Mevzuat
AMAÇ :
Ülkemiz zengin ballı bitkiler florası, arı yetiştiriciliğine uygun iklimi, 4.5 milyon adedi aşan koloni varlığı ve tarihten gelen, Anadolu’nun arıcılık geleneği ve doğal bal arısı gen kaynakları itibariyle büyük bir potansiyele ve arıcılık birikimine sahiptir. Bu potansiyelin iyi değerlendirilerek koloni başına verimin arttırılması; uygun çevre şartları ile birlikte damızlık vasıflı ve genç ana arı kullanmak ile mümkündür. Bu amacın gerçekleştirilmesi için ana arı üretiminin teşvik edilmesi ile birlikte ana arı yetiştiriciliğinin de kontrol edilmesi ile mümkündür . Arıcılığımızın ihtiyacı olan ana arı üretiminin, sektör haline getirilip, yetiştiricilik ve kalite kontrolü ile ilgili olarak daha etkin çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu düzenleme ile; kontrollü ticari maksatla ana arı yetiştiriciliğinde; üretim ve yetiştirme tekniği, üretimin ırk ve kalite açısından kontrolünün yapılması amaçlanmıştır.
KAPSAM :
Kontrollü ticari maksatla ana arı yetiştiriciliği ile ilgili her türlü üretim, damızlık materyal temini, sabit ve gezginci olarak yapılacak ana arı üretiminde gerekli kalite kontrolü ve pazarlama koşulları ile bu konulardaki tedbirlerin alınmasına ilişkin esasları ve işlemleri kapsamaktadır.
TANIMLAR :
Bakanlık: Tarım ve Köy işleri Bakanlığını,
Müessese: Bakanlığa bağlı bünyesinde arıcılık seksiyonu bulunan Araştırma Enstitüsü ve Arıcılık Üretme İstasyonu Müdürlüklerini,
Ticari Ana Arı Üreticisi: Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştiricisi Sertifikası sahibi olup, ana arı üretip satan kişi veya tüzel kişileri,
Koloni : Ana arısı bulunan ve minimum10-14 bin adet işçi arısı bulunan arı ailesini ,
Arılık: Kolonilerin bir arada bulunduğu mekanı,
Banka Koloni : Ana arıların belirli bir süre tutulduğu koloniyi,
Ruşet Kovan: 3-5 çerçeveli küçük kovanı,
Ruşet Koloni ( Çekirdek Koloni ) : Ana arı memelerinin verildiği ve ana arıların ergin hale gelerek çiftleşmelerini sağlayan veya çiftleşmiş ana arıların bekletildiği küçük arı ailesini, (Ruşet koloniler minik ruşetler veya normal ölçülerde çerçeve alan ruşetler olabilir)
Çiftleştirme Kutusu (Ruşet kovan) :Çekirdek koloninin muhafaza edildiği kovancığı,
Bilimsel Rapor. Beyan edilen ırkın morfometrik ( bal arısı işci arılarında bacak ve kanatlardan Ruttner'in tanımlamış olduğu karakterler ölçülerek ve ayrışım fonksiyonu analizine tabi tutularak ) ve genetik yöntemler ( bal arılarında DNA parmak izi analizi ve enzim elektroforezi yöntemi kullanılarak ) ile standart ırk özelliklerine uygunluğunun Bakanlıkça belirlenecek bir Üniversite raporu ile belgelenmesini,
Saf Irk: Saf ırk arılar belirli bir arı ırkının tipik karakterini gösteren, birbirleri ile çiftleştiklerinde yavrular sürekli her kuşakta ana ve babanın, yani ana ve baba ırkının karakterini gösteren, en az 4 kuşak yetiştirmede hiçbir genetik değişiklik göstermeyen, izole bölgelerde döllenen veya suni tohumlama ile döllenen ana arılar ihtiva eden kolonileri,
Saf Irk Damızlık Koloni : Kullanma melezi ve hibrit ana arı üretiminde larva almak için bulundurulan, saf ırk veya saf hat kolonileri,
Saf Hat: Islah yöntemleri kullanılarak geliştirilmiş, genetik olarak özellikleri belirlenmiş stabil kolonileri,
Hibrit : İki ayrı ırkın veya iki ayrı eko tipin veya iki ayrı saf hattın, veya ayrı bir ırkla değişik ırktan bir saf hattın birbirleri ile melezlenmeleri sonucu meydana gelen melezleri,
Eko tip : Bir saf ırk bölgesinin içinde daha küçük lokal alanlarda bulunan, o bölgeye adapte olmuş saf ırkın bir alt gurubu olan ve kendi içinde çok yakın özellikler taşıyan kolonileri,
Kullanma Melezleri: Saf bir ırkın çiftleşmemiş (bakire) ana arısının yaşanılan coğrafi bölgede bulunan lokal kolonilerin erkek arıları ile döllendirilerek üretilen ana arıları,
Larva Transferi: Ana arı yumurtalarının çatladıktan sonra bir günlük larvaların 9mm çapındaki yapay ana arı yüksüklerine özel bir kaşıkla aktarma işlemini,
Başlatıcı Koloni : Damızlık ana arı larvasından transfer yapıldıktan sonra, ana arı yüksüklerinin toplu olarak yerleştirildiği ve 24-48 saat süre ile bu larvaları besleyen tekniğine göre hazırlanılmış ana arısız koloniyi,
Besleyici Koloni : Başlatıcı kolonide 1-2 gün beslenen ana arı larvalarının, ruşet kovana aktarılıncaya kadar 8-10 gün süreye kadar beslendiği koloniyi,
Çiftleştirme Bölgesi: Döllenecek ana arıların içinde bulunduğu ruşet kovan veya çiftleştirme kutularının ve erkek arı kolonilerinin yerleştirildiği mekanı,
İzole Bölge: Saf ırk veya hibrit ana arı üretilecek ise: sadece saf ırkın veya üretilecek hibritin baba hattını oluşturan kolonilerin bulunduğu çiftleştirme mekanı ve bu mekanın en az 15 km çevresindeki yabancı kolonilerden arındırılmış alanı,
Ana Arı Ojesi: Yılına göre değişik renklerde kullanılan bitkisel orijinli, ana arının sırtına nokta halinde özel boyama çubuğu kullanılarak uygulanan boyayı,
Ana Arı Numarası: Yıllara göre değişik renkte ve üzeri numaralı ve özel yapıştırıcısı vasıtasıyla ana arının sırtına yapıştırılan numaralı plakayı,
Ana Arı Nakliye Kafesi: Ana arının nakline yarayan tercihan kokusuz, budaksız kavak vb ağaçtan veya plastikten yapılıp, kek, ana arı ve bakıcı işçi arıların konulduğu iki bölmesi bulunan üzeri tel vb. malzeme ile kaplı iki ucu dairesel şekilde delinmiş kutuyu,
Kafes Teli: Ahşap nakliye kafesinin üzerinin kaplanmasında kullanılan lxl mm örgülü kokusuz, paslanmaz metali,
Yapay Tohumlama: Çiftleşme olgunluğuna gelmiş ana arının alet altında yaklaşık 8-10 erkek arının spermi alınarak C02 ile bayıltıldıktan sonra yeteri kadar ( yaklaşık 8mm3 ) spermin ana arıya mikroskop altında enjekte edilmesini, (spermatheaca’da depolanan spermatozoid miktarının yeteri kadar yani yaklaşık 2-6 milyon düzeyinde olmasını )
Doğal Çiftleşme: Çiftleşme olgunluğuna gelmiş ana arının kovandan dışarıya belli bir yüksekliğe çıkıp havada 8-12 erkek arıyla çiftleşip kovana dönmesini, (spermatheaca’da depolanan spermatozoid miktarının yaklaşık 4-6 milyon düzeyinde olmasını )
Kek : Ana arı üretecek işletmelerin her türlü yayılıcı ve bulaşıcı hastalıktan özellikle de "Yavru Çürüklüğü" hastalıklarından ari olması şartı ve bunu belgelendirmeleri şartı ile; genelde muhtelif oranlarda pudra şekeri ile süzme balın karıştırılıp hamur kıvamında yoğrulmuş arı yiyeceğini,
Kovan: TS.3409 da tanımlanan taşınabilir arı ailesi barınağını,
Temel Petek: TS 2906 da belirtilen kurallara uygun olarak, ham maddesi saf balmumu olan, mekanik olarak tekniğine göre, sterilize edilerek imal edilen levhaları,
Oğul: Çoğalma amacıyla arıların meydana getirdikleri yeni arı ailesini,
Sezon: Arıcılıkta üretim süresi olan (mart ve ekim ayları arası) zaman dilimini
Yönetmelik: Bakanlığımızca yürürlüğe konulmuş olan arıcılık yönetmeliği, ek ve değişikliklerini, “
ifade eder.
MÜRACAAT VE DEĞERLENDİRME :
Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı Üretecekler:
Üniversite seviyesinde Ziraat Mühendisliği eğitimi görenler; ilgili meslek yüksek okullarında yetişenler; ana arı yetiştiriciliği, arı hastalıkları-zararlıları ile mücadele konularında teorik ve pratik eğitim almış ve sertifikaya sahip kişilerdir.
Kontrollü ticari maksatla ana arı yetiştiriciliği yapmak isteyen üreticiler, Bakanlığa yazılı başvururlar ve arıcılık bilgi veya becerisinin yukarıdaki koşullardan hangisine uyduğunu, arı koloni kapasitesi, üretim yapacağı bölge, damızlık ana arı üretimini saf ırk , hibrit veya kullanma melezi ana arı üretim kademelerinden hangisinde veya hangilerinde yapacaklarını; hangi ırk damızlık, eko tip veya hat kullanacaklarını ve bu üretim için damızlığı nereden temin edileceğini başvurularında beyan ederler.
Başvuru belgesi üzerinde Bakanlığımızca teknik değerlendirme yapılarak; ana arı yetiştiriciliği, arı hastalıkları-zararlıları ile mücadele konularında teorik ve pratik eğitim almış ve sertifikaya sahip özel veya tüzel kişilere ana arı üretmek üzere uygun görülenlere Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştiricisi Sertifikası verilir.
Yukarıda açıklanan niteliklere sahip olmayan özel veya tüzel kişiler, Bakanlıkça düzenlenecek uygulamalı ana arı yetiştiriciliği eğitimi sonucunda yapılacak değerlendirme ile sertifika verildikten sonra kontrollü ticari maksatla ana arı yetiştiriciliği işletmesi kurabilirler.
Kontrollü Ticari Maksatla ana arı yetiştirilen işletmeler, teknik sorumlu olarak yıllık 4000 adet ana arı üretim kapasitesi ile oranlı olacak şekilde en az bir adet Ziraat Y. Mühendisi veya Ziraat Mühendisinden danışmanlık hizmeti alırlar.
Eğitim
Bakanlıkça Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştiricisi Sertifikası verilmek üzere; talepler değerlendirilerek, en az bir ana arı üretim sezonu süreli eğitim programın uygulanmasına Bakanlıkça karar verilir ve eğitilecek eleman kapasiteleri ile eğitici kurumlar ve eğitilecek eleman kapasiteleri belirlenir.
Bakanlık ana arı yetiştiriciliği uygulamalı eğitim programı için; Müesseselerinden, konu ile ilgili Üniversitelerden, arıcılık sektöründe faaliyet gösteren özel ve tüzel kuruluşlardan istifade eder ve isteklilere eğitim alacakları kurum veya kuruluşu bildirir.
Eğitim süresi sonunda başarılı olanlara Bakanlık ile eğitici kurum temsilcisi iştiraki ile müşterek değerlendirme yapılarak geçici ana arı üreticisi sertifikası verilir.
Sertifika sahibinin iki yıllık üreticiliğinin izlenmesi sonucunda sertifikası süreklilik kazanır.
ANA ARI ÜRETİMİNDE ARANAN ŞARTLAR :
Damızlıkların Temini:
Ülkemizin tarihten günümüze devam eden değişik iklimi ve doğal ekolojisine adapte olmuş lokal eko tiplerin gen havuzu olarak çeşitliliğinin ıslah çalışmalarında kullanılabilmesi öncelikli amacımızdır. Bu itibarla Ülkemizde adaptasyon çalışması yapılmamış hiçbir arı ırkının ithalatı yapılarak, bunların damızlık olarak kullanımı sonucunda ticari maksatla ana arı üretilemez.
Yetiştiriciliğin ana konusu saf ırk veya hibrit ana arı üretimi ise; sahip olunan materyalin ismine doğru olması temel kuraldır. Bunu temin için de; yatırımcı tarafından, Bakanlıkça belirlenecek bir Üniversiteden beyan edilen ırkın morfometrik ( bal arısı işci arılarında bacak ve kanatlardan Ruttner'in tanımlamış olduğu karakterler ölçülerek ve ayrışım fonksiyonu analizine tabi tutularak) ve genetik yöntemler ( bal arılarında DNA parmak izi analizi ve enzim elektroforezi yöntemi kullanılarak ) ile standart ırk özelliklerine benzerliğinin bilimsel rapor ile belgelenmesi zorunludur.
Üretim:
Yetiştiriciliğin ana konusu saf ırk veya hibrit ana arı üreticisi damızlıkçı işletmenin:
Bakanlık görevlisinin nezaretinde damızlık işletmesinden ( istatistik testlerin gerektirdiği sayıda işçi arı numunesi usulüne uygun olarak ) alınan arı numunesinde; morfometrik ve genetik yöntemler ile test sonucunda verilecek bilimsel rapor ile belgelediği arı kolonilerinden, izole bölgede ana arı üretilecektir.
Üretim yapılan sahada 15 km. çapında izole bölgede çalışılıp, bu izole bölge etrafında 5-15 km. çapında tampon bölge olması faydalıdır. Damızlık üretimi yapılan bölgede doğal gen kaynağının korunmasına özen gösterecektir.
Damızlıkçı işletmelerde seleksiyon ve ıslah çalışmaları yapılarak, saf hatlar oluşturulmalıdır.
Damızlık üreticisi her yıl en az bir defa damızlık materyalinin saflığının muhafaza edildiğini bilimsel rapor ile belgeleyerek üretim sezonu başlangıcında bir ay içerisinde Bakanlığa bildirecektir. Damızlık ana arı ve ıslah çalışmalarının kayıtlarını bilgisayar ortamında soy kütüğü kayıtları da tutularak depolanıp, Bakanlık denetim komisyonuna istenildiğinde bilgi verilecektir.
Üretim çalışmalarında yapay tohumlama yapacak teknik eleman istihdam edilerek yapay tohumlama yapılacaktır. Pazarlanan üretimin kanatlarının ucu klip edilecektir. Üretim yapılacak ırk için yeterli koloni ve her yıl üretilecek en az üç, en çok beş adet ana arı için en az bir adet ana arı çiftleştirme kutusuna sahip olunmalıdır.
Damızlıkçı işletme, doğal gen kaynağı olarak Bakanlıkça belirlenmiş bölgelerde kurulur ise; hiçbir şekilde yabancı damızlık ana arı bulunduramaz ve gezginci arıcılık yapamaz.
Yetiştiriciliğin ana konusu hibrit üretimi ise:
Damızlık koloniler ile başlatıcı ve besleyici koloniler izole bölgenin dışında tutulur. İzole bölgede sadece erkek arı kolonileri bulundurulur.
Ana arı çiftleştirme kutularına arı alınan koloniler de erkek kolonilerin ırkından olacaktır.
Yetiştiriciliğin ana konusu kullanma melezi ana arı üretimi ise:
Bakanlık'ca onaylı damızlık kontrollü ticari maksatla ana arı yetiştiriciliği üretici yetkisine sahip kuruluşlarda üretilmiş, işletme kapasitesi ile uyumlu olmak üzere en az 10 adet saf ırk ana arı bulundururlar ve üretecekleri kullanma melezi ana arılar için larva transferi bu damızlık ana arıların larvalarından alırlar.
Kullanma melezi ana arı üretecek İşletmeler, Ülkemizin her istediği yöresinde kurulabilir ve izole bölge şartı aranmaz.
Sağlık Koşulları:
Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı Üretecek her türlü İşletme arı sağlığının gerektirdiği koşulları yerine getirecektir.
Ana Arı Üretim Bölgesinde Aranan Şartlar:
Ana arı yetiştiriciliği yapılacak bölgeler, arı hastalık ve zararlılarından ari, işletme yerleri teknik ve sağlık hizmetlerinin götürülmesine ve üretime uygun bölgelerde olmalıdır. Söz konusu bölgelerde yabancı arıcıların konaklatılması, Mahalli Tarım Teşkilatlarınca kontrol altında tutularak ve ilgililere duyurularak; sağlıksız arı kolonilerinin bu bölgelerde bulundurulmasına izin verilmez. Bölgede erken ilkbahardan geç sonbahara kadar her zaman devamlı nektar ve polen kaynakları olması tercih sebebidir. Konaklama alanının kiralanılması mümkündür.
Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı Üretimi İşletmesi Arı Koloni Altyapısı:
Üretilecek her 25 ana arı için bir adet koloni ile döllenecek her 50 ana arı için bir adet erkek arı kolonisi teknik kabulünden hareketle hesap edilerek işletme kapasitesi belirlenecektir.
Ekonomik çalışacak 4000 adet ana arı üretimi projeksiyonunda; saf Kafkas, Karniol, İtalyan veya yerel eko tip ırklarından birisi olmak üzere en az 10 adet saf ırk damızlık ana arı kolonisi, üretim kapasitesi ile uyumlu 750 adet ana arı çiftleştirme kutusu veya ruşet kovan, ( çiftleştirme kutularını doldurmak üzere kutu başına 1.5 çerçeve arı hesaplanarak ) 100 adet arı kolonisi, üretilecek her 50 adet ana arı için 1 adet erkek arı kolonisi, 8 adet başlatıcı koloni ve 30 adet besleyici koloni olmak üzere yaklaşık 230 adet arı kolonisi bulundurulacaktır.
Sözleşmeli entegre ana üretimi yapılan işletmelerde üretim işletmelerinin her birinin işletme kapasitesi üretim kalitesini düşürmemek koşulu ile daha az olabilir.
Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı yetiştiriciliği yapılacak sahalar yetiştirici tarafından belirlenip, arazi tahsisi işletme sahibince sağlanıp; işletme faaliyete geçtiğinde Bakanlıkça çevresine yabancı arıcının konaklaması sağlık yönünden kontrol altına bulundurulacaktır. İl Müdürlüğüne Bakanlıkça verilecek talimat ile sağlıksız arı kolonisi konaklatılması önlenecektir.
KALİTE, KONTROL:
Genetik Doğruluk ve Koloni Kayıtları:
Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı üreten işletmelerden; Damızlık ana arı üreten kurum ve kişiler soy kütüğü kayıtlarını tutarlar ve bu kayıtlarda hangi ırk üretildiği, üretilen ırkın orijininin ne olduğu, saf ırk olarak muhafaza edebilmek için yapay tohumlama uygulayıp uygulamadığı, uygulamıyorsa ebeveynleri nasıl temin ettiği, işletmedeki koloni çiftleştirme kutusu sayısı yer alacaktır. Kullanma melezi kademesinde ana arı üretim işletmeleri ise; işletmesindeki damızlık saf ırk ana arıları nereden satın aldıklarını, ürettikleri ana arıların pazarlama adreslerini, satın alanlardan performans izleme bilgilerini dosya halinde muhafaza ederler ve istenildiğinde kalite kontrol ile yetkili komisyona beyan ederler.
Bu bilgilerin doğruluğu Bakanlıkça oluşturulan kontrol komisyonu (Üniversite, Bakanlık ve arı yetiştirici birliği veya işletme temsilcisi iştiraki ile ) işletmeye gittiğinde kayıtlar gözden geçirilip; her yıl bir defa kontrolleri yapılarak, damızlık ve hibrit üreten damızlıkçı işletme kolonilerinden, erkek arı kolonilerinden ve üretilen ana arıların işçi kızlarından örnekleme yöntemi ile usulüne uygun şekilde alınan örneklerin standart ırk özelliklerine benzerliğinin, bilimsel rapor ile belgelenmesi zorunludur.
Ana arı üretimlerinde üretilecek ırkın damızlık değeri ve ismine doğruluğu (ana ırkı beyanı) olması, Bakanlık Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ve Üniversite temsilcileri,Özel sektör temsilcilerinden oluşacak bir komisyon tarafından en az üç aylık periyotlarda kontrol edilerek bir raporla belirlenir
Bu damızlıkların test ve kontrollerinde, damızlık ana arıların işletmede korunup korunmadığı ve satılan ana arı üretimlerinde larvalarının kullanılıp kullanılmadığı yani genetik ismine doğruluğu bilimsel rapor sonucunda kontrol edilecektir.
Damızlıkçı ve kullanma melezi işletmeler kalite ve kontrol komisyonu üyelerinin yol –ikamet giderleri ile bilimsel rapor temini için analiz bedelleri işletme sahibince karşılanır.
Üretimin Kodlanması ve Pazarlama :
Bakanlıkça her bir işletme için verilmiş özel kodu olacaktır ve o işletmenin her türlü damızlık ana arı üretiminde öncelikle bu kod harfi yazılıp, sonra üretilen kaçıncı saf ırk ana arı olduğu thorax üzerinde bu harfden sonra gelen numara olarak yer alacaktır. İşletmede mevcut ve üretilen ana arıların kovan içerisinde kolayca görülmesini sağlamak için saf ırk damızlık ana arıların thoraxları numaralı plaka ile, kullanma melezi ana arılar ise uluslar arası renk kodu renk kodu renk ile ( mavi-0 ve 5 ile başlayan yıl, 1 ve 6, beyaz, 2 ve 7 sarı, 3 ve 8 kırmızı, 4 ve 9 yeşil renk ) uluslar arası renk kodudur.
Satışa sunulan ana arıların kafeslerinde; ana arının hangi saf ırk, hibrit veya kullanma melezi kademesinde üretilmiş ana arı olduğu, kullanılan damızlık ırkı, baba hattının ırkı, üretici sertifika numarası, izole bölge veya çiftleştirme bölgesi, çiftleşme tarihi mutlaka satış ambalajında belirtilecektir ve ana arıların sırtları üretim yılının uluslararası standart rengine boyanacaktır.
Pazara sunulan çiftleşmiş ana arının bir kanat ucunun üretici tarafından kesilerek pazarlanması Bakanlıkça istenebilir.
Ana arı yetiştiricileri üretilen ırk, kalite vb. gibi konularda tüketiciyi yanıltıcı tanıtım yayını yapamazlar.
Yetiştiricilik Kalitesi:
Pazarlanan ana arılardan alınmış örneklerde ovaryum ve sperm sayımları yapılır. Bakanlık komisyonunun kontrolü sonucunda tekniğe uygun olarak; ismine doğru üretim yapmayan veya hastalık ve zararlılarla bulaşık koloni bulunduran veya yeterli sayıda erkek arı kolonisi, başlatıcı ve besleyici koloni bulundurmayanlar yazılı olarak uyarılır. Uyarıya rağmen usul ve esaslara uymayanların Kontrollü Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştirici Belgesi iptal edilir.
Üretilen ana arıların, pazarlanan bölge ekolojisine adaptasyonu dikkate alınmak ve satın alıcıların ırk adaptasyonu sorunu yaşamamasına özen gösterilmesi zorunludur. Ana arı satıcısı pazarladığı ana arıların minimum % 25 ini satın alan tüketicilerden aldığı performans bilgilerini değerlendirerek sattıkları ana arının performansını izleyecek ve Bakanlığımıza bu bilgilerin özet raporunu ve tüketici adreslerini sunacaktır.Bu tüketici adresleri Bakanlıkça muhafaza edilecektir. Bakanlık Komisyonu gerekli gördüğünde kullanıcı seviyesinde ana arı üretimini bu adreslerden izleyebilecektir.
GEÇİCİ MADDE - Yukarıda belirtilen uygulama esasları işbu genelgenin yayımı tarihi ile yürürlüğe girer.
Halihazırda bu kapsamda üretim yapmakta olan özel ve tüzel kişi ve kuruluşlar iki ay içerisinde Bakanlığa müracaat ederek, kontrollü ana arı üreticisi belgesi talebinde bulunmak zorundadırlar.