2,55 |
6.076 |
2,51 |
5.589 |
2,70 |
5.679 |
2,86 |
|
İran |
11.965 |
5,06 |
10.383 |
4,13 |
9.833 |
4,06 |
6.096 |
2,94 |
4.700 |
2,37 |
|
Genel Toplam |
236.545 |
100,0 |
251.661 |
100,0 |
242.178 |
100,0 |
207.236 |
100,0 |
198.617 |
100,00 |
Kaynak; TUİK Dış Ticaret İstatistikleri
Petrol ve doğalgaz fiyatlarının yüksek olduğu yıllarda ilk sırada yer alan Rusya, bu ürün fiyatlarının düşmesi sonucu 2016 yılında üçüncü sırada yer almıştır.
En fazla ithalatın yapıldığı diğer grup ürünler, Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar faslı içinde yer alan ürünlerdir. Bu fasıldaki ürünlerin ihracat geliri 12 milyar $ iken, ithalatı için 27 milyar $ ödenmiştir. Benzer durum diğer bazı fasıllarda da görülmektedir. Çarpıcı bir örnek olarak otomobil ihracatı verilebilir. Otomobil ihracatının yer aldığı motorlu kara taşıtları faslından 2016 yılında 19,8 milyar $`lık ihracata karşılık, 17,8 milyar $ ithalat yapılmıştır. Bu veriler otomobil üretiminin montaj sanayi yapısında olduğunu göstermektedir. Çizelge-43`de dış ticaretin daha iyi anlaşılması açısından 2016 yılı fasıllarına ilişkin karşılaştırma verilerine yer verilmiştir.
Çizelge-45 2016 Yılı Dış Ticaret Fasıllarının Karşılaştırılması (Milyon $)
|
Fasıl Adı |
İhracat |
İthalat |
|
Motorlu kara taşıtları |
19.802 |
17.841 |
|
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar |
12.340 |
27.296 |
|
Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar |
12.177 |
7.204 |
|
Elektrikli makina ve cihazlar |
7.828 |
20.135 |
|
Demir ve çelik |
6.180 |
12.575 |
|
Plastikler ve mamulleri |
5.026 |
11.628 |
|
Mineral yakıtlar, mineral yağlar |
3.211 |
27.169 |
|
Diğer Fasıllar |
75.975 |
74.769 |
|
Toplam |
142.539 |
198.617 |
Çizelgenin incelenmesi halinde diğer fasıllar içinde yer alan ürünlerin birbirini karşılar durumda olduğu, dış ticaretteki açığının özellikle Mineral yakıtlar, mineral yağlar; Plastikler ve mamulleri; Demir ve çelik ve Elektrikli makina ve cihazlar faslından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Son Söz Yerine
2016 yılındaki dış ticaret açığımız 50 milyar $`dan fazladır. Geçmiş yıllarda bu açığın kapatılmasında turizm gelirleri çok önemli katkı sağlamıştır. Rusya dış ticaretimiz açısından önemli olduğu gibi, Türkiye`ye en fazla turistin geldiği ülkeler arasındadır. Rusya ile yaşanan kriz ve ülkemizin de içinde yer aldığı coğrafyamızdaki kaotik durum, ülkemize gelen turist sayısında önemli azalışlara yol açmıştır. Çizelge-46`da ülkemize gelen turist sayısı ile ilgili bilgiler yer almaktadır.
Çizelge-46 Ülkemize gelen yabancıların ülkelere göre dağlımı
|
|
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
|
|
YABANCILAR TOPLAMI |
5Ay |
8.841.386 |
10.475.615 |
10.903.146 |
10.771.645 |
8.301.933 |
8.762.509 |
|
12 AY |
31.782.832 |
34.910.098 |
36.837.900 |
36.244.632 |
25.352.213 |
- |
|
|
ALMANYA |
5Ay |
1.383.153 |
1.491.371 |
1.381.068 |
1.553.114 |
1.157.235 |
863.572 |
|
12 AY |
5.028.745 |
5.041.323 |
5.250.036 |
5.580.792 |
3.890.074 |
- |
|
|
RUSYA |
5Ay |
816.805 |
1.004.843 |
1.118.520 |
801.915 |
138.181 |
928.376 |
|
12 AY |
3.599.925 |
4.269.306 |
4.479.049 |
3.649.003 |
866.256 |
- |
|
|
İRAN |
5Ay |
438.840 |
427.569 |
616.792 |
656.164 |
693.641 |
774.010 |
|
12 AY |
1.186.343 |
1.196.801 |
1.590.664 |
1.700.385 |
1.665.160 |
- |
|
|
İNGİLTERE |
5Ay |
537.346 |
566.853 |
601.784 |
592.146 |
459.395 |
396.515 |
|
12 AY |
2.456.519 |
2.509.357 |
2.600.360 |
2.512.139 |
1.711.481 |
- |
|
|
BULGARİSTAN |
5Ay |
509.286 |
572.109 |
615.034 |
665.489 |
646.928 |
638.409 |
|
12 AY |
1.492.073 |
1.582.912 |
1.693.591 |
1.821.480 |
1.690.766 |
- |
|
|
FRANSA |
5Ay |
318.424 |
330.825 |
323.489 |
252.489 |
172.953 |
144.838 |
|
12 AY |
1.032.565 |
1.046.010 |
1.037.152 |
847.259 |
555.151 |
- |
|
|
GÜRCİSTAN |
5Ay |
478.194 |
638.721 |
642.549 |
665.421 |
844.038 |
874.955 |
|
12 AY |
1.404.882 |
1.769.447 |
1.755.289 |
1.911.832 |
2.206.266 |
- |
|
|
HOLLANDA |
5Ay |
347.596 |
394.939 |
399.904 |
375.166 |
291.541 |
205.931 |
|
12 AY |
1.273.593 |
1.312.466 |
1.303.730 |
1.232.487 |
906.336 |
- |
|
|
YUNANİSTAN |
5Ay |
241.766 |
269.557 |
315.803 |
298.282 |
233.968 |
204.806 |
|
12 AY |
669.823 |
703.168 |
830.841 |
755.414 |
593.150 |
- |
|
|
ABD |
5Ay |
220.742 |
235.664 |
228.476 |
232.353 |
181.298 |
112.077 |
|
12 AY |
771.837 |
785.971 |
784.917 |
798.787 |
459.493 |
- |
|
|
UKRAYNA |
5Ay |
181.015 |
223.059 |
211.263 |
192.237 |
254.056 |
316.252 |
|
12 AY |
634.663 |
756.187 |
657.051 |
706.551 |
1.045.043 |
- |
|
|
AZERBAYCAN |
5Ay |
194.543 |
215.365 |
213.073 |
210.591 |
188.761 |
243.421 |
|
12 AY |
593.238 |
630.754 |
657.684 |
602.488 |
606.223 |
- |
Kaynak, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turizm istatistikleri
2017 yılının ilk beş ayında gelen turist sayısının, öncesindeki beş yıldaki turist sayısı ile karşılaştırılması yapıldığında, ülkemize gelen toplam turist sayısının kriz öncesi dönem seviyesine ulaştığı görülmektedir. Ancak ülkeler bazında gelen turist sayısına bakıldığında, daha fazla harcama yapan turistlerin geldiği batı ülkelerinden gelen turist sayısının azalmaya devam etmesi kaygı vericidir. Bu azalışın devam etmesinde ülkemizde meydana gelen terör olayları, Ortadoğu`daki çatışma bölgelerine yakın olmamız ve batı ülkeleri ile siyasi olarak yaşanan sorunların önemli etkisi bulunmaktadır.
Ticaret dostlukları geliştiren ve gerektiren bir faaliyettir. Uluslararası ilişkiler hamasetle veya duygularla değil karşılıklı çıkarlar üzerinden gelişmektedir. Rusya dış ticaretimizde önemli bir yeri olan bir ülkedir. Uçak krizi ile başlayan sorunun, yapılan görüşmeler sonrası önemli ölçüde giderilmiş olması sevindiricidir. İçinde bulunduğumuz coğrafya, her gün yeni sürprizlere ve sorunlara açık bir bölgedir. Ortaya çıkan sorunların giderilmesinde öncelikle sağduyunun ve diplomasinin öne çıkması başta ülkemiz ve komşularımız açısından en doğru sonucu verecek bir yaklaşım olacaktır.
[1](1) Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı, (2) Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları, (3) Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar, (4) Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı, (5) Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar
[2](1) Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar, (2) Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları, (3) Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı, (4) Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı, (5) Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar, bunların aksam, parça ve aksesuarı, (6) Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar
