ÜÇ YANI DENÝZLERLE ÇEVRÝLÝ ÜLKEMÝZDE DENÝZYOLU TAÞIMACILIÐININ GELÝÞTÝRÝLMESÝNÝ SAVUNAN ODA’MIZ, BU KAPSAMDA YENÝ TERSANELERÝN KURULMASINI ZORUNLU GÖRMEKTE VE SAVUNMAKTADIR. ANCAK, ANAYASA VE YASALARIN ÇÝZDÝÐÝ SINIRLARI, BÝLÝMSEL GERÇEKLERÝ GÖZ ARDI EDEREK, SÝYASÝ ÇIKARLARIN VE RANT ELDE ETME ARZUSUNUN BÝLÝMSEL GERÇEKLERÝN ÖNÜNE GEÇÝRÝLEREK, “BEN YAPTIM, OLDU” MANTIÐIYLA, KIYILARIN VE TARIM ARAZÝLERÝNÝN YAÐMALANMASINA KARÞI ÇIKMAKTADIR.

ÖNCELÝKLE, BU BASIN AÇIKLAMASINI YAPMAMIZI ZORUNLU KILAN SON DÖNEMDEKÝ GELÝÞMELERÝ ANIMSATALIM.

1. ESKÝ DENÝZ TÝCARET ODASI BAÞKANI, TBMM MÝLLÝ SAVUNMA KOMÝSYONU BAÞKANI VE AKP ÝSTANBUL MÝLLETVEKÝLÝ CENGÝZ KAPTANOÐLU’NUN MEDYAYA YANSIYAN RAPORUNA GÖRE; RÝZE, TRABZON-ÇAMBURNU, SAMSUN GEMÝ ÝNÞA, ORDU-ÜNYE, BALIKESÝR-ERDEK, KARADENÝZ EREÐLÝSÝ, ZONGULDAK-KÝLÝMLÝ “GEMÝ ÝNÞA VE SÖKÜM BÖLGESÝ”; ÝZMÝR-ALÝAÐA, MERSÝN-TAÞUCU-SEKA, ADANA-BOTAÞ-ÝNCÝRLÝK MEVKÝÝ, ÝSKENDERUN VE KARASU “TERSANE BÖLGESÝ”; BARTIN-KURUCAÞÝLE, ÝZMÝR-ÇÝÐLÝ, ÝZMÝR-DÝKÝLÝ, YALOVA-HERSEK DELTASI, MUÐLA-MÝLAS-ÖREN, MUÐLA- FETHÝYE-KARAOT “YAT ÝNÞA BÖLGESÝ” OLARAK PLANLANMIÞTIR.

2. ULAÞTIRMA BAKANLIÐI BÜNYESÝNDEKÝ DENÝZCÝLÝK MÜSTEÞARLIÐI’NA BAÐLI GEMÝ ÝNÞA VE TERSANELER GENEL MÜDÜRLÜÐÜ TARAFINDAN MEDYAYA YANSIYAN BÝLGÝLERE GÖRE; TUZLA TERSANESÝ’NÝN ÝHTÝYACA CEVAP VEREMEZ DURUMA GELMESÝNDEN VE AVRUPA BÝRLÝÐÝ’NÝN BEÞ YIL ÝÇÝNDE LÝMANLARINA 15 YAÞINDAN BÜYÜK GEMÝLERÝN VE YATLARIN GÝRMESÝNÝ YASAKLAMA KARARI ÜZERÝNE TUZLA’YA YAKIN YER ARAYIÞINA GÝRÝLDÝÐÝ VE ÝZMÝT KÖRFEZÝ’NDE EN UYGUN YER OLARAK YALOVA’NIN ALTINOVA ÝLÇESÝNE BAÐLI HERSEK MEVKÝÝNDE MÜLKÝYETÝ DARÜLACEZE’YE AÝT OLAN 1600 DEKAR BÝR ARAZÝ TESPÝT EDÝLDÝÐÝ, ARAZÝDE YAT ÝMALAT, ÇEKEK VE AÐIR TONAJLI GEMÝ ÝMALAT SANAYÝÝNÝN KURULMASINA KARAR VERÝLDÝÐÝ, KURULACAK HERSEK ORGANÝZE YAT VE GEMÝ SANAYÝÝ BÖLGESÝ’NDE GEMÝ SANAYÝÝ YAN SANAYÝLERÝNÝN DE BU BÖLGEDE TOPLANMASI ÝLE BÝRLÝKTE 15 BÝN KÝÞÝNÝN ÝSTÝHDAMININ SAÐLANACAÐI, KÖRFEZ’ÝN MERKEZÝ KANALÝZASYON ARITMA HATLARININ BU BÖLGEDEN GEÇMESÝ NEDENÝYLE ÇEVRE KÝRLÝLÝÐÝ OLMAYACAÐI BELÝRTÝLMÝÞTÝR. YALOVA VALÝSÝ’NÝN DAVETÝ ÜZERÝNE YAPIMI PLANLANAN TERSANE ÝÇÝN TÜRKÝYE'nin en büyük 40 gemi sanayicisi Yalova Altýnova Tersane Giriþimcileri Sanayi ve Ticaret AÞ adýnda bir giriþimci þirket kurmuþ ve Hersek'TEKÝ 4.5 KÝLOMETRELÝK ALANI HÜKÜMETTEN 49 YILLIÐINA KÝRALAMIÞLARDIR.

3. GAZETECÝLERE AÇIKLAMADA BULUNAN YALOVA VALÝSÝ, BÜROKRASÝDEN DOÐAN ENGELLER, BÖLGEDEKÝ BOTAÞ DOÐALGAZ BORU HATTI, FAY HATTI GERÇEÐÝ, BÖLGEDE YAPILACAK DOLGU ÇALIÞMASI MÝKTARI VE BÜTÜN BU ÇALIÞMALARIN ÇEVREYE VE TARIM ARAZÝLERÝNE ZARAR VERMEMESÝ KONULARININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ VE ÇÖZÜLMESÝ GEREKTÝÐÝNÝ BELÝRTMÝÞTÝR.

4. SÖZ KONUSU ÞÝRKET TARAFINDAN HAZIRLANAN GEREKÇE RAPORU’NUN PROJENÝN KURULUÞ YERÝ BAÞLIKLI B MADDESÝNDE; DENÝZÝN 300-500 M DOLDURULMASIYLA ELDE EDÝLECEK ALANLARIN KIYI KENAR ÇÝZGÝSÝ DIÞINDA KALAN DEVLETÝN HÜKÜM VE TASARRUFU ALTINDAKÝ YERLER OLDUÐU, DOLAYISIYLA ÖZEL MÜLKÝYETE KONU OLMADIÐI VE HERHANGÝ BÝR KAMULAÞTIRMA ÝÞLEMÝNE GEREK OLMADIÐI BELÝRTÝLMÝÞTÝR.

5. YALOVA ALTINOVA TERSANE GÝRÝÞÝMCÝLERÝ SAN. VE TÝC. A.Þ.’NÝN YALOVA ÝLÝ, ALTINOVA ÝLÇESÝ SINIRLARI ÝÇERÝSÝNDE, BATIDA ÇAVUÞÇÝFTLÝÐÝ KÖYÜ’NDEN DOÐUDA HERSEK BURNU’NA KADAR OLAN (ÇAVUÞÇÝFTLÝÐÝ-SUBAÞI-HERSEK) 7.5 KM UZUNLUÐUNDAKÝ SAHÝL ÞERÝDÝNDE “GEMÝ YAPIM TERSANELERÝ BÖLGESÝ” OLUÞTURMAK ÝSTEMESÝ ÜZERÝNE, YÖREDE YAÞAYAN ZÝRAAT YÜKSEK MÜHENDÝSÝ FÝLÝZ FÝDAN’IN, TERSANE YAPILACAK SAHÝL KESÝMÝNÝN TARIMSAL ÖNEMÝ BULUNDUÐU VE KORUNMASI GEREKTÝÐÝ KONUSUNDA TMMOB ZÝRAAT MÜHENDÝSLERÝ ODASI’NA BAÞVURUSU ÜZERÝNE, ÜÇ UZMAN TARAFINDAN KONU 09.08.2004 YERÝNDE ÝNCELENMÝÞ VE HAZIRLANAN “YALOVA-ALTINOVA ÝLÇESÝ’NDE YAPILACAK GEMÝ YAPIM TERSANELERÝ BÖLGESÝ ÝNCELEME VE DEÐERLENDÝRME RAPORU”, ODA GENEL MERKEZÝ’NE ÝLETÝLMÝÞTÝR.

6. SÝYASÝ ÝKTÝDARIN BÝR KARARIYLA YALOVA’DA KURULU ORGANÝZE SANAYÝ BÖLGESÝ (OSB), MEVCUT SANAYÝ KURULUÞLARININ BULUNDUÐU YERDEN BAÞLAYARAK 2.000 DEKARI KAPSAYACAK ÞEKÝLDE GENÝÞLETÝLEREK ENDÜSTRÝ SANAYÝ BÖLGESÝ (ESB) ÝLAN EDÝLMÝÞTÝR.

7. TARIM VE KÖYÝÞLERÝ BAKANI SAYIN SAMÝ GÜÇLÜ, TBMM PLAN VE BÜTÇE KOMÝSYONU'ndaki bütçe görüþmeleri sýrasýnda AK Parti Samsun Milletvekili Musa Uzunkaya'NIN SORUSUNA YAZILI OLARAK VERDÝÐÝ YANITTA; TÝGEM-GELEMEN TARIM ÝÞLETMESÝ'nden yaklaþýk 1000 dekar arazinin Samsun Tersanesi'NÝN YAPIMI ÝÇÝN KAMULAÞTIRILMASININ TÝGEM YÖNETÝM KURULU'nun 20 Kasým 2003 tarih ve 275 sayýlý kararý ile uygun bulunduðunu bildirmiþtir.

Ulaþtýrma Bakaný Sayýn Binali Yýldýrým, 20 Eylül 2004 tarihli Basýn Toplantýsýnda, konuya iliþkin açýklamasýnda, Samsun Gelemen Tarým Ýþletmesi’nde bin dekar arazinin özelleþtirme yerine gemi yapýmý için ayrýldýðýný belirtmiþ ve bu adýmlarýn sürdürüleceðini dile getirmiþtir. Bilindiði üzere benzer bir uygulama, Mayýs 2004’te Mersin Taþucu’ndaki Seka tesislerinde yapýlmýþtýr.

8. Ana muhalefet partisi tarafýndan 04.08.2003 tarihinde Anayasa Mahkemesinde iptal davasý açýlan 4916 Sayýlý “Çeþitli Kanunlarda ve Maliye Bakanlýðýnýn Teþkilât ve Görevleri Hakkýnda Kanun Hükmünde Kararnamede Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun”un Geçici 5. Maddesi ile; Ýstanbul Ýli, Tuzla Ýlçesinde bulunan Gemi Yapým Sanayi Bölgesindeki tersanelere af getirilmiþtir. Bu affý savunan AKP Ýstanbul Milletvekili Cengiz Kaptanoðlu, 38 parselin tersane yapýlmak üzere 49 yýllýðýna kiralandýðýný anýmsatarak, buralarýn mülkiyetinin kullanýcýlara verilmesi için Anayasa deðiþikliði yapýlmasýna çalýþtýklarýný belirtmiþtir.

9. Gemi inþa sanayicileriyle yaptýðý görüþmelerden sonra sektörden gelen tersaneler, limanlar ve yat limanlarýyla özel iskelelerin kurulduðu arazilerin kullanýcýlara satýþý önerisine sýcak bakan Ulaþtýrma Bakaný sayýn Binali Yýldýrým, bu amaçla Anayasa'NIN 43. MADDESÝ ÝLE KIYI KANUNU'nun bazý maddelerinin deðiþtirilmesine iliþkin önerisini Bakanlar Kurulu'NUN GÜNDEMÝNE TAÞIMIÞ VE BU ÖNERÝ, ‘YENÝ KAYNAK VE YENÝ ÝSTÝHDAM OLANAKLARI YARATILMASI’ AMACIYLA BENÝMSENMÝÞTÝR. ANAYASA DEÐÝÞÝKLÝÐÝ TEKLÝFÝ, AKP'nin Meclis grubunda imzaya açýlmýþ, buna baðlý olarak yapýlmasý planlanan Kýyý Kanunu deðiþikliði ise Bakanlar Kurulu'NDA ÝMZALANMIÞ VE TASARI, ANAYASA DEÐÝÞÝKLÝÐÝNDEN SONRA MECLÝS'e sunulmak üzere beklemeye alýnmýþtýr. Anayasanýn 43. maddesinde yapýlmasý planlanan deðiþiklikle, belli araziler üzerinde kiþiler lehine mülkiyet hakký tesisinin esas ve þartlarý yasayla düzenlenebilecektir. Bu kapsamda Kýyý Yasasý’nýn 6. ve 7. maddelerinde yapýlacak deðiþiklerle mülkiyet hakký dahil, ayni haklar kurulabilecektir.

10. Gemi Ýnþa ve Sanayicileri Birliði Konsey Baþkaný Kenan Torluk, Anayasa ve yasa deðiþikliði yapýlýrsa, bu tesislerin bulunduðu arazilerin 'ÝÞLETÝCÝLERE' satýlacaðýný, ayrýca özelleþtirme yoluyla kamunun elindeki liman ve iskelelerin de özel sektöre devredilebileceðini, bu arazilerin yabancý ortaklýklara konu edilebileceði gibi, ipotek gösterilip kredi alýndýðýnda da yabancý finans kuruluþlarýnýn eline geçebileceðini belirtmiþtir.

Bu baðlamda, yeni tersanelerin kurulmasý aþamasýnda ulusal çýkarlarýmýza uygun doðru kararlar üretilmesine yönelik bazý bilimsel ve yasal saptamalarý anýmsatalým.

1. Anayasa’nýn 43. maddesine göre, Devletin hüküm ve tasarrufu altýnda bulunan kýyýlar, özel mülkiyete konu olamazlar. Kýyýlarda kazanýlmýþ hak ilkesine dayanýlamaz. Sahil þeritleri ve kýyýlar, kiþilerin yararlanacaðý doðal çevreyi oluþturur. Anayasa’nýn 56. maddesi gereði, herkes, bu çevrede saðlýklý ve dengeli bir yaþam hakkýna sahiptir. Anayasa’nýn 46. maddesi de, “Kýyýlarýn korunmasý amaçlý” kamulaþtýrmaya olanak saðlamaktadýr.

3621 sayýlý Kýyý Yasasý’nýn 6. Maddesine göre; Kýyýda, uygulama imar planý kararý ile;

Ýskele, liman, barýnak, yanaþma yeri, rýhtým, dalgakýran, köprü, menfez, istinat duvarý, fener, çekek yeri, kayýkhane, tuzla, dalyan, tasfiye ve pompaj istasyonlarý gibi “kýyýnýn kamu yararýna kullanýmý ve kýyýyý korumak amacýna yönelik alt yapý ve tesisler” ile, tersane, gemi söküm yeri ve su ürünlerini üretim ve yetiþtirme tesisleri gibi “faaliyetlerinin özellikleri gereði kýyýdan baþka yerde yapýlmalarý mümkün olmayan” yapý ve tesisler, yapýlabilir.

Kýyý Kanunu’nun Uygulanmasýna Dair Yönetmeliðin 13. Maddesine göre; bu tesislerin yapýlma koþulu, “onaylý uygulama imar planlarýna uyulmasý ve çevre kirliliðinin önlenmesine iliþkin tüm önlemlerin alýnmasý”dýr.

2. T.C. Anayasasý Devlete, 44. maddesi ile “topraðýn verimli olarak iþletilmesini korumak ve geliþtirmek”, 45. maddesi ile de “tarým arazileri ile çayýr ve meralarýn amaç dýþý kullanýlmasýný ve tahribini önlemek” görevlerini yüklemiþtir. Anayasamýzýn 166. maddesi, “Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkýnmayý, özellikle sanayiin ve tarýmýn yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hýzla geliþmesini, ülke kaynaklarýnýn döküm ve deðerlendirilmesini yaparak verimli þeklide kullanýlmasýný planlamak, bu amaçla gerekli teþkilatý kurmak Devletin görevidir” hükmüne amirdir. Çevrenin korunmasýna yönelik 56. madde ile birlikte Anayasanýn mülkiyet hakkýnýn kullanýmýný düzenleyen 35. maddesi, herkesin mülkiyet ve miras haklarýna sahip olduðunu belirttikten sonra, “mülkiyet hakkýnýn kullanýlmasý toplum yararýna aykýrý olamaz” demektedir. Bu sýnýrlama, her türlü mülkiyet için, dolayýsýyla toprak mülkiyeti için de geçerlidir.

3. Deniz Kirliliði üzerine yapýlan bilimsel incelemelerde; evsel artýklar; endüstriyel atýklar; elektrik üretmek amacýyla kurulan termik ve nükleer santraller; sanayi tesislerinin dolum, boþaltým, aktarma alanlarýnda petrol türevlerinden kaynaklanan kirlenmeler; gemiler tarafýndan taþýnan balast sularýnda bulunan yabancý sulara ait canlýlar ve kimyasal kirleticiler; kazalar; deniz ve iç su taþýtlarýnýn sintine, kirli balast sularýndan kaynaklanan kirlilikler; Atmosfer kaynaklý kirlilikler ile birlikte; çarpýk kentleþme, yanlýþ yer seçimi nedeniyle tersane, çekek, liman, balýkçý barýnaklarý; yanlýþ sahil dolgu alanlarý; erozyon; ruhsatsýz ve yasal olmayan alanlardan kum çekilmesi; genetik yapýlarý deðiþtirilen ve yayýlýmcý yabani türler; aþýrý ve bilinçsizce avlanma; üretim çiftlikleri de kirleticiler arasýnda yer almaktadýr.

26 Mayýs 1991 tarih ve 20882 sayýlý Resmî Gazete’de yayýnlanan “Çevre Kirliliðine Yol Açan Ýþletmelerin Faaliyet Kollarý Ýtibariyle Gruplandýrýlmasý Hakkýnda Karar”da; I. Grupta, “17) Gemi Söküm Yerleri”; III. Grupta, “12) Gemi Onarým Tersaneleri” ve “29) Gemi Ýnþa Tersaneleri” yer almaktadýr.

4. Afet Ýþleri Genel Müdürlüðü, Deprem Araþtýrma Dairesi’nin “17 Aðustos 1999 Gölcük ve 12 Kasým 1999 Düzce Depremleri Tektonik Ýncelemesi Raporu”, Hacettepe Üni. Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliði Bölümü Uygulamalý Jeoloji ABD’nýn 8 Ekim 1999 tarihli “17 Aðustos 1999 Doðu Marmara Depreminin Jeoteknik Saha Ýnceleme Raporu”, Türk Mühendis ve Mimar Odalarý Birliði’nin “Doðu Marmara Depremleri ve Türkiye Gerçeði” adlý Raporu ve 22 Þubat 2000 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda görüþülen “Marmara Depremi ve Meclis Araþtýrma Komisyonu Raporu”na göre; Yalova-Altýnova ve çevresi, “Deprem riski yüksek alanlar” içerisinde yer almaktadýr.

Raporlara göre; Depremde hasara uðrayan yerleþim alanlarýnýn ortak özelliði, su tablasýnýn sýð olduðu zayýf alüvyal zeminler üzerinde kurulmuþ olmalarýdýr. Bu tür ortamlarda deprem dalgalarý zemin tarafýndan büyütülerek yapýlara iletilmiþ, ayrýca sývýlaþma, yanal yayýlma vb. gibi olumsuz zemin davranýþlarý da geliþmiþtir. Dolayýsýyla hasarý artýran en önemli faktörlerin baþýnda, bölgenin jeolojik özellikleri ve zemin koþullarý gözardý edilerek yerleþime gidilmesi gelmektedir.

1999 Depremlerini Yalova-Altýnova özelinde incelediðimizde; Depreme neden olan fay zonunun batý kesiminde, Hersek kasabasýnda, birbirine parelel olarak geliþmiþ 4 büyük çatlak saptandýðý; Depreme neden olan faydaki en iyi atýmlarýn ve yüzey kýrýklarýnýn gözlendiði yaklaþýk olarak 85 km uzunluðunda Hersek-Kullar-Arifiye-Kazancý Segmenti üzerindeki deformasyon zonunun geniþliðinin 20 cm’den 4 m’ye kadar deðiþtiði; Alüviyal zeminlerin yaygýn þekilde gözlendiði Hersek deltasý ile Gölcük ve yakýn civarýnda, deprem sýrasýnda meydana gelen titreþimlerin bu zeminlerin içerdiði suya doygun kumlu-siltli düzeylerde sývýlaþma davranýþýnýn geliþmesine neden olduðu; Yeraltýsuyu tablasýnýn da son derece sýð konumlu olmasýnýn bu süreci kolaylaþtýrýcý rol oynadýðý; Hersek Deltasý’nýn batý kesiminde kum fýþkýrmasýnýn ve konilerinin tipik olarak gözlendiði sývýlaþmalar meydana geldiði; Sývýlaþmanýn tipik olarak gözlendiði diðer bir alanýn ise, daha batýdaki Hersek Çýkýntýsý’nda Yalak Dere deltasý olduðu; Kýyýdan 50-100 m içerden itibaren çok sayýda sývýlaþma hattý ve kum konileri meydana geldiði; Deltanýn güneyindeki Subaþý Belediyesi yetkililerinin ifadelerine göre, artçý þoklar sýrasýnda da bu alanda kum kaynamalarý meydana geldiði ve sadece elma bahçelerinin bulunduðu sahanýn imara açýlmamýþ olmasýnýn sývýlaþmaya baðlý hasarlarý önlediði görülmektedir.

Raporlardaki ortak öneriler ise; gerek depremden hasar gören yerleþim birimlerinde, gerekse diðer bölgelerimizde bundan böyle yer seçimi çalýþmalarýna gereken önem verilmelidir. Yer seçimi çalýþmalarý, imara açýlacak bölgelerde geniþ alanlarý kapsayacak þekilde jeolojik-jeoteknik etütler yapýlarak yürütülmeli ve bu amaçla yerleþim alanlarýnda jeolojik ve yapýsal özelliklerin ve zemin koþullarýnýn yanýsýra, sývýlaþma potansiyeli, heyelan, taþkýn gibi doðal afet riskleri de belirlenerek hazýrlanacak olan “mühendislik jeolojisi” ve “arazi kullaným haritalarý” esas alýnmalýdýr. Sadece yapý alanýndaki (parsel bazýnda) zeminlere ait zemin emniyet gerilmesi ve zeminin oturma karakteristikleri gibi hususlarýn belirlendiði klasik zemin etüdünün kapsamý dýþýna çýkýlarak, özellikle depreme karþý hassas bölgelerde; aktif (diri) faylarýn konumlarý ve jeolojik faktörleri baþta olmak üzere sývýlaþma riski (gevþek toprak zeminlerde) ve zemin hakim periyodu gibi zeminlerin dinamik özelliklerini de kapsayan jeolojik-jeoteknik etütlerin yaygýnlaþtýrýlmasý ve denetimi önem taþýmaktadýr.

5. Kýyýlar, gerek doðal dengenin korunmasý ve gerekse ülke ekonomisi açýsýndan büyük bir öneme sahiptirler. Kýyýlarýn kullanýlmasý, korunmasý ve geliþtirilmesi gerçekte ülke topraklarýnýn, doðal kaynaklarýn toplum yararýna kullanýlmasý sorununun bir parçasýdýr. Her yerleþim yeri doðal çevrenin bir parçasý olduðu için, düzenli, dengeli ve saðlýklý yerleþimin temel koþulu, yer seçiminin uygun yapýlmasýna baðlýdýr. Doðal kaynaklar açýsýndan önemli bir potansiyele sahip olan kýyý bölgelerindeki ekonomik faaliyetlerin yoðunluk ve çeþitliliði bu alanlarda önemli bir baský unsuru oluþturmaktadýr. Kýyýlarda, ayrýntýlý planlama yapýlmadan, ya da yapýlmýþ planlara uyulmadan, yalnýzca ekonomik getiriler gözetilerek yapýlan yatýrýmlar, sonraki aþamalarda kýyýsal çevreyi, geri dönülmeyecek düzeyde olumsuz biçimde etkilemektedir. Kýyý yapýlarý için uygun olmayan yer seçimleri, bu yapýlardan kaynaklanan olumsuz etkiler kýyýlarýmýzýn doðal yapýsýný bozmakta, büyük bir hýzla tahrip olan kýyýlar için bir özel yönetim planlamasý ihtiyacýný doðurmaktadýr. Bu teknik planlama, yürürlükteki mevzuatýmýzda ÇED süreci olarak karþýmýza çýkmaktadýr.

Çevresel Etki Deðerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi’nde; “9. Su yollarý, limanlar ve tersaneler, a) 1.350 DWT ve üzeri aðýrlýktaki deniz araçlarýnýn geçiþine izin veren kýta içi su yollarýnýn yapýmý ve kýta içi su yolu trafiði için yapýlacak olan limanlar, b) 1.350 DWT ve üzeri aðýrlýktaki deniz araçlarýnýn yanaþabileceði liman, iskele ve rýhtýmlar, c) Yük ve yolcu gemilerinin yapým, bakým, onarýmý amaçlý tersaneler, d) Gemi söküm faaliyetleri, e) Yat limanlarý; ÇED Ön Araþtýrmasý Uygulanacak Projeler’de; 20. Altyapý tesisleri, e) Limanlar, iskeleler, rýhtýmlar ( Ek-I de yer almayanlar), f) Balýkçý barýnaklarý, römorkör barýnaklarý, g) Rekreasyon amaçlý, denizden 10.000 m2 ve üzerinde alan kazanýlmasý projeleri, n) Çekek yerleri (yat ve teknelere karaya çekme, bakým, onarým, konaklama, denize indirme hizmetleri sunan ve/veya tekne imalatý yapan tesisler)”, ÇED kapsamýna alýnmýþtýr.

ÇED Ön Araþtýrmasý Raporunun Hazýrlanmasýnda Esas Alýnacak Seçme Eleme Kriterleri’nde Ek-V deki Duyarlý Yöreler listesi dikkate alýnarak doðal çevrenin deðerlendirilmesi söz konusudur. EK-V’deki “Duyarlý Yöreler” baþlýðý altýndaki Korunmasý Gereken Alanlar arasýnda; “a) Onaylý çevre düzeni planlarýnda, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapýlaþma yasaðý getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanlarý, jeotermal alanlar v.b.), b) Tarým Alanlarý: Tarýmsal kalkýnma alanlarý, sulanan, sulanmasý mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sýnýflarý I, II, III ve IV olan alanlar, yaðýþa baðlý tarýmda kullanýlan I. ve II. sýnýf ile özel mahsul plantasyon alanlarýnýn tamamý” yer almaktadýr.

Liman-Ýskele-Barýnak-Marina Yapým Taleplerinde Deðerlendirmeye Esas Alýnmak Üzere Yatýrýmcýlardan Ýstenecek Bilgi ve Belgeler ile Valiliðin (Bayýndýrlýk Ýl Müdürlüðü) Ýlk Ýncelemesinde Esas Alýnmasý Gereken Kriterler arasýnda ise, arazinin yerseçimi konusuna deðinilmemiþtir.

6. T.C. Yalova Valiliði ile Yalova Ticaret ve Sanayi Odasý tarafýndan 8-14 Mayýs 1998 tarihleri arasýnda düzenlenmiþ Yalova Kongresi’nin Sonuç Bildirgesinde; “Tarým topraklarýna zarar vermeyecek yerleþim modelleri oluþturulacak, Tarým alanlarýnda ruhsatsýz yapýlaþmaya izin verilmeyecek, Kaçak yapýlar af kapsamýna alýnmayacak, Sulama kaynaklarý geliþtirilecek ve mevcut olanlar korunacak, Meyvecilik, sebzecilik ve süs bitkileri gibi faaliyetler, yöre tarýmýnýn geliþtirilmesinde öncelikle düþünülecek, özellikle sebze ve süs bitkilerinin daha yaygýn üretildiði örtü altý yetiþtiriciliðinin geliþtirilmesi teþvik edilecek” ve “Çevreye zarar veren sanayi geniþlemeyecek ve yeni benzer sanayi kuruluþlarýnýn yapýlmasý önlenecek” kararlarý yer almaktadýr.

Bu saptamalar ýþýðýnda, Yalova-Altýnova Ýlçesi sýnýrlarý içerisinde 7.5 km uzunluðundaki sahil þeridinde kurulmasý planlanan Tersane özelindeki deðerlendirmelerimizi kamuoyu ile paylaþmak istiyoruz:

1. Yalova-Altýnova ve çevresi, Karadeniz ile Akdeniz ikliminin geçiþ sahasý olan özel klimasý ve iklimi nedeniyle her çeþit sebze ve elma, þeftali, armut, ayva, kiraz, viþne, kivi, çilek gibi meyvelerin yetiþtiði, Ülkemizde üretilen dýþ mekan ve süs bitkilerinin % 65’inin üretildiði, modern tarým teknikleri kullanýlan son derece bakýmlý bahçelerde oldukça yüksek verim elde edildiði, ülkemizin en modern seralarýnýn bulunduðu, tarýmsal potansiyeli çok yüksek bir alandýr.

2. Kýyý; deniz, göl, akarsu gibi her türlü doðal su kütlesini çevreleyen kara parçasý anlamýna gelmektedir. Doðal olarak uzunlamasýna ve derinlemesine iki boyutu içermektedir. Bu kara parçasý, deniz ve göllerde, taþkýn durumlar dýþýnda sularýn kara yönünde en çok ilerlediði anda belirlediði kýyý çizgisi ile, bu çizginin devamýnda kýyý hareketlerinin oluþturduðu kumluk, çakýllýk, taþlýk, kayalýk, sazlýk, bataklýk kesimin kara yönünden doðal sýnýr çizgisi, baþka bir deyiþle “kültür arazisinin baþladýðý çizgi” arasýnda kalan alandýr.

3. Gemi Yapým Tersaneleri Bölgesi’nin her ne kadar deniz içinde yapýlacaðý belirtilse de, bu alanýn gerisinde kalan arazilerin Hersek Ovasý’ndaki alüviyal topraklardan oluþtuðu görülmektedir. Yöredeki araziler hemen hemen düz (%1) eðimli olup, topraklar ince ve orta bünyeye sahiptir. Arazi kotunun deniz seviyesine yakýn ve arazilerin de hemen Marmara Denizi kýyýsýnda yer almasý nedeniyle drenaj yetersizliði mevcuttur. Taban arazisinde yar alan topraklarda erozyon etkisi yok denecek kadar azdýr. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüðü tarafýndan 1991 yýlýnda yayýnlanmýþ olan Kocaeli Ýli Arazi Varlýðý Raporu’nda da yer aldýðý þekilde, toprak ve arazi özelliklerinden dolayý yörede bulunan araziler, makine iþlemeli tarýma uygun ikinci (IIw) sýnýf arazi kullanma kabiliyet sýnýfýna sahip, korunmasý gereken alanlardýr.

Tersanenin denizin doldurulmasý ile kazanýlacak alan üzerinde yapýlmak istenmesine karþýn, þirket tarafýndan hazýrlanmýþ gerekçe raporunda bu faaliyetin beraberinde yan sanayiyi de sürükleyeceði belirtilmektedir. Kýyý þeridinin dar kumsalýndan hemen sonra Hersek Ovasý’nýn verimli alüviyal topraklarý baþladýðýna ve üzerinde de sulu meyve bahçeleri bulunduðuna göre bu tarým arazilerinin ve meyve bahçelerinin yok olmasý anlamýna gelecektir. Çünkü yan sanayi tersaneye en yakýn yere gelmek isteyeceðinden bu araziler üzerinde yerleþecektir.

Yan sanayinin su ihtiyacý tarým alanlarýnda kullanýlan suyun çekilmesine ve deniz suyunun bu alanlara ilerleyerek tatlý su kaynaklarýnýn kullanýlamaz duruma gelmesine ve diðer tarým topraklarýnýn tuzlanmasýna yol açacaktýr.

Tersane ve yan sanayisinin ardýndan yerleþim yerleri de bu alaný iþgal edecektir.

4. Tersane kurulacak saha denizin doldurulmasý ile kazanýlacaktýr. Yaklaþýk 7,5 km uzunluðunda bir sahil þeridi boyunca denizin içine doðru ise 300-500 m mesafede dolgu yapýlmasý kaçýnýlmazdýr. Zira, ancak bu mesafede denizde ancak 4,5-5 m derinliðe ulaþýlabilmektedir. Tersane yerinin Ýzmit Körfezi’nde düþünülmesi, sularýn çok sýð olmasý nedeniyle böylesine büyük deniz dolgusu gerekecektir. Aksi taktirde derinlik yeterli olmazsa gemiler yanaþamayacaktýr. Denizin önemli derecede doldurulacaðý da dikkate alýndýðýnda su ürünleri üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacaðýný söylemek bilime aykýrý olacaktýr.

5. 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni Nazým Ýmar Planý’nda ve söz konusu belediyelerin yaptýklarý alt ölçek planlarda “Tarýmsal Karakteri Korunacak Alan” olarak ayrýlan araziler, imara açýlmamasý gereken bahçe ve tarým alanlarýdýr.

6. 1999 Marmara Depremi sonrasý hazýrlanan ve yukarýda adlarý belirtilen bilimsel raporlara göre; Ýzmit Körfezi’nin ucundan Sapanca Gölü’ne doðru çok az yükselerek devam eden Ýzmit Ovasý ve doðuda Gölcük kýyýlarý körfeze dökülen çok sayýdaki akarsuyun getirdiði malzemenin birikmesi sonucu yer yer geniþleyen alüvyal bir þerit görünümündedir. Batýya doðru gidildikçe bu alüviyal þerit daralmakta (Ulaþlý, Karamürsel ve Ereðli) ve yer yer son derece incelmekte, Yalova’ya doðru Hersek ve Lale Dere deltalarýnda tekrar geniþ alanlarý doldurmaktadýr. Altýnova’nýn KB’sýnda Yalakdere’nin denize döküldüðü bölge ile Gölcük ve yakýn civarýndaki sývýlaþmanýn meydana geldiði lokasyonlarda yapýlan gözlemler, kumlu zonlarýn yaygýn olduðunu göstermektedir. Alüvyon örtünün tipik olarak gözlendiði Hersek ve Subaþý köylerinin civarýnda da gevþek kum ve siltli kum, killi silt gibi gereçlerin alüvyonda önemli bir yer tuttuðu bilinmektedir. Ayrýca Körfez’in doðusu ile Tepetarla ve Acýsu yerleþim birimlerinin arasýnda bataklýk alanlar da bulunmaktadýr. Ova kenarlarýnda düþük olan alüvyon kalýnlýðý ovanýn ortalarýna doðru 150 m’ye ulaþýrken, akarsu aðýzlarýndaki sellenmeyle oluþmuþ alüvyon yelpazeleri ise mil, kum, çakýl ve bloklardan meydana gelmiþ olup, sondaj verilerine göre kalýnlýklarý 30 m civarýndadýr. Çakýl, kum, silt ve kil tane boyundaki malzemeden oluþan alüviyal malzemede, özellikle gevþek kumlu ve siltli depolanmalar, son depremdeki hasarlar üzerinde sývýlaþma ve zemin büyütmesi gibi davranýþlarla etkili olmuþlardýr.

Sonuç olarak;

Kýyýlarda “korumacýlýk-yatýrým” ikilemi sadece ülkemizde deðil, dünyada da evrensel boyutta tartýþma konusudur. Altýnova Tersanesi, kalkýnma açýsýndan büyük öneme sahip olmasýna karþýlýk, doða ile dengeli olup olmadýðý tartýþmalý bir tesistir. Kýyý alanlarýndaki yanlýþ geliþmelerin ve alan kullanýmlarýnýn ve bunlarýn yol açtýðý kullaným çeliþkilerinin, bir yandan uzun dönemdeki ekonomik geliþmeyi olumsuz etkilediði, diðer yandan doðal kaynaklara, çevresel ve kültürel deðerlere zarar verdiði bir gerçektir. Bir taraftan yeni iþ sahasý yaratýlýrken, diðer taraftan yenilenemeyen bir doðal kaynak olan tarým topraklarýnýn yok edilmesi göz ardý edilmektedir.

Tersane yapýmý, gerektirdiði alt yapý ve yan sanayi ile birlikte, bu eþsiz zenginliðin sonsuza deðin yok olmasýna yol açacaktýr. Oysa yörede, verimli tarým topraklarýnýn kaybýna neden olmaksýzýn, söz konusu sektörümüzü geliþtirici önemli bir potansiyel vardýr. Bir takým siyasal hesaplarýn ve çýkar bölüþümü olasýlýklarýnýn, planlanan alanýn seçiminde rol oynadýðýna inanmak istemiyoruz.

Tüm bu gerekçelerle; Yalova-Altýnova-Subaþý ve çevresinde kurulmasý planlanan tersaneye iliþkin karar yeniden deðerlendirilmeli ve verimli tarým topraklarý yerine, dolgu gerektirmeyen yeterli derinliðe sahip daha uygun bir alan seçilmelidir.

Nitekim, yanlýþ yer seçimi kararlarýna en son örnek, Ýzmir-Sasalý Beldesi Çamaltý Tuzlasý’na yapýlacak liman kararýydý. Çevre ve Orman Bakanlýðý, Ýzmir Körfezi Konteyner Terminali adý altýnda Ada Lima yapýlmasý projesini baþlamadan durdurmuþtur.

Hem Yalova-Altýnova örneði, hem de yapýmý düþünülen diðer tersanelerin yer seçimi ölçütlerinde, alanýn doðal, kültürel, ekonomik ve çevresel zenginliklerinin de çok titiz biçimde deðerlendirilmesi gerektiðini düþünen ODA’mýzýn, kalýcý çözüm önerileri þunlardýr:

1. Yerseçimi aþamasýnda tek tek ilgili kuruluþlardan görüþ almak yerine, “organize sanayi bölgeleri” seçiminde olduðu üzere, tüm taraflarýn katýldýðý kurullarýn yetkilendirilmesi yoluna gidilmelidir.

2. Tersane yer seçimi konusunda var olan yasal boþluk hýzla doldurulmalýdýr.

3. Ýl düzeyinde hazýrlanmakta olan Çevre Düzeni Planlarýnda tarým arazilerinin korunmasý konusuna önem ve öncelik verilmelidir.

4. Kýyýlarýmýzý özelleþtirici süreçler derhal durdurulmalýdýr.

ODA’mýz kuþkusuz bu konunun takipçisi olmayý sürdürecektir.

Gerek duyulduðunda her türlü katkýda bulunmayý da görev saymaktadýr.

NOT : Rapor, Ziraat Mühendisleri ODASI Toprak ve Su Kaynaklarý Komisyonu tarafýndan hazýrlanmýþ, ODA Yönetim Kurulu tarafýndan görüþülerek onaylanmýþtýr.