SÜS BİTKİLERİ SEKTÖR RAPORU
SÜS BİTKİLERİ SEKTÖR RAPORU
Süs bitkilerini; farklı yöntemler kullanarak estetik, fonksiyonel ve ekonomik amaçlarla üretilen, çoğaltılan ve büyütülen bitki olarak tanımlayabiliriz. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere süs bitkileri kapsamı ve üretim yelpazesi çok geniş bir sektördür.
Günümüzde artık gıda kadar önemli bir hâl alan sektörümüz, insan psikolojisinin, sağlıklı nesiller yetişmesinin de bir parçasıdır. Büyüyen ve gelişen şehirlerde nefes alanları yaratmak ve gelecek nesillere çevre bilincini aşılamak bu sektörün sorumluluklarındandır. Son yıllarda artan çevre bilinci Ülkemizde süs bitkileri üretiminin de taleple orantılı olarak artmasını sağlamıştır.
Türkiye Süs Bitkileri sektörü rakip ülkelere göre oldukça genç bir sektördür. Sektörün gelişimi açısından 2016`da düzenlenecek ilk EXPO`nun sektörle ilgili olması da büyük bir avantaj olarak değerlendirilmektedir.
Ülkemiz; ekolojisi ve doğal varlıkları uygun iklimsel ve coğrafi koşulları, pazar ülkelere yakınlığı ve ucuz işgücüne sahip olması gibi nedenlerle önemli avantajlara sahiptir. Bu avantajların katma değere dönmesi sektörün dünya pazarında hak ettiği yere ulaşması mevcut bazı problemlerin çözümü ile mümkün olacaktır.
Ülke kaynaklarını gözeterek, yasal mevzuata uygun, çalışan ve müşteri memnuniyeti sağlayan, Türkiye`nin süs bitkileri üreten ve pazarlayan bir ülke olduğunu, dünyaya gösterecek sektörel bilincin ve farkındalığın oluşturulması gerekmektedir.
ÜRETİM ALANLARI, MİKTARI VE DEĞERİ
Sektördeki üretim alanları 2009 yılından sonra hızlı bir artış göstermiştir. 2002 yılından 2014 yılına kadar üretim alanları 2,5 kat artışmış tır.
Sektör üretim alanları tarımın genel sorununda olduğu gibi çok parçalı küçük arazilerden oluşmaktadır. Bununla beraber üretim alanlarında sektörün kendine özgü sorunları da bulunmaktadır. Arazilerin büyük bölümü kiralıktır, yatırımların çoğunun kiralık alanlara yapılması, kiralık arazilerin özellikle çok yıllık dış mekan süs bitkileri üretiminde uzun dönem kiralamalarda yaşanan sıkıntı, üretim yapılan bölgeleri çoğunun imar planlarının içinde kalması gibi sorunlar, üretim alanlarında artışı engelleyen unsurlardır.
Sektörün arazi sorununun çözüm yollarından birisi, kamu elindeki kullanılmayan arazilerin uzun dönem kiralamalarla üreticilere tahsisi ile olabilir. Bunun dışında Üretimin bir araya toplanması, kümelenme modelinin en güzel örneğini oluşturacak olan organize tarım bölgeleri konusunda, sektörümüzün oldukça uygun olduğu düşünülmektedir. Kurulacak süsü Bitkileri Organize Tarım Bölgeleri, üretimden pazarlamaya, girdi temininden ARGE`ye kadar sektörün tüm paydaşlarını bir araya toplayacaktır.
Süs Bitkileri Üretim Alanları (da)
| ÜRÜN GRUBU | 2002* | 2009* | 2010* | 2011* | 2012* | 2013** | 2014** |
| Kesme Çiçekler | 10.097 | 15.434 | 10.973 | 10.874 | 11.213 | 11.047 | 11.374 |
| İç Mekân(saksılı) Süs Bitkileri | 800 | 1.769 | 998 | 1.127 | 721 | 1.105 | 1.081 |
| Dış Mekân Süs Bitkileri | 8.017 | 19.611 | 33.853 | 35.071 | 35.724 | 32.421 | 35.996 |
| Çiçek Soğanları | 256 | 755 | 543 | 788 | 1.147 | 552,7 | 568 |
| TOPLAM | 19.170 | 37.569 | 47.009 | 47.860 | 48.805 | 45.1277 | 49.019 |
Kaynak:*GTHB, **TUİK
Sektöre ait üretim alanları 2014 yılında TUİK verilerine dahil olmuştur. Ancak veriler halen çok yetersizdir. Her ürün grubunun alt başlıklarına dair veri çok azdır. Bu durum sektörün kayıt altına girmesiyle doğru orantılı olarak veriler daha sağlıklı ve detaylı olacaktır. 2014 yılında ürün gruplarına göre üretim miktarları ise şu şekilde gerçekleşmiştir.
Üretim Miktarları
| ÜRÜN GRUBU | 2014 |
| Kesme Çiçekler | 1.007.831.644 |
| İç Mekân(saksılı)Süs Bitkileri | 41.448.776 |
| Dış Mekân Süs Bitkileri | 456.026.600 |
| Çiçek Soğanları | 30.059.530 |
| TOPLAM | 1.535.366.550
|
Kaynak:TUİK
2014 yılı süs bitkileri üretim değeri yaklaşık 3 milyar TL`dir. 49 bin dekarlık alanda yaratılan üretim değeri, yaklaşık 70 Milyon dekarda ürettiğimiz buğday üretim değerinin üçte biri kadardır.
İllere Göre Süs Bitkisi Üretim Alanları(da)
| İL | 2005* | 2009* | 2010* | 2011* | 2012* | 2013** | 2014** |
| İzmir | 7.208,00 | 7.803,00 | 7.257,00 | 7.343,00 | 9.652,00 | 9.269,30 | 13.898,80 |
| Sakarya | 3.698,00 | 7.128,00 | 18.785,00 | 13.067,00 | 11.325,00 | 12.543,60 | 12.643,21 |
| Antalya | 5.490,00 | 5.057,00 | 5.054,00 | 5.153,00 | 5.200,00 | 5.637 | 5.687,00 |
| Yalova | 4.444,00 | 6.952,00 | 4.502,00 | 10.146,00 | 2.828,00 | 2.729,60 | 2.792,45 |
| Bursa | 1.333,00 | 3.220,00 | 2.748,00 | 3.712,00 | 2.986,00 | 3.169,50 | 3.249,59 |
| İstanbul | 1.609,00 | 770,00 | 747,00 | 681,00 | 598,00 | 496 | 527,90 |
| Diğer | 2.592,00 | 6.640,00 | 707,00 | 6.381,00 | 16.216,00 | 11.282,70 | 10.221,00 |
| TOPLAM | 26.376 | 37.569 | 47.009 | 47.860 | 48.805 | 45.127,70 | 49.019,00 |
*GTHB
**TUİK
Dış Ticaret
Süs Bitkileri sektörü gelişmeye paralel olarak her yıl dış ticaret hacmini de genişleten bir sektördür. 2014 yılında yaklaşık 170 milyon dolarlık bir dış ticaret hacmi yaratmıştır. Dış ticaret açığı ise 10 milyon dolardır. Ancak sektör ihracatında artış hızı ithalat artışından fazla olduğu için bu dengenin 2015 yılında ihracat lehine döneceği düşünülmektedir.
İhracat
2023 yılında Türkiye`nin ihracat hedefine yaklaşması için sektörün kendi hesabına belirlediği hedef 500 milyon dolardır. Özellikle son iki yıldır ihracattaki artış memnun edici görünse de hedefe ulaşmak için yıllık ortalama artışın %20`yi olması gerekmektedir. Türkiye bulunduğu coğrafya da gelişen ekonomiler ve yeniden şekillenen komşu Ülkelere sahiptir. Bu bağlamda; Türkiye Cumhuriyetleri ve Kuzey Afrika Ülkeleri hedef pazarlardır. Bu pazarları kazanmak ve genişletmek üretime yönelik politikalara bağlıdır.
Ürün Gruplarına Göre Süs Bitkileri İhracatı (1000$)
| GTİP | ÜRÜN GRUBU | 2011 | 2012 | % | 2013 | % | 2014 | |
| 601 | Çiçek soğanları | 2.306 | 2.146 | -7 | 2.001 | -7 | 1.938 | |
| 602 | Canlı bitkiler | 40.181 | 34.115 | -15 | 39.986 | 17 | 42.537 | |
| 603 | Kesme Çiçek | 27.182 | 30.150 | 11 | 28.190 | -7 | 32.018 | |
| 604 | Bitki yaprakları, dalları vb | 6.287 | 6.617 | 5 | 6.811 | 3 | 6.476 | |
|
| TOPLAM | 75.956 | 73.028 | -4 | 76.989 | 5 | 82.969 |
Kaynak:TUİK
İthalat
Süs bitkilerinde 2014 yılında ithalat yaklaşık 93 milyon dolar civarındadır. En fazla ithalat canlı bitkiler fasılında gerçekleşmektedir. Bu fasılda saksılı iç mekan süs bitkileri, ağaçlar, fide ve fidanlar bulunmaktadır. Bu fasıldaki ithalat artışının en önemli sebeplerinden birisi büyüyen şehirlerdeki çevre ve peyzaj çalışmalarıdır.
Türkiye`de özellikle dış mekan süs bitkisi üretimi her yıl artmakla birlikte, yurt içi talebi karşılamakta bazı problemler yaşanmaktadır. 2013 yılında bir önceki yıla göre %37`lik bir artışla 92,5 Milyon dolar olan ithalat yerel seçimlere hazırlık aşamasında belediyelerin kullandığı ithal ağaçlardan kaynaklanmaktadır.
İthalatta üretim materyali dışında (fide, fidan) dışında özellikle sektörün en büyük alıcısı konumunda olan belediyelerin tercih ettiği büyük ağaçlardır. Yurt içinde bu ağaçların yetiştirilmesi elbette mümkündür. Ancak tercih edilen bu ağaçların yetişmesi üretimde en az 10 yıl sermaye dayanma gücü istemektedir. Sektöre hiçbir destek olmadığı düşünüldüğünde, belediyelerinde görselliği ön planda tutarak daha küçük fidanlardan yana tercihlerini kullanmadıkları sürece, büyüyen ve gelişen şehirlerde ithal ağaçları görmek mümkün olacak.
İklim kuşağı yönünden her bölgeye uygun bitki yetiştirebilecek durumlardayken milyonlarca doların Avrupa üreticisine aktarılmasının çok da doğru olmadığı kanaatindeyiz.
Ürün Gruplarına Göre Süs Bitkileri İthalatı
| GTİP | ÜRÜN GRUBU | 2011 | 2012 | % | 2013 | % | 2014 | % | |
| 601 | Çiçek soğanları | 6.081 | 5.805 | -5 | 7.100 | 22 | 7.381 | 4 | |
| 602 | Canlı bitkiler | 59.620 | 59.215 | -1 | 82.203 | 39 | 78.448 | -5 | |
| 603 | Kesme çiçek | 1.432 | 2.012 | 41 | 2.563 | 27 | 6.342 | 147 | |
| 604 | Bitki yaprakları, dalları vb | 450 | 683 | 52 | 635 | -7 | 719 | 13 | |
|
| TOPLAM | 67.584 | 67.716 | 0 | 92.501 | 37 | 92.890 | 0 |
1000$
Kaynak:TUİK
Canlı Bitkilerde Aylara Göre İthalat
| AYLAR | 2011 | 2012 | % Değişim | 2013 | % Değişim | 2014 | % Değişim |
| Ocak | 3.297.940 | 3.835.352 | 16 | 5.658.929,00 | 48 | 9.685.460 | 71 |
| Şubat | 4.527.824 | 4.641.261 | 3 | 7.036.496 | 52 | 8.732.621 | 24 |
| Mart | 9.705.677 | 6.827.385 | -30 | 12.392.986 | 82 | 12.736.134 | 3 |
| Nisan | 9.878.753 | 11.359.414 | 15 | 11.228.916 | -1 | 12.439.893 | 11 |
| Mayıs | 8.060.519 | 6.175.730 | -23 | 6.312.543 | 2 | 7.400.807 | 17 |
| Haziran | 4.017.204 | 2.931.846 | -27 | 3.324.519 | 13 | 4.450.025 | 34 |
| Temmuz | 2.155.862 | 2.565.344 | 19 | 3.209.497 | 25 | 2.266.891 | -29 |
| Ağustos | 1.849.903 | 1.956.993 | 6 | 2.322.617 | 19 | 2.460.935 | 6 |
| Eylül | 2.949.900 | 2.808.773 | -5 | 3.723.764 | 33 | 3.876.229 | 4 |
| Ekim | 3.234.096 | 3.921.806 | 21 | 5.254.457 | 34 | 4.095.274 | -22 |
| Kasım | 3.898.563 | 5.046.137 | 29 | 10.004.290 | 98 | 4.676.989 | -53 |
| Aralık | 6.043.536 | 7.145.492 | 18 | 11.733.801 | 64 | 5.626.231 | -52 |
| Toplam | 59.619.777 | 59.215.533 | -1 | 82.202.815 | 39 | 78.447.489 | -5 |
Sektörün Sorunları ve Çözüm Önerileri
Üretimin kayıt altına alınması
Süs bitkileri üretiminin önemli bir kısmı kayıt altında değildir. TUİK bu yıl ilk defa sektöre yönelik üretim alanları ve üretim miktarlarını açıklamıştır. Ancak veriler göstermektedir ki Ülkemiz süs bitkisi üretiminin %90`ı resmi rakamlarda bulunmamaktadır.
Sektöre ilişkin politika üretmek, ancak doğru verilerle mümkün olacaktır. Sektörün kayıt altına alınması yönünde bir an önce çalışmalara başlanmalıdır.
