BİR KİLO BUĞDAY, BİR KİLO GÜBRE ETMİYOR - ZAMAN
ŞABAN GÜNDÜZ - İZMIR
TMO, ekmeklik buğday için ton başına 862 TL müdahale alım fiyatı açıkladı. Bu yıl ekmeklik buğday fiyatı ortalama yüzde 2,4, gübre fiyatı ise yüzde 5,7 arttı. 2003‘te 1 kg buğdayla 1,31 kg gübre alınırken, bugün 1 kg buğdayla 910 gram gübre ancak alınabiliyor.
Toprak Mahsulleri Ofisi‘nin (TMO) açıkladığı 2015 yılı ton başına 862 TL‘lik ekmeklik buğday müdahale alım fiyatı, çiftçinin maliyetini karşılamıyor. 2015 yılında ekmeklik buğday fiyatı bir önceki yıla göre ortalama yüzde 2,4, gübre fiyatı ise ortalama yüzde 5,7 arttı. Buğday fiyatındaki artış, girdi maliyetlerinin gerisinde kaldı. 13 yıl önce kilogramı 0,23 lira olan buğday fiyatı yüzde 274 artışla 2015 yılında 0,86 lira düzeyine çıktı. Aynı dönemde mazot fiyatı yüzde 271, gübre fiyatı ise yüzde 428 ile rekor düzeyde arttı. 2003 yılında 1 kilogram buğdayla 1,31 kilogram gübre alınırken, bugün bir kilogram buğdayla 910 gram gübre ancak alınabiliyor. Yani bir kilogram buğday, bir kilogram gübre etmiyor. Gübrenin yanında çiftçi, 1 litre mazot alabilmek için 4,74 kilogram buğday satmak zorunda.
TMO, 2015 yılı için 2 numaralı ‘Anadolu Kırmızı Sert‘ ekmeklik buğday müdahale alım fiyatını ton başına 862 lira olarak açıkladı. Ayrıca buğdayda ton başına 50 lira prim ile gübre, mazot, sertifikalı tohumluk ve toprak analizi gibi destekler de ödenecek. Bu durumda ton başına 127 lira prim ve diğer desteklerle birlikte fiyatın 989 liraya yükseleceği hesaplanıyor. Pariteye göre makarnalık buğday fiyatının ton başına 976 lira, prim ve desteklerle birlikte 1.103 lira; arpa fiyatının ise ton başına 645 lira, prim ve desteklerle birlikte 772 lira olacağı belirtilirken, TMO Anadolu kırmızı sert buğdayın kasım ayı satış fiyatını da ton başına 960 lira olarak belirledi. Ancak bu rakamlar çiftçinin maliyetini karşılamaktan uzak. Ziraat Mühendisleri Odası‘nın (ZMO) araştırmasına göre buğdayın dekar başına maliyeti 340 lira. Dekar başına elde edilen ürünün bedeli ise 300 lira. Bir kilo buğdayın maliyeti 1 lira 13 kuruş. Çiftçi 1 kilo buğday ile 0,90 kilo gübre, 0,23 litre mazotu ancak alabiliyor. Çiftçinin ödediği KDV ve ÖTV ise verilen desteklerin çok üzerinde. Ayrıca 127 liralık prim de, çok sayıda bürokratik işleme bağlı olduğu için özellikle küçük üreticiler bu destekten yararlanamayacak.
2015 yılında girdi fiyatlarının yüksekliği sebebiyle uygun tohum, ilaç ve yeterince gübre kullanamayan çiftçinin ürettiği buğdayların kalitesi dikkate alındığında en az yüzde 80‘inin başfiyatı tutturma ihtimali yok. Çiftçi tarafından TMO ve tüccara teslim edilen ürünlerden yapılan kesintiler de (stopaj, borsa tescil ücreti, nakliye) dikkate alındığında birinci kalite buğdayın fiyatı yüzde 3-4 aşağıya düşecek. Ayrıca buğday destekleme alım fiyatı, her yıl olduğu gibi bu yıl da Çukurova ve Güneydoğu Anadolu‘da buğday hasadının büyük ölçüde tamamlanmasından sonra açıklandı. Borcunu ödemek için ürününü 0,75 liraya tüccara satan çiftçi, fiyatların geç açıklanmasıyla mağdur oldu. Bunun yanında özellikle son yağışlar buğdayda septoria, pas, külleme ve yaprak leke hastalıklarının ortaya çıkmasına yol açtı. Bu da maliyetleri daha da artırdı. Geçen yıl buğdayda sarı pas, arpada ise yaprak lekesi hastalığı büyük verim kaybına yol açmıştı.