"Türkiye’de tarýmý çökertme sürecinin temelleri, 24 Ocak Kararlarý ve 1980 askeri darbesini izleyen yýllarda uygulamaya konulan emek karþýtý neoliberal politikalarla atýldý. O yýllarda baþlatýlan “üreticiyi ithalatla terbiye etme” politikasý günümüzde de artarak devam ediyor."

DR. NECDET ORAL

Coðrafya ve iklim bakýmýndan çok elveriþli konumda bulunan, farklý ekolojik bölgeleri barýndýran ve bitki çeþitliliði bakýmýndan oldukça zengin olan Türkiye, FAO’nun son verilerine göre 23.7 milyon hektar ile Avrupa’da en büyük tarým arazisine sahip ülkedir. Türkiye’nin ardýndan gelen Fransa 19.3, Ýspanya 17 ve Almanya 12 milyon hektar tarým arazisine sahiptir. Ancak bu avantaj hýzla yitirilmektedir. 1980’den bu yana uygulanan IMF, Dünya Bankasý ve DTÖ dayatmalý politikalarýn sonucunda tarým alanlarý 5 milyon hektar daralmýþtýr.

Türkiye’de tarýmý çökertme sürecinin temelleri, 24 Ocak Kararlarý ve 1980 askeri darbesini izleyen yýllarda uygulamaya konulan emek karþýtý neoliberal politikalarla atýlmýþtýr. O yýllarda baþlatýlan “üreticiyi ithalatla terbiye etme” politikasý günümüzde de sürdürülmekte; arz eksikliðinden dolayý fiyatý artan her ürünün fiyatýnýn ithalatla düþürülme kolaycýlýðýna baþvurulmaktadýr. 2018 yýlý itibariyle gerek tarýmsal (hammadde ve gýda maddeleri) ihracatýmýz, gerekse ithalatýmýz 18 milyar dolar civarýndadýr, yani baþa baþtýr. Türkiye tarýmsal üretim için kullanýlan tohum, gübre, ilaç, traktör, mazot gibi girdilerin yaný sýra hububat (buðday, mýsýr), pamuk, yað bitkileri (soya, ayçiçeði), bitkisel yaðlar ve hayvansal üretimde (yem, canlý hayvan, et) ithalata baðýmlýdýr.

Bu duruma neden ve nasýl gelindiðini, konunun uzmanlarý olan akademisyenler, meslek örgütleri ve çiftçi sendikalarý yetkililerinden anlatmalarýný istedik. Verdikleri yanýtlarý aþaðýda sunuyoruz.

ULUSLARARASI ANLAÞMALARA DÝKKAT

Prof. Dr. Tayfun ÖZKAYA

Uluslararasý anlaþmalar ile tarým ürünlerinde gümrük vergilerinin zorunlu olarak düþürülmesi, ithal ürünlerin iç piyasaya daha ucuz olarak girmesine kapý açtý. Diðer yandan tarým destekleri çiftçinin eline geçen fiyatlara yapýlan müdahale yerine prim gibi piyasa fiyatýný etkilemeyen þekle sokuldu. Bu, ihraç ürünlerinin daha ucuz satýn alýnarak daha ucuza satýlmasýna yol açtý. Öte yandan geliþmiþ ülkelerin prim tarzýnda yüksek tarýmsal destekler vermeye devam etmeleri, uluslararasý þirketlerin ABD, Kanada gibi ülkelerin çiftçilerinden ucuz ürün alabilmelerini saðladý. Bu etkiler; ABD, Kanada ve AB ülkelerinde daha az emek ve daha çok sermaye yoðun üretilen tarla bitkileri ve et gibi ürünlere Türkiye pazarlarýný alabildiðine açtý.

SERMAYE BÝRÝKÝM MODELÝ OLARAK TARIMDAKÝ SÖMÜRÜ

Prof. Dr. Haydar ÞENGÜL

Ýktidar yandaþ sermayeyi oluþturma hedefinde tarým sektöründeki sömürüyü derinleþtirdi; bu baðlamda yandaþ ithalatçýlarý, tüccarlarý, aracýlarý ve tarýma girdi saðlayan kesimleri kayýrdý ve bunu bir sermaye birikim modeli olarak benimseyerek ýsrarla takip etti. Bence iþin özeti budur. “Tarým izlenen iktisadi politikalar sonucu bu durumdadýr” demiyor muyuz? Baþka türlü “tarým tesadüfen konjonktürel bir þekilde bu duruma geldi, dolayýsýyla bu geçici durumdan çýkabilir” iddiasýný kabul etmek gerekir.

TARIM BÜYÜK ÞÝRKETLERE TESLÝM EDÝLÝYOR

Dr. Burak ÖZTORNACI

Tohum, gübre, ilaç gibi girdileri üreten kamu iþletmelerinin birer birer özelleþtirilmesi veya kapatýlmasý nedeniyle bu girdilerin fiyatlarý aþýrý yüksektir. Girdi fiyatlarýnda yaþanan artýþlara raðmen çiftçiler, ürünlerini piyasa fiyatýndan satmak zorundadýr. Çünkü piyasa sýnýrlý sayýdaki tüccarýn ve o tüccarlarýn arkasýndaki tekellerin kontrolündedir. Bir baþka neden tarýmsal üretimi; büyük iþletmelerle, fabrika mantýðýna göre þekillendirmek isteyen neoliberal yaklaþýmdýr. Siyasi iktidarýn tarýma bakýþý “Tarýmý köylülerin elinden kurtarmak”, büyük þirketlere teslim etmektir. Bu durum çiftçilerin üzerindeki iktisadi ve sosyal baskýnýn artmasýnýn temel nedenidir. Bunlara tarým arazilerindeki yaðmanýn hýzla arttýðýný, tarým alanlarýnýn betonlaþtýðýný ve tarým dýþýna çýkarýldýðýný eklemek gerekir.

Burhan ÖZALP

1980 sonrasý sermayenin her alanda istediði serbestleþme politikalarý tarýma da uygulanýyor ve bu süreçlere DTÖ ve AB gibi anlaþmalar eþlik ediyor. Serbestleþme politikalarý 2000’li yýllarda her alanda olduðu gibi tarýmda da tavan yaptý. Bu çerçevede ürün girdi piyasalarýnda etkili olan tarýmsal KÝT’ler özelleþtirildi. Özelleþtirmeler sonrasý girdi (özellikle tohum, gübre, ilaç) piyasasý neredeyse tamamen uluslararasý tekellerin kontrolüne girdi, bu nedenle girdi maliyetleri çiftçilerin aleyhine geliþti, üretim maliyetleri arttý. Öte yandan TMO ve kooperatiflerin iþlevsizleþtirilmeleri sonucu çiftçiler ürün piyasasýnda büyük alýcýlara mahkûm edildiler. Ayrýca meralarýn imara açýlmasý, yem ve süt fiyatlarýnýn piyasayý kontrol eden þirketlerce belirlenmesi hayvan yetiþtiricilerini maðdur etti. Tüm bu süreçler kýrsal nüfusun ve tarým alanlarýnýn azalmasýna ülkenin ithalata baðýmlýlýðýna yol açtý.

BAKANLIK ÝTHALAT VE ÝHRACATI DÜZENLÝYOR

Abdullah AYSU – Çiftçi-Sen Genel Baþkaný

1980 sonrasýnda öncelikle devletle çiftçinin baðý koparýldý. Kamu piyasa düzenleme iþinden þirketler lehine çekildi. Tarým Bakanlýðý tarýmý geliþtirmeye yönelik olmaktan çok ithalat ve ihracat iþlerini düzenleyecek hale getirildi. Tarýmsal KÝT’ler özelleþtirildi veya iþlevsizleþtirildi. Türkiye’ye tohum þirketlerinin girebilmesi için serbestlik saðlandý. 2000’li yýllarda üreticilerin çiftçilikle baðýný koparacak olan Tohumculuk Kanunu çýkarýlarak meydan çokuluslu þirketlere býrakýldý. Çiftçilerin üretimden pazarlamaya kadar öz örgütleri (kooperatifler) ile baðý koparýldý. Tarýmsal kredi faiz oranlarý piyasa seviyesinde uygulanmaya baþladý. Çiftçiye Tarým Kanununda öngörülen (ve zaten yetersiz olan) destekleme miktarý bile verilmedi. Fiyat politikalarýnýn þirketlere býrakýlmasýyla ürün fiyatlarý maliyetin altýnda veya baþa baþ olacak þekilde belirlendi; sonuç tarýmýn ithalata baðýmlýlýðý oldu.

