DANIŞTAY, VERİMLİ TERME OVASININ YAPILAŞMAYA AÇILMASINA ONAY VEREN MAHKEME KARARINI BOZDU
T.C.
DANIŞTAY
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No: 2010/7421
Karar No: 2011/1774
Temyiz İsteminde Bulunan (Davacı): TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası
Vekili: Av. Zühal Dönmez
Bestekar Sok. No:49/5 - Kavaklıdere/ANKARA
Karşı Taraf (Davalı) : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı - ANKARA
Davalı Yanında Davaya Katılan: OMV Samsun Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş
Vekili: Av Y Selim Sarıibrahimoğlu
Kızkulesi Sok. 14/1 GOP/ANKARA
İstemin Özeti: Samsun ili, Terme ilçesi, Dumantepe Köyü, Akçay Mevkiinde 44,4061 hektar alanındaki arazilerde Borasco Elektrik Üretim Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından doğalgaz kombine çevrim santrali kurulması talebi üzerine, söz konusu arazilerin tarım dışı amaçla kullanılmasına izin verilmesine yönelik 5.2.2009 tarihli Toprak Koruma Kurulu kararının uygun bulunmasına ilişkin 16.2.2009 tarih ve 803-2921 sayılı işlemin iptali istemiyle açılan davada; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca alınmış kamu yararı kararı bulunduğu, proje sahasının teknik açıdan verimliliğini, yerindeliğini, alternatif alan bulunmadığını, insan, toplum ve çevre ilişkilerinde dengeyi bozucu nitelikte olmayacağını, parselin tarım dışına çıkarılması durumunda tarımsal bütünlüğün bozulmayacağını ortaya koyan 24.12.2008 tarih ve 44 sayılı Etüt Raporu ile 9.1.2009 tarihli İnceleme Raporu dikkate alınarak, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davayı reddeden Samsun 2. İdare Mahkemesinin 9.6.2010 gün ve E:2009/678, K:2010/641 sayılı kararının; tarım dışına çıkarılan alan ve yakın çevresinin Türkiye‘nin en verimli ovasının sınırları içinde olduğu, keşif yapılmadan eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olarak karar verildiği öne sürülerek, 2577 sayılı Yasanın 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istemidir.
Danıştay Tetkik Hakimi Emine Ferdane PANDIR‘ın Düşüncesi: İstemin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı Ahmet Yahya ÖZDEMİR‘in Düşüncesi: Samsun İli Terme ilçesi Dumantepe Köyü Akçay Mevkiinde bulunan 44,4061 hektar alanda Barosco Elektrik Üretim San.Tic.A.Ş. tarafından doğalgaz kombine çevrim santrali kurulması istemi üzerine, 05.02.2009 tarihli Toprak Koruma Kurulu kararını uygun bulan 16.02.2009 tarih ve 803-2921 sayılı davalı Bakanlık işleminin iptali istemiyle açılan davada; Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığınca alınmış kamu yararı kararı bulunduğu, proje sahasının teknik açıdan verimliliğini, yerindeliğini, alternatif alan bulunmadığını, insan, toplum ve çevre ilişkilerinde dengeyi bozucu nitelikte olmayacağını parselin tarım dışına çıkarılması durumunda tarımsal bütünlüğün bozulmayacağını ortaya koyan 24.12.2008 tarih 44 sayılı Etüd Raporu ile 09.01.2009 tarihli inceleme raporu dikkate alındığında dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmediği gerekçeyle davayı reddeden İdare Mahkemesi kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
Mahkeme kararında dayanak alınan etüd ve inceleme raporlarının teknik inceleme ve değerlendirmelerle ilgili bulunduğu, sözü edilen raporların teknik koşullara uygun olup olmadığının uyuşmazlığın niteliğine göre belirlenmesinin ise çevresi ile birlikte çekişme konusu arazide yapılacak keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda ortaya konulabileceği görülmekte olup, keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmaksızın eksik inceleme ve değerlendirmeye dayalı olarak verilen Mahkeme kararında isabet bulunmamaktadır
Belirtilen nedenlerle, temyiz konusu Mahkeme kararının bozulmasının uygun olacağı düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince dosyanın tekemmül etmiş olduğu anlaşıldığından yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar verilmeyerek ve OMV Samsun Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret AŞ‘nin davalı yanında davaya katılma istemi kabul edilerek işin gereği görüşüldü:
Uyuşmazlık; Samsun İli, Terme İlçesi, Dumantepe Köyü, Akçay Mevkiinde 44,4061 hektar alanındaki arazilerde Borasco Elektrik Üretim Sanayi Ticaret AŞ. tarafından doğalgaz kombine çevrim santrali kurulması talebi üzerine söz konusu arazilerin tarım dışı amaçla kullanılmasına izin verilmesine yönelik 5.2.2009 tarihli Toprak Koruma Kurulu kararının uygun bulunmasına ilişkin 16.2.2009 tarih ve 803-2921 sayılı işlemin iptali isteminden doğmuştur.
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasası‘nın "Tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı" başlıklı 13. maddesinde; "Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla;
a) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar,
b) Doğal afet sonrası ortaya çıkan geçici yerleşim yeri ihtiyacı,
c) Petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri,
ç) İlgili bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri,
d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plan ve yatırımlar,
için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile
Bakanlık tarafından izin verilebilir.
Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri dışında kalan tarım arazileri; toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile valilikler tarafından tarım dışı kullanımlara tahsis edilebilir.
Tarımsal amaçlı yapılar için, projesine uyulması şartıyla ihtiyaç duyulan miktarda her sınıf ve özellikteki tarım arazisi valilik izni ile kullanılır.
Birinci fıkranın (c) ve (ç) bentleri kapsamında izin alan işletmeciler, faaliyetlerini çevre ve tarım arazilerine zarar vermeyecek şekilde yürütmekle ve kendilerine tahsis edilen yerleri süresi bitiminde eski vasfına getirmekle yükümlüdürler.
Bu madde kapsamında valiliklerce verilen kararlara yapılan itirazlar, Bakanlık tarafından değerlendirilerek karara bağlanır.
Tarım arazilerinin korunması ve amaç dışı kullanımına dair uygulamaların usül ve esasları tüzükle düzenlenir" hükmüne yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden; Samsun İli, Terme İlçesi, Dumantepe Köyü, Akçay Mevkiinde 44,4061 hektar alanındaki arazilerde Borasco Elektrik Üretim Sanayi Ticaret AŞ. tarafından doğalgaz kombine çevrim santrali kurulması talebi üzerine 24.12.2008 tarihinde Etüt Raporu düzenlendiği, söz konusu alanın toplam 44,4061 hektar olduğu, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Samsun - Ordu karayolu ile bitişik konumda olduğu belirtildikten sonra, arazi üç parçaya ayrılarak: 1 nolu 9,8929 hektarlık kısmın yöre için önemi olmadığı, 2 ve 3 nolu parçaların yöre için önem arz ettiği, alanın karayolu ile bitişik olması ve çevresinde yapılaşmaların bulunması nedeniyle tarım dışına çıkarılmasının tarımsal bütünlüğü bozmayacağı, arazinin çevresinde özel ürün arazileri, mutlak tarım arazileri ve dikili tarım arazileri olması nedeniyle alternatif alan olmadığı değerlendirmelerine yer verildiği, Samsun Valiliği İl Mahalli İdareler Müdürlüğü‘nün 09.01.2009 tarihli inceleme raporunda proje sahasının sıcaklık, bağıl nem oranı ve tesisin yerinin rakımı yönünden ideal olduğu, Karadeniz‘in tuz ve sıcaklığı düşük olan suyunun tesisin verimliliğini olumlu olarak etkileyeceği, proje sahasının avantajları sayesinde ortalama verimliliği yüzde 40 olan doğal gaz santralinin yüzde 60 verimli olacağı, sonuç olarak söz konusu tesisin insan, toplum ve çevre ilişkilerinde dengeyi bozucu nitelikte olmayacağı, ekonomik, ekolojik ve toplumsal kayıplar bakımından toplum aleyhine sonuçlar doğurmayacağı değerlendirmelerine yer verildiği, bu raporlar doğrultusunda Toprak Koruma Kurulu‘nun 05.02.2009 tarihli kararı ile 44,4061 hektarlık alanın 9,8928 hektarlık kısmının tarım dışı amaçla kullanımının uygun görüldüğü, ancak kalan 34,5132 hektarlık alanın doğalgaz kombine çevrim santrali kurulabilmesi için toprak koruma projesi hazırlattırılarak valilikçe uygun görülmesi ve yörede yapılan tarımsal faaliyetlere zarar vermeyecek tedbirlerin alınması şartına bağlı olarak 5403 sayılı Yasanın 13/d maddesi uyarınca tarımsal amaç dışında kullanımının oyçokluğu ile uygun bulunduğu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı‘nın 29.01.2009 tarih ve 0110 sayılı kararı ile kamu yararı kararı alındığı, Samsun Toprak Koruma Kurulu‘nun 16.02.2009 tarih ve 803-2921 sayılı dava konusu işlemi ile uygun bulunması üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmıştır.
İdare Mahkemesince; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca alınmış kamu yararı kararı bulunduğu, proje sahasının teknik açıdan verimliliğini, yerindeliğini, alternatif alan bulunmadığını, insan, toplum ve çevre" ilişkilerinde dengeyi bozucu nitelikte olmayacağını, parselin tarım dışına çıkarılması durumunda tarımsal bütünlüğün bozulmayacağını ortaya koyan 24.12.2008 tarih ve 44 sayılı Etüt Raporu 9.1.2009 tarihli İnceleme Raporu dikkate alınarak, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Dosya içerisinde yer alan inceleme raporundan da anlaşılacağı üzere söz konusu alanın 34,5132 hektarlık kısmı hakkında Tarım İl Müdürlüğü‘nün olumsuz görüşünün bulunduğu açık olup; muhtelif tarihlerde konu ile ilgili olarak Toprak Koruma Kurulu‘nun aldığı kararlarda alanın 1. sınıf tarım arazisi olduğu, yapılacak olan tesisin asit yağmurları ve sera etkisi yaratarak alandaki mevcut organik tarımı olumsuz etkileyeceği, kurul tarafından alanın alternatifi olup olmadığı hususunda bir araştırma yapılmadığı, alanın çevresinde organik fındık üretimi yapıldığı, bölgenin verimli ova olduğu değerlendirmelerine yer verilmiştir.
Bu durumda; 44,4061 hektarlık alan için verilen kamu yaran kararı ile Toprak Koruma
Kurulu‘nun uygun bulma kararı söz konusu olsa da; alanın sadece 9,8928 hektarlık kısmının tarım dışı amaçla kullanımının uygun görüldüğü, ancak kalan 34,5132 hektarlık kısmı açısından tarım dışına çıkarılmasının uygun bulunmadığı açık olup; her ne kadar ekonomik verim açısından tarımsal değer göz ardı edilebilirmiş gibi gelse de; söz konusu santralin kurulmasının ve faaliyete geçirilmesinin yörede yapılan organik tarımı olumsuz etkileme riskinin yüksek olması ve bu konuda yetkili idarenin yaptığı olumsuz değerlendirme karşısında; Bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmasını müteakip tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamıştır.
Açıklanan nedenlerle Samsun 2. İdare Mahkemesi kararının bozulmasına, dosyanın yeniden bir karar verilmek üzere anılan Mahkemeye gönderilmesine 22.03.2011 gününde oybirliği ile karar verildi.
Başkan Ayla ALKIVILCIM
Üye Sinan TUNCA
Üye Dr. Tacettin ŞİMŞEK
Üye Alaattin ÖĞÜŞ
Üye Cem ERBÜK