GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’NDA KAREKOD TAKİP PROGRAMINA KATILDIK
Bilindiği gibi, hali hazırda yürürlükte olan barkod ve reçete programlarının birleştirilmesinden oluşmuş karekod programının gerçek anlamda yürütülmesi ve uygulanması mümkün değildir. Uygulanmakta olan barkod programı hiçbir bayi tarafından kullanılmamaktadır. İlk yıllarda İlçe Tarım Müdürlükleri tarafından denetlenen programla ilgili hiçbir denetim işlemi yapılmamaktadır. Reçete ise kağıt üzerinde uygulanmakta satışı yapılan pestisitler hafta sonları masa başında reçetelendirilerek dosyalanmaktadır.
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü,07 Ağustos 2017 Pazartesi günü GTHB`da Karekod Takip Programı konusunda geniş katılımlı bir toplantı düzenledi. Toplantıya Ziraat Mühendisleri Odası Genel Başkanı Özden GÜNGÖR, ZMO Adana Şube başkanı ve parekendeci bayi olan Semih KARADEMİR, ZMO Mersin Şube Başkanı ve Toptancı ve Parekendeci bayi olan Mustafa Kemal KARAOĞLU, ZMO Samsun Şube Başkanı ve Toptancı Bayi olan Hayati TOSUN ve ZMO Antalya Şube Başkanı Vahap TUNCER katıldı. Toplantıya ayrıca ZİMİD ve TİSİT Genel sekreterleri, Sektör temsilcileri ile Bakanlık elemanları katıldı. Ziraat Mühendisleri Odası olarak yapılan konuşmalarda ve Bakanlığa verilen raporda şu konular dile getirilmiştir: Zirai ilaç satışına eczanelerdekine benzer bir yapı getirilmeye çalışılmaktadır. Tarım ilaçlarının eczanelerdeki gibi satılması ve reçetelendirilmesi mümkün değildir. Beşeri ilaç ticaretinde hastayı muayene eden ve reçete düzenleyen hastane, poliklinikler ve aile hekimleriyle sağlık ocakları vardır. Yine kullanılan ilaçlarının önemli bir kısmının bedeli sosyal güvenlik kapsamında devlet tarafından karşılanmaktadır. Buna karşın eczaneler ilaç satışından yeterince para kazanmadıkları için kozmetik ticaretine yönelmişlerdir. Her ne kadar Tarım Bakanlığına bağlı İl ve İlçe Müdürlüklerindeki teknik elemanlar ile reçete yazma yetkisine sahip Ziraat Mühendisleri bulunsa da bu kişi ve kuruluşlar bu güne çiftçilerin reçete taleplerini karşılamakta görev ve sorumluluk almamışlardır. Kağıt üzerinde kalan reçete uygulamasında çiftçilerin reçete ihtiyacı ilaçların satışını yapan ilaç bayileri tarafından karşılanmıştır. İlaç bayilerinin bünyesinde çalışan veya toptancı firmalarında satış yapan Mühendisler tarafından görünürde yazılan bu reçetelere herhangi bir ücret ödenmediğinden sistem kurumsallaşamamıştır. Dolayısıyla kurumsallaşmış danışmanlık ve reçete yazma alt yapısından yoksun tarım sektöründe elektronik reçete ile bütünleşmiş karekod programın gerçek anlamda yürütülmesi mümkün değildir.
KAREKODLA İLGİLİ SORUNLAR
A-Karekod uygulamasının zirai ilaç ticaretinde izlenebilirliği tam olarak sağlayacağı ifade edilse de önemli bir miktarda kayıt dışılığa ( %20 ) dayalı sektörde sahte ve kaçak ilaç ticaretinin artacağı söylenmektedir.
B- Reçetenin sisteme düşmesiyle birlikte faturanın kesilme zorunluluğu ve KDV nin peşin ödenmesi, tahsilâtın ise 12-18 ay sonra yapılması ilaç ticaretini bütünüyle karlı olmaktan çıkacaktır. Zirai ilaç ticaretinin % 70`i vadeli ve veresiye yapılmaktadır. KDV nin peşin kesilmesi vadeli satışlarda çift fiyat nedeniyle çeşitli mali sorunlara yol açabilecektir. Sektörde total cironun % 5 – 10`u arasında tahsilât kaçağı mevcuttur. % 10 kar payı ile yapılan zirai ilaç ticaretinde KDV nin peşin ödenmesi karlılığı bütünüyle ortadan kaldıracaktır.
C- Piyasada organik gübre ve PH düzenleyicisi ruhsatıyla hastalık ve zararlara karşı kullanılan bazı ürünlerin karekodsuz satılması nedeniyle bu ürünlerin kullanımı artacaktır. Bu tür ürünler zirai ilaçların tabi olduğu deneme ve ruhsatlandırmaya tabi olmadığından insan ve çevre sağlığı açısından çeşitli sorunların yaşanmasına neden olacaktır.
D- Başta yeşillik grupları olmak üzere bazı meyve-sebzelerde ruhsatlandırılmış ilaç bulunmamaktadır. Başka bir ürün üzerinden reçetelendirilerek kullanılan bu alandaki ilaçlar karekod ve elektronik reçete uygulaması ile kullanılamaz hale gelecek ve bu ürünlerin yetiştirilmesinde ciddi sıkıntılar yaşanacaktır.