Üretim Maliyetlerinin azaltılması
Süs bitkileri sektörü sağlanacak destekler sonucu hızlı büyüme, tamamına yakın yerli üretim ile ihracat yapma ve emek yoğun olmasından dolayı istihdama katkı açısından çok yüksek potansiyel taşımaktadır.
Üretimin kayıt altına alınmasının ve planlanabilmesinin en önemli uygulama noktası ise teşvikler ve desteklerdir. Böylece, destek vereceğimiz üreticiyi denetlemek, yönlendirmek çok daha kolay olacaktır.
Sektör özellikle AB Ülkeleri ile olan ilişkileri sebebiyle, Hollanda, İtalya, Almanya gibi ülkelerde sektörün nasıl şekillendiğini, üreticilere sağlanan destekleri çok yakından takip etmektedirler.
Ülkenin yüzü hep batıya dönüktür, dolayısıyla rekabet açısında sektörümüzde AB ile kendini kıyaslamakta, elde ettiğimiz pazarları AB ülkelerine kaptırmama telaşındadır.
Verilecek teşvikler:
Sulama sistemleri
Alet ekipman
Enerji
Sera yapımı
Arazi edindirme
İşletme yatırım teşvikleri vs. olarak sıralanabilir.
Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerince kullandırılan faiz destekli tarımsal kredi uygulamalarında 2014 yılında ilk defa süs bitkisi üreticileri de tanımlanmıştır. Buna göre süs bitkisi üreticileri 2.500.000`e kadar %50 faiz destekli işletme ve yatırım kredisi kullanabileceklerdir. Bu sektör açısından olumlu bir gelişmedir.
Kırsal kalkınma destekleme programında kullanılan bir diğer araç da IPARD programıdır. Ancak sektörün yoğun olduğu illerde İPARD kapsamı dışındadır. Ayrıca sektör IPARD`da sadece aile üretimini çeşitlendirme faaliyetleri altında kapsama alınırken bu gün dış mekan ve iç mekan süs bitkileri sektörü çok büyük yatırım yapılan ve istihdama katkısı tarım sektörünün kat ve kat ve üstünde olan bir sektördür.
KDV eşitsizliğinin giderilmesi
KDV uygulamalarında tarımsal üretimdeki ürünler arasında farklılıklar görülmektedir. Aynı tür ürünlerde de farklılıklar mevcuttur. Örneğin, A bitkisi için orman fidanlıkları KDV uygulamazken özel sektör KDV tahsil etmektedir.
Bir başka deyişle Devlet, bütün masrafını karşıladığı bitkide KDV uygulamazken üretimi, dikimi, bakımı dahil hiç masraf etmediği bitkide KDV uygulaması ortadan kaldırılmalı veya oranları makul hale getirilmelidir.
Süs bitkileri, tarımsal üretimin hızla büyüyen bir sektörü olarak, Ülke ekonomisine katkısının artırılması, Hollanda, İtalya, Almanya gibi ihracatta ve üretimde dünya sıralamasında yerini alabilmesi için desteğe ihtiyacı vardır.
Sektördeki KDV oranının %8`e indirilmesi, hem teşvik olacak hem de kamu ile olan haksız rekabetin önüne geçecektir.
Üretimde standardizasyon
Süs bitkileri üretimi ve pazarlamasında ürünün kalitesini ve satış artlarını belirleyecek hiçbir düzenleme bulunmamaktadır. Sektörde kayıt ve sertifikasyon zorunluluğu olmadığı için, kalite konusunda sorunlar yaşanmaktadır.
Özellikle ihracat potansiyelimizin arttırılması için uluslararası standartların üretimde esas alınması; kaliteli üretimin hem teşvik edilmesi hem de belgelenmesi gereklidir.
Ar–Ge çalışmaları
Süs bitkilerinde ürün çeşitliliğinin sağlanmasında AR-GE çalışmalarının önemi büyüktür. Bu konuda gerek kamu elinde gerekse özel sektörde çalışmalar oldukça sınırlıdır. AR-GE çalışmalarında, üniversite, araştırma kuruluşları ve özel sektör iş birliği içinde olmalı ve araştırma sonuçlarını üreticiye ulaştırılmalıdır. Islah çalışmaları konusunda sektör oldukça zayıftır. Bu konudaki çalışmalarında artması gerekmektedir.
AR-GE ve ıslah çalışmaları desteklenmeli,
AR-GE çalışmaları sektörün taleplerine göre yapılmalı.
Üniversite ve tarımsal araştırma kurumlarıyla işbirliği geliştirilmeli
Belli bölgelerde, uygun çeşitlerin üretimi desteklenmelidir.
KAYNAK: http://www.susbir.org.tr/