EMPERYALÝZMÝN HEDEFÝ GIDA

Ali Bülent ERDEM – Tütün-Sen Genel Baþkaný

Türkiye’de tarýmsal yapý, 2. Dünya Savaþý sonrasý kapitalist sistemin yeni iþbölümüne göre þekillendirildi. Bu yapýda korumacý ve destekleyici politikalar zorunluydu. Türkiye gibi bazý ülkeler kýsýtlý da olsa baðýmsýz tarým politikalarý geliþtirme þansýný yakaladýlar. Ta ki, 1980’lerde uygulamaya konulan liberal politikalara kadar… Bu yýllardan sonra giderek devleti tarýmdan çekip, þirketlerin önünü açan politikalar uygulandý. AKP iktidarý tahrip ettiði tarýmý bütünüyle þirketlere teslim ederek Tarýmda Milli Birlik Projesinin tartýþmasýna kadar getirdi. Ürün deseni deðiþti, kýrsal alanlar boþaldý, küçük çiftçiler þirketlere baðlandý. Serbest ticarete konu edilmiþ gýdanýn daha çok ithal edilir hale gelmesi artýk kaçýnýlmazdý. Ülkelerin üretemez duruma düþürülmesi, emperyalizmin gýdayý ele geçirerek insanlarý denetim altýnda tutabilmesi için planlanmýþ bir senaryodur.

ÜRETÝM ARTIRILMADAN EKONOMÝ DÜZELTÝLEMEZ

Özden GÜNGÖR – Ziraat Mühendisleri Odasý (ZMO) Genel Baþkaný

Ülke nüfusunun her yýl en az bir milyon kiþi arttýðý göz önüne alýnmazsa, tarým alanlarý ve meralar korunmazsa, çiftçi gerektiði gibi desteklenmezse, Tarým Kanunu’nun desteklemeye iliþkin hükümlerine uyulmazsa, girdi maliyetlerini düþürmek için gerekli tedbirler alýnmazsa, bir Bakandan diðerine deðiþen tarým politikalarý düzeltilmezse, çiftçi ithalatla terbiye edilmeye kalkýlýrsa, kooperatifleþmeye gereken önem verilmez ve desteklemezse, sektördeki tüm bileþenlerin görüþü yerine sadece sermayenin görüþleri dikkate alýnýrsa, ARGE çalýþmalarýna gereken önem verilmezse tarýmda ithalatçý olmaktan kurtulmamýz mümkün deðildir. Unutmamak gerekir ki, tarýmýmýzý geliþtirmeden, üretimimizi arttýrmadan ekonominin kýrýlganlýðýný da düzeltemeyiz.

TARIMDA ÝTHALATIN TOHUMLARI MARSHALL YARDIMI ÝLE ATILDI

Ferdan ÇÝFTÇÝ – ZMO Ýzmir Þubesi +Önceki Dönem Baþkaný

Türkiye’nin tarýmda ithalatçý hale gelmesinin tohumlarý Marshall yardýmý ile atýlmýþ, 24 Ocak 1980 kararlarý ile pekiþtirilmiþ ve AKP döneminde zirve yapmýþtýr. Nedenleri arasýnda ilk akla gelenler; uluslararasý tarým anlaþmalarý, yanlýþ ve yetersiz destekleme politikalarý, planlý bir üretim için gerekli politikalarýn hayata geçirilmemesi, tarýmsal KÝT’lerin özelleþtirilmesi, tohumculuk politikalarý ve kamu araþtýrmacýlýðýnýn zayýflatýlmasý, tarýmda üretici örgütleri karmaþasý ve kooperatifçiliðin zayýflamasý olarak sayýlabilir.

PÝYASA KOÞULLARI TÜCCAR LEHÝNE DÜZENLENÝYOR

Hayati TOSUN – ZMO Samsun Þubesi Önceki Dönem Baþkaný

Ürün fiyat politikasýnda piyasa koþullarýnýn üretici deðil, tüccar lehine düzenlenmesi, tