SAMSUN �L� TERME �L�ES� DUMANTEPE K�Y� AK�AY MEVK��NDEK� ARAZ�LER�N TARIM DI�I AMA�LA KULLANILMASININ UYGUN BULUNMASINA �L��K�N �� LEM�N DURDURULMASI VE �PTAL�NE �L��K�N DAVA A�TIK

Anasayfa
Liste
SAMSUN �L� TERME �L�ES� DUMANTEPE K�Y� AK�AY MEVK��NDEK� ARAZ�LER�N TARIM DI�I AMA�LA KULLANILMASININ UYGUN BULUNMASINA �L��K�N �� LEM�N DURDURULMASI VE �PTAL�NE �L��K�N DAVA A�TIK

SAMSUN �L� TERME �L�ES� DUMANTEPE K�Y� AK�AY MEVK��NDEK� ARAZ�LER�N TARIM DI�I AMA�LA KULLANILMASININ UYGUN BULUNMASINA �L��K�N �� LEM�N DURDURULMASI VE �PTAL�NE �L��K�N DAVA A�TIK

GENEL MERKEZ ( )
09.04.2009 (Son G�ncelleme: 09.04.2009 12:37:45)

Av.Z�hal D�NMEZ

Bestekar Sk. No: 49/5 K.Dere/ANKARA

Tel: 466 18 14 Pbx Fax: 426 99 86

-----------------------------------------------------

Y�R�TMEN�N DURDURULMASI TALEPL�D�R.

SAMSUN �DARE MAHKEMES�NE

G�nderilmek �zere

ANKARA �DARE MAHKEMES�NE

DAVACI : TMMOB Ziraat M�hendisleri Odas�

Karanfil Sk.No:28/12 K�z�lay/ANKARA

VEK�L� : Av.Z�hal D�NMEZ

DAVALI : T.C. Tar�m ve K�yi�leri Bakanl��-ANKARA Eski�ehir Yolu 9.Km.Lodumlu/ANKARA

KONU :Samsun �li Terme �l�esi Dumantepe K�y� Ak�ay Mevkiinde 44,4061 hektar alandaki arazilerin tar�m d�� ama�la kullan�lmas�n�n Uygun Bulunmas�na ili�kin 16/02/2009 tarih 803-2921 say�l� daval� idare i�leminin �ncelik ve ivedilikle Y�r�t�lmesinin Durdurulmas�na ve �ptaline karar verilmesi talebidir.

OLAYLAR : Samsun �li Terme �l�esi Dumantepe K�y� Ak�ay Mevkiinde 44,4061 hektar alanda Borasco Elektrik �retim San.Tic.A.�.taraf�ndan do�algaz kombine �evrim santrali kurulmas� talebi, Toprak Koruma Kurulunda g�r��lm�� ve 05/02/2009 tarihinde oy�oklu�u ile kabul edilmi�tir. Dava konusu karar ile de Bakanl�k taraf�ndan uygun bulunmu�tur. Bu karar hukuka ve kamu yarar�na ayk�r� olup iptali gerekir.

�PTAL NEDENLER� : 1) �ptale konu i�lemler ile s�z konusu arazinin tar�m d�� kullan�ma a��lmas� Anayasaya ayk�r�d�r.

Anayasal h�k�mler : T.C. Anayasas� Devlete, 44. maddesi ile "topra��n verimli olarak i�letilmesini korumak ve geli�tirmek...", 45. maddesi ile de "tar�m arazileri ile �ay�r ve meralar�n ama� d�� kullan�lmas�n� ve tahribini �nlemek..." g�revlerini y�klemi�tir. Anayasam�z�n 45. maddesinin gerek�esinde; "Madde, Devlete tar�m arazilerinin ve �ay�rlarla meralar�n ama� d�� kullan�lmas�n� �nleme g�revi vermektedir. Bu ifade ile ama�lanan tar�m arazilerinin end�stri ve �ehirle�me sebebiyle yok edilmesinin �nlenmesidir. Devlet, bu ama�la yasal d�zenlemeler yapmal�d�r" ifadesi yer almaktad�r.

Anayasam�z�n 166. maddesi, "Ekonomik, sosyal ve k�lt�rel kalk�nmay�, �zellikle sanayiin ve tar�m�n yurt d�zeyinde dengeli ve uyumlu bi�imde h�zla geli�mesini, �lke kaynaklar�n�n d�k�m ve de�erlendirilmesini yaparak verimli �eklide kullan�lmas�n� planlamak, bu ama�la gerekli te�kilat� kurmak Devletin g�revidir" h�km�n� amirdir.

Yine Anayasam�z�n 56. maddesine g�re; "Herkes, sa�l�kl� ve dengeli bir �evrede ya�ama hakk�na sahiptir. �evreyi geli�tirmek, �evre sa�l��n� korumak ve �evre kirlenmesini �nlemek devletin ve vatanda�lar�n �devidir".

�ptalini talep etti�imiz, dava konusu ta��nmazlar�n tar�m arazisi olmaktan ��kar�lmas�na ili�kin i�lemlerin Anayasaya ayk�r� oldu�u a��kt�r.

2) Verimli �zel �r�n arazisi olan dava konusu ta��nmazlar�n tar�m arazisi olmaktan ��kar�lmas� 5403 Say�l� Toprak Koruma ve Arazi Kullan�m� Kanununa ayk�r�d�r. Topra��n do�al veya yapay yollarla kayb�n� ve niteliklerini yitirmesini engelleyerek korunmas�n�, geli�tirilmesini ama�layan Kanunun 3.maddesinin (d) f�kras�nda, Tar�m arazisinin tan�m� yap�lm��t�r. Buna g�re; Toprak, topografya ve iklimsel �zellikleri tar�msal �retim i�in uygun olup, hâlihaz�rda tar�msal �retim yap�lan veya yap�lmaya uygun olan veya imar, ihya, �slah edilerek tar�msal �retim yap�lmaya uygun hale d�n��t�r�lebilen araziler tar�m arazisidir.

Kanunun 4.maddesinde de, Devletin h�k�m ve tasarrufu alt�nda ve Hazinenin �zel m�lkiyetinde olan araziler ile kamu kurumlar�na, ger�ek ve t�zel ki�ilere ait olan arazilerin m�lkiyet hakk� kullan�l�rken topra��n; bitkisel �retim fonksiyonu, end�striyel, sosyo-ekonomik ve ekolojik i�levlerinin tamamen, k�smen veya ge�ici olarak engellenmemesi amac�yla araziyi kullananlar, bu Kanunun �ng�rd�� tedbirleri almakla y�k�ml�d�r, denilmektedir.

Tar�m arazilerinin ama� d�� kullan�m�n� d�zenleyen 5403 Say�l� Kanunun 13.maddesinde, mutlak tar�m arazileri, �zel �r�n arazileri, dikili tar�m arazileri ile sulu tar�m arazilerinin tar�msal �retim amac� d��nda kullan�lamayaca�� belirtilmi�tir. Ancak, alternatif alan bulunmamas� ve Kurulun uygun g�rmesi �art�yla; savunmaya y�nelik stratejik ihtiya�lar, do�al afet sonras� ortaya ��kan ge�ici yerle�im yeri ihtiyac�, petrol ve do�al gaz arama ve i�letme faaliyetleri, ilgili bakanl�k taraf�ndan kamu yarar� karar� al�nm�� madencilik faaliyetleri, bakanl�klarca kamu yarar� karar� al�nm�� plân ve yat�r�mlar i�in bu arazilerin ama� d�� kullan�m taleplerine, toprak koruma projelerine uyulmas� kayd� ile Bakanl�k taraf�ndan izin verilebilir.

•a) Kamu yarar� karar� bulunmamaktad�r. Toprak Koruma Kurulu �yesi ve kar�� oy sahibi m�vekkil ODA temsilcisine talep etti�i halde kararlar verilmemi�tir. Bu nedenle kamu yarar� karar� varsa da i�eri�i hakk�nda bilgi sahibi de�iliz. Ancak a�a��daki gerek�elerle b�yle bir yerde kamu yarar� karar� al�nmas� m�mk�n de�ildir ��nk� kamu yarar� yoktur.

•b) Tar�m �l M�d�rl�� teknik elemanlar� taraf�ndan d�zenlenen Et�t Raporunda �evrede alternatif alan olmad�� bildirilmi�tir. Bu rapor da daval� idarece dosyaya sunuldu�unda inceleyebilece�iz. Ancak yak�n �evrede alternatif alan olmas� m�mk�n de�ildir ve kanunda da alternatif alan�n ‘yak�n �evre‘ de bulunmas� �art� yoktur. Tar�m d��na ��kar�lan alan ve yak�n �evresi T�rkiye‘nin en verimli ovas�n�n s�n�rlar� i�inde olup t�m� tar�m arazisidir. Tesisi kuracak olan �irket bu topra�� yeni alm��t�r ve tar�m arazisi olarak sat�n alm��t�r. �evresi de tar�m arazisidir. Gidip tar�m yap�lmayan bir yerden de�il de ovan�n ortas�ndan sat�n al�p sonra da alternatif alan yok burada santral kuraca��m demek ‘ne demektir?‘. Zaten Et�t Raporunda �evredeki arazilerin de tar�m alan� oldu�u belirtilmi�tir.

Bahse konu b�lge ve �evresindeki Ak�ay, �aml�ca, Dumnatepe ve �nye‘nin s�n�r k�ylerinde organik f�nd�k �retimi yap�lmaktad�r ve organik f�nd�k �reticileri birli�i kurulmu�tur. Yani bu tesisten ��kacak gazlar�n gidece�i yer organik f�nd�k �retimi yap�lan araziler olacakt�r.

c) Samsun �linin �st d�zey b�rokratlar� ve Tar�m �l M�d�rl�� her platformda "Organik tar�m G�ne�i Samsun‘da do�acak" demekte organik tar�m� desteklemekteyken, �evreye asit ya��lar� ve sera etkisi yapacak b�yle bir tesisin kurulmas�na nas�l g�z yummaktad�rlar anla��lamam��t�r. Bir bask� oldu�u �ok a��kt�r ve zaten Toprak Koruma Kurulunun karar s�recinden de bu anla��lmaktad�r. �lk iki toplant�da karar al�nmam��t�r ��nk� ba�lang��ta karar�n red ��kma olas�l�� ok y�ksekti. �rne�in 30 Ocakta yap�lan 2.toplant�da ZMO, TEMA ve Ziraat Fak�ltesi ad�na kat�lan �yeler red oyu kullanacaklar�n�, Ticaret Odas� ve B�y�k�ehir Belediyesi ad�na kat�lan �yeler �ekimser oy kullanacaklar�n� beyan etmi�ler, bunun �zerine Komisyon Ba�kan� di�er �yelere d��ncelerini sormadan toplant�ya ara vermi� ve sonra da �ED sunumundan sonra toplant� yap�lmas�n� �nererek toplant�y� bitirmi�tir.

d) D��a ba��ml� bir enerji olan do�al gaz santralinin bir s�re sonra �e�itli nedenlerle �retime son verme durumu da g�z ard� edilmemelidir. Do�ada hayat insan �mr� ile �l��lemez, bir daha �retilemeyecek olan verimli topra�� birka� on y�ll�k enerji i�in dahi �ld�rmek vah�ettir. Enerji �retimini ucuza ��karmak i�in yap�ld�� anla��lan bu yer se�iminin faturas�n� �reticiler ve araziden ��karmak kamu yarar� m�d�r? 5403 say�l� Kanundaki istisnalar, her paray� bast�r�p vatanda�tan tar�m arazisi sat�n alan, araziyi istedi�i gibi kullanabilsin diye konulmam��t�r.

3) T�rkiye‘nin bir �ok b�lgesinde g�ndeme gelen tar�m d�� kullan�m kararlar�n�n iptali talebi ile taraf�m�zca bir�ok dava a��lm��t�r. Bunlardan Adana 2.�dare Mahkemesi ve Sakarya 2.�dare Mahkemesi kararlar� ektedir.

4) M�vekkil Oda, kayna��n� Anayasadan alan kamu kurumu niteli�inde meslek kurulu�u olup, �yelerinin t�m toplumsal, ekonomik ve mesleki sorunlar� ile do�rudan ilgilenmekle y�k�ml�d�r. Ayr�ca �lkemizin tar�msal kaynaklar�n�n, topraklar�n�n korunmas� i�in gereken her t�rl� giri�imde bulunmakla y�k�ml�d�r.

7472 Say�l� Ziraat Y�ksek M�hendisli�i Hakk�nda Kanun, Ziraat Y�ksek M�hendislerinin toprak muhafazas�na ili�kin hizmet ve faaliyetlerde bulunmaya yetkili olduklar�n� d�zenlemi�tir. Ziraat M�hendislerinin G�rev Ve Yetkilerine �li�kin T�z�kte, toprak ve su muhafazas�n�n toprak bilimi alan�nda ��renim g�rm�� ziraat m�hendisleri taraf�ndan yap�laca��, h�km� yer almaktad�r. 06.04.2005 Tarih, 25778 Say�l� Resmi Gazetede yay�mlanm�� olan T�rk M�hendis ve Mimar Odalar� Birli�i Ziraat M�hendisleri Odas� Ana Y�netmeli�inin 6.maddesine g�re de; �lke tar�m� ve tar�msal �retim kaynaklar�n�n korunmas�, geli�tirilmesi, i�letilmesi ve verimli k�l�nmas�, k�rsal n�fusun toplumsal ve ekonomik kalk�nmas�n�n sa�lanmas�, k�rsal ve tar�msal geli�ime y�nelik strateji, politika, program ve proje olu�turulmas� �al��malar�na katk�da bulunmak amac�yla her t�rl� giri�im ve etkinlikte bulunmak, Odan�n ama� ve g�revleri aras�nda say�lm��t�r. Bu ba�lamda m�vekkil ODA tar�m topraklar�n�n kayb�na neden olacak her t�rl� d�zenlemenin kar��s�ndad�r.

5) �ptale konu karar ile birlikte s�zkonusu mutlak tar�m arazilerinin tar�m d�� kullan�ma a��lmas� sonucu telafisi imkans�z zararlar�n ortaya ��kaca�� muhakkakt�r, 6 adet daha santral kurulmas� i�in yat�r�mc� �irketler taraf�ndan yer arand��, Cengiz A.�. taraf�ndan daha �nce kurulan ve mahkeme karar� ile �al��mas� durdurulan mobil santral yan�na kurulacak �evrim santralin �ED Raporunun al�nd�� tespit edilmi�tir. Bu nedenle acilen Y�r�tmenin Durdurulmas�na karar verilmesini talep etmekteyiz.

HUKUK� NEDENLER : Anayasa, �YUK, 7472 Say�l� Kanun, 5403 Say�l� Toprak Koruma ve Arazi Kullan�m� Kanunu, Ziraat M�hendislerinin G�rev ve Yetkilerine �li�kin T�z�k, Y�netmelikler, �lgili t�m mevzuat.

DEL�LLER : 05/02/2009 tarihli Toprak Koruma Kurulu Karar�, 16/02/2009 tarih 803-2921 say�l� Bakanl�k karar�, Et�t raporu, Kar�� Oy yaz�s�, Foto�ralar, Teknik Rapor vs.t�m yasal delil.

SONU� VE S�STEM:Yukar�da a��klanan nedenlerle; tar�m arazilerin tar�m d�� ama�la kullan�lmas�n�n Uygun Bulunmas�na ili�kin 16/02/2009 tarih 803-2921 say�l� daval� idare i�leminin �ncelik ve ivedilikle Y�r�t�lmesinin Durdurulmas�na ve �ptaline; yarg�lama giderleri ile vekalet �cretinin daval� tarafa y�kletilmesine karar verilmesini sayg� ile arz ve talep ederim.

Av.Z�hal D�NMEZ

Davac� Vekili

EK�: Vekaletname

1-Kar�� Oy yaz�s�

2-Sakarya 2.�d.Mh.E.2008/699 s.karar�

3-Adana 2.�d.Mh.E.2007/719 K.2008/1144 s.karar�

4-Foto�raf ve Rapor i�erikli 2 adet CD

I-10/070

Do�algaz �evrim Santrali

TMMOB Z�RAAT M�HEND�SLER� ODASI BA�KANLI�INA

ANKARA

Samsun �li Terme �l�esi Dumantepe K�y� Ak�ay mevkiinde 44,4061 hektar alanda Borasco Elektrik �retim San. Ve Tic. A.�. taraf�ndan do�algaz �evrim santrali kurulmas� talebi Toprak Koruma Kurulu‘ nda g�r��lerek 5403 Say�l� Kanunun 13. maddesi d bendi gere�ince oy �oklu�u ile kabul edilmi� olup Kurul karar� Tar�m ve K�yi�leri Bakanl��‘nca onaylanm��t�r.

Kurulda �ubemizi temsil eden �ye taraf�ndan ret oyu verilmi� olup, �ekincelerimiz Kurul Karar Defterine yaz�lm��t�r.

Tar�m �l m�d�rl�� teknik elemanlar�nca haz�rlanan et�t raporunda 444 dekarl�k alan " �zel �r�n arazisi " olarak belirtilmi�tir.

�ubemiz ve Samsun Sivil Toplum �rg�tleri olarak �ekincemiz ; �lkemizin en verimli ve en �nemli ovalar�ndan biri olan �ar�amba Ovas�‘ nda Borasco A.�. d��nda 6 adet daha santral kurulmas� i�in yat�r�mc� �irketler taraf�ndan yer arand��, hatta Cengiz A.�. taraf�ndan daha �nce kurulan ve mahkeme karar� ile �al��mas� durdurulan mobil santral yan�na kuraca�� evrim santralinin �ED Raporunu ald�� tespit edilmi�tir.

�lkemizin ve tar�m�m�z�n gelece�i ad�na �ar�amba Ovas�n�n korunmas� i�in " Toprak Koruma Kurulu Karar�n�n " iptaline yapaca��m�z �al��malarda kullan�lmak �zere �ubemizce Kurul Ba�kanl��‘ ndan bir yaz� ile t�m bilgi ve belgeler istenmi� ancak 5403 Say�l� Toprak Koruma ve Arazi Kullan�m Kanunundan talep etti�imiz belgelerin Odam�za verilebilece�i ile ilgili herhangi bir h�k�m olmad�� bildirilmi�tir.

Toprak Koruma Kurul karar�n�n ve konunun hukuk�ular�m�z taraf�ndan incelenmesi, a��lmas�n� d��nd��m�z y�r�tmeyi durdurma davas�n�n taraf�n�zdan a��lmas�n� ,

Bilgilerinizi ve gere�ini arz ederim.

Prof.Dr.Zeki ACAR

�ube Ba�kan�

SAMSUN, TEKKEK�Y, �AR�AMBA, TERME SAH�L�NDE

YAPILMASI PLANLANAN TERM�K VE DO�ALGAZ �EVR�M SANTRALLER� HAKKINDA

TEKN�K RAPOR

SAMSUN �EVRE B�RL�KTEL�� ADINA:

HAZIRLAYANLAR:

•- Samsun Tabip Odas�

•- �evre M�hendisleri Odas� Samsun �ubesi

•- Elektrik M�hendisleri Odas� Samsun �ubesi

•- Jeoloji M�hendisleri Odas� Samsun �ubesi

•- Ziraat M�hendisleri Odas� Samsun �ubesi

1 -G�R��

SAMSUN �L� TEKKEK�Y, �AR�AMBA, TERME �L�ELER� GENEL �ZELL�KLER�

2-Jeolojik Yap�

2.1-Genel Jeoloji

2.2-�nceleme Alan� Jeolojisi

2.3-Yap�sal Jeoloji

2.4- Deprem Durumu

3 -Hidrojeoloji

3.1- Y�zey sular�

3.2- Yer alt� sular�

3.3 - Barajlar ve g�ller

4-Tar�m

4.1-�ar�amba �l�esi

4.1.1- Tarih�esi

4.1.2-Co�rafi Durumu ve �klimi

4.1.3- N�fus ve Yerle�imi

4.1.4- Ekonomik Yap�s�

4.1.5 -Tar�msal Yap�s�

4.1.6 - Bitkisel �retim

4.1.7 -Tar�msal Sanayi

4.2- Tekkek�y �l�esi

4.2.1- Co�rafi Yap�

4.2.2- Tar�msal Yap� ve �retim

4.2.3-En Fazla �retimi Yap�lan �r�nler

4.3-Terme �l�esi

4.3.1- Co�rafi Yap�s�

4.3.2- Tar�msal Yap� ve �retim

4.3.2.a-Toplam Arazi Yap�s�

4.3.2.b-Tar�m Arazilerinin Da��l�m�

4.3.2.c-Bitkisel Ekili� Alanlar� ve �retimler

4.4- Fosil Yak�tlar ve Tar�ma Etkileri

4.4.1-Asit Ya��lar�

4.4.2- Sera Etkisi

5-Samsun ve Orta Karadeniz B�lgesi‘ nin Enerji Durumu

5.1-Orta Karadeniz B�lgesi‘ nin T�rkiye Enerji Sistemindeki Yeri

5.2-Mevcut Enerji Kaynaklar�m�z ve Enerji Potansiyelimiz

5.3-Enerji Kaynaklar� Mali Analizi

5.4- B�lgemizde Genel Sorunlar ve ��z�m �nerileri

6-Termik santraller ve �evresel etkileri

6.1-Hava Kirlili�i A��s�ndan De�erlendirme

6.2-Su Kirlili�i A��s�ndan De�erlendirme

6.3-Kat� At�k ve Toprak Kirlili�i A��s�ndan De�erlendirme

6.4-Canl� Ya�am� A��s�ndan De�erlendirme

7- Ula��m

8- Fosil Yak�tlar�n Sa�l��m�za Etkileri

SONU�

KAYNAKLAR

•1- G�R��

SAMSUN �L� TEKKEK�Y , �AR�AMBA, TERME �L�ELER� GENEL �ZELL�KLER�

Samsun-Ordu aras�nda Ye�il�rmak‘ �n yaratt�� ar�amba Ovas� Tekkek�y, �ar�amba ve Terme il�elerinde verimli tar�m arazilerinden meydana gelmektedir. B�lge d�rt mevsim ya�� ald��ndan ye�il bitki �rt�s�yle dikkatleri �ekmektedir. B�lge halk� bu �zelliklerden faydalanarak ge�imini tar�mla sa�lamaktad�r. B�lgede irili ufakl� tar�m �r�nlerini ve deniz �r�nlerini de�erlendirmek �zere kurulmu� fabrikalar mevcuttur.

B�lgenin bir �zelli�i de deniz, hava ve karayolu ba�lant�lar�n�n bulunmas�d�r. Karadeniz‘in so�uk suyu baz� yat�r�mc�lar i�in cezb edicidir. Ye�il�rmak �zerinde kurulu g�c� 500MW olan Hasan U�urlu ve 69MW olan Suat U�urlu Barajlar� Ulusal Enerji Sistemi‘ ne �nemli miktarda enerji vermektedirler. Barajlar�n b�lgede olmas� nedeniyle iletim hatlar� yeni yat�r�mc�lar i�in bir f�rsatt�r.

B�lgede yap�lmas� planlanan Termik ve Do�algaz �evrim santrallerinin Samsun ekonomisine, tar�m�na ve insanlar�na etkileri a�a��da ayr�nt�lar�yla verilmeye �al��lm��t�r.

2- JEOLOJ�

2-1: Genel Jeoloji

MTA taraf�ndan yap�lan �al��malara ve arazide yap�lan g�zlemlere g�re y�rede ya�l�dan gence do�ru a�a��daki birimler bulunmaktad�r.

Cankurtaran Formasyonu(Kc)

Formasyon t�f, t�fit, kumlu kire�ta�� ve marn araseviyeli kumta��-�eyl ardalanmas�ndan olu�maktad�r. Formasyon KAF ile Erikli Fay� aras�nda yer alan k�vr�mlar eksen ve kanatlar�nda; yakla��k 1500 km²‘lik bir alanda y�zeylemektedir. Birim genelde kumta��-�eyl ardalanmas� �eklindedir. ��inda t�f, t�fit, kumlu kire�ta�� ve marn seviyeleri de g�zlenmektedir. Alt ve orta seviyelerde t�f ve t�fit bantlar� �at seviyelerde azalmaktad�r. Orta seviyelerde kumlu kire�ta�� seviyeleri g�zlenmeye ba�lan�r. �st seviyelerde karbonat oran� artarak birim kumlu kire�ta��, kire�ta�� ve marn ardalanmas�yla dereceli olarak Akveren formasyonuna ge�ilmektedir. Formasyon Kavak il�esi dolay�nda olistostromlar ve yak�nsak t�rbiditler ile temsil edilmektedir.

Formasyon alt seviyelerinde yakla��k 50-150 m arayla iki olistostrom seviyesi y�zeylemektedir. Birincil olistostrom seviyesi 30-40 m, ikinci seviye 50-70 m‘dir. Birimin toplam kal�nl�� 850-1800 m aras�nda de�i�mektedir. Birim i�inde saptanan fosillere g�re Maestrichtiyen ya�� bulunmu�tur. Formasyon derin denizel bir ortamda ��kelmi�tir.

Akveren Formasyonu(KTa)

Kumlu kire�ta��, kire�ta�� ve marn ardalanmas�ndan olu�maktad�r. Akveren formasyonu inceleme alan�nda geni� alanlar kaplamaktad�r. Formasyon alt seviyelerde kumta��, kumlu kire�ta��, marn ve �eyl ardalanmas� �eklindedir. Orta seviyelede kumta��, �st

Seviyelerde kumlu kire�ta�� oran�n�n azalmas� ile istif kire�ta��-marn ardalanmal� olarak devam etmektedir. Birimin �st seviyelerinde ��rt arabantlar� ve ��rt yumrulu kire�ta�lar� ile k�rm�z�-�arabi renkli marn ardalanmas� g�zlenmektedir. Birim 10-30 m‘lik bir zon ile Atba�� formasyonuna ge�mektedir. Alt�nda bulunan Cankurtaran formasyonu ile dikey ge�i�lidir. Formasyonun kal�nl�� Zahna kesitinde 556 m, �lyasl� kesitinde 570 m, D�z�ren kesitinde ise 1000 m‘dir. KB kesiminde Atba�� formasyonu ile dokana�� Erikli Fay� ile s�n�rland�r�lm�� olup, bu tektonik hat boyunca Akveren formasyonu Atba�� formasyonu �zerinde bulunmaktad�r. Formasyonun ya�� Maestrichtiyen-Paleosen‘dir. Derin denizel bir ortamda ��kelmi�tir.

Tekkek�y Formasyonu(Tt)

Formasyon tabanda kumta��, marn ve t�fit ardalanmas� ile bazalt ve aglomeralardan olu�maktad�r. Birim KD-GB do�rultusunda uzanan Erikli Fay� ile Karadeniz aras�nda kalan geni� bir alanda y�zeylenmektedir. Formasyon tabanda ince tabakal� kumta��, marn ve kal�n tabakal� t�fit �eklindedir. Birimin 200 m seviyesinde kal�nl�klar� 20-25 m olan iki t�fit tabakas� yer almaktad�r. Bu istif �st seviyelere do�ru bazalt, aglomera ve t�f �eklinde devam etmektedir. Aglomeralar t�f bir matriks i�erisinde andezit, bazalt, dasil, �ak�l ve bloklardan meydana gelmi�tir. K�t� boylanmal�, yer yer kal�n ve belirgin olmayan tabakalanma g�stermektedir.

Formasyonun ya�� Orta-�st Eosen olarak kabul edilmi�tir. Birim volkanik ve volkanotortul bir istiftir. �st seviyelerdeki bazalt lavlar� ve aglomeralar�n varl�� ortam�n k�smen s��la�t��n� g�stermektedir.

Sar�yurt Formasyonu(Ts)

Birim �ak�lta��, kumta�� ve siltta�lar�ndan o0lu�maktad�r. Formasyon tabanda �ok k�t� boylanmal� �ak�lta�lar� ile ba�lar; �zerine �ak�lta�lar�n� birka� d�zey halinde i�eren kumta�lar� gelmektedir. En �stte kumta�� arakatmanl� siltt�� ve marnlar yer almaktad�r. Bu kesimde yer yer ince t�fit araseviyeleri de bulunmaktad�r. Sar�yurt formasyonunun kumta�lar� volkanik bir kaynaktan beslenmi�tir. Tekkek�y formasyonu �zerine d��k a��l� bir uyumsuzlukla gelmektedir.

��erdi�i fosillere g�re formasyonun ya�� st Eosen (Priboniyen)‘dir. Formasyon h�zl� bir transgresyonu karakterize etmektedir. �ak�lta�lar� taban ��kelleridir.

Samsun Formasyonu(Ts)

Birim alt kesimlerde gri-mavi denizel marn, jips ve kil araseviyeleri i�eren kumta��, siltta�� ve �ak�lta��ndan olu�an ge�i� d�zeyi ile en �stte siltta��, kumta�� ve marn mercekleri kapsayan karasal konglomera (�ak�lta��) d�zeylerinden olu�maktad�r.

Samsun formasyonunun alt d�zeylerini olu�turan denizel marn ve �zerindeki ge�i� d�zeyi �lyas �yesi(Tsi), en �st kesimini olu�turan konglomeralar ise Karasamsun �yesi (Tsk) olarak adland�r�lm��t�r.

�lyas �yesi(Tsi)

Birim volkanik �ak�llardan olu�an bir taban konglomeras� ile ba�lamaktad�r. Daha �stte gri-mavi renkli denizel marn ile kil ve jips arabantl� kumta��, siltta�� ve �ak�lta�� d�zeyleri yer almaktad�r. K�rt�n Irma�� bat�s�nda, Mert ve K�rt�n Irmaklar� aras�nda yerle�im alan�n� da kapsayan bir alanda y�zeylemektedir. Kal�nl�� 130 m dolay�ndad�r.

Birim Tekkek�y formasyonu �zerine a��sal uyumsuzlukla gelmektedir. Dereceli olarak karasal konglomeralara ge�mektedir. ��erdi�i fosil toplulu�una g�re �st Miyosen-Alt Pliyosen ya�� verilmi�tir. Ge�i� d�zeyi tektonik y�nden durays�zd�r. Lag�ner-denizel bir ortamda ��kelmi�tir.

Karasamsun �yesi(Tsk)

Samsun formasyonunun �st d�zeyini olu�turan karasal konglomeralardan olu�maktad�r. Birim a��n�ma dayan�ml� oldu�u i�in s�rt ve tepelerde y�zeylemektedir. Yayg�n olarak Karasamsun S�rt�, Kalkanl� ve K�yd�z� S�rt�, Karasamsun Mah., �atalarmut K�y� ve Toroman Tepe dolaylar�nda y�zeylemektedir.

Birimin taban� �lyas �yasinin en �st kesimini olu�turan ge�i� d�zeyi ile dereceli ge�i�lidir; �zerine al�vyon ��kelleri gelmektedir. Birim kumta��, siltta�� ve marn mercekleri i�eren, orta s�k� tutturulmu�, yer yer iyi �imentolu konglomeralardan olu�maktad�r. Konglomera �ak�llar� �o�unlukla andezit-bazalt t�r�nde volkanit, az miktarda kire�ta��, kumta�� ve marnlardan olu�maktad�r; boylanmas�z ve kal�n katmanl�d�r. Yer yer �apraz katmanl� siltta�� ve kumta�� ile marn merceklerinin kal�nl�� 5-10 mm‘den 1-2 m‘ye; uzunlu�u ise 1-20 m aras�nda de�i�mektedir. �yenin kal�nl�� 70 m dolay�ndad�r, Karadenize do�ru bu kal�nl�k artmaktad�r. �lyas �yesi ile dereceli ge�i�li olmas� nedeniyle Alt Pliyosen ya�� verilmi�tir. Birim akarsu ortam�nda ��kelmi�tir.

Eski Akarsu Kanal� ��kelleri(Qea)

Bu ��keller Abdal Deresii Ye�il�rmak ve Terme �ay�‘n�n eski kanal ��kelleridir. Az tutturulmu� kumta�� ve �ak�lta��; tutturulmam�� kum ve �ak�llardan olu�maktad�r. �ak�llar iyi yuvarlakla�m�� ve orta-iyi boylanmal�d�r. Kumta�lar� �apraz ve paralel katmanl� olup; a��r mineral laminalar� ile belirginle�mi�tir. Kal�nl�� 45 m‘dir.

Eski Kumsal ��kelleri (Qek)

Ye�il�rmak delta lobunun bat� ve do�u yakas�nda, deltan�n KD-GD uzan�ml� g�ncel k�y�s�n�n gerisinde y�zeylemektedir. Kumlardan ve az tutturulmu� kumta�lar�ndan olu�maktad�r. Kum ve kumta�lar� grimsi grimsi beyaz renkli, iyi boylanm�� ve ince kum boyutundad�r. Kumullarda b�y�k �l�ekli �apraz katmanlanma izlenmektedir

G�ncel Ta�k�n Ovas� ��kelleri(Qt)

�ar�amba il�esi ve Ye�il�rmak deltas�n�n d�zl��n� olu�turmaktad�r. �ar�amba-Sal�pazar� yol yarmas�nda tipik olarak izlenmektedir. Silt ve �ok ince kumlardan olu�maktad�r. Kal�nl�� 10-20 m aras�ndad�r. �ar�amba ovas�ndaki g�ncel ta�k�n ovas� ��kelleri Ye�il�rmak, Terme �ay� ve Abdal Deresi‘nin mevsimsel ta�k�nlar�n�n �r�n�d�r; ancak bug�n ovan�n pek�ok yerinde ta�k�nlar denetim alt�na al�nm��t�r.

G�ncel Kumsal ��kelleri(Qk)

K�z�l�rmak ve Ye�il�rmak deltas�n�n k�y� kesiminde dar bir �erit halinde yer almaktad�r. Kumsal ��kelleri gri ve siyah renklerde, iyi boylanm��t�r a��r mineral d�zeyleriyle laminalanmas� belirgin kumlardan olu�maktad�r

Al�vyon(Qal)

�nceleme alan�nda ay�rtlanamayan Kuvaterner ��kelleri (Qal) simgesi ile belirtilmi�tir. En geni� al�vyon yay�l�mlar� Tekkek�y �evresinde, Ye�il�rmak deltas�n�n bat� kesiminde ve K�z�l�rmak‘�n ak�� h�z�n�n azald�� kesimlerde g�zlenmektedir. Ye�il�rmak deltas�ndaki ��kelleri ay�rtlanm�� olup; detaylar�yla anlat�lm��t�r. K�z�rmak vadisi boyunca g�r�len Kuvaterner ��kelleri ise tutturulmam�� kum, �ak�l, silt ve milden olu�maktad�r.

2.2. �nceleme Alan� Jeolojisi:

Tesis yap�lmas� d��n�len alanlar�: Genel Jeoloji haritas�nda Qa ile g�sterilen G�ncel akarsu kanal� ��kelleri (�ak�l, Kum, Silt, Kil ) ve Qal ile g�sterilen Al�vyonlar (Kum, �ak�l, silt, kil)olu�turmaktad�r.

Ak�ay y�resinde G�ncel akarsu kanal� ��kelleri; 0.25 m aras� kum, kil, silt, �ak�l, kum kar��m� �eklinde 25m. Den sonra kil ve marn �eklinde geli�mi�tir.

Tekkek�y y�resindeki Al�vyonlar; 0-45m. Ye kadar ince ve orta plaj kumlar� �eklinde 45m.den sonra kil �eklinde geli�mi�tir.

2.3.Yap�sal Jeoloji:

�al��ma alan�; Pontidler tektonik birli�i i�inde orta pontidlerde yer almaktad�r. Hersiniyen ve Alpin orojenik hareketlerinden etkilenerek KD-GB y�n�ndeki kompresyonel kuvvetlerin etkisiyle KB-GD do�rultusunda uzanan bindirmeler, ters faylar, do�rultu at�ml� faylar, k�vr�ml� yap�lar ve eklem sistemleri gibi yap�sal unsurlar geli�mi�tir. Kompresyonel kuvvetlerin aras�ndaki tansiyonel kuvvetlerin etkisiyle de normal faylar olu�mu�tur. B�lge; Mesozoyik ba��ndan itibaren s�k��ma, Liyas ve Alt Kretase de gerilme, �st Kretase-Miyosen aras�nda tekrar s�k��ma rejiminin etkisi alt�nda kalm��t�r. �st Miyosen-Pliyosen d�neminde Ladik ve Vezirk�pr� y�resinde do�rultu at�ml� faylar geli�mi� ve b�lge g�n�m�zdeki yap�sal konumunu kazanm��t�r.

Samsun ili s�n�rlar� i�inde halen g�n�m�zde aktif olan Kuzey Anadolu Fay� ile Erikli ve �ar�amba ters faylar� �nemlidir.

2.4. Deprem Durumu:

Bay�nd�rl�k ve �skân Bakanl�� Afet ��leri Genel M�d�rl�� taraf�ndan 1996 y�l�nda yay�mlanan Deprem B�lgeleri Haritas�na g�re Samsun ili 1. 2. ve 3. derece deprem b�lgeleri s�n�rlar� i�erisinde yer almaktad�r. Ancak B�y�k�ehir belediye s�n�rlar�; 2. ve 3. derece deprem b�lgeleri i�erisinde yer almaktad�r.

3. H�DROJEOLOJ�:

3.1.Y�zey Sular�: �nceleme alan�nda devaml� ak�� mevcut olan y�zeysel sular; do�udan bat�ya do�ru Ak�ay, Mili� Deresi, Terme �ay�, Ye�il�rmak, Abdal Deresi, Antimos Deresi, Mert Irma��, K�rt�n Deresi dir.

3.2.Yeralt�suyu: �nceleme alan�nda birinci derece akifer �zelli�i g�steren jeolojik �nite al�vyal dolgu malzemesi, ikinci derecedeki de Eosen ya�l� volkanik kaya�lard�r.

Al�vyonlar; yatay ve d��ey y�nde �ok karma��k bir tabakalanma, farkl� litolojik �zellik g�stermektedir.

Al�vyonlarda; serbest, yar� bas�n�l� ve bas�n�l� akifer seviyelerin yer ald�� g�r�lmektedir. Bas�n�l� ve yar� bas�n�l� akiferler �stte kal�n bir kil tabakas�, yani ge�irimsiz bir Zon, bunun alt�nda kum-�ak�l gibi iri malzemeden olu�an akifer seviye, onun alt�nda da yine ge�irimsiz bir kil seviye bulunmaktad�r.

Eosen ya�l� volkanik kaya�larda �zellikle aglomera seviyeleri i�inde geli�mi� olan ve birbirleriyle ba�lant�l� ve beslenmesi olan k�r�k sistemleri yeralt�suyu ta��maktad�r.(A�a��inik do�usu 10763 ve 39215 nolu kuyular gibi)

3.3.Barajlar ve G�ller: Bat�dan do�uya do�ru ve g�letler a�a��daki �ekilde s�ralanabilir.

K�rt�n Irma�� zerinde yer alan Ahullu g�leti.

�akmak Baraj�: Abdal Deresi �zerinde Samsun Kenti ��me suyu amac� ile yap�lm��t�r.

Suat U�urlu Baraj�, Hakan u�urlu baraj�: Ye�il�rmak �zerinde HES ama�l� in�a edilmi�tir.

4-TARIM

4-1 �AR�AMBA �L�ES�

4-1-1. TAR�H�ES�:

�ar�amba‘n�n ne zaman kurulmu� oldu�una dair kesin bilgiler yoktur. Ancak Ye�il�rmak ovas� merkezinde kurulu olan il�enin M. �. 4000‘lerden bug�ne bir yerle�me merkezi oldu�una dair g�r��ler vard�r. �ar�amba M .�. 4000‘lerden itibaren Hitit, Frig ve Pers egemenlikleri alt�nda ya�am��t�r. M. S. 63‘de Roma �mparatorlu�una ba�lanm�� daha sonra da Bizans topraklar�na kat�lm��t�r. Bu durum 1200 y�llar�na kadar s�rm��t�r. Beylikler d�neminde Canik Beylerinden Tacettin o�ullar�n�n idaresindeydi. 1428‘de Osmanl� topraklar�na kat�lan �ar�amba; Y�rg�� Pa�a, Hac� Ali Pasa ve Hazinedar o�ullar� taraf�ndan idare edilmi�tir. �ar�amba il�esi Ye�il �rmak‘�n do�u yakas�nda �ay mahallesi, bati yakas�nda Sar�cal� mahallesi olmak �zere bu alan�n �evresinde geli�meye ba�lam��t�r. �ar�amba‘n�n b�t�n ovada merkez rol�n� �stlenmesinde, ilki 1370 y�l�nda kurulmu� olan panay�r�n etkisi b�y�kt�r. Bu panay�r �ar�amba g�nleri kuruldu�undan il�enin adi da buradan gelmi�tir. Osmanl� �mparatorlu�u zaman�nda da idari te�kilatta �nemli bir il�e olarak yerini alm�� olan �ar�amba‘da Cumhuriyetten sonra 1925‘de Belediye te�kilat� kurulmu�tur.

4-1-2. CO�RAF� DURUMU VE �KL�M�:

�l�e Samsun-Ordu karayolu �zerinde ve Ye�il�rmak‘�n iki yakas�nda �ar�amba ovas� �zerinde kurulmu�tur. Do�usunda Terme, Bat�s�nda Tekkek�y, Kuzeyinde Karadeniz k�y�lar�, G�neyde ise Ayvac�k ve Sal�pazar� il�eleri ile s�n�rlanm��t�r. Bafra gibi �ar�amba‘da Ye�il�rmak‘�n biriktirdi�i birikinti ovas�d�r. Ye�il�rmak ovas�n� ikiye b�lmektedir. Canik da�lar�n�n uzant�s� olan da�lar il�enin g�neyinde kalmaktad�r. Ormanlarla kapl� olan bu alanlardan denize kadar uzanan sadece �alt� burnundaki ormanl�k aland�r. T�rkiye‘nin b�y�k akarsular�ndan olan 416 km. uzunlu�undaki Ye�il�rmak il�enin de en b�y�k akarsuyudur. Sivas‘taki K�se Da�lar�ndan (2801 m) do�ar, Canik da�lar�n� a�arak �ar�amba ovas�na ula��r, C�va burnundan Karadeniz‘e d�k�l�r.

Ye�il�rmak‘�n denize yak�n k�s�mlar�nda delta g�lleri olu�mu�tur. Sahilde yer alan bu g�ller; Dumanl� g�l, Akarc�k g�l�, Akmaz g�l�, Kocag�l‘d�r. Di�er g�ller ise �rmak yata��n�n de�i�mesi sonucu olu�mu� g�llerdir. Bunlar; Sazl�k g�l�, �ilme g�l�, K�r �rmak g�l�d�r. G�llerin �evresi sazl�k ve batakl�kla �evrilidir.

�l�ede deniz iklimi h�k�m s�rmektedir. Her mevsim ya��l�d�r. Yazlar az s�cak, k�slar ise ilik ge�er. Az kar ya�ar. En �ok ya�mur ya�d�� d�nem Ekim ay�ndan Aral�k ay� sonuna kadar olan d�nemdir. En s�cak aylar Temmuz, A�ustos; en so�uk aylar ise Ocak, �ubatt�r.

4-1-3. N�FUS VE YERLE��M� :

�l�e Samsun - Ordu Karayolu �zerinde �l merkezine 37 km mesafede; kuzeyinde Karadeniz bat�s�nda Tekkek�y, do�usunda Terme , g�neyinde Sal�pazar� ve Ayvac�k il�eleri yer almaktad�r. �l�enin y�z�l��m� 70.818 km2 , k�ylerle birlikte toplam n�fus 131.194 ki�idir. Merkez i�e n�fusu ise 49.200 ki�idir.

4- 1-4. EKONOM�K YAPISI :

�ar�amba il�esi Ye�il�rmak‘�n olu�turdu�u verimli delta ovas� �zerinde kurulmu�tur. Halk�n�n b�y�k bir kesimi tar�mla u�ra�maktad�r. Ye�il�rmak‘�n sulad�� ova tar�ma son derece elveri�li topraklarla kapl�d�r. �l�ede tar�m T�rkiye‘ye �retim yapacak kadar geli�mi�tir. Yeti�tirilen �r�nler; bu�day, arpa, �eltik, fasulye, soya fasulyesi, nohut, seker pancar�, ay �i�e�i, �eftali, f�nd�k ve elma basta olmak �zere �ok �e�itlidir. Samsun m�s�r �retiminde T�rkiye‘deki �retimin % 39‘unu sa�larken m�s�r�n �o�unu �ar�amba il�esinden elde eder. �l�ede 450 dekarl�k alana t�t�n dikilmekte ve y�lda ortalama 42.346 kg. t�t�n yeti�tirilmektedir. Ayr�ca; seker fabrikas�n�n �retime ba�lamas�yla seker pancar� da yeti�tirilmeye ba�lanm��t�r.

Seker fabrikas�n�n a��lmas� �zellikle k�ylerde b�y�k ve k��kba� hayvanc�l��n geli�mesine yol a�m��t�r. Ekime ve dikime elveri�li alanlar�n geni� olmas�; �ift�ilerin verimli alanlarda sebzecilik yapmalar�na olanak sa�lam��t�r. �l�ede �zellikle; domates, biber, patl�can, salatal�k, taze fasulye vb. sebzeler yeti�tirilerek, toptanc� sebze halinde ihtiya� duyulan illere sevk edilmek �zere pazarlanmaktad�r. Kavak��l�k ve kavak fidan� yeti�tiricili�i de il�ede son zamanlarda geli�en bir ekonomik faaliyettir.

�ar�amba‘da sanayi alan�nda da geli�meler kaydedilmektedir. �zellikle y�rede �retilen f�nd�� isleyerek; Almanya, A.B.D., Suudi Arabistan, Hollanda, Bel�ika, �svi�re, Birle�ik Arap Emirlikleri, �talya gibi �lkelere ihra� eden �zel sekt�re ait d�rt f�nd�k k�rma fabrikas� vard�r. Yine deniz �r�nlerini isleyerek Fransa‘ya ihra� eden �zel sekt�re ait iki k��k fabrika mevcuttur. Orman �r�nlerinin de�erlendirildi�i k��k isletmelerde vard�r. �l�ede faaliyette bulunan k��k sanayi sitesinde ise ula�t�rma ve tar�m ara�lar�n�n bakim, onar�m ve yedek par�a gibi ihtiya�lar� kar��lanmaktad�r.

4-1-5. TARIMSAL YAPISI :

�AR�AMBA �L�ES�N�N TARIM ARAZ�S� DA�ILIMI
Y�Z �L��M� (ha.)	TARIM ALANI (ha.)	ORMAN VE FUNDALIK (ha.)		�AYIR VE MERA (ha.)	TARIM DI�I ARAZ� (ha.)	KAVAKLIK (ha.)
70.000	53.000	7.490		787	7.823	900

TARLA ALANI (ha.)			11.989
SEBZE ALANI (ha.)			13.449
FINDIK ALANI (ha.)			25.185
�EFTAL� ALANI (ha.)			1.100
K�V� ALANI (ha.)			53
��LEK ALANI (ha.)			7
SERA ALANI (ha.)			410
BODUR ELMA			7
KAVAK ALANI (ha.)			800
TOPLAM			53000

4-1-5.1. B�TK�SEL �RET�M :

TARLA B�TK�LER� �RET�M�:

�R�N�N ADI	1.EK�L��	2.EK�L��	�RET�M DK/TON
�R�N�N ADI	HEKTAR	HEKTAR
BU�DAY	2.550		900
�ELT�K	700		455
MISIR (DANE)	6.250	90	4.340
T�T�N	150		15
SOYA FASULYES�	400	210	120
�EKER PANCARI	1.121		5.044
KURU SARIMSAK	10		7.5
KURU SO�AN	2		3.8
PATATES	10		22
K.FASULYE	3.000		90
TOPLAM	10.843	300

SEBZE �RET�M�:

�R�N�N ADI	EK�L�� (HEKTAR)	�RET�M (TON)/da
�R�N�N ADI
DOMATES	2.000	12.000
PATLICAN	1.250	3.875
HIYAR	1400	4.550
S�VR� B�BER	2350	7.050
DOLMA B�BER	1.350	3.780
TAZE FASULYE	3.300	5.610
KARA LAHANA	350	114
PIRASA	125	281
BEYAZ LAHANA	195	682
KARPUZ	700	3.850
KAVUN	45	101
TAZE SO�AN	20	30
TAZE SARIMSAK	10	14
SAKIZ KABA�I	40	112
BAL KABA�I	30	84
KIVIRCIK MARUL	32	45
ISPANAK	350	577
ENG�NAR	4	2.2
KIR.LAHANA	38	142
KARNABAHAR	21	37
BROKOL�	12	11
YE�.BEZELYE	25	24
BARBUN FAS�LYE	800	600
TOPLAM	13.449

MEYVE �RET�M�:

MEYVE ADI	D�K�L�� (HA)	�RET�M (TON)
FINDIK	24.078	26.160
�EFTAL�	1.100	15.200
K�V�	43	280
��LEK	10	150
TOPLAM	26.231

YEM B�TK�LER� �RET�M�:

�R�N�N ADI	EK�L��	�RET�M
�R�N�N ADI	HEKTAR	TON
F��+TR�T�CALE	443	443
YULAF	30	10
YONCA	40	40
S�LAJLIK MISIR	633	949.5
TOPLAM	1146

1.6. TARIMSAL SANAY�� :

F�nd�k Fabrikalar�	4 adet
�eltik Fabrikalar�	3 adet
S�t Mand�ras�	2 adet
�eker Fabrikas�	1 adet
Ambalajlama	4 adet
Deniz �r�nleri	2 adet

4-2 TEKKEK�Y �L�ES�

4-2-1 CO�RAF� YAPI:

Tekkek�y il�esi 37 derece do�u 35 derece bat� boylamlar� ile 41 derece kuzey ve 40 derece g�ney enlemleri aras�nda yer almaktad�r. �l�enin do�usunda �ar�amba, bat�s�nda Samsun yer almaktad�r. G�neyinde ise Asarc�k ve Kavak il�eleri olup; kuzeyi Karadeniz ile �evrilidir.

Tekkek�y il�esi Samsun‘a 16 km uzakl�kta olup,Ye�il�rmak deltas�n�n bat�s�nda verimli bir ovada bulunmaktad�r. �l�e‘de �nemli bir da� bulunmamas�na ra�men canik da�lar�n�n eteklerinde Karadeniz‘e kadar uzanan hafif meyilli yery�z� �ekilleri ile en y�ksek kodu 90 olan bir arazi par�as� �zerinde kuruludur. �ehrin �zerinde kuruldu�u ovan�n deniz seviyesinden y�kseltisi 4 m. dir ova topraklar� humuslu ve al�viyal yap�dad�r. Tekkek�y de yerle�im yakla��k %15 e�imli sahalarda yo�unla�maktad�r. �ar�amba ovas�n�n Tekkek�y hinterlad� i�erinde �nemli y�kselti farklar� bulunmamakta olup, d�ze yak�n saha te�kil etmektedir. �ehrin g�neyinde ise y�kselti artmaktad�r.

�l�ede ba�l�ca akarsu kaynaklar� Abdal deresi, B�y�kl� deresi, Sar�yurt deresi, Kirazl�k deresi ve Tekkek�y dersi olup, ba�ka akarsu mevcut de�ildir.il�enin toplam alan� 362 Km2 dir.

4-2-2 TARIMSAL YAPI ve �RET�M

Tekkek�y il�esi 362km2 alana sahip olup, bunun 194.412 dekar� ekilebilir tar�m arazisidir. Bu arazinin 8.850 da. sulu, 185.562 da. ise kuru tar�m alanlar�ndan olu�maktad�r. Bahse konu olan ova k�ylerinde �eltik ,sebze, t�t�n m�s�r ve bu�day ana �r�n iken bunun yan�nda lahana ,soya fasulyesi, yem bitkileri tar�m� da etkin olarak yap�labilmektedir.

�l�enin Kerimbey mevkiinde yeti�tirilen marul ve ye�il so�an Samsun ilinin ¾ olu�turmaktad�r.Bu �r�nler gerek il i�i gerekse il d�� pazarlara bu mevkiden sevk edilmektedir. Yine Kerimbey b�lgesi Samsun incirinin en kaliteli yeti�ti�i alan olup �reticisine bol kazan� sa�lamaktad�r. Yine �lkenin en kaliteli canik ve maden t�t�nleri Tekkek�y il�esinde yeti�mektedir.

Arazi kullan�m durumu	Alan (da)
Ekilebilir tar�m arazisi	194.412
Tarla tar�m�	149.800
Sebze arazisi	23.600
Meyvelik	21.000
Ormanl�k- fundal�k	43.250
�ay�r mera	2.310
Di�er	1.350
Sulu tar�m arazisi	8.550
Kuru tar�m arazisi	185.562
2. �r�n	21.153

4-2-3 EN FAZLA �RET�M� YAPILAN �R�NLER

�r�n �e�idi	Alan (da.)
T�t�n	71.000
M�s�r	45.000
Bu�day	41.000
F�nd�k	22.350
Domates	7.500
Arpa	6.100
Kuru fasulye	2.500
Patates	2.500
Taze fasulye	2.500

4-3 TERME �L�ES�

4-3-1 CO�RAF� YAPISI

Terme il�esinin bir k�sm� Samsun-Ordu karayolu �zerinde �ar�amba ovas�n�n do�u uzant�s�nda, bir k�sm� ise Canik Da�lar�n�n kuzey yama�lar�nda yer almaktad�r. �l�enin Kuzey ve Do�u taraf�ndan Karadeniz, G�neydo�uda Ordu ilinin �nye ve �ayba�� l�eleri, G�ney taraf�nda Ordu ilinin Akku� ve �kizce �l�eleri, G�neybat� taraf�ndan Sal�pazar� il�esi ve bat� taraf�ndan ise �ar�amba il�esi ile �evrilmi�tir. �l�emiz s�n�rlar� i�erisinde Terme �ay�, Ak�ay, Mili�, Kocaman dereleri ile Akg�l ve Simenit G�lleri bulunmaktad�r. Simenit g�l� �l�eye 20 km. mesafede olup kanalla birbirine ba�lanm�� iki g�l halindedir. G�l kenar�ndaki aileler bal�k��l�k ile u�ra�maktad�r.

4-3-2TARIMSAL YAPI VE �RET�M

4-3-2-a TOPLAM ARAZ� VARLI�I:

�l�enin toplam arazi varl�� 548.591 dekard�r. Bu arazilerin 466.091 dekar� �zerinde tar�msal �retim yap�lmakta olup toplam arazi varl��n�n % 84,96 s�n� olu�turmaktad�r. 82.500 dekar� orman alan�, �ay�r mera ve tar�mda kullan�lmayan alan olup, toplam arazi varl��n�n % 15,04 �n� olu�turmaktad�r. Tar�m arazilerinin 70.000 dekar� sulanan arazi, 299.000 dekar� sulanabilir arazi 97.091 dekar� sulama yap�lamayan arazidir.

4-3-2-b TARIM ARAZ�LER�N�N DA�ILIMI :

Cinsi:	Miktar� (Da):	Toplam Tar�m Arazi Varl��na Oran� (%) :
F�nd�k	250.000	53,64
M�s�r	60.000	12,87
�eltik	17.000	3,65
Soya	15.000	3,22
Bu�day	1.500	0,32
Patates	1.000	0,21
Sebze	35.500	7,62
Meyve	1.000	0,21
Kavak	50.000	10,73
Di�er	35.091	7,53
TOPLAM:	466.091	100,00

4-3-2- c B�TK�SEL EK�L�� ALANLARI VE �RET�MLER:

-Tarla �r�nleri:

Tarla �r�n Ad�:	Miktar� (Da):	�retim (Ton) :
M�s�r	60.000	27.000
�eltik	17.000	11.000
Soya Fas�lyesi	15.000	3.750
Patates	1.500	2.250
Bu�day	1.500	600

-Sebze �retimi:

Sebze �r�n Ad�:	Miktar� (Da):	�retim (Ton) :
Bakla ( Taze )	50	50
Fasulye ( Taze )	8.000	11.700
Bezelye ( Taze )	200	300
Biber	5.000	11.250
Domates	4.000	20.000
H�yar	2.500	8.750
Kabak	1.100	3.150
Lahana	50	250
Karalahana	7.500	15.000
Patl�can	3.500	8.750
P�rasa	500	1.500
Barbunya Fasulye	3.000	4.500
Ispanak	100	20

-Meyve �retimi:

Meyve �r�n Ad�:	Miktar�	�retim (Ton) :
F�nd�k	250.000 Dekar	18.500
Armut	22.950 Adet	315
Ayva	11.250 Adet	109
Elma	41.750 Adet	420
Bodur Elma (Kapama Bah�e)	310 Dekar	1000
Mu�mula	6.550 Adet	120
Erik	20.500 Adet	350
Kiraz	16.750 Adet	180
Kiraz (Kapama Bah�e)	15 Dekar	Yeni Bah�e
�eftali	10.250 Adet	112
Vi�ne	5.050 Adet	45
Ceviz	14.000 Adet	122
Kestane	15.100 Adet	120
Dut	12.150 Adet	156
Trabzon Hurmas�	10.600 Adet	336
Kivi	1.800 Adet	5
Kivi (Kapama Bah�e)	26 Dekar	Yeni Bah�e

4-4. FOS�L YAKITLAR VE TARIMA ETK�LER�

�ar�amba Ovas� Ye�il�rmak nehrinin binlerce y�l Anadolu‘ nun verimli topraklar�n� ta��yarak denizin �n�ne y��mas� ile olu�mu� bir ova olup, �lkemizin oldu�u kadar d�nyan�n da say�l� verimli ovalar�ndan biridir. Ovada pamuk hari� her t�rl� �r�n� yeti�tirmek m�mk�nd�r.

�ar�amba Ovas� 103.765 hektar geni�li�inde olup, Tekkek�y ve Terme �l�elerinin bir k�s�m arazilerini de i�ine almaktad�r. D.S.�. B�lge M�d�rl��‘ nce Ovan�n 82.707 hektar alan�n�n sulanmas� hedeflenmektedir. B�yle bir Ovan�n bat� ucunda daha �nce kurulan sanayi tesisleri ile hava kirlili�i en �st seviyeye ula�m�� bulunmaktad�r. Buna ra�men fosil yak�t olarak tarif etti�imiz ithal k�m�r ve do�algazla �al��acak yeni elektrik �retim santrallerinin bu y�re de kurulmak istenmesi bu b�lgeyi son derece olumsuz etkileyecektir.

Elektrik enerjisi �retmek amac�yla, enerji kayna�� olarak kullan�lan, ��r�yen bitki ve hayvanlardan milyonlarca y�llardan olu�mu� fosil yak�tlar olarak adland�rd��m�z k�m�r, petrol ve do�algaz�n yanmas� sonucu atmosfere verilen gazlar�n �evreye �zellikle de bitki, hayvan ve suda ya�ayan canl�lara etkilerini;

1 - AS�T YA�I�LAR

2 - SERA ETK�S� ba�l�klar� alt�nda a��klamak m�mk�nd�r.

4-4-1 AS�T YA�I�LAR

Asit ya�� k�m�r, petrol ve gaz�n yanmas� sonucu k�k�rt ve azot oksitlerin atmosferde serbest kalmas� ile ba�lar. Olu�mas�nda en etkili sebep arabalar, u�aklar ve elektrik santrallerinde fosil kaynakl� yak�tlar�n yanmas� ve di�er end�striyel etkilerdir.

Fosil yak�tlar yand��nda atmosfere CO2, SO2 ve NOX gazlar� sal�n�r. K�m�r ve petrolde bu �� gaz atmosfere sal�n�rken do�algazda sadece S02 gaz� minimum seviyeye d��er. Havada bulunan bu kimyasal maddeler havadaki su buhar� ile birle�erek s�lfirik asit ve nitrik asiti olu�turur. Suyun do�al �evrimi s�ras�nda ya�mur, kar veya sis olarak d�nyam�za geri d�nerler ki buna AS�T YA�I�I denir. Kirleticilerden ��kan t�m asitide d�nyaya asit ya�� olarak d��mez. Atmosferdeki asitidenin yakla��k yar�s� gazlar ve kuru partik�ller �eklinde d�nyaya geri d�ner. Kuru ��kelti ad� verilen bu kirlilik r�zgarla bitkiler, a�a�lar ve binalar �zerine ta��n�r. Asit ya��n�n ana sebebi SO2 ve NOX‘lerdir.

SO2 atmosfere y�kseldi�inde s�lfat iyonlar� formunu al�r. Daha sonra havada H2 atomlar� ile H2SO4‘ i olu�turur. SO2 bitki literat�r�nde klorofil zehiri olarak adland�r�lmaktad�r. Bitkiler solunum yaparken SO2 gaz�n� yapraklar�ndan b�nyelerine almaktad�r. SO2 gaz� bitki h�cresindeki su ile birle�erek H2SO4‘ e d�n��mekte ve fotosentez olay�n� sa�layan, bitkiye ye�il rengini veren klorofilleri �ld�rmektedir. Bitkilerin �zerine gelen SO2 gaz�n�n yo�unlu�una g�re de �r�nlerde �nemli verim ve kalite d��kl�� ortaya ��kmaktad�r.

NOX‘ lerde asit ya��n �nemli elemanlar�ndand�r. SO2 gibi NOX‘ lerde atmosfere y�kselerek bulutlarda HNO3 formuna d�n��r.

SO2 ve NOX gazlar� havada su buhar� ile birle�erek bir k�sm� asit ya�muru �eklinde yere ��ker, asit ya�muru yapraklar�n stomalar�ndan i�eri girerek, yapra��n su dengesini sa�layan stoplazman�n asitle�mesine neden olurlar. Bunun sonucunda s�v� kaybeden yaprak k�sa s�rede �l�r. Bu �ekilde a�a�lar�n hastal�klara dayan�kl�l�� azald��ndan zararl� b�ceklerin istilas�na u�rar ve �l�m� h�zlan�r. Asit ya�murlar� �zellikle �ok y�ll�k bitkilerde ve a�a�larda �nemli zararlara yol a�maktad�r.

Asit ya��n en ciddi etkileri topraklar ve ormanlar �zerinde g�r�l�r. Ya�murlarla d�nyaya d��en H2SO4 topraktaki besinlerin y�kanarak uzakla�mas�n� sa�lar. Alim�nyum serbest kalarak a�a�lar�n k�kleri taraf�ndan tutulur. Sonunda a�a�lar Ca, M�, Kgibi hayati besinleri alamayarak �l�me mahkum olurlar. Ormanlar�n yok olmas� havadaki CO2 miktar�n�n da artmas�na neden olur.

Asit ya��n di�er bile�eni olan NOX‘ ler gerekli bir besin olmad�� halde a�a�lar�n b�y�mesine neden olur, sonbahar�n sonlar�nda a�a�larda meydana gelen bu b�y�me , a�a�lar�n k��a kar�� diren�lerinin azalmas�na neden olur.

Asit ya��lar�n�n en �nemli ve do�rudan etkilerinden biri de g�ller ve onlar�n ekosistemleri �zerinde g�r�l�r. Bir �ok yoldan g�llere olu�an asidik kimyasal maddeler aniden g�l�n ph‘s�nda asit �oku denilen keskin bir de�i�ime sebep olur. Suda ya�ayan canl�lar bu ani de�i�ime kendilerini haz�rlayacak zaman bulamazlar. Ayr�ca ilkbahar mevsimi bal�k ve b�ceklerin �remeleri i�in olduk�a hassas bir d�nem oldu�undan, meydana gelen bu ani ph de�i�imi yavrularda ciddi de�i�imlere neden olur, H2SO4 sudaki canl�lar� do�rudan ve direkt olarak iki yoldan etki eder. Do�rudan etkisi O2 , tuz ve besinlerin al�m�n� engellemesidir. Dolayl� etkisi ise toprakta bulunan a��r metallerin ayr�larak serbest kalmas�n�n sa�lanmas�d�r. �rne�in Al asit ya�� sonu toprakta serbest kalarak g�llerde birikir ve canl�lar i�in �l�mc�l etkiye neden olur.

4-4-2 SERA ETK�S� :

Uzun d�nemde yery�z�n�n g�ne�ten ald�� enerji kadar enerjiyi uzaya vermesi gerekir. G�ne� enerjisi yery�z�ne k�sa dalga boyu radyasyon olarak ula��r. Gelen radyasyonun bir b�l�m� yery�z�n�n y�zeyi ve atmosfer taraf�ndan geri yans�t�l�r. Ancak bunun b�y�k b�l�m� atmosferden ge�erek yery�z�n� �s�t�r. Yery�z� bu enerjiden uzun dalga boyu k�z�l�tesi radyasyonla kurtulur.

Gezegenimizin y�zeyi taraf�ndan yukar�ya sal�nan k�z�l�tesi radyasyonu b�y�k b�l�m� atmosferdeki su buhar�, CO2 ve do�al olarak olu�an sera gazlar� taraf�ndan emilir.Bu gazlar enerjinin yery�z�nden geldi�i gibi do�rudan uzaya ge�mesini engeller.

Atmosferdeki gazlar�n gelen g�ne� ��n�m�na kar�� ge�irgen, buna kar��l�k geri sal�nan uzun dalgal� yer ��n�m�na kar�� ok daha az ge�irgen olmas� nedeniyle yer k�renin beklenenden daha fazla �s�nmas�n� sa�layan ve �s� dengesini d�zenleyen bu do�al s�re� SERA ETK�S� olarak adland�r�l�r.

Sera etkisine neden olan gazlar CO2, CH4, N2O, CFC VE su buhar�d�r. % 78.9 N, % 20.95 O2, % 0.3 CO2 ve % 0.93 Argon gaz�ndan ibarettir. Temiz bir havada duman, toz tanecikler, SO2 VE di�er gazlar bulunmaz. Ancak fosil yak�tlar�n kullan�m� dahil bir tak�m nedenlerle atmosfere verilen CO2, CH4 , N2O ve su buhar� ile bu denge bozulur.

Atmosferin bu dengesi bozuldu�undan, yery�z�nden yans�yan ��n�mlar atmosferde daha fazla tutunmakta, bunun sonunda yery�z� daha �ok �s�narak, k�resel �s�nma dedi�imiz olay�n meydana gelmesine neden olmaktad�r. Bunun sonucunda iklim de�i�ikli�i meydana gelecek, s�cakl��n artmas�, buharla�ma ve ya�� rejimi de�i�ecektir. H�zl� buharla�ma ve ani ya��lar atmosferdeki su buhar�n�n artmas� en �ok tar�m� etkileyecektir. Bu s�rede ya�� miktar� ve �iddeti artacakt�r. Bu durum ise daha fazla erozyona ve toprak kayb�na neden olacakt�r.Mevcut tar�m alanlar� a��r� s�cak nedeniyle elden ��karken, bug�n daha so�uk olan alanlarda tar�m yap�lacakt�r. K�resel �s�nma ve iklim de�i�imi fauna ve floran�n g��ne sebep olacakt�r. �klim de�i�imi ile atmosferik sirk�lasyon ve okyanuslar�n ak�nt� rejimleri de�i�ecek, �iddetli tayfun ve di�er felaketler �zellikle k�y�larda etkili olacakt�r.

S�cakl��n artmas� ile bitkiler daha �ok su kaybedecek, topraktan daha fazla su alma ihtiyac� do�acakt�r. Kurakl�k nedeniyle taban suyu seviyesi d��t��nde su ihtiyac� kar��lanamad��ndan verim ve kalite d��ecek hatta bitkiler tamamen yok olacakt�r.

Ziraat M�hendisleri Odas� olarak usul�ne ve teknik �artlara uygun olarak �al��t�r�lmak �zere elektrik �retim santrallerinin kurulmas�na kar�� olmamakla beraber �lkemizin kendi kaynaklar� varken bu ama�la ithal ve fosil yak�tlar kullan�lmas�n�n ve yer se�iminin do�ru olmad��na inan�yor, �ar�amba Ovas�n�n organik tar�m merkezi yap�lmas� d��n�l�rken yanl�� ve kirli yat�r�mlarla yok edilmeye �al��lmas�n� do�ru bulmuyoruz.

5-SAMSUN VE ORTA KARADEN�Z B�LGES�N�N ENERJ� DURUMU

5.1-ORTA KARADEN�Z B�LGES�N�N T�RK�YE ENERJ� S�STEM�NDEK� YER�

5.2- MEVCUT ENERJ� KAYNAKLARIMIZ VE ENERJ� POTANS�YEL�M�Z

1-Orta Karadeniz B�lgesinin enerji yap�s�na bak�ld��nda , b�lgenin enerji �retimi a��s�ndan �nemli bir potansiyele sahip oldu�u g�r�lmektedir.K�z�l�rmak ve Ye�il�rmak gibi �lkemizin en b�y�k su kaynaklar�na sahip b�lgemizde mevcut hidroelektrik enerji �retim tesislerinin kapasitesi 1.458 MW d�r. Bu de�er �lke mevcut hidrolik enerji kapasitesinin % 12 sini olu�turmaktad�r. A�a��daki tabloda da g�r�lece�i �zere b�lgemizin tespit edilebilen hidrolik enerji kapasitesi3.235 MW olup y�lda 10.923, milyar kwh enerjiye kar��l�k gelmektedir.

A�a��daki tabloda da g�r�ld�� zere;

�lke geneline g�re tespit edilen hidrolik potansiyelin % 8 ini ifade eden bu miktardan halen % 45 lik k�sm� olan 4.151 milyar kwh/y�l� �retmekte olup tespit edilen hidrolik potansiyelin %55 i de�erlendirilmeyi beklemektedir.

•2- Hidrolik enerji potansiyelinin y�ksekli�inin yan�s�ra b�lgenin yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklar� a��s�ndan da �lkenin en �nemli b�lgelerinden oldu�u g�r�lmektedir. Orta Karadeniz B�lgesinin r�zgar enerji potansiyeli toplam 16.784 MW olup �lke genelinde tespit edilen kurulabilecek g�� miktar�n�n %12.7 sini olu�turmaktad�r. Samsun ilide orta ve iyi �l�ekte b�lgenin r�zgar enerji potansiyelinin %30 na sahiptir.

Zengin potansiyele sahip ilimizde r�zgar enerjisini de�erlendirmek �zere ba�vurular yap�lm�� olup hen�z faaliyete ge�en tesis yoktur.

B�lgemiz enerji ormanc�l�� ve bio yak�tlar a��s�ndan da �nemli bir alt yap� ve tar�m arazisine sahiptir.

5.3- ENERJ� KAYNAKLARI MAL� ANAL�Z�

Enerji �retim maliyetlerine �evresel maliyetler dahil de�ildir.

Yukar�daki tabloda dikkat etmemiz gereken bir nokta ise enerji �retim maliyetlerine �evresel maliyetlerin dahil olmad��d�r.

5.4-B�LGEM�ZDE GENEL SORUNLAR VE ��Z�M �NER�LER�

D�nyam�zda art�k enerjinin ne kadar �nemli oldu�u ve maliyetinin ne kadar a��r oldu�u ortaya ��km��t�r. Bu nedenle �lkeler ancak �z kaynaklar�na y�neldikleri s�rece d�nya enerji piyasas�nda ve dolay�s�yla d�nya ekonomisinde s�z sahibi olabilecekler ve ba��ms�zl�klar�n� ve sayg�nl�klar�n� koruyabileceklerdir.

Bu �er�evede yukar�da tablolar� inceledi�imizde b�lgemizin su ve r�zgar enerji kaynaklar� a��s�ndan �ok zengin oldu�u ancak tam olarak de�erlendirilmedi�i g�r�lmektedir.

B�lgemizde enerji �retimi ve iletimi a��s�ndan herhangi bir sorun bulunmamaktad�r. Ancak �zellikle Samsun ilinde Da��t�m sistemini besleyen 154/34.5 KV trafo merkezleri yetersiz olup yeni enerji taleplerinin kar��lanmas�nda s�k�nt�lar ya�anmaktad�r.

T�rkiye‘ nin en �nemli ovalar�na sahip su ve r�zgar enerjisi kaynaklar� a��s�ndan �ok zengin olan b�lgemizde kendi yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklar�m�z�n de�erlendirilmesi gerekirken d��a ba��ml� insan ve �evre sa�l�� a��s�ndan b�y�k tehlike arz eden yat�r�mlardan vazge�ilmelidir. Da��t�m sistemlerindeki eksiklikler giderilmelidir.

6-TERM�K SANTRALLER VE �EVRESEL ETK�LER�

D�nyada k�m�r, petrol ve do�al gaz gibi birincil enerji kaynaklar� enerji �retiminde yayg�n olarak kullan�lmaktad�r. Konvansiyonel enerji kaynaklar� olarak da nitelenen bu kaynaklar, kullan�ld�klar�nda t�kenmekte az veya �ok at�k ��kartarak �evreye zarar vermektedir.

Tablo 1. Enerji Kaynaklar�

Yenilenemeyen Enerji Kaynaklar�

Fosil Yak�tlar(Petrol, K�m�r, Do�algaz)

N�kleer Enerji

Yenilenebilir Enerji Kaynaklar�

G�ne�, R�zgar, Su, Odun, Bitkiler,

Jeotermal, Biyok�tle, Dalga, Gel-git

Tablo 2.de mevcut enerji kaynaklar�n�n �evresel etkileri ve Tablo 3.de de K�resel Is�nma ve Asit ya�muruna neden olan gazlar�n enerji �retimi s�ras�ndan enerji kaynaklar�ndan ne kadar atmosfere verildi�i g�sterilmektedir.

Tablo 2. Mevcut Enerji �retim Sistemlerinin �evresel Etkileri

Yak�t	�klim De�i�ikli�i	Asit Ya�muru	Su Kirlili�i	Toprak Kirlili�i	G�r�lt�	Radyasyon
Petrol	X	X	X	X	X	-
K�m�r	X	X	X	X	X	X
Do�algaz	X	X	X	-	X	-
N�kleer	-	-	X	X	-	X
Hidrolik	X	-	-	-	X	-
R�zgar	-	-	-	-	X	-
G�ne�	-	-	-	-	-	-
Jeotermal	-	-	X	X	-	-

Tablo 3. Elektrik Enerji �retimi S�ras�nda K�resel Is�nma ve Asit Ya�muruna Neden Olan CO₂, SO₂ ve NO_x Emisyonlar�

Enerji Kayna��	CO₂ (kg/1000kWh)	SO₂ (kg/1000kWh)	NOx (kg/1000kWh)
K�m�r	963	0,62	3,6
Do�algaz	608	0,0032	2,1
Petrol	890	5,58	1,6
R�zgar	0.0	0.0	0.0

Enerji �retiminde en �nemli �evre sorunlar� termik santrallerden �zellikle de linyite dayal� elektrik �retim santrallerden kaynaklanmaktad�r. Termik santraller yak�lan �e�itli fosil yak�tlardan (k�m�r, fueloil, do�algaz v.b.) elde edilen �s� ile suyun �s�t�larak y�ksek bas�n�l� buhar haline d�n��t�r�lmesi ve buhar vas�tas�yla elektrik jenerat�rlerinin �ok h�zl� �ekilde d�nd�r�lerek, jenerat�rlerdeki magnetlerden olu�an elektrik impulslar�n�n yo�unla�t�r�lmas� sonucu elektrik enerjisi �retimi esas�na dayan�r.

Termik santrallerin olu�turdu�u �evre kirlili�i hava, su ve toprak kirlili�i olmak �zere �� grupta incelenebilir.

6.1-HAVA K�RL�L�� A�ISINDAN DE�ERLEND�RME

Termik santrallerde kullan�lan k�m�r�n k�k�rt i�eri�inin y�ksek ve �s�l de�erinin d��k olmas� halinde SO₂ ve partik�l madde emisyonlar� y�ksek olmakta ve �nlem olarak santrallere elektrofiltreler ve Baca Gaz� Des�lf�rizasyon (BGD) tesislerinin kurulmas�n� gerekli k�lmaktad�r. Ancak tesiste filtre yoksa veya iyi �al��t�r�lam�yorsa kirleticilerin veu�ucu k�llerin atmosfere verilmesi sonucu �nemli bir hava kirlili�i olu�ur. U�ucu k�ller huzme ile birlikte havaya yay�larak a��rl�klar�na ve meteorolojik ko�ullara g�re bacadan itibaren belirli mesafelerde yere ��kerler. Bu esnada i�erdikleri Co, Cd, Zn, Pb, Cu gibi metal bile�ikler de hem yerel �l�ekte al�c� ortamda (ormanlar, meralar, tarlalar vb.) tarla bitkileri veya meyve a�a�lar� �zerinde zehirli etki yapabilirler, hem de b�lgesel �l�ekte huzmede bulunan S0₂ ve NO_X gazlar�n�n asit ya�murlar�na d�n��mesinde kataliz�r etkisinde bulunurlar.

Do�algaz kombine �evrim (DGK�) santrallerinde ise yanma s�cakl��n�n ve yanma s�ras�nda kullan�lan hava miktar�n�n y�ksek olmas� nedenleri ile NO_X olu�umu y�ksek olabilmektedir.

Termik santrallerin olu�turdu�u hava kirlili�i ormanlar�n yan�nda �ok geni� alanlarda tar�m alanlar�n� da �e�itli �ekillerde etkilemektedir. Santral bacalar�ndan ��kan S0₂, NO_x ve partik�l maddelerin etkisi sonucu b�y�k alanlarda bir�ok tarla bitkisi, meyve a�ac� ve zeytinlerde meyve verimi �nemli �l��lerde d��ebilmektedir.

�nsanlar i�in zararl� gazlar aras�nda yer alan azot oksitleri ozon olu�umuna neden olarak olumsuzluk yaratmaktad�r. �zellikle yery�z�ne yak�n seviyelerde olu�an ozon, insan sa�l��n� olumsuz y�nde etkilemektedir.

Azot oksitlerinin bulundu�u ortamda k�sa s�reli bulunma solunum �ikâyetlerine, uzun s�reli bulunma ise akci�erlerde kal�c� hasarlara kadar varabilen etkilere neden olmaktad�r

Fosil yak�t kullan�m�n�n dayand�� yanma teknolojisinin ka��n�lmaz �r�n� olan CO₂ yay�l�m� sonucunda, atmosferdeki CO₂ miktar�, son y�zy�l i�inde yakla��k 1,3 kat artm��t�r. �n�m�zdeki 50 y�l i�inde bu miktar�n, bug�ne oranla 1,4 kat daha artma ihtimali vard�r. Atmosferdeki CO2‘in neden oldu�u sera etkisi, son y�zy�l i�inde d�nya ortalama s�cakl��n� 0,7 °C y�kseltmi�tir. Bu s�cakl��n 1 °C y�kselmesi, d�nya iklim ku�aklar�nda g�r�n�r de�i�imlere, 3 °C d�zeyine varacak art��lar ise, kutuplardaki buzullar�n erimesine, denizlerin y�kselmesine, g�llerde kurumalara ve tar�msal kurakl��a neden olabilecektir.

Baca gazlar� ve ��kan partik�ller �evreye b�y�k zarar vermektedir. Partik�ller genel olarak boyutlar� tek bir k��k molek�lden (�ap� 2x10-4 µm) b�y�k, 500 µm‘dan k��k olan kat� ve s�v� maddeler olarak tan�mlanmaktad�r. Bu boyuttaki tanecikler, birka� saniyeden birka� aya kadar de�i�en s�relerde ask�da kalarak, atmosferdeki konumlar�n� koruyabilmektedirler. Tanecikler bron�ite, anfizeme ve damar hastal�klar�na ba�l� olarak �l�mlere neden olabilen kirleticilerdir. Seyit�mer Termik Santralinin �evre k�ylerde ya�ayanlar �zerindeki etkilerin ara�t�r�ld�� bir �al��mada; akut ve kronik akci�er hastal�klar�n�n g�r�lme s�kl�� de�erlendirilmi�tir. �al��malardaki bulgular sigara i�meyenlerde de baca gazlar� nedeniyle akut ve kronik akci�er hastal�klar�n�n yayg�nla�t��n� ortaya koymu�tur. Bir ba�ka �al��mada baca gazlar�yla ��kan partik�llerin alfa-radyoaktivitesi �l��lm��t�r. Burada da r�zgâr y�nlerine g�re bacadan ��kan k�llerin etkili oldu�u alanlar ortaya konulmaya �al��lm��,radyasyon tehlikesinden halk�n korunmas� i�in tedbir al�nmas� gerekti�ine dikkat �ekilmi�tir.

Yanma sonucunda olu�an baca gazlar� i�inde ayr�ca radyoaktif maddeler de bulunmaktad�r. Havadaki radyasyon oran�n�n y�kselmesi nedeniyle, Yata�an Termik Santralinde oldu�u gibi, radyasyon alarm� verilmekte ve tesisin �al��mas� durdurulmaktad�r

6.2-SU K�RL�L�� A�ISINDAN DE�ERLEND�RME

Termik santrallerde buhar �retme, so�utma ve temizleme i�lemleri i�in �nemli miktarlarda su kullan�lmaktad�r. Termik santrallerde t�ketilen so�utma sular� kullan�lmadan �nce �e�itli kimyasal i�lemlerden ge�irilmekte ve santralin makinelerine zarar vermemesi sa�lanmaktad�r. Fakat bu i�lem at�k sular�n demir 2 s�lfat bak�m�ndan zenginle�mesine neden olmaktad�r. Yata�an Termik Santrali �rne�inde oldu�u gibi, bu sular�n tekrar al�nd�klar� kayna�a geri verilmelerinin, bu kaynakta kirlili�in artmas�na neden oldu�u belirtilmektedir.

Termik santrallerin so�utma sular�n� de�arj ettikleri su ortam�ndaki normal s�cakl�k derecesi zamanla y�kselerek, termik santral kurulmadan �nceki do�al halinden farkl� yeni bir s�cakl�k dengesi olu�ur. S�cakl�k sulardaki canl�lar ve canl� metabolizmas� �zerinde h�zland�r�c�, katalizleyici, k�s�tlay�c� ve �ld�r�c� gibi �e�itli etkilerde bulunur. S�cakl�k ayn� zamanda sudaki ��z�nm�� oksijen konsantrasyonunun azalmas�na neden olmaktad�r. Is�-su k�tlesinde biyolojik s�re�leri h�zland�r�r, ��z�nm�� oksijen azal�r. Su bitkilerinin b�y�mesini artt�rarak suda tat ve koku problemine yol a�ar. Termik santrallerde kullan�lmakta olan so�utma suyu pompalarla �ekilerek ar�tmadan ge�irilmekte ve bu s�rada ge�ici sertlik giderimi, ��kt�rme ve mikroorganizmalar�n yok edilmesi a�amalar�nda kimyasal maddeler ilave edilmektedir. Kullan�lan bu kimyasallar so�utma suyunun bir al�c� ortama verilmesi durumunda al�c� ortamda kirlili�e sebebiyet vermektedir. Ayr�ca santral bacas�ndan ��kacak olan kirletici gazlar�n olu�turaca�� asit ya�murlar� da sular�n pH‘�n� de�i�tirebilmektedir. U�ucu k�llerde bulunan Fe, Mn, Co, Cu, Zn, Pb, U gibi a��r metaller de zamanla taban sular� vas�tas�yla al�c� ortama varabilmektedir.

6.3-KATI ATIK VE TOPRAK K�RL�L�� A�ISINDAN DE�ERLEND�RME

Kat� at�klar, k�m�re dayal� termik santrallerden at�lan k�l ve c�ruf ile Baca Gaz� Des�lf�rizasyon (BGD) tesisi at�� olan al��ta��d�r. ��kan at�k miktar�n�n �ok olmas� ve at��n bertaraf� sorun olarak durmaktad�r. Termik santrallerin bacas�ndan ��kan duman bile�enlerinin zamanla yere ��kmesi, �evresindeki alanlarda toprak kirlili�ine neden olabildi�i gibi, yanma sonucu linyit k�m�r�nde %35-55 oran�nda bulunan k�ller de k�l baraj�nda toprak �zerinde depolanarak toprak kirlili�i olu�tururlar. Ayr�ca, k�m�r�n ��kar�lmas� s�ras�nda b�y�k alanlardan topra��n al�narak k�m�r olmayan alanlara y��lmas� da yanl�� arazi kullan�m�na neden oldu�u i�in bir nevi toprak kirlili�i say�lmaktad�r.

6.4-CANLI YA�AMI A�ISINDAN DE�ERLEND�RME

Mu�la �evresinde yer alan 3 termik santralde oldu�u gibi, termik santrallerde kullan�lan linyitler y�ksek oranlarda k�k�rt bar�nd�rabilirler. �zellikle baca gaz� des�lf�rizasyon tesisi olmayan veya ar�zalanarak devre d�� kalm�� olan tesislerden, b�y�k oranlarda k�k�rt dioksit ��k�� olmaktad�r. S�z konusu gaz�n canl�lar �zerinde bir�ok olumsuz etkisi vard�r. Bunlardan birisi bitkiler �zerindeki etkisidir. T�rkiye‘de linyit ile �al��an termik santrallerin bitki �rt�s� �zerindeki etkilerini koymay� ama�layan �ok say�da �al��ma yap�lm��t�r. Bu �al��malardan elde edilen ortak sonu�; linyitle �al��an termik santrallerin aktif hale ge�mesiyle, ormanlarda kirleticilerin birikimli etkisi s�z konusu olmu�tur. Bu etki �am gibi i�ne yaprakl� a�a�lar�n i�ne yapraklar�nda k�k�rt birikimi ve a�a�lar�n y�ll�k b�y�me halkalar�nda da daralma olarak ortaya ��kmaktad�r. Sonu�ta zararl� gaz etkisi hem bitki �rt�s�n�n geli�imini yava�latarak kesintiye u�ratmakta, hem de odun �retiminde verim ve hâs�lat kayb�na yol a�maktad�r. Liken ve karayosunlar�nda ise zehirlenme verilerinin anlaml� olarak de�i�me g�sterdi�i ve zehirlenmenin g�stergesi olarak kullan�labilece�i belirlenmi�tir.

Atmosfere b�rak�lan veya termik santrallerden ��kan at�klar�n �evre �zerinde etkileri oldu�u gibi, ayn� zamanda insanlar�n �zerinde de �nemli etkileri vard�r. T�rkiye ile ilgili yap�lm�� genel �al��malar�n d��nda, �zellikle hava kirlili�inin �st boyutlara ula�t�� Yata�an Termik Santrali gibi termik santrallerin �evresinde halk sa�l�� ile ilgili �al��malar y�r�t�lm��t�r. T�rk Tabipler Birli�i sa�l�k sorunlar�n�n artmas� �zerine Yata�an �evresinde kapsaml� bir �al��ma ger�ekle�tirmi�tir. Bu �al��mada daha �nce ABD ile �e�itli Avrupa �lkelerinde yap�lan, daha sonra bir�ok �lkede tekrarlanan �al��malar�n bir benzeri olarak �l�mler, hastaneye ba�vurular gibi sa�l�k g�stergelerinin hava kirleticilerinin daha yo�un oldu�u d�nemler ile ili�kisi aranm��t�r. Elde edilen bulgular, her iki de�i�ken aras�nda do�rusal bir ili�ki oldu�u y�n�ndedir. Buna g�re hava kirlili�i artt�k�a daha fazla �l�m veya hastaneye ba�vuru ger�ekle�mektedir. Hava kirlili�inin yo�un oldu�u b�lgelerde ya�am�n 1-2 y�l kadar literat�rde yer daha k�sa oldu�u yer almaktad�r. Birbirine yak�n iki yerle�mede, Mu�la ve Yata�an‘da solunum sistemi hastal�klar� yatan hastalar�n toplam hasta say�s�na oranlar� belirlenmi�tir. Hastanelerin yeterliliklerinde baz� farkl�l�klar bulunmakla beraber, Yata�an Devlet Hastanesine solunum sistemi hastal�klar� nedeniyle yatan hastalar�n oran� %28,2 iken Mu�la Devlet hastanesinde bu oran %13,2 d�zeyindedir. Hava kirlili�ine ba�l� olarak ortaya ��kt�� kabul edilen bron�it, amfizem ve astma gibi hastal�klar nedeniyle yatan hastalar�n oran� ise Yata�an‘da %12,7, Mu�la‘da ise %5,0‘dir. Bu veriler, termik santrallerin gerekli tedbirler al�nmadan �al��t�r�lmas� halinde, insan sa�l��na bir tak�m olumsuz etkiler yapaca��n� da g�stermektedir.

Yata�an, Yenik�y ve Kemerk�y termik santrallerinden baca gazlar� d��nda, g�nde yakla��k 150 ton u�ucu k�l ortama b�rak�lmaktad�r. Bunun canl�lar �zerine etkileri sonucunda Yata�an �evresinde 35.000 hektar �am orman�n�n kurudu�u belirlenmi�tir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl�� bu nedenle, bir s�re Orman Bakanl��na tazminat �demi�tir. Ayr�ca hava kirlenmesinden etkilenen �evre �ift�ilerine meyve, zeytin a�a�lar� ve di�er tar�m �r�nlerindeki kay�plar� nedeniyle bir bedel �denmesi s�z konusu olmu�tur

7-ULA�IM

Samsun ili, Tekkek�y-Terme sahil �eridinde yap�lacak Do�algaz �evirim Santralleri ile ithal k�m�rl� Termik Santraller i�in ula��m yollar� anlam�nda e�siz bir olana�a sahiptir.

Ba�ta Hava Aan� olmak �zere, Devlet Karayolu ve deniz ula��m� yat�r�mc�lar i�in bir f�rsatt�r.

Do�algaz boru hatlar�na ula��m kolayl��, Rusya‘ dan ithal edilecek k�m�r�n deniz yolu ile getirilebilecek olmas� yat�r�mc�lar� cezb etmektedir.

8-FOS�L YAKITLARIN SA�LI�IMIZA ETK�LER�

Milyonlarca y�l �ncesinde d�nyam�zda ya�ayan canl�lar�n art�klar� yer katmanlar� aras�nda bas�n� ve s�cakl�k alt�nda d�n��me u�rayarak Do�algaz‘ � meydana getirir. Do�algaz b�y�k oranda metan gaz�nda olu�an fosil kaynakl� gaz s�n�f�ndad�r. Do�algaz; metan (CH4), etan (C2H6), propan(C3H8) gibi hafif molek�ler a��rl�kl� hidrokarbonlardan olu�an bir kar��md�r. Yanmas� halinde.(NOx) azotoksitler, su buhar� ve (CO2) karbondioksit olu�ur.

Evsel kullanma bak�m�ndan, di�er fosil yak�tlara g�re temizdir, geriye at�k k�l b�rakmaz, ekonomik ve verimli bir yak�tt�r, s�ylemleri ile DI�A BA�IMLI oldu�umuz bu yak�t kentsel �s�nman�n en �nemli piyasa arac� olmu�tur.

Do�algaz‘ �n 20-50 y�l i�inde t�kenece�i hesaplanmaktad�r. Bir �lke i�in uzun bir s�re� de�ildir.

•1- Do�algaz �evirim Santralleri‘ nde ham madde olarak kullan�lan �ok y�ksek miktarlardaki do�algaz toprak kirlili�ine yol a�acakt�r. Bu �ar�amba Ovas� i�in kabul edilemez.

•2- Do�algaz, kanserojen olan RADON ‘ un en �nemli kayna�� olarak bilinmektedir. Do�algaz ‘�n yanmas� ile Radon �r�nleri atmosfere sal�n�r. Radon ve t�revlerinin akci�erlere depolanmas� v�cut i�i radyoaktif birikimine ve dolay�s� ile sa�l�k riski olu�umuna neden olur. Do�algazdan dolay� ortamda radon ve �r�nleri konsantrasyonu art��n�n nedenleri: 1-do�algaz ve do�algaz �r�nlerinin s�zmas�, 2-do�algaz ve do�algaz �r�nlerinin yanmas�d�r. �lkemizde kullan�lan do�al gazda radon ve radon �r�nleri konsantrasyonlar� tayinlerinin yap�lmas� insan sa�l�� a��s�ndan �nem ta��maktayken bu rutin olarak uygulanmaktad�r. Epidemiyolojik �al��malar, y�ksek seviyede radon ve bozunma �r�nleri dolay�s�yla radyasyona maruz kalm�� bireylere akci�er kanseri oranlar�n�n y�ksek oldu�unu g�stermi�tir. �ngiltere milli radyasyondan korunma komitesi (NRPB), �ngiltere ‘ deki y�ll�k toplam 41,000 akci�er kanserinden en az 2,500 ‘�n�, ABD halk sa�l�� servisi ise y�ll�k akci�er kanseri vakalar�n�n, sigara i�meyenlerden 5,000, sigara i�enlerden ise 15,000‘ ini, uluslar aras� radyasyondan korunma komitesi (ICRP) ise toplam akci�er kanserlerinin %10‘ unu radona ba�lamaktad�rlar. Ancak, bu durum y�ksek dozda radona maruz kalm�� herkesin akci�er kanserine yakalanaca�� anlam�na gelmemekte ve maruz kal�nma ile hastal��n olu�mas� aras�nda ge�en zaman y�llarca s�rebilmektedir.

•3- Do�algaz �evirim santrallerinin uzun s�re�te su kirlili�i �st�ne etkileri belli de�ildir.

SONU�

Samsun Kalk�nma Ofisi taraf�ndan yap�lmas�n�n planland�� a��klanan 36 adet �nemli yat�r�m aras�nda Termik ve Do�algaz �evrim Santralleri‘ nin de bulundu�u anla��lm��t�r. B�lgemizin tar�m b�lgesi olmas� nedeniyle fosil yak�tl� santraller i�in yanl�� yer se�imi oldu�u bu raporla de�erlendirilmi�tir.

�thal k�m�r ve Do�algaz d��a ba��ml� enerji kayna��d�r. Bu kaynaklarla elektrik enerjisi �retimi �lkenin ekonomik ve politik ��karlar�na ayk�r�d�r. �zellikle T�rkiye‘de �retilen elektri�in %55 ‘inin Do�algazdan elde ediliyor olmas� dikkatleri �ekmektedir. Fosil yak�tlar�n tar�m� ve insan sa�l��n� olumsuz etkileyece�i bilinmekle birlikte k�resel �s�nman�n da nedenlerindendir. Elektrik enerjisinin �retiminde kullan�lan enerji kaynaklar�n�n �e�itlendirilmesi �nemlidir. Elektrik enerjisi �retildi�i anda t�ketilmesi gereken bir �r�nd�r. �letim hatlar�nda meydana gelecek kay�plar�n �nlenmesi bak�m�ndan t�ketilece�i b�lgelere yak�n yerlerde �retilmesi esast�r.

Halen i�letmede olan elektrik �retim santralleri ile lisans verilen �retim santrallerinin toplam kurulu g�c� 57503 MW olacakt�r. Lisans izni alan elektrik �retim santrallerinin ortalama 3 y�l sonunda �retime ge�ebilece�i var say�ld��nda 57000 MW l�k kurulu g�ce 2012 y�l�nda ula��lacakt�r. Oysa, 57000 MW l�k puant y�k talebine birinci senaryo talep tahmin tablosuna g�re 2015, ikinci senaryo talep tahmin tablosuna g�re 2018 y�l�nda ula��labilecektir.

�imento, Demir-�elik, Petro-Kimya, Al�minyum ve Bak�r Sanayi kirli yat�r�m oldu�u kadar a��r� �l��de enerji t�keten tesislerdir. Bu nedenle �lkenin elektrik enerjisi �retiminin artt�r�lmas� da gerekece�inden enerji sekt�r�ne y�n verenler �zellikle fosil yak�tl� santrallere �ncelik vermektedirler. B�ylece havam�z, suyumuz, topra��m�z k�saca �evremiz h�zla kirletilmektedir. Oysa geli�mi� �lkeler bu t�r yat�r�mlardan uzak durmaktad�rlar. Bu t�r yat�r�mlar� T�rkiye gibi geli�mekte olan �lkelere transfer ederek bu �r�nleri ithal etmeyi tercih etmektedirler.

Y�re halk� Tekkek�y sahilinde yap�lm�� olan Mobil Santral i�in verdi�i m�cadele sonucunda yeterli �evre bilincine sahiptir. Bu nedenle b�lgeye yap�lacak yat�r�m t�rleri ile bunlarla ilgili yer se�imi konusunda karar vericilerin se�ici davranmas� gerekmektedir. Tar�mla ge�inen y�re halk� ba�ta tar�ma dayal� sanayi olmak �zere Otomotiv, Tekstil, turizm vb. gibi yat�r�mlar�n yap�lmas�n� arzu etmektedirler.

KAYNAKLAR

Avc� S., "T�rkiye‘de Termik Santraller ve �evresel Etkileri" Co�rafya Dergisi, �stanbul �niversitesi, Edebiyat Fak�ltesi, Co�rafya B�l�m�, Say�: 13, Sayfa 1-26, 2005.

Ayy�ld�z Turan N., Y�lmaz S., �zkaraova G�ng�r B., Telatar M. ve �oluk �., "Samsun Kentinde Kirli Enerji Yat�r�mlar� ve Temiz Enerji Alternatifleri" Samsun Kent Sempozyumu, Kas�m 2008.

D�ndar C., 2003. "R�zgar Enerjisi ve T�rkiye R�zgar Atlas�", http://www.atmosfer.itu.edu.tr/atmos2003/bildiriler/431.pdf

Devlet Planlama Te�kilat� (DPT), "Sekizinci Be� Y�ll�k Kalk�nma Plan� Elektrik Enerjisi �zel �htisas Komisyonu Raporu", DPT: 2569 - ��K: 585, Ankara, 2001.

EMO, 2007, Orta Karadeniz Enerji Forumu, Elektrik M�hendisleri Odas�, Samsun �ubesi, Kas�m 2007, Samsun.

Goncao�lu B. �., Ert�rk F., Erdal A., "Termik Santrallerle N�kleer Santrallerin �evresel Etki De�erlendirmesi A��s�ndan Kar��la�t�r�lmas�", Ekoloji �evre Dergisi, Say�: 34, Ocak-�ubat-Mart, 2000.

K�lt�r, �. F., "Enerji ve �evre �li�kisi", Mimar ve M�hendis Dergisi, Say�: 33, Nisan-May�s-Haziran, 2004.

Tasam, "Enerji �retimi ve �evresel Etkileri" Stratejik Rapor No:14, S 57-59, Nisan, 2006.

TTB, 2000, Yata�an‘da Hava Kirlili�inin De�erlendirmesi Raporu-2000, T�rk Tabipler Birli�i, http://ttb.org.tr/yatagan

�ltan�r, M.�., "21. Y�zy�l�n E�i�inde G�ne� Enerjisi", Bilim ve Teknik, Say�: 340, S: 50-55, Mart 1996.

Var�nca, K. ve G�n�ll� M.T. "Yenilenebilir Enerji Kaynaklar�n�n Kullan�m�n�n �evresel Olumlu Etkileri", http://www.yildiz.edu.tr/~kvarinca/Dosyalar/Yayinlar%20/yayin006.pdf

Var�nca, K. B., Varank, G., "G�ne� Kaynakl� Farkl� Enerji �retim Sistemlerinde �evresel Etkilerin K�yaslanmas� ve ��z�m �nerileri", G�ne� Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi, ��el, 24-25 Haziran 2005

Okunma Say�s�: 6772

Payla�:

Facebook Twitter Whatsapp

T�m Hukuki �al��malar�m�z

SAMSUN �L� TERME �L�ES� DUMANTEPE K�Y� AK�AY MEVK��NDEK� ARAZ�LER�N TARIM DI�I AMA�LA KULLANILMASININ UYGUN BULUNMASINA �L��K�N �� LEM�N DURDURULMASI VE �PTAL�NE �L��K�N DAVA A�TIK

�ubeler

H�zl� Ula��m

Sosyal Medya

E-Liste