ZMO`nun yaptýðý saha araþtýrmasýna göre, 2016 üretim sezonunda mýsýr ekim alaný 680 bin ha, üretim 6.400 bin ton, verim 9,41 ton/ha olmuþtur. 2015 yýlýna göre verim ve ekim alanlarýnda bir miktar azalma gözlenmektedir. 2015 yýlýnda mýsýr ekim alaný 688 bin ha, üretim 6.400 bin ton, verim ise 9,30 ton/ ha olmuþtur.

MISIR DOSYASI

Mýsýr binlerce yýldan beri tarýmý yapýlan bir bitkidir. Ana vataný Amerika olan mýsýrýn buradan dünyanýn her yerine yayýldýðý bilinmektedir. ABD`nin New Mexico eyaletinde yapýlan arkeolojik kazýlarda, kayalardan oluþmuþ barýnaklarda ve maðaralarda bulunan mýsýr taneleri ve mýsýr koçaný parçalarýnýn yaklaþýk 5 bin yýllýk olduklarý tespit edilmiþtir. Öte yandan  1954 yýlýnda, Meksika`nýn baþkenti Mexico City`de yapýlan arkeolojik kazýlarda ise topraðýn 50–60 m derinliðinde, yaklaþýk 7 bin yýllýk olduðu belirlenen mýsýr çiçek tozlarýna rastlanmýþtýr (Geçit vd. 2009).

Mýsýr; tropik, subtropik ve ýlýman iklim kuþaklarýnda yetiþebildiði için dünyanýn hemen her yerinde tarýmý yapýlabilmektedir. Günümüzde Antarktika haricinde, dünyanýn her yerinde mýsýr bitkisi yetiþtirilebilmektedir (Geçit vd. 2009).

Türkiye`de önceleri Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde önemli ölçüde birinci ürün olarak ekimi yapýlan mýsýr, son yýllarda özellikle Çukurova, Amik Ovasý, Güneydoðu ve Ege Bölgelerinde ikinci ürün olarak yetiþtirilmektedir.

Mýsýr, ýlýman ve tropik bölgelerde tarýmý yapýlan bir bitkidir. En uygun büyüme sýcaklýðý 25–30 °C arasýndadýr. Çimlenme için minimum sýcaklýk 10 °C`dir. Mýsýrýn vejetasyon süresi 90–120 gün arasýnda deðiþmektedir. Birinci ürün mýsýr için en uygun ekim zamaný nisan-mayýs dönemi, ikinci ürün için Haziran–Temmuz ortasýna kadar olan zaman dilimidir (Geçit vd. 2009).

Mýsýr bitkisinde sulama için kritik olan 4 dönem vardýr. Bu dönemlerde mutlak suretle su ihtiyacý karþýlanmalýdýr Bunlar; fide dönemi, tepe püskülü öncesi, koçan püskülü çýkarma ve son olarak da tane dolum (koçan dolum) dönemleridir. Ancak tane verimi açýsýndan en kritik dönem, tepe püskülü çýkarma döneminden 2 hafta öncesi ile koçan püskülü çýkarma döneminden 2 hafta sonrasýna denk gelen periyottur.

Yüksek bir verim için geliþim döneminde 400–750 mm su isteði bulunmaktadýr. Ýyi bir verim ve kalitesi yüksek tane için topraðýn organik madde ve bitki besin maddelerince zengin olmasý gerekmektedir. Mýsýr tarýmý için en uygun toprak; su tutma kapasitesi, besin maddesi depolamasý, iþlenme kolaylýðý, iyi drenaj ve havalanma özellikleri nedeniyle killi topraklardýr.

Mýsýrý  hastalýk  ve  zararlýlardan  korumak  için  vejetasyon  döneminde  ilaçlý  mücadele yapmak gerekmektedir.

Mýsýr tane hasadý, bitki yapraklarý, koçan havuzlarý iyice sarardýktan ve tanelerdeki su oraný %20`ye kadar düþtükten sonra yapýlmaktadýr.

Türkiye`de mýsýr üretiminin çoðunluðu at diþi mýsýr olarak gerçekleþmektedir. Karadeniz Bölgesi`nde yerel ve evsel tüketim amacýyla sert mýsýr üretimi yapýlmaktadýr. Çerezlik olarak daha çok cin ve þeker mýsýr çeþitleri kullanýlmaktadýr.

