T�RK�YE'N�N �EKER �RET�M� VE SORUNLARI

Anasayfa
Liste
T�RK�YE'N�N �EKER �RET�M� VE SORUNLARI

T�RK�YE'N�N �EKER �RET�M� VE SORUNLARI

�STANBUL �UBE ( )
29.12.2008 (Son G�ncelleme: 29.12.2008 16:56:49)

�eker-�� Dergisi, Say�:112, Eyl�l-Aral�k 2008

Ahmet ATALIK

TMMOB Ziraat M�hendisleri Odas�

�stanbul �ube Ba�kan�

Giri�

T�rkiye‘de �eker sanayinin ilk ad�mlar� Avrupa‘daki pancar �ekeri sanayinin geli�imi ile paralel olarak Osmanl� d�neminde at�ld�. 1840‘larda Arnavutk�yl� Dimitri Efendi �stanbul yak�n�nda bir �eker fabrikas� kurmak �zere faaliyete ge�ti ve hatta ruhsat�n� bile ald�. Daha sonra 1867‘de Davudo�lu Karabey, 1879‘da Fenerler imtiyaz� sahibi Michel Pa�a, 1887‘de Afyonlu Yusuf Bey, 1899‘da M��ir Rauf Pa�a ve 1917‘de Almanlarla birlikte kurulan Zenith �irketi ayn� ama�larla baz� te�ebb�slerde bulunmu�larsa da bunlar�n hi�biri uygulamaya d�n��t�r�lemedi.

�lkemizde ilk ciddi ad�m U�akl� bir k�yl� Molla �mer o�lu Nuri (�EKER) Efendi taraf�ndan at�ld�. Nuri Efendi, Kurtulu� Sava��‘n�n zaferle sonu�lanmas�n�n hemen ard�ndan, 1923 y�l�nda arkada�lar�yla birlikte U�ak Terakki Ziraat TA�‘yi kurdu. Bu �irket taraf�ndan 1925‘te temeli at�lan U�ak �eker Fabrikas� 17.12.1926 tarihinde �retime ba�lad�. U�ak �eker Fabrikas� �lkemizde temeli ilk at�lan �eker fabrikam�zd�r.

U�ak‘ta bir �eker fabrikas� kurma u�ra��lar� devam ederken, ayn� y�llarda �stanbul‘da T�rkiye �� Bankas� A�, Ziraat Bankas�, Trakya illeri �zel �dare M�d�rl�kleri ve �zel �ah�slar�n i�tiraki ile 1925‘te �stanbul ve Trakya �eker Fabrikalar� TA� kuruldu. Bu �irket kuruldu�u y�l Alpullu �eker Fabrikas�‘n�n temelini att�. 26.11.1926 tarihinde ilk �ekerini �reten Alpullu �eker Fabrikas� ayn� zamanda T�rkiye‘nin de ilk �ekerini �rettiyordu. Bu tarih �lkemiz �eker sanayinin kurulu� g�n� olarak kabul edildi.

�lkemizin �eker ihtiyac�n�n kendi �retimimizle kar��lanabilmesi amac�yla 1933‘te Eski�ehir ve 1934‘te de Turhal �eker Fabrikalar�n�n i�letmeye a��lmas�yla �eker fabrikas� say�m�z d�rde ula�t�. �eker fabrikalar�n�n bir �at� alt�nda toplanarak �eker politikalar�n�n tek elden y�r�t�lmesi, fabrikalar aras�nda teknik ve mali dayan��man�n sa�lanmas� amac�yla 1935‘te mevcut d�rt fabrikay� b�nyesine alarak T�rkiye �eker Fabrikalar� A� (T�rk�eker) kuruldu.

Bug�n �lkemizde m�lkiyeti T�rkiye �eker Fabrikalar� A�‘ye, S.S. Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birli�i‘ne (Pankobirlik) ve �zel sekt�re ait 33 adet �eker fabrikas� bulunmaktad�r ve toplam kurulu kapasiteleri 3,1 milyon ton civar�ndad�r.

