TARIMSAL YAYIM VE DANIŞMANLIK EĞİTİMİ BİLGİ NOTU
1 - Ülkemiz tarım sektörüne bilgi ve teknoloji transferi yapılabilmesi ve rekabetçi bir tarım yapısının ortaya konulmasında, tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetleri bir ön koşul niteliğindedir. Bu gerçekten hareketle, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası ve TARGEV Vakfı tarafından hazırlanan ve tarımsal danışmanlık konusunda düzenlemeleri içeren "Ziraat Mühendislerinin Kamu Dışı Hizmetleriyle İlgili Görev ve Yetkileri Hakkında Yönetmelik" taslağı (Ek - 1) 2001 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı‘na sunulmuşsa da, o tarihten 2006 yılına kadar bu alanda Bakanlık tarafından bir düzenleme yapılmamıştır. Bu koşullarda tarımsal yayım hizmetleri Bakanlık tarafından giderek azalan personel ve finansman yapısı altında sürdürülmüş, tarımsal danışmanlık hizmetleri ise özel sektörde görev yapan ziraat mühendisleri ve diğer meslek mensuplarınca yürütülmüştür.
2 - Süreç içinde, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından 2006 yılında alanı düzenleyen bir Yönetmelik hazırlığı çalışmalarına başlanılmış, ilgili kuruluşlardan görüş sorulmuştur. Bu çerçevede hazırlanan ODA görüşümüz (8 sayfa) 17 Mayıs 2006 günü bu amaçla düzenlenen Toplantıya katılan Antalya Şube Başkanı‘mız ve Oda Genel Sekreterimiz tarafından iletilmiş, ardından 22.05.2006 gün, 3810 sayılı üst yazımız eşliğinde Bakanlığa sunulmuş (Ek - 2) ve ODA‘mız web sayfasında yayımlanmaya başlanılmıştır. Sözü edilen görüşümüzde, tarımsal danışmanlık konusunda belirlediğimiz üç temel ilke aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir (Sayfa 2);
a) Ülkenin yoksul ve geri kalmış bölgeleri için kamusal tarım danışmanlığı, eğitimi ve yayımı hizmetleri, etkinliği ve yaygınlığı artırılarak geliştirilmelidir. Bu alandaki yetki, Bakanlıkta olmalı, bu yetki doğrudan veya meslek odalarıyla işbirliği içinde kullanılmalıdır.
b) Özel tarım danışmanlığı sisteminin ise, çağdaş gelişmelere uygun olarak, danışmanlık hizmeti veren kişi ve kurumların çalışma alanları ile danışmanlık dışında çıkar çatışması ve/veya çıkar birliği olmayacak şekilde kurgulanmasında yarar bulunmaktadır.
c) Kamu dışı tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetleriyle ilgili görev ve yetkiler meslek odalarına verilmelidir. Bu düşünceden hareketle, görev ve yetkilerde karışıklığa meydan vermemek bakımından, tarımsal yayım ve tarımsal danışmanlık konularında iki ayrı Yönetmelik düzenlenmelidir.
3 - Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan "Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerinin Düzenlenmesine Dair Yönetmelik", 8.9.2006 gün, 26283 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir (Ek - 3). Genel olarak olumlu düzenlemeler içeren Yönetmelik, ODA‘mızın yukarıda belirtilen yazısında açıkça belirlediği iki noktada, aykırı düzenlemeler içermektedir. Bunlardan birincisinde Bakanlığa özel sektörde çalışan ziraat mühendislerine de eğitim verme yetkisi tanınmakta (13 üncü madde 1 inci fıkra), ikincisinde ise Bakanlığa tarımsal yayım ve danışmanlık eğitim merkezlerinin yetkilendirilmesi konusunda ucu açık bir takdir yetkisi tanınmaktadır (13 üncü madde 2 inci fıkra).
Oda‘mız, bu konudaki görüşünü saklı tutmakla birlikte, Oda üyelerinin hak ve yetkilerini kullanmada bir zaman kaybına uğramamalarını sağlamak bakımından 26.9.2006 gün, 4963 sayılı yazı ile Bakanlığa eğitim merkezinin yetkilendirilmesi için başvurmuş (Ek - 4), diğer taraftan konu ile ilgili idari dava açma hazırlıklarını sürdürmüştür. Konu son kez 3-5 Kasım 2006 tarihlerinde Çanakkale‘de yapılan ODA‘mız 40 ıncı Dönem II Danışma Kurulu‘nda ele alınmış ve ODA görüşümüz örgütümüzle paylaşılmıştır.
4 - Yine süreç içinde, Bakanlık tarafından "Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Eğitimi Düzenleme yetkisi verilmesine ve Sertifika Eğitimlerine Dair Uygulama Esasları" Taslağı" hazırlanmış ve görüşe açılmıştır. Bu çerçevede 24 Kasım 2006 günü Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü‘nde düzenlenen toplantıya Oda başkanımız katılmış ve yazılı görüşümüzü Bakanlığa iletmiştir (Ek - 5). Sözü edilen yazılı görüşümüzde, konuyla ilgili şu değerlendirmeler yer almaktadır;
"Öncelikle belirtmek isteriz ki, ODA‘mız üyesi olmak zorunluluğu bulunan, serbest çalışan Ziraat mühendisi, Su Ürünleri mühendisi, Balıkçılık teknolojisi mühendisi ve Tütün teknolojisi mühendislerine yönelik eğitim ve sertifikasyon hizmetlerinde, yukarıda sayılan mevzuat hükümleri uyarınca, ODA‘mız tek yetkili olan kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur.
Bu bağlamda, Yönetmelik ve Uygulama Esasları kapsamında, Ziraat Mühendisleri ODASI‘na, tüm Şubeler ve İl Temsilcilikleri için de geçerli olacak şekilde, "Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Eğitimi Düzenleme Yetkisi" verilmesi ve sayılan meslek disiplinlerinde serbest çalışanlara yönelik başka hiçbir kişi - kuruluş tarafından eğitim verilmeyeceğinin kayıt altına alınması, bu alanda ortaya çıkabilecek sorunları baştan giderici bir etkide bulunacaktır.
Diğer eğitim etkinliklerimizde olduğu gibi, ZMO Genel Merkezi‘nin kapasitesi Şubeler ve İl Temsilciliklerine de taşınmakta olduğundan, sözü edilen birimlere yönelik özel bir "Ön İnceleme Raporu" düzenlenmesinin gerekli olmadığı düşünülmektedir. Zira belirlenecek eğitici profili, örneğin Ziraat Fakültelerinin bulunmadığı illerde bu illere taşınmak suretiyle, nitelik düzeyi yüksek bir programın gerçekleştirilmesi söz konusu olmaktadır.
ZMO‘nun çoğu biriminde eğitim salonları ve eğitim araçları açısından eksiksiz bir donanım bulunmakla birlikte, bu tip eksikliklerin bulunduğu görece geri kalmış illerde varolan diğer kurum ve kuruluşların olanaklarından yararlanmak suretiyle, bu açığın kapatılması önünde bir engel bulunmamaktadır".
24 Kasım 2006 tarihli toplantıda, Ek-5‘te sunulan yazımızda ifade ettiğimiz kimi görüşler kabul edilerek Uygulama Esasları‘na aktarılmış olmakla birlikte, yukarıda ifadesini bulan temel konularda bir ilerleme sağlanamamıştır. Bu çerçevede Tarım ve Köyişleri Bakanlık Makamı‘nın 16.2.2007 gün, B.12.0.HM.0.02.145/07-7 sayılı Oluru ile iki adet uygulama esası yürürlüğe sokulmuştur.
5 - Süreç içerisinde, Ziraat Mühendisleri Odası, Şubelerine gönderdiği 12.3.2007 gün, 658 sayılı genel yazı ile (Ek - 6) eğitim merkezi olarak yetkilendirilmek üzere başvuru yapmalarını istemiştir. Bu kapsamda Oda‘mızın birçok Şubesi, Ek - 9‘da sunulan Cevaba cevap dilekçesinde belirtilen gerekçeyle, eğitim merkezi olarak yetkilendirilmek üzere başvurmuştur. Bunlardan yalnızca Antalya Şube (Bakanlık Makamı‘nın 30.4.2007 günlü Oluru ve TEDGEM Genel Md‘nün 1.5.2007 gün ve B.12.0.TDG.0.15.01.02-2176 sayılı yazısı) ve Kayseri Şube (TEDGEM Genel Md‘nün 18.6.2007 gün ve 2933-46419 sayılı yazısı) ile yetkilendirilmiş, içlerinde Genel Merkez (Ankara), Adana, Mersin, - Şubelerinin bulunduğu birimlerimize ise yanıt dahi verilmemiştir. Bu kapsamda örneğin Genel Merkez‘in 22.3.2007 günlü başvurusu sonrasında Tarım İl Müdürlüğü elemanları tarafından yerinde inceleme yapılmış, ancak başvurunun sonucu konusunda herhangi bir bilgi Oda‘mıza ulaştırılmamıştır. (Ek - 7).
Bu kapsamda, ODA‘mızın Antalya Şubesi tarafından 11.5.2007 - 25.5.2007 tarihleri arasında "Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Eğitimi" gerçekleştirilmiş ve 24 üyemize sertifikaları verilmiştir. (Ek - 8).
6 - Bu arada ODA‘mız, "Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerinin Düzenlenmesine Dair Yönetmelik" in 13 üncü maddesinin 1 inci fıkrasında geçen " Bakanlık.." sözcüğünün ve 2 inci fıkrasının iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle Danıştay nezdinde dava açmıştır (Ek - 9).
Dava dilekçesinde, ODA‘mızın üç temel savı şöyle ifade ediliştir: a) İdare‘nin serbest çalışanlara eğitim verme görev ve yetkisi bulunmamaktadır, b) Serbest tarım danışmanı olacak mühendislere eğitim verme yetkisi Oda‘ya aittir, c) Oda‘nın Yetki Belgesi alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Danıştay 10 uncu Dairesinde 2006/6776 esas no‘lu dosya ile görüşülmeye başlanan davada, yürütmenin durdurulması isteminin davalı idarenin savunmasının alınmasından sonra görüşülmesine yönelik 12.12.2006 tarihli ara karar verilmiş (Ek - 10), Bakanlığın 29.1.2007 tarihli cevap dilekçesi (Ek - 11, Oda‘ya 11.6.2007 tarihinde tebliğ edildi) ve Oda‘nın cevaba cevap dilekçesi (Ek - 12) sonrasında Danıştay 10 uncu Dairesi, 12.3.2007 tarihinde verdiği ara karar ile ilgili Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında geçen "Bakanlık" ibaresi ile ikinci fıkrasının yürütmesini durdurdu (Ek - 13, Oda‘ya 12.6.2007 tarihinde tebliğ edildi).
7 - Bunun üzerine Bakanlık, ilgili yürütmenin durdurulması kararını gerekçe göstererek, 21.6.2007 gün ve 3004 sayılı yazı ile Antalya ve Kayseri İl Müdürlükleri‘ne gönderdiği yazı kapsamında; Türkiye Ziraatçiler Derneği Antalya Şubesi‘nin 11.6.2007 tarihinde başladığı eğitim tamamlandıktan sonra Tarımsal yayım ve danışmanlık eğitimlerine ikinci bir emre kadar ara verildiğini duyurmuştur (Ek - 14).
Böylece, bu alanda üç adet eğitim gerçekleştirilmiştir;
- TMMOB ZMO Antalya Şube, 11 - 25 Mayıs 2007, 24 kişi
- Ziraatçılar Derneği Antalya Şube, 11 - 26 Haziran 2007, 17 kişi (Ek - 15).
- Selçuk Üniversitesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi, ???, 18 kişi, (Ek - 16).
Ayrıca, TEDGEM Genel Müdürlüğü sitesinde yayımlanan bilgilere göre; Bakanlık Adana Zirai Üretim İşletmesi Personel Eğitim Merkezi‘nde açtığı eğitimle 75 kişi (tümü başarılı), Aydın - Ankara - İstanbul - Adana‘da açtığı eğitimlerle 318 kişiyi (1‘i başarısız, 1‘i devamsız) bu alanda sertifikalandırmıştır (Ek - 17).
SONUÇ OLARAK;
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası‘nın açtığı davadaki istemine uyarlı yürütmenin durdurulması kararı, iki konuda verilmiştir;
1 - Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin 1 inci fıkrasında bulunan "Bakanlık" ibaresinin yürütmesinin durdurulması;
"Kamu, kamu dışı yayım / tarımsal danışmanlık şirketlerinde görev yapacak olan yayımcılara / danışmanlara sertifika vermek ve hizmet içi eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Bakanlık, üniversiteler, meslek kuruluşları tarafından tarımsal yayım ve danışmanlık eğitim merkezleri kurulabilir".
Burada ODA‘nın dava açmaktaki amacı Bakanlığın kendi personeline eğitim vermesinin engellenmesi değildir. Ancak, Bakanlık, şu an için böyle bir uygulama söz konusu olmamakla birlikte, ilgili düzenleme kapsamında, kamu dışı yayım / tarımsal danışmanlık konularında da eğitim verme yetkisi kazanmaktadır. Mevzuata uygun olmayan bu düzenlemenin değiştirilmesi ve kamu yayımı ile kamu dışı tarımsal yayım / danışmanlık eğitimi vermeye yetkili kurumların açık bir şekilde ifade edilecek şekilde medenin yeniden düzenlenilmesi, Oda‘mızın dava açmasındaki gerekçeyi oluşturmaktadır.
Bu bağlamda ya madde yeniden yazılarak konu açıklığa kavuşturulmalı ya da madde sonuna bir ekleme yapılarak aynı sonuca ulaşılmalıdır. Bu durumda, madde içinde "Bakanlık" ibaresinin muhafaza edilmekle birlikte, ilgili madde sonuna, "Bakanlığın görev ve yetki alanı kamu yayım hizmetleri ile sınırlıdır" cümlesinin eklenmesi halinde, Oda‘mızın konu ile ilgili bir çekincesi kalmayacaktır.
2 - Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin 2 inci fıkrasının tümünün yürütmesinin durdurulması;
"Tarımsal yayım ve danışmanlık eğitim merkezlerinin yetkilendirilmesi için başvurular Bakanlığa yapılır. Bakanlık incelemeleri yapar, gerekli gördüğü hallerde merkez teknik komitesinin görüşüne başvurur. Başvurusu olumsuz bulunan kurum ve kuruluşlara durum gerekçesi ile birlikte bildirilir".
ODA‘mızın daha evvel defalarca Bakanlığa yazdığı yazılarda ve katıldığı toplantılarda ifade ettiği üzere, Ziraat Mühendisleri Odası, başka hiçbir kuruluştan ilave yetki / onay almaya gerek duymaksızın, tarımsal danışmanlık eğitimi verme konusunda hak, görev ve yetki sahibidir. Başta 7472 sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Hakkında Kanun (RG 13.5.1960 gün, 10504 sayı) olmak üzere, Oda‘nın hukuki altyapısını oluşturan yasal metinlerde tarımsal yayım ve danışmanlık konusuna geniş yer ayrılmıştır. Buna göre Ziraat Mühendisleri ODA‘sı;
- TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği‘nin (RG: 06.04.2005, 25778) 6 ıncı maddesi uyarınca, "Meslekle ilgili proje, taahhüt, müşavirlik, sorumlu yöneticilik ve danışmanlık işlerinde üyelere gerekli belgeleri vermek, onaylamak, bu konuda gereken hukuki, idari düzenlemelerin yapılmasını sağlamak ve bu amaçla gereken resmi girişimlerde bulunmak" ile görevlidir.
- Ana Yönetmeliğimiz ve Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzük (RG: 24.01.1992, 21121) gereğince, "danışmanlık görevine seçilenlere uygulanacak esasları belirlemek ve uygulanmasını sağlamak" yetkisine sahiptir.
- TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Serbest Müşavirlik, Mühendislik Hizmetleri ve Belgelendirme Yönetmeliği (RG: 14.12.2005, 26023) uyarınca, serbest ziraat mühendisliği yapanlar ve Oda‘mıza üye diğer meslek mensupları, Ziraat Mühendisleri Odası tarafından belgelendirilir.
- TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Meslek İçi eğitim, Uzmanlık ve Belgelendirme Yönetmeliği (RG: 08.11.2005, 25987) uyarınca, tarımsal danışmanlığın da aralarında bulunduğu uzmanlık gerektiren hizmetler için eğitim ve belgelendirme yapmak üzere Meslek İçi Eğitim Merkezi kurulmuş ve faaliyete geçirilmiştir.
Bu yasal gerçekliğe karşın, Bakanlık, yetki verme konusunu kendi tekelinde tutmuş, bu alanda Merkez Teknik Komitesi görüşlerine başvurmayı dahi ucu açık bir takdir yetkisine bağlamıştır.
Böylesine bir serbest takdir yetkisi yaklaşımının, objektifliği tartışılır sonuçlar üretmesi doğaldır. Nitekim Bakanlık bu alanda Antalya ve Kayseri Şubelere yetki verirken, her türlü altyapısı hazır olan Genel Merkez‘e, Adana ve Mersin Şubelere yetki vermemiştir. Hiçbir objektif ölçüte bağlı olmayan bu tutumun gerekçesi, Yönetmeliğin ilgili maddesi hükmüne rağmen, taraflara da bildirilmemiştir.
Bu durumun, 1954 yılında kurulmuş bulunan ve 41 bin‘den fazla üyesi olan Ziraat Mühendisleri Odası tarafından kabul edilmesi beklenemez.
Ek - 11de sunulmakta olan, Bakanlığın açtığımız davaya verdiği cevap dilekçesinde yer alan ifadeler, Oda‘mızın haklılığını kısmen teyit edici niteliktedir. Bakanlık, "Yönetmeliğin 13. maddesinin 2. fıkrasının iptali durumunda belki davacı başka yasal metinlerin kendisine verdiği haklara dayanarak eğitim yapabilecektir. Ama diğer meslek kuruluşlarının haklarına ziyan gelecektir. Bu nedenle Bakanlık tarafından verilecek Yetki Belgesi‘nin; yönetmelikle sertifika eğitimi düzenleme yetkisi verilen tüm kuruluşların ortak bir programı uygulamasını ve eğitimin kalitesini korumayı amaçlayan, kamunun kural koyma görevini yerine getirdiği bir uygulama olarak değerlendirilmesi gerekir" yorumunu yapmaktadır.
Şüphesiz ZMO‘nun amacı, dilekçede belirtildiği gibi, diğer meslek kuruluşlarının haklarına ziyan getirmek değildir.
Aynı şekilde ODA‘mız, Bakanlığın ülke çapında düzenleme yapma yetkisini, eğitim konularının belirlenmesi, eğiticilerin niteliklerinin saptanması, eğitim programlarının -sınav sorularının seçilmesi ve sınav merkezlerine gönderilmesi ve sınavın denetlenmesi gibi konulardaki tüm yetkilerini doğal kabul etmektedir.
Buna karşılık Oda‘mız, yıllardır yapılan özverili çalışmalar sonucunda kazanılmış olan hak ve yetkilerini, koruma ve geliştirme kararlılığı içindedir. Bu bağlamda, eğitim merkezlerinin yetkilendirilmemesi, sürecin aylar alması ve bu alanda objektifliği tartışılır kararlar üretilmesi tarafımızca uygun bulunmamaktadır.
Bu bağlamda, 2001 yılından bu yana tarımsal yayım ve danışmanlığın ülke çapında hukuksal bir temele dayalı olarak yaygınlaştırılmasını savunan ve bu alanda çalışmalar üreten ODA‘mız, TKB TEDGEM Genel Müdürlüğü ile görüşmeler yoluyla sorunun çözülmesini önemsemiştir.
Bu çerçevede, 28.9.2007 gün, 2199 sayılı yazımızla (Ek-18), Bakanlıkla yapılan görüşmeler çerçevesinde, ODA‘mızın örgütü ile danışarak, Yönetmelik değişikliği konusunda oluşturduğu görüşler, Bakanlığa iletilmiştir.
Süreç içerisinde yürütülen görüşmelerle, bu kez 10.12.2007 gün, 2795 sayılı yazı (Ek-19) Bakanlığa gönderilmiştir.
Nihayetinde, Yönetmelik değişikliği konusunda mutabakata varılmış olup, TKB TEDGEM Genel Müdürlüğü‘nün 11.12.2007 gün, 572 sayılı yazısı (Ek-20) ile Yönetmelik değişiklikleri konusu ODA‘mıza taahhüt edilmiştir.
Bu doğrultuda ODA‘mız ilgili davasından feragat etmiş olup, Danıştay‘ın bu doğrultuda vereceği karar sonrasında tarımsal danışmanlık eğitimleri, tüm Şubelerimiz ve bazı İl Temsilciliklerimiz aracılığıyla yürütülecektir.