01 Mart 2018

Ülkemizde 33 þeker fabrikasý bulunmakta olup bunlarýn 25 tanesi devlete aittir. Devlete ait Türkiye Þeker Fabrikalarý A.Þ. (Türkþeker) bünyesindeki þeker fabrikalarý 2000 yýlýnda özelleþtirme kapsamýna, 2008 yýlýnda ise özelleþtirilme programýna alýnmýþtýr. Sonuçta, bu fabrikalarýn 14 tanesi için Özelleþtirme Ýdaresi Baþkanlýðý’nýn sayfasýnda da görüleceði üzere 20 Þubat 2018 tarihinde özelleþtirme ihale ilanýna çýkýlmýþtýr.

Özelleþtirme bir sonuçtur. En önemli gerekçesi de siyasilerimizin sýk sýk beyan ettikleri üzere zarar etmeleri ve devletin sýrtýna yük olmalarýdýr. Gerçekten öyle mi? Öncelikle siyasi iktidarý bu sonuca getiren nedenlere bir bakalým!

Þeker Kanunu 2001 yýlýnda çýkarýlmýþ, Adalet ve Kalkýnma Partisi ülkemizi 2002 yýlý sonundan itibaren yönetmeye baþlamýþtýr. Þeker Kanunu çerçevesinde kurulan Þeker Kurumu þirketlere þeker üretim kotalarý tahsis etmiþ, þirketler de ihtiyaçlarý çerçevesinde sözleþmeli üretimle çiftçilere taahhütleri karþýlýðýnda üretim yaptýrmýþtýr. Diðer yandan, ÝMF ve DB güdümlü tarým politikalarý çiftçilerin tarlalarýný terk etmesine yol açmýþtýr. Kotalar ve dýþ kaynaklý tarým politikalarý, þeker pancarý üreten çiftçimizi doðrudan etkilemiþ ve 2003 yýlýnda pancar eken çiftçi sayýsý 460 binden 2016 yýlýnda 105 bine gerilemiþtir. Tarlalar boþalmýþ ve tarým dýþý amaçlý arazi kullanýmlarý artmýþtýr.

Ayrýca, Þeker Kanunu ile yurtiçi pancar þekeri üretimimizin %10’u kadar mýsýrdan elde edilen niþasta bazlý þeker (NBÞ) kotasý belirlenmiþtir. Bu kota 28 üye devlete sahip AB’de %5 ile sýnýrlandýrýlmýþtýr. Diðer yandan Þeker Kanunu NBÞ üretiminde Bakanlar Kuruluna kotayý %50 artýrma ve eksiltme yetkisi vermiþtir. Bakanlar Kurulu bu yetkisini hemen her yýl %35 civarýnda NBÞ kotasýný arttýrma yönünde kullanmýþtýr. Bu çerçevede Türkiye, AB’nin ürettiði NBÞ’in neredeyse yarýsýna yakýn bir miktarý tek baþýna üretmektedir. Piyasaya yüksek miktarda NBÞ giriþi þeker fabrikalarýmýzýn üretim ve satýþlarýný olumsuz etkilemiþtir. Türkþeker 2005 yýlýna kadar üretimini karlý bir þekilde üretimi sürdürürken 2006 yýlýnda zarar etmiþ, 2009 yýlýndan itibaren ise sürekli zarar eden bir kurum haline gelmiþtir.

Türkþeker 2016 yýlýnda 76 milyon TL zarar etmiþtir. Bu zararýn içerisinde 25 þeker fabrikasýnýn yukarýda kýsaca izah edilen nedenlerden dolayý zararý 32 milyon TL’dir. Bunun yanýnda Özelleþtirme Yüksek Kurulu Kararý ile devredilen varlýklarý da 31 milyon TL olarak kurumun borç hanesine yazýlmýþtýr. Yeterli þeker pancarý temin edilemediði için 4 þeker fabrikasý ise hiç çalýþtýrýlmamaktadýr. Bunlardan bir tanesi Aðrý þeker fabrikasý olup kentin tek sanayi tesisidir.

Türkþeker fabrikalarýnýn iþleme kapasiteleri karþýlayacak þeker pancarý bulamamalarý ve sonucunda sürekli zarar ediyor hale gelmeleri personel istihdamýný da önemli düzeyde etkilemiþtir. 2001/2002 yýllarý döneminde fabrikalarda istihdam edilen memur ve iþçi sayýsý yaklaþýk 19 bin kiþiden 2016/2017 yýllarýnda 8 bin kiþiye gerileyerek yaklaþýk %60 azalmýþtýr.

Bir zamanlar ülkemizin kalkýnmasýnda büyük rol oynayan ve son derece karlý kurumlar olan þeker fabrikalarýmýz yukarýda kýsaca özetlendiði üzere zarara sürüklenmiþlerdir. Baþlýca sorun, dýþ kaynaklý tarým politikalarý ve ülkemizi yöneten siyasi partinin tercihidir.

Bölgeler arasý (özellikle az geliþmiþ yörelerde) ekonomik dengelerin oluþmasýna büyük katký saðlayan þeker fabrikalarýmýzýn, üretime yönelik ulusal (yerli ve milli?) tarým politikasýnýn tesis edilmesiyle karlý hale getirilmesinin önünde hiçbir engel kalmayacaktýr. Bunlarý yapmasý gereken de ülkeyi yöneten siyasi iktidardýr.

Ýhale ilanýna çýkýlan 14 þeker fabrikamýz kesinlikle özelleþtirilmemelidir.

Bu fabrikalar zarar ediyorsa ve devletin sýrtýnda kambursa vardýr bir nedeni…

Ahmet ATALIK

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasý

Ýstanbul Þube Yönetim Kurulu Baþkaný