E- İnternet üzerinde ( N11.com) bazı pesti sitlerin satıldığı ve araba bagajlarında ilaç ticaretinin yapıldığı bilinmektedir. Bırakın reçeteyi her türlü denetimden yoksun bu ticaret şekli ortadayken karekod uygulamasıyla sahte ve kaçak ilaçların satışı ve ilaç kalıntıları sorunu çözümlenemez.
F- Biyolojik mücadele ürünleri direk çiftçiye satılmakta olup stoklanamayan ürünlerdir. Bu ürünlerde karekod uygulamasının nasıl yapılacağı ve faydalı böceklerin reçetesinin kimler tarafından yazılacağı konusunda ciddi bir belirsizlik vardır.
G- Piyasada Bakanlıkça yasaklanan bazı pestisitlerin sahte ve kaçak olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu tür satışların engellenemediği bir ortamda karekod uygulanmasıyla izlenebilirlik sağlanamaz.
H-İlaçların üzerindeki etiket fiyatıyla, bayinin üreticiye verdiği fiyat arasında büyük farklar vardır. Türkiye`de sağlık ilaçları bilindiği gibi ülkemizin her yerinde fiyatlar aynıdır. Tarım ilaçlarında bu durum böyle olmadığı için bayi aleyhine büyük sıkıntılar doğuracaktır.
ELEKTRONİK REÇETEYLE İLGİLİ SORUNLAR
I-Elektronik reçete şu an ki uygulamadan farklı olarak satış ile aynı anda düzenlenecektir. Dolayısıyla şu an da reçetenin uygulandığı varsayımına yol açan önce satış sonra reçete uygulamasını sürdürmek mümkün değildir.
J- Mevcut yapıda Serbest Tarım Danışmanlığı yeterince gelişmediğinden ve reçete düzenleyecek yetkili kurumlar bulunmadığından üretici elektronik reçeteyi temin etmekte zorlanacaktır. Üretmekte zorlanan çiftçinin elektronik reçete için bir bedel ödemesi söz konusu değildir.
K-Mevcut haliyle zirai ilaç bayilerinin kendi olanaklarıyla kılıfına uydurarak yaptıkları reçete uygulaması elektronik reçete için söz konusu olamayacaktır.
L- Üreticinin temin etmek zorunda olduğu reçetenin ilaç ticaretini yapmakla yükümlü bayiler tarafından temin edilmesi hem reçeteden beklenen denetimin özüne aykırıdır hem de zirai ilaç bayilerine ek yük getirecektir. Sermayesi yetersiz küçük bayilerin bu bedeli karşılayacak güçleri yoktur. Uygulama sistemde tekelleşmeye yol açacak ve küçük bayiler kapanmak zorunda kalacaktır.
M- Elektronik reçete ruhsatlı ilaç bulunmayan sebzelerde zirai ilaç kullanımını bütünüyle ortadan kaldıracağından üretimde ciddi sıkıntılara yol açabilecektir.
N- Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgesinde bazı üreticilerin ÇKS belgeleri yoktur(%45). Dolayısıyla bu durumda olan üreticilerin karekod ve elektronik reçete ile zirai ilaç kullanmaları mümkün olmayacaktır.
ZİRAİ İLAÇ BAYİLERİNİN ÖNERİLERİ
1-Bu haliyle karekod ve elektronik reçete programı uygulanamaz ve zorla uygulatılırsa beklenen fayda sağlanamaz.
2- Karekod sisteminde çiftçiyle ilgili bilgiler sisteme kayıtlı olacaktır. Ve bu sistemde zirai ilaç bayi tarafından önerilen ilacın kaydedilmesi yeterlidir. Uygulama ile ilgili bilgiler ilaç etiketinde yazılı olduğu için ayrıca bir reçete düzenlemeye gerek yoktur.
3- İzlenebilirlik ve devamında kalıntı sorunu için sorunun tüm taraflarının kendi üzerine düşen sorumluluklarını yerine getirmesi gerekir. Zirai ilaç bayileri üreticinin ihtiyaç duyduğu üretim girdilerini temin etmekle yükümlüdürler. Kullanılan ilacın usulüne ve tekniğine uygun kullanılması üreticinin sorumluluğundadır.
4- Sadece bayilerin denetlenmesi ve sistemin ana aktörü haline getirilmesiyle kalıntı sorunu çözülemez. Üreticilerin daha çok eğitilerek denetlenmesi ve iç piyasaya sürülen ürünlerde yapılan zirai ilaç kalıntı analizlerinin arttırılması gerekir.
5- Elektronik reçete ve karekodun bu haliyle devreye girmesi sistemde kayıt dışılığı arttıracaktır.
6- Tuta, Kırmızı Örümcek ve Thrips gibi Zararlılarda kullanılan ilaçlarda çok ciddi bir etki azalması söz konusu olup bu zararlılara karşı acilen yeni pesti sitlerin satışa sunulması gerekmektedir.
7- Karekod uygulamasının elektronik reçete ile birlikte yapılması uygulamayı maliyetli ve imkânsız hale getirmektedir.
8- Karekod programının zirai ilaç bayileri tarafından istekli kullanılması ve beklenen faydanın sağlanması için karekodun ilacın fiyatını da kapsaması ve tarım ilaçları ticaretinin eczane ve marketler de olduğu gibi peşin satışa dönüşü sağlayacak tedbirlerin alınması gerekir.
9- Elektronik reçete devreden çıkarılır, önerilen ilacın bayiler tarafından sisteme girişine olanak sağlanır ve ilaçların satışında tek fiyat uygulamasına geçilebilirse zirai ilaç bayileri izlenebilirliğin sağlanmasına her türlü katkı ve desteği verecektir.
