03.01.2005 TARÝHÝNDE TRT GAP TV BU TOPRAÐIN SESÝ PROGRAMINA TMMOB ZÝRAAT MÜHENDÝSLERÝ ODASI ADANA ÞUBE BAÞKANIMIZ AYHAN BARUT VE SEYHAN ZÝRAAT ODASI II. BAÞKANI RIFAT KODAL KATILARAK NARENCÝYE ÜRETÝMÝ, TÜKETÝMÝ VE ÝHRACATINDA YAÞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝNE YÖNELÝK GÖRÜÞLERÝNÝ AKTARDILAR.

YEREL ANLAMIYLA NARENCÝYE ÜRETÝMÝNÝN VE ÝHRACATININ ÜLKEMÝZDEKÝ DURUMU NEDÝR? NERELERDE YETÝÞTÝRÝLÝYOR? HANGÝ ÇEÞÝTLER YETÝÞTÝRÝLÝYOR?

AYHAN BARUT: ÜLKEMÝZDE NARENCÝYE AÐIRLIKLI OLARAK AKDENÝZ VE EGE BÖLGESÝNDE YETÝÞTÝRÝLÝYOR. ÇUKUROVA’DA ADANA, HATAY, MERSÝN BÖLGELERÝMÝZDEN YAKLAÞIK OLARAK ÜLKE ÜRETÝMÝNÝN %70’Ý KARÞILANMAKTADIR. EGE VE AKDENÝZ TÜRKÝYE ÜRETÝMÝNÝN %95’ÝNÝ KARÞILAMAKTADIR.

ÜRÜNLERÝN ÞEHÝRLERE GÖRE ÖZEL OLARAK YETÝÞTÝRÝLDÝÐÝ YERLER VAR MI?

AYHAN BARUT: ADANA’DA PORTAKAL, ANTALYA’YA HAS FÝNÝKE’DE YETÝÞTÝRÝLEN PORTAKAL ÜLKEMÝZDE YETÝÞTÝRÝLEN PORTAKALLAR ÝÇERÝSÝNDE EN KALÝTELÝSÝDÝR. BU BÖLGEDE YETÝÞEN PORTAKALIN TADI GÜZEL VE SU ORANI ÇOK DAHA FAZLADIR. AKDENÝZ ÜLKELERÝ ÝÇÝNDE ÝLK BEÞÝN ÝÇÝNDEYÝZ.ÜLKEMÝZ YAKLAÞIK 2.400.000 TON CÝVARINDA ÜRETÝM YAPILMAKTADIR. TABÝÝ BUNU ÇEÞÝTLERE ÝNDÝRDÝÐÝMÝZDE MANDARÝN DE YAKLAÞIK 500.000 TON, PORTAKALDA 850.000 TON, LÝMONDA 600.000 TON CÝVARINDA GREYFURTTA ÝSE 140.000 TON CÝVARINDADIR.

ÜLKEMÝZDE KAÇ KÝÞÝ NARENCÝYE ÜRETÝMÝNDEN GEÇÝMÝNÝ SAÐLAMAKTADIR?

AYHAN BARUT: TOPLAM TARIM ALANINDA GEÇÝNEN NÜFUSUN %40’ININ YAKLAÞIK %10-15’Ý NARENCÝYE ÜRETÝMÝNDEN GEÇÝMÝNÝ SAÐLADIÐI TAHMÝN EDÝLMEKTEDÝR. 2.400.000 TON ÜRETÝM ALANI VE ÜLKEMÝZ ÝÇÝN SON DERECE ÖNEMLÝ OLAN NARENCÝYE BU YIL SADECE ÇUKUROVA BÖLGESÝNDE DEÐÝL ÜLKE GENELÝNDE MAALESEF ÇOK ÖNEMLÝ SORUNLAR YAÞAMAKTADIR.

ÜRETÝCÝ NARENCÝYE ÜRETÝMÝ YAPARKEN BÝLÝNÇLÝMÝDÝR?

AYHAN BARUT: NARENCÝYE ÜRETÝMÝ VE SOYA, MISIR, PAMUK GÝBÝ ÜRÜNLERÝN ÜRETÝMÝNÝ YAPAN ÜRETÝCÝDEN ZÝYADE SADECE NARENCÝYE ÜRETÝMÝ YAPAN ÜRETÝCÝLERÝMÝZDE VARDIR. BU ÜRETÝCÝLERÝMÝZ DÝÐER ÜRETÝCÝLERÝMÝZDEN DAHA BÝLÝNÇLÝDÝR. MODERN TARIMI, TEKNOLOJÝK GELÝÞMELERÝ DAHA ÝYÝ UYGULAMAKTA VE DAHA BÝLÝNÇLÝ BÝR ÜRETÝM YAPMAKTADIR. FAKAT ÜRÜNLERÝNÝ PAZARLAYAMIYORLAR VE PAZARLAMA TEKNÝÐÝNDE SORUNLAR YAÞIYORLAR.

GEÇEN YIL NARENCÝYE ÜRETÝCÝSÝ ÇOK BÜYÜK SORUNLAR YAÞADI. PEKÝ BU YIL DURUM NEDÝR?

RIFAT KODAL: ÇÝFTÇÝLERÝMÝZ BU YIL ELLERÝNDEN GELEN HER ÞEYÝ YAPTILAR. YATIRIMLARINI YAPTILAR. ÜRÜNLERÝNE ÇOK ÝYÝ BAKTILAR. ANCAK, TÜRKÝYE’DE ÜRETÝLEN HER MAMULDE OLDUÐU GÝBÝ NARENCÝYEDE DE ZAMANINDA ALINMAYAN TEDBÝRLER YÜZÜNDE VE BÝZÝM ÖNERÝLERÝMÝZ DIÞINDA ALINAN BÝR TAKIM ÇIKARILAN YASALAR- YANLIÞ YASALAR YÜZÜNDEN NARENCÝYE TÜRKÝYE’NÝN ÝÇÝNDE KALDI. TÜRKÝYE’DE 2.400.000 – 2.500.000 TON ARASINDA NARENCÝYE ÜRETÝMÝ VARDIR. TÜRKÝYE MUTLAKA ÜRETTÝÐÝNÝN %45’ÝNÝ DÜNYA TÝCARETÝNE ENTEGRE ETMESÝ GEREKMEKTEDÝR. BÝZ ANCAK GEÇMÝÞ YILLARDA 30-350 BÝN TON ÝHRAÇ EDEBÝLÝYORDUK. BU YIL BU RAKAM 500.000 TONA ÇIKTI. ANCAK, BU ÝHRAÇ YETERLÝ DEÐÝLDÝR. ÜRETTÝÐÝMÝZÝN %45’Ý BUDA 1 MÝLYON TONA YAKINIDIR; DÜNYA TÝCARETÝNE ENTEGRESÝ GEREKÝR. ÇÜNKÜ KENDÝ KULLANDIÐIMIZ 2.500.000 TON NARENCÝYE ÜRETÝYORUZ VE BUNUN ANCAK 1.200.000 TONUNU TÜKETEBÝLÝYORUZ. DEMEK KÝ AÇIK VAR. EÐER BÝZ BUNU DÜNYA TÝCARETÝNE ENTEGRE ETMEZ ÝSEK NARENCÝYE BAHÇEDE ÇÜRÜYECEKTÝR. BÜTÜN DÜNYADA OLDUÐU GÝBÝ ÝHRACATA VE TEÞVÝÐE DESTEK VERÝLMELÝDÝR.

ÜRETÝMDEKÝ KALÝTE AB’NÝN ÝSTEDÝÐÝ ÜRÜN KALÝTESÝNDE MÝDÝR?

RIFAT KODAL: TÜRKÝYE 1950’LERDEN BERÝ SÜREKLÝ ÝHRACAT YAPAN BÝR ÜLKEDÝR VE HER GEÇEN GÜN YENÝ PLANTASYONLAR YAPILAN BÝR ÜLKEDÝR. TEKNOLOJÝYÝ ÇOK ÝYÝ TAKÝPEDEN ÜRETÝCÝLERÝMÝZ VAR. BÜTÜN BUNLARA RAÐMEN ÇOK CÝDDÝ BÝR HÜKÜMET YANLIÞI SÖZ KONUSUDUR. BU YIL 100 DOLARLIK 20 YILDAN BERÝ VERÝLEN BÝR TEÞVÝK VARDI. 41 DOLARA ÝNDÝRÝLEREK NARENCÝYENÝN DALINDA KALMASINA NEDEN OLUNMUÞTUR. BU YIL ÇOK BÜYÜK ZARAR GÖRDÜK. ÇARESÝ: TÜRKÝYE’DE ÜRETÝLEN NARENCÝYENÝN EN AZ %45’ÝNÝ DÜNYA TÝCARETÝNE ENTEGRE ETMEK ZORUNDAYIZ. BUNUN ÝÇÝN MUTLAKA RAKÝP ÜLKELER SEVÝYESÝNDE DESTEK VE TEÞVÝK GEREKÝR. SÜRATLE BU YIL 41 DOLARA DÜÞEN TEÞVÝÐÝN MUTLAKA 100 DOLAR SEVÝYESÝNE ÇIKARTILIP 30 DOLARLIK KISMI MAHSUPLAÞMALIDIR.

NARENCÝYE TÝCARETÝMÝZ DÜNYA TÝCARETÝNE NASIL ENTEGRE OLACAK? ÇÜNKÜ ÜRETÝCÝ MEVCUT BÝLGÝSÝYLE, TEKNOLOJÝSÝYLE VE EKONOMÝK GÜCÜYLE ZATEN ENTEGRASYONA UYUM SAÐLAMAYA ÇALIÞIYOR. AB GIDA YASASINA UYGUN ÜRETÝM YAPMAYA ÇALIÞIYOR MU? ENTEGRASYON DEDÝÐÝMÝZDE TÝCARETTE NE ANLAMA GELÝR?

RIFAT KODAL: TÜRKÝYE’DE BÝZÝM ÇOK CÝDDÝ PAKETLEME TESÝSLERÝMÝZ VAR. BUNLARI DÜNYA PAZARLARINA AR EDEBÝLECEK NÝTELÝKTE, KALÝTEDE, KALÝBRASYON DA PAZARIN ÝSTEDÝÐÝ, TALEP ETTÝÐÝ NÝTELÝKTE TESÝSLERÝMÝZ MEVCUTTUR. AÇIKÇASI BÝZ ÜRETÝM YAPABÝLÝYORUZ. BUNLARI PAKETLEYECEK, ÝHRAÇ EDECEK ÜNÝTELERÝMÝZ VAR. BÜTÜN KAYGILARIMIZ YASADAN KAYNAKLANIYOR. ZÝRAAT ODALARININ, ZÝRAAT MÜHENDÝSLERÝ ODASININ NEDE TARIMDAKÝ SÝVÝL TOPLUM ÖRGÜTLERÝNÝN ÖNERÝLERÝ ALINMIYOR, KATILIMIMIZ SAÐLANMADAN YASALAR ÇIKARTILIYOR. BU KONUDA YATIRIM YAPAN BÝZÝZ. RÝSKE GÝREN ÝSTÝHDAM YARATAN BÝZÝZ. BÝZÝM DIÞIMIZDA KARALAR ALINIYOR VE FATURASI BÝZLERE ÖDETTÝRÝLÝYOR.

ÜRETÝCÝ BU NOKTADA NASIL BÝR ÖRGÜT YAPISINA SAHÝP? ÇÜNKÜ DÜNYA TÝCARETÝNE ENTEGRASYONDA ÜRETÝCÝ BÝRLÝKLERÝ YADA ORGANÝZE EDÝLMÝÞ DAVRANIÞLAR ÇOK ÖNEMLÝ. ÜRETÝCÝ HAKKINI KORUYABÝLECEK, SESÝNÝ DUYURABÝLECEK GÜCE SAHÝP MÝ SÝZCE?

AYHAN BARUT: BÜTÜN SIKINTININ TEMEL KAYNAÐI BUDUR. BU TARIMSAL YAPILARDAKÝ ALTYAPI SORUNLARI, PAZARLAMA SORUNLARININ TEMEL KAYNAÐIDIR. ÜRETÝCÝ ÖRGÜTLERÝMÝZÝN YETERSÝZ OLMASI VE OLANLARIN DA GÜÇSÜZ VE SESÝZ KALMASIDIR. BU GÜN 2004 YILINDA ÜRETÝLEN NARENCÝYE DALINDA KALDI. ÞU AN ÜRÜNÜ SATIN ALACAK TÜCCAR YOK VE ALAN TÜCCARDA ÝFLAS ETTÝ. AB’YE UYUM ÇERÇEVESÝNDE NARENCÝYENÝN HASADINDAN SONRA ÜRETÝCÝLERÝMÝZ KALÝTELÝ ÜRÜN YETÝÞTÝRÝYOR VEYA AB UYUM YASALARINA UYMAK ÝÇÝN ÜRÜN ÇEÞÝTLERÝNÝ DEÐÝÞTÝRÝYOR FAKAT NARENCÝYENÝN PAZARLANMASINA, ÝHRACATINA YÖNELÝK VE PAKETLEME YAPILIRKEN DE SIKINTI YAÞANIYOR. ÝÞTE BUNLARIN TAMAMINA ÜRETÝCÝ ÖRGÜTLERÝNÝN YETERLÝ SES VERMESÝ GEREKÝR. YETERLÝ SES VERMEDÝÐÝ SÜRECE, ÜRETÝCÝ KENDÝ SORUNUNA SAHÝP ÇIKMADIÐI SÜRECE, HEP BÝRÝLERÝNÝN ÝNSAFINA BIRAKILDIÐI SÜRECE BU SORUNLAR SADECE NARENCÝYEDE DEÐÝL TARIMIN TÜM AÞAMALARINDA YAÞANMAKTADIR.

ÝHRACATIMIZI HANGÝ ÜLKELERE YAPIYORUZ?

AYHAN BARUT: EN BÜYÜK ÝHRACATIMIZI BAÞTA RUSYA, POLONYA VE UKRAYNA’YA GERÇEKLEÞTÝRÝYORUZ. AB’YE BAÐLI ÜLKELERDE, ÖZELLÝKLE AKDENÝZ ÜLKELERÝNDE NARENCÝYE ÜRETÝMÝNDE VE DÜNYADA YAKLAÞIK 100 MÝLYON TON CÝVARINDADIR VE TOPLAM ALANDA 17 MÝLYON TON ÝLE BUNU LÝDERLÝÐÝNÝ BREZÝLYA YAPMAKTADIR. AKDENÝZ ÜLKELERÝNDE BAÞTA ÝSPANYA’YI ÝTALYA TAKÝP ETMEKTEDÝR. TÜRKÝYE ÝSE AKDENÝZ ÜLKELERÝNDE ÝLK 5. SIRADA YER ALIRKEN DÜNYADA 7-8. SIRADADIR. ÝHRACATIMIZI GENELLÝKLE RUSYA, POLONYA VE UKRAYNA’YA YAPIYORUZ ANCAK, BU ÜLKELERDEKÝ NARENCÝYE PAZARINI DA YAVAÞ YAVAÞ RAKÝPLERÝMÝZE KAPTIRMAKTAYIZ. ÇÜNKÜ AKDENÝZ ÜLKELERÝNDEN OLAN ÝTALYA GÝBÝ ÜLKELERLE REKABET GÜCÜMÜZÜ YAVAÞ YAVAÞ KAYBEDÝYORUZ. BU DURUMDA TÜM ÖRGÜTLERÝN SAHÝPLENÝP, ÜLKEDEKÝ BUNA YÖN VEREN ÝNSANLARIN, KURUMLARIN KONU ÝLE ÝLGÝLÝ SÝVÝL TOPLUM ÖRGÜTLERÝNÝN ÖNERÝLERÝNE KULAK VERMESÝ GEREKÝR. AKSÝ TAKDÝRDE HEP BÖYLE YANLIÞ POLÝTÝKALAR TÜRKÝYE’DEKÝ TARIMSAL ÜRETÝMÝ SÜREKLÝ BASKI ALTINDA TUTACAKTIR. BU GÜN NARENCÝYEDE YAÞANANLAR BUNDAN ÖNCE PAMUK, MISIR, SOÐAN VE PATATESTE YAÞANMIÞTIR. BU SÜRÜP GÝDECEKTÝR.

ÜLKEMÝZÝN ÖNEMLÝ BÝR ÜRETÝM KAPASÝTESÝ VAR. FAKAT DESTEKLERÝN AZALTILMASI, BÝZÝM PAZARLAMA ANLAMINDA ÜRETÝCÝ BÝRLÝKLERÝ ADINA SIKINTILAR ÇEKÝLMESÝ VE PAZARLAMAYA YANSIMASI HEM ÜRETÝCÝMÝZÝ HEM DE ÝHRACATIMIZI OLUMSUZ ETKÝLÝYOR. TÝCARETE ENTEGRASYON KONUSUNDA TÜRKÝYE KENDÝ ÝÇÝNDE NASIL ORGANÝZE OLABÝLÝR?

RIFAT KODAL: ÝSPANYA 1.063.000 TONLUK ÜRETÝMÝNÝN %43’ÜNÜ, ÝTALYA 21,3’ÜNÜ, TÜRKÝYE’DE 430.000 TON’LA LÝMONDA SON DERECE REKABET EDEBÝLÝR BÝR GÜCE SAHÝPTÝR. LÝMON ÝHRACATINDA TÜRKÝYE AKDENÝZ ÜLKELERÝ ARASINDA ÝSPANYA’DAN SONRA ÝKÝNCÝ SIRADADIR. BU DA 100 DEKARLIK TEÞVÝK SAYESÝNDEDÝR. AVRUPA’DA YAPILAN LÝMON SEVKIYATLARINDA ÝSE ÝSPANYA VE ARJANTÝN ARASINDA TÜRKÝYE 3. KONUMDADIR. BU KONJEKTÜR VARKEN BÝZ PAZARIMIZI BU ÜLKELERE KAPTIRDIK VE GELECEK YIL BU PAZARI DA BULAMAYACAÐIZ. BÝZ DÜNYA DEVLERÝ ÝLE REKABET EDERKEN BU PAZARI KAYBETTÝRDÝLER.

ÜRETÝCÝ 100 DOLARLIK TEÞVÝÐÝ NASIL KULLANIYOR? VE BU TEÞVÝK 41 DOLARA ÝNDÝÐÝ ÝÇÝN NELERÝ YAPAMAZ HALE GELÝYOR?

RIFAT KODAL: IMF VE DÜNYA BANKALARI “KAYNAÐINI BULMADIÐINIZ, DÖNÜÞÜMÜ OLMAYAN PROJELERE DESTEK VERMEYÝN” DÝYOR. BURAYA 500 TON ÝHRACAT YAPTIÐIMIZI DÜÞÜNÜRSEK, 100 DOLAR VERÝLECEK 50 MÝLYON DOLAR TEÞVÝK. BU PARA DA HEMEN VERÝLMÝYOR. BU PARA ÝHRACAT OLDUKTAN SONRA ÜRETÝCÝNÝN ELÝNE GEÇÝYOR. ÝKÝNCÝ BÝR HUSUS 500 BÝN DOLAR, 50 MÝLYON DOLAR PARA VERÝYORSUNUZ BUNUN KARÞILIÐINDA 350 MÝLYON DOLAR PARA GELECEKTÝR. 50 MÝLYON DOLAR TEÞVÝK PRÝMÝ VERÝLÝYOR VE 350 MÝLYON DOLAR PARA KAZANILACAKTIR. BUNUN YANINDA ULAÞTIRMA SEKTÖRÜ, PAKETLEME SEKTÖRÜ, ÝSTÝHDAM VE ÇÝFTÇÝNÝN HASAD ZAMANINDA PARANIN GERÝ DÖNÜÞÜMÜ, ONUN PÝYASAYA SAÐLADIÐI RAHATLIKLA ÇOK BÜYÜK BÝR OLAY.

NARENCÝYEDE DEÐÝNEBÝLECEÐÝMÝZ BAÞKA SORUNLAR NELERDÝR?

AYHAN BARUT: NARENCÝYE BÝRÝNCÝ SINIF TOPRAKLARA DÝKÝLMEKTEDÝR VE 5-6 YILLIK YATIRIMIN KARÞILIÐINDA ELDE EDÝLEN BÝR ÜRÜNDÜR. YATIRIM YAPILAN BU TESÝSÝ EN ÝYÝ ÞEKÝLDE DEÐERLENDÝRMEK VE BU TESÝSE YAPILAN YATIRIMI REEL BÝR KâRA DÖNÜÞTÜREN, ÝHRACATTAN ÝÇ PAZARDAKÝ HADLERE VARINCAYA KADAR BÜTÜN ALANLARI ÝÇEREN BÝR TARIMSAL ÜRETÝMDÝR. BU GÜN NARENCÝYEYE VERÝLEN TEÞVÝK PRÝMÝ ÜLKEMÝZDE PAHALIYA ÜRETTÝÐÝMÝZ KÝ BÝZÝM ÜLKELERÝMÝZ PAHALIYA ÜRETÝP UCUZA SATIYORKEN BUGÜN AMERÝKA PAHALI ÜRETÝLEN ÜRÜNLERÝNÝN ÝHRACATLARINA BELÝRLÝ BÝR DESTEK VERÝYOR. HEM ÜRETÝCÝLERÝNE HEM DE ÝHRACATÇILARINA VERÝYOR. AYNI DESTEK AB’DE DE SÖZ KONUSUDUR. MAALESEF BÝZÝM ÜLKEMÝZDE YETERLÝ DESTEKLER OLMADIÐI GÝBÝ OLAN DESTEKLERÝNDE KESÝLMESÝ GÝBÝ BÝR OLGUNUN ÝÇÝNDEYÝZ. BUNDA DOLAYI BÝZÝM ÜLKEMÝZDE EÐER NARENCÝYEDE TON BAÞINA VERÝLECEK 100 DOLARLIK DESTEK ÝLE NARENCÝYE TARIMININ YAPILABÝLÝRLÝÐÝNÝ ÝSPATLAMIÞ OLACAÐIZ KÝ BU ANLAMDA ÝLERÝYE YÖNELÝK YATIRIM BU ALANDAKÝ TEÞVÝÐÝ ARTIRACAKTIR. DESTEKLEMEYE DEVAM ETMEZÝSEK BÖLGEMÝZDEKÝ BEREKETLÝ TOPRAKLAR ÜZERÝNDE SON DERECE KATMA DEÐERÝ YÜKSEK, MEYVE SUYU, SOFRALIK VE ÝÞLENMÝÞ ÜRÜN OLARAK KATMA DEÐERÝ YÜKSEK BU ÜRÜNÜN ÜRETÝMÝ GERÝLEYECEKTÝR.