  TÜRKiYE`DE ÜRETÝM, TÜKETÝM, ÝTHALAT, ÝHRACAT, STOK VE FÝYATLAR

Ülkemizde mýsýr üretimi, 1950`li yýllarda aðýrlýklý olarak Karadeniz ve Marmara Bölgeleri`nde yapýlýrken 1980`li yýllardan sonra Akdeniz ve Ege Bölgeleri`ne kaymýþtýr. Son yýllarda ise Güneydoðu Anadolu Bölgesi ve Ýç Anadolu bölgesi`nde mýsýr üretiminde önemli miktarda artýþ kaydedilmiþtir.

Ülkemizde tahýllar içerisinde buðday ve arpadan sonra en geniþ ekim alanýna sahip olan mýsýr, ana ürün ve ikinci ürün olarak üretilmektedir.1980`li yýllardan sonra Türkiye`de mýsýr üretiminde belirgin artýþlar kaydedilmiþtir. Bunun nedeni devletin mýsýr üretimini teþvik etmesi, üreticilerin modern mýsýr üretim tekniklerini uygulamalarý, hibrit tohum kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý, mýsýr üretiminin sulanan alanlara kaydýrýlmasý ve belli düzeylerde gübre kullanýmýnýn saðlanmasýdýr. Özellikle GAP ile sulanabilen alanlarda mýsýr üretiminin yaygýnlaþtýrýlmasýyla Türkiye mýsýr üretiminde gözle görülür bir artýþ olmuþtur.

Çizelge 1. Türkiye 1930-2000 Yýllarý Tane Mýsýr Ekim Alaný, Üretimi ve Verimi

Kaynak: TÜÝK 2016

1930 yýlýnda ekim alaný yaklaþýk 379 bin hektar, verim 1,01 Ton/Ha iken 2000 yýlýnda ekim alaný yaklaþýk 1,5 kat artarak 555 bin hektara ulaþmýþ, verim ise yaklaþýk 4 kat artarak 4,14 Ton/Ha`a yükselmiþtir (Çizelge 1).

Çizelge 2. Türkiye 2007-2016 Yýllarý Tane Mýsýr Ekim Alaný, Üretimi ve Verimi

Kaynak: TÜÝK 2016

Son yýllarda sulanabilen alanlarda mýsýr üretiminin yaygýnlaþtýrýlmasýyla Türkiye mýsýr verimi 9,41 Ton/Ha olarak gerçekleþmiþtir (Çizelge 2).

Çizelge 3.TÜÝK, IGC ve USDA Verilerine Göre Türkiye Tane Mýsýr Üretimi (Milyon Ton)

Kaynak:  TMO 2016 Yýlý Hububat Raporu

Türkiye`de Tane Mýsýr Üretimi Yapýlan Ýller ve Üretim Miktarlarý Haritasý

Not: TÜÝK 2016 verilerine gore hazýrlanmýþtýr.

Ülkemizde mýsýr üretimi I. ürün ve II. ürün olarak farklý dönemlerde yapýlmakta olup yoðun olarak Adana, Osmaniye, Hatay, Sakarya, Gaziantep, Manisa, Ýzmir ve Aydýn illerimizde 1.ürün, Þanlýurfa ve Mardin illerinde II. ürün mýsýr üretilmektedir. Özellikle GAP ile günden güne artan sulanabilir alanlarla Güneydoðu Anadolu Bölgemiz de potansiyel mýsýr üretim alaný olma yolundadýr.

Çizelge 4. Bölgelere Göre Mýsýr Ekiliþ Alanlarý ve Üretimi

Kaynak: TÜÝK 2016

Hammadde ve Þeker Fiyatlarý Yönetmeliði`nde 16/05/2009 tarihinde yapýlan deðiþiklikle yurt içine arz edilecek olan NBÞ üretiminde yerli mýsýr kullanýlmasý þartý da yurt içi mýsýr talebinin artmasýna katký saðlamýþtýr.

Ülkemizde mýsýr üretim artýþýnýn en önemli nedenleri arasýnda þunlarý sayabiliriz.

·         Hibrit tohumlarýn kullanýmý,

·         Bölgeye uygun tohum çeþitlerinin seçimi,

·         Yetiþtirme tekniklerinin geliþmesi,

·         Etlik piliç yemi üretimi baþta olmak üzere yem sanayi talebindeki artýþ,

·         Ýkinci ürün üretiminin artmasý,

·         Pamuða alternatif olarak mýsýr ekiminin artmasý,

·         GAP alanýnda ve Ege Bölgesi`nde ekim alaný artýþý,

·         Dünya piyasalarýnda artan mýsýr fiyatlarýnýn yurtiçi fiyatlara yansýmasý,

·         Prim, gübre, mazot gibi desteklerle üretimin özendirilmesi

Çizelge 5. Türkiye`nin Yýllar Ýtibariyle Mýsýr Tüketimi ve Yeterlilik Oraný

Kaynak: TÜÝK.

Mýsýr insan gýdasý, hayvan yemi ve endüstri ham maddesi olarak kullanýlan bir bitkidir. Ayrýca sap ve yapraklarý hayvan yemi olarak deðerlendirilmekte, kâðýt yapýmý ve küçük çapta hasýr el iþleri yapýmýnda da kullanýlmaktadýr. Bu tüketim alanlarýnýn yaný sýra çerezlik olarak da tüketilmektedir. Mýsýrýn son yýllarda artan üretim miktarýna paralel olarak yem, yað ve tatlandýrýcý sektörü ile biyoyakýt-biyoetanol üretiminde kullanýmý da artmaktadýr.

Çizelge 6. Mýsýr Tüketiminin 2016 Yýlý Sektörel Daðýlýmý

Kaynak: TÜÝK, Þeker Kurumu, TÜYEM, TMO.

Türkiye mýsýr tüketiminde sektörel daðýlýma göre en büyük pay %76 ile yem sektörüne aittir.

Çizelge 7. Türkiye`nin Mýsýr Ýthalat ve Ýhracat Miktarlarý

Kaynak: TÜÝK 2017

Ülkemiz, son dönemde mýsýr ithalatýný aðýrlýklý olarak Rusya Federasyonu, Romanya, Bulgaristan, Sýrbistan, Macaristan, Bosna Hersek ve Fransa`dan yapmaktadýr.

Çizelge 8. TMO Mýsýr Alým Fiyatý (TL/Ton) ve ÜFE Artýþ Oraný (%)

Kaynak:  TMO 2016 Yýlý Hububat Raporu

Çizelge 9. 2012-2016 Yýllarý Aylar Bazýnda Mýsýr Borsa Ortalama Fiyatý (TL/Ton)

*Kaynak: 2016 yýlý Adana ve Konya Ticaret Borsasý`ndan, 2016‘dan önceki yýllar ise Adana Ticaret Borsasý`ndan alýnan günlük fiyatlardan hesaplanmýþtýr.

MISIR MÜDAHALE ALIM FÝYATI

Çizelge 10.  Yýllara Göre TMO Mýsýr Alým Fiyatlarý (TL/Ton) 

 Çizelge 11.  Girdi Fiyatlarýndaki Deðiþim

Not: * 2017 Yýlý Temmuz ayý verileri baz alýnmýþtýr.

Ülkemizde mýsýr hasadý, Çukurova ve Amik Ovasý‘nda Temmuz sonu itibariyle baþlamaktadýr. TMO mýsýr müdahale alým fiyatýný 2013 yýlýnda 640 TL/ton, 2014 yýlýnda 680 TL/ton, 2015 yýlýnda 725 TL/ton, 2016 yýlýnda 740 TL/ton olarak açýklanmýþtýr.

Tablodan görüleceði gibi; son 9 yýllýk dönemde (2009-2017) mýsýr müdahale alým fiyatý  % 64 oranýnda artýrýlmýþ; buna karþýlýk prim desteði düþmüþtür. 2009 ile 2017 yýllarýndaki % deðiþim incelendiðinde; üre gübresinin fiyatý %59, 20.20.0 gübresi % 102, mazot fiyatýnda ise % 83 oranýnda artýþlar gerçekleþmiþtir; yani ticaret hadleri çiftçinin aleyhine geliþmiþtir

Mýsýr Üretim Alanlarýnýn Sorunlarý ve Çözüm Önerileri; 

1-Ýþletmelerin küçük, çok parçalý ve daðýnýk olmalarý nedeniyle arazi iþlerliði ve verimliliðinin düþük olmasý ve dolayýsýyla üreticilerin yeterli geliri elde edememesi,

2-Çiftçilerin yatýrým olanaklarýna ulaþma ve yapýsal dönüþümü saðlama olanaðýndan yoksun olmalarý,

3-Tarýmda vasýfsýz iþgücünün varlýðý,

4-Hasat sonrasý depolama ve pazarlamada yetersizlik,

5-Mýsýr tarýmý yapýlan bölgelerde, gittikçe artan oranda bitki hastalýklarýnýn baþ göstermesi (Kuzey yaprak yanýklýðý, Fusarium, Pythyum...) ve zararlýlarýn baþ göstermesi (bozkurt, mýsýr kurdu ve mýsýr koçan kurdu…),

6-Girdi maliyetlerinin yüksek olmasý (tarla kirasý, gübreleme, yakýt giderleri…),

7-Aþýrý azotlu gübre kullanýmý,

8-Fark ödemesi desteðinin düþük olmasý,

9-Üretiminin yetersizliði nedeniyle ucuz GDO`lu ürünün piyasaya girmesi,

10-Sulama altyapýsýnýn yetersizliði,                      

11-Hayvancýlýk sektöründe artan yemlik mýsýr ve silaj talebinin karþýlanamamasý,

12-Yüksek teknolojili kombine makinelerin kullanýmýnýn yetersizliði,

 Çözüm Önerileri 

1-Arazi toplulaþtýrma çalýþmalarýna hýz verilmeli.

2-Çiftçiler örgütlenme, kooperatifçilik, yatýrým ve tarým danýþmanlýk hizmetinden yararlandýrýlmalý.

3-Mesleki eðitim düzenlenmeli.

4-Lisanslý depoculuða aðýrlýk verilmeli, TMO imkanlarýndan daha fazla yararlanacak bir altyapý oluþturulmalý, tekelleþme önlenmelidir.

5-Dayanýklý çeþit kullanýlmalý, kültürel önlemler ve ekim nöbeti uygulanmalýdýr.

6-Örgütlenme ve kooperatifçilik geliþtirilmeli, gübre ve yakýttaki vergiler düþürülmeli veya destekler arttýrýlmalýdýr.

7-Toprak ve yaprak analizi birlikte yapýlmalýdýr.

8-Fark ödeme desteði artýrýlmalýdýr.

9-Gerek ekim alaný gerekse birim alandan elde edilen verim artýrýlarak GDO`lu mýsýr ithalatý engellenmelidir.

10-Köylerin(mahalleler) ve sulama birliklerinin sulama altyapýsý güçlendirilmelidir.

11-Yüksek verimli silajlýk çeþitler geliþtirilmelidir.

12-Ekim, toprak iþleme ve gübreleme yapan kombine makinelerin kullanýmý artýrmak için gerekli desteklerin saðlanmalýdýr.

 DÜNYADA ÜRETÝM, TÜKETÝM, ÝTHALAT, ÝHRACAT, STOKLAR VE FÝYATLAR

Dünya mýsýr üretimi dünya genelinde hem ekiliþ alanlarýndaki geniþleme hem de verimdeki artýþa baðlý olarak 2016/2017 piyasa yýlýnda bir önceki yýla kýyasla 74 milyon ton artýþ göstererek 1.045 milyon ton seviyesine yükselmiþtir. Söz konusu artýþta en büyük pay dünyanýn en büyük mýsýr üreticisi olan ABD`deki üretimin önceki sezona kýyasla 39 milyon ton seviyesindeki  artýþýndan  kaynaklanmaktadýr.  2015/16  sezonunda  karlýlýðýn  azalmasýna  baðlý olarak ekiliþ alanlarýndaki düþüþün ardýndan bu sezon ekiliþler 2,5 milyon ha geniþlemiþ ve buna baðlý olarak ABD üretimi 385 milyon ton seviyesine yükselmiþtir. Bununla birlikte Brezilya ve Ukrayna`da üretim hem ekiliþ alanlarýnýn hem de verimin artmasý neticesinde rekor seviyelere yükselerek dünya genelindeki üretim artýþýnda etkili olmuþlardýr. AB`de kuraklýk etkisi ile verimde gözlenen düþüþ neticesinde bir önceki sezon 58 milyon tona gerileyen üretim, bu sezon ekiliþ alanýndaki daralmanýn verimin hafifçe artmasýyla telafi edilmesine baðlý olarak önceki sezona kýyasla 2 milyon tonluk artýþ göstermiþtir.

 Çizelge 12. Dünya ve Baþlýca Ülkelerin Mýsýr Üretimi (Milyon Ton)

 Kaynak: TMO 2016 Yýlý Hububat Raporu

Çizelge 13. Dünya ve Baþlýca Ülkelerin Mýsýr Verimi (Ton/Ha)

Dünya üretimindeki artýþta en büyük paya sahip ülke, mýsýr verimini rekor seviye çýkaran ABD`dir. Özellikle etanol imalatçýlarýnýn mýsýr talebi artmýþ ve bu durum ABD ve Brezilya`da üreticileri ekim alanlarýný geniþletme yönünde teþvik etmiþtir.

 Çizelge 14. Dünya ve Baþlýca Ülkelerin Mýsýr Ekim Alaný (Milyon Ha)

Dünya mýsýr ekim alanlarý, 2011 yýlýndan beri son on yýllýk ortalamanýn üzerinde olup genellikle yükseliþ eðilimi göstermektedir. 2016/17 döneminde mýsýr ekim alanlarýnýn rekor seviyeye ulaþmýþtýr (Çizelge 11, Çizelge 12). Ekiliþ alanlarýndaki artýþ ya da azalmalar dünya piyasalarýndaki deðiþkenlerden baðýmsýz olarak ülkelerin kendine özgü sosyo-ekonomik koþullarý, nüfus hareketlerinin kontrol edilmesi ya da kýrsal kalkýnmanýn saðlanmasý kapsamýnda verilen ürün destekleme kararlarý doðrultusunda gerçekleþebilmektedir.

Çizelge 15. Dünya ve Baþlýca Ülkelerin Mýsýr Tüketimi (Milyon Ton)

Çizelge 16. Dünya ve Baþlýca Ülkelerin Mýsýr Ýthalatlarý (Milyon Ton)

2007 yýlýndan itibaren küresel mýsýr ithalatý genel olarak artýþ eðiliminde olduðu gözlenmektedir (Çizelge 14). 2015/16 sezonunda üretimin düþmesine baðlý olarak ithalatýn %8 oranýnda arttýðý fakat 2016/17 sezonunda üretim miktarýndaki artýþ neticesinde ithalatýn bir miktar azaldýðý görülmektedir. Üretimdeki artýþa raðmen ithalatta önemli bir azalýþ meydana gelmemesinin öncelikli sebebi fiyatlarýn düþük seyretmesine baðlý olarak dünya genelindeki tüketim miktarýnýn artmýþ olmasýdýr.

Çizelge 17. Geleceðe Yönelik Mýsýr Ýthalat Projeksiyonlarý (Milyon Ton)

Çizelge 18. Dünya Mýsýr Ýhracatý ve Baþlýca Ýhracatçý Ülkeler (Milyon Ton)

ABD, Brezilya ve Arjantin gibi dünya mýsýr ihracatýnda önde gelen ülkeler grubuna son yýllarda mýsýr üretimi ve ihracatýnda büyük sýçramalar yapan Ukrayna da katýlmýþtýr. 2016/17 döneminde bu dört ülkenin ihracatý, toplam dünya ihracatýnýn %85`ini oluþturmaktadýr.

Çizelge 19. Mýsýr Ýhracat Projeksiyonlarý (Milyon Ton)

Mýsýr; uluslararasý piyasalarda ticareti yapýlan yemlik hububat içerisinde önemli bir yere sahiptir. Mýsýrýn toplam hububat içerisindeki payýnýn artmasý beklenmektedir. Mýsýrýn payýndaki bu artýþ, veriminin diðer hububat türlerine kýyasla daha hýzlý artmasý, geniþ iklim bölgelerinde daha dirençli ve rekabetçi olmasýný saðlayabilen yeni çeþitlerinin varlýðý, yem ve biyoyakýt üretiminde kullanýlabilmesi sebeplerinden kaynaklanmaktadýr.

Çizelge 20. Dünya ve Baþlýca Ülkelerde Kapanýþ Mýsýr Stoklarý (Milyon Ton)

 KAYNAKLAR

1- Elçi vd. 1994, Tarla Bitkileri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayýnlarý No:1385, Ders Kitabý:399, ISBN 975-482-224-7, A.Ü.Z.Fakültesi Halkla Ýliþkiler ve Yayýn Ünitesi 1994, Ankara.

2- Geçit, H.H. vd. 2009. Tarla Bitkileri. A.Ü.Z.F. Ders Kitabý: 521, Yayýn No: 1569, ISBN 978 -975- 482 -803-0, Ankara.

3- Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüðü 2016 Yýlý Hububat Raporu

4-TÜÝK (2016) Bitkisel Üretim Ýstatistikleri Veritabaný

5-TÜÝK (2016) Dýþ Ticaret Ýstatistikleri Veritabaný