�eker �retim ve arz�nda istikrar sa�lama �abalar�

�lkemizde �eker �retim ve arz�nda istikrar�n sa�lanabilmesi amac�yla 2001 y�l�nda �eker Yasas� ��kar�ld�. Yasaya g�re kurulan �eker Kurumu, �irketler baz�nda �eker kotalar�n� belirlemektedir. �lkemizde pancar �ekeri �retimi T�rkiye �eker Fabrikalar� A�, Adapazar� �eker Fabrikalar� A�, Amasya �eker Fabrikalar� A�, Kayseri �eker Fabrikalar� A�, Konya �eker Fabrikalar� A�, K�tahya �eker Fabrikalar� A� ve MB �eker ve Ni�asta Sanayi A� taraf�ndan ger�ekle�tirilmektedir.

�irketler, kendilerine �eker Kurumu taraf�ndan tahsis edilen �eker kotas�n�n hammaddesini teminen pancar �reticileri ya da �retici temsilcileri ile anla�ma imzalamakta, pancar �retimi de �ift�iler taraf�ndan bu taahh�tler do�rultusunda ger�ekle�tirilmektedir.

�eker pancar� �retimi ve �reticisi h�zla azal�yor

�lkemizde ilk kota uygulamas�na ge�ildi�i 1998 y�l�nda 22,3 milyon ton pancar �retiliyordu. �eker Yasas� sonras�nda olu�turulan sistemde �irketler ile �ift�iler aras�nda yap�lan anla�malardaki pancar �retim taahh�tleri ile ger�ekle�en �retim miktarlar� aras�nda olduk�a farkl�l�klar bulunmaktad�r (�izelge 1). �eker pancar� �retimimiz fabrikalar�m�z�n taleplerini kar��lamaktan uzakt�r.

�izelge 1) �ift�inin �eker pancar� taahh�tleri ve ger�ekle�en �retim (milyon ton)

�	2003	2004	2005	2006	2007	2008
�retilmesi beklenen	14,3	14,7	15,2	15,4	16,3	17,7
�retilen	12,6	13,5	15,2	14,5	12,4	15,2*

Kaynak: �eker Kurumu, T��K (* Tahmin)

�eker Kurumu‘nun verilerine g�re �eker �reten �irketlerle anla�ma yapan �ift�i say�s� her ge�en y�l azalma g�stermektedir (�izelge 2).

�izelge 2) �irketlerle anla�ma imzalayan �ift�i say�s� (1.000 ki�i)

�	2003	2004	2005	2006	2007	2008
�ift�i say�s�	460	391	348	312	247	209

Kaynak: �eker Kurumu

�eker Kurumu �irketlerle anla�ma imzalayan �ift�i say�s�ndaki azalmay� yapay olarak nitelendirmekte ve bu azalmay�;

�nceki y�llarda �irketler taraf�ndan yap�lan ayni ve nakdi avanslardan yararlanabilmek i�in �reticilerin aile bireylerinin tamam�n� ayr� bir �retici gibi g�stermeleri,
Son y�llarda �irketlerin her bir �retici i�in Ziraat Odalar�ndan al�nm�� ift�ilik Belgesini talep etmeleri,
Yine son y�llarda �reticilere yap�lan do�rudan gelir ve mazot deste�i �demelerinde �ift�i kay�t sistemine ge�ilmi� olmas� nedeniyle �ift�i olmayanlar�n taahh�de al�nmamas� olarak tan�mlanmaktad�r.

T�rkiye‘nin ilgin� tar�m politikalar�

Gerek�eleri sadece yukar�daki nedenlere dayand�r�rsak son derece eksik bir tan�mlama yapm�� oluruz. Zira, uygulamaya konan kota sisteminin �ncelikli amac� zaten pancar �retimini s�n�rlamakt�. Kotalar�n ve �zellikle son y�llarda ya�anan kurakl��n d��nda izlenen destekleme politikalar� da �eker pancar� �retimini ve dolay�s�yla �retici say�s�n� olumsuz y�nde etkilemektedir.

�eker pancar� tar�m�nda en yo�un kullan�lan girdiler g�bre ve mazottur. DAP g�bresinin fiyat� 2007‘den bu yana %250, mazotun fiyat� da %80 civar�nda artt�. Ancak pancar al�m fiyatlar� bu oranlar�n �ok gerisinde kald�. �� y�l �nce ton ba��na al�m fiyat� 99 YTL olan pancar�n 2008 y�l� i�in a��klanan avans fiyat� 100 YTL oldu!

Son y�llarda birim alandan al�nan verim yerine arazi miktar�n�n esas al�narak hayvanc�l��n desteklenmesi kapsam�nda verilen yem bitkileri �retim destekleri de pancar ekim alanlar�n�n yem bitkilerine kaymas�na neden oldu.

G�r�ld�� zere son derece beceriksiz tar�m politikalar� ile kurakl��n etkisi pancar �retimimizi olduk�a geriletmekte ve �eker fabrikalar�m�z �eker �retim kotalar�n� tamamlayamamaktad�r. Pancar �retimindeki azalma fabrikalar�m�z�n d��k kapasite ile �al��mas�na neden olmakta, dolay�s�yla da �eker �retim maliyetimiz y�kselmektedir. Sonu�ta, t�m bu bilin�li u�ra��lar, kamunun elindeki �eker fabrikalar�n�n �zelle�tirilmesini ve T�rkiye‘nin pancar �ekeri �retimini azaltmay� hedefleyen incelikli politikalard�r. T�rkiye, pancardan �eker �reten �lkeler aras�nda pancar �reticisini desteklemeyen ve korumayan tek �lkedir!

Bir istikrar masal� "�zelle�tirme"

�eker pancar� tar�m� Cumhuriyetle birlikte �lkemize girdi. O d�nemin t�m imkans�zl�klar�na kar��n birbiri ard�na in�a edilen �eker fabrikalar� T�rkiye‘nin sanayile�mesi, tar�m�n�n geli�mesi ve kalk�nmas�ndaki en �nemli g��ler oldu. �lkemizin d�rt bir yan�na yerle�tirilen bu fabrikalar b�lgeler aras�ndaki kalk�nma dengesizliklerini gidermeyi ve istihdam yaratmay� hedeflemi�tir. �eker fabrikalar� bulunduklar� yerlere tiyatrolar kazand�rm��, sosyal ve k�lt�rel hayat� geli�tirici bir rol de �stlenmi�tir.

�lerleyen s�re�te devlet y�netimine t�ccar zihniyetin girmesiyle bu fabrikalar�n verimleri �n plana ��kar�lmaya ba�land� ve T�rk�eker 2000 y�l�nda �zelle�tirme Y�ksek Kurulunun 2000/92 say�l� karar� ile �zelle�tirme kapsam�na al�nd�. Bu kapsamda Amasya �eker Fabrikas� A�‘deki T�rk�eker‘e ait %15 oran�ndaki kamu hissesi 2004 y�l�nda Pankobirlik‘e, K�tahya �eker Fabrikas� A�‘deki T�rk�eker‘e ait %56 oran�ndaki kamu hissesi 2004‘te Torunlar G�da San. ve Tic. A�‘ye, Adapazar� �eker Fabrikas� A�‘deki %95,37 oran�ndaki kamu hissesi 2005‘te Pankobirlik‘e sat�ld�. Kayseri �eker Fabrikas� A�‘deki %9,9 oran�ndaki kamu hissesinin sat�� i�in 2004 ve 2006 y�llar�nda ilana ��k�ld�, ancak her iki ilan da iptal edildi. Bor, Ere�li, Ilg�n �eker Fabrikalar� i�in de 2006 y�l�nda ihale ilan�na ��k�ld�, ancak ihale iptal edildi.

Son olarak 12.08.2008 tarih ve 2008/50 say�l� �zelle�tirme Y�ksek Kurulu Karar� ile T�rk�eker‘e ait 25 fabrikan�n 24‘� �zelle�tirme program�na al�nd�.

T�rk�eker �zelle�tirilmemelidir

T�rk�eker‘e ait �eker fabrikalar� co�rafi bazl� portf�y gruplar� halinde �zelle�tirilecek. T�rk�eker t�m �eker fabrikalar� ile bir b�t�nd�r ve kar etmektedir. Co�rafi bazl� gruplar halinde sat�lmas� durumunda bat�daki verimli fabrikalar sat�lacak, geliri d��k do�udaki fabrikalar ise devlete kalacak, sat�lsa bile zarar edece�inden bir s�re sonra �retimlerine son verilecektir. Fabrikalarda �al��an yakla��k 20 bin ki�iden b�y�k �o�unlu�u da i�siz kalacakt�r.

Her ne �ekilde �zelle�tirilirse �zelle�tirilsin T�rkiye‘nin pancar ve �eker �retimi gerileyecektir. Oysa �eker pancar� tar�m� GSMH‘ya bu�daya g�re 6, ay�i�e�ine g�re 3,5 kat daha fazla katk� sa�lamaktad�r.

Pancar tar�m� yaratt�� y�lda yakla��k 25 milyon tonluk ta��ma hacmiyle ta��mac�l�k sekt�r�ne b�y�k katk� sa�lar. Pancar tar�m�n�n tar�ma dayal� sanayi yan�nda tar�ma destek veren sanayi a��s�ndan da �nemli b�y�kt�r. Pancar tar�m� �lkemize ileri tar�m teknolojilerinin girmesini sa�lam��t�r. Pancardan elde edilen melas baz� kimya sanayi kollar� ile �zellikle alkol ve maya �retiminde kullan�lmaktad�r.

Pancar, m�navebe bitkisi oldu�undan monok�lt�r yap�y� polik�lt�r yap�ya �evirmi�tir. Kendinden sonra ekilen bitkiye verimli bir toprak b�rak�r.

�lkemizde yakla��k 450 bin �ift�i ge�imini pancar tar�m�ndan sa�lamaktad�r. �apa ve hasat d�nemlerinde yakla��k 250 bin topraks�z, az toprakl� ve i�sizlere 100 g�n s�re ile istihdam yaratmaktad�r. Pancar tar�m� alternatif �r�nlerden bu�daya g�re 13, m�s�ra g�re 8, ay�i�e�ine g�re 5 kat daha fazla istihdam yaratmaktad�r. Bu y�n�yle n�fusun k�rsal alanda tutulmas�, k�rdan kente g�� engellemesindeki rol� b�y�kt�r.

�eker pancar�n�n yan �r�n� olan k�spe ve melas ile pancar�n ba� ve yaprak k�sm� hayvan yemi olarak kullan�lmaktad�r. Bu yan �r�nlerin kolay temin edilebilir ve ucuz olmas�, k�rsal kesimde hayvanc�l��n geli�mesi ve yayg�nla�t�r�lmas�na yard�mc� olmakta, b�ylelikle ek gelir kayna�� yaratmaktad�r.

�eker pancar� ayr�ca, petrol kaynaklar�n�n azalmas�yla son y�llarda �n plana ��kan yenilenebilir enerji kayna�� etanol�n de en verimli hammaddelerinden biridir.

G�r�ld�� zere �eker pancar�, �eker fabrikalar�n�n �eker �retmesine vesile olan hammadde anlay��n�n �ok �tesinde bir i�leve sahip, alternatifi olmayan, kesinlikle desteklenmesi gereken �nemli bir tar�m �r�n�d�r.

D�nya �eker �retimi t�ketimi kar��layam�yor

Uluslararas� �eker �rg�t�‘n�n tahminlerine g�re d�nya �eker �retiminin 2008/09 �retim y�l�nda bir �nceki y�la g�re 7,4 milyon ton d��le 161,6 milyon ton, t�ketimin ise 3,8 milyon ton art��la 165,5 milyon ton olaca��, stoklar�n da 4 milyon ton d��le 65,2 milyon tona gerileyece�i belirtilmektedir.

�eker �retiminin t�ketimi kar��layamamas�n�n �nemli nedenlerinden biri olarak en b�y�k �eker �reticisi Brezilya‘n�n �eker kam��ndan etanol �retimini art�rmas� g�sterilmektedir. Brezilya bu y�l �retti�i �eker kam��n�n %57‘sini etanole �evirdi ki ge�en y�l ile kar��la�t�r�ld��nda bu oran %54 art�� g�stermi�tir.

�eker �retiminin t�ketimin gerisine d��mesinin bir nedeni olarak da AB‘nin 01.07.2006 tarihinde y�r�rl��e soktu�u �eker Reformu g�sterilmekte ve AB‘nin �eker ihracat�n�n azald�� belirtilmektedir. K�saca hat�rlamak gerekirse, �eker Reformu ile AB, �ye �lkelerin �eker �retimini k�s�tlay�c� kota koymakta, kimi �lkelerin �eker �retimini tamam�yla bitirmeyi hedeflemektedir.

T�rkiye ne yapmal�?

T�rkiye �ncelikle kendine yeterli bir �eker politikas� benimsemelidir. �zelle�tirmenin �eker �retimimizi geriletece�i dikkate al�nd��nda kesinlikle �zelle�tirme d��ncesinden vazge�ilmelidir. Neo-liberal politikalar�n anavatan� ABD‘de bile pancar �ekeri sanayinin %100‘� kooperatiflerin elindedir. AB‘de bu oran %60 d�zeyindedir. �zelle�tirmeden hi�bir surette vazge�ilmeyecek ise o zaman ABD ve AB �rnek al�nmal�, m�lkiyeti devlette kalmak �zere �eker fabrikalar�m�z�n i�letme hakk� Pankobirlik‘e verilerek �eker �retiminin devaml�l�� sa�lanmal�d�r. Aksi taktirde �lkemiz �eker pazar�na d�necektir.

D�nyadaki durum de�erlendirildi�inde T�rkiye kendi �eker ihtiyac�n� kar��laman�n yan�nda d�nyadaki a�� da �nemli �l��de kapatabilecek �retim potansiyeline sahiptir. Bu f�rsatlar g�z �n�nde bulundurularak pancar tar�m�m�z desteklenmeli, �zelle�tirme kapsam�nda unutulmu� olan fabrikalar�m�z�n modernizasyonu sa�lanmal�d�r. �eker �retimimizin artmas� �retim maliyetlerimizin de a�a�� ekilmesini sa�layacakt�r.

�ift�imizin �zerine d��en en �nemli g�rev ise kendini yok etmeye ve �lkemizi pazara �evirmeye y�nelik politikalar� benimsemi� siyasi anlay��lara prim tan�mamak olmal�d�r.

Kaynak�a

Amasya �eker Fabrikas� A� www.amasyaseker.com.tr

Indian Sugar Mills Association www.indiansugar.com

K�tahya �eker Fabrikas� www.kutahyaseker.com.tr

Sanayi ve Ticaret Bakanl�� www.sanayi.gov.tr

S.S. Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birli�i www.pankobirlik.com.tr

TC �eker Kurumu www.sekerkurumu.gov.tr

T�rkiye �statistik Kurumu www.tuik.gov.tr

T�rkiye �eker Fabrikalar� A� www.turkseker.gov.tr

T�rkiye �eker Sanayi ��ileri Sendikas� www.sekeris.org.tr

Okunma Say�s�: 5501

Payla�:

Facebook Twitter Whatsapp

�stanbul �ube Kaynakl� Yaz�l� Bas�nda Odam�z

T�m Yaz�l� Bas�nda Odam�z

T�RK�YE'N�N �EKER �RET�M� VE SORUNLARI

�ubeler

H�zl� Ula��m

Sosyal Medya

E-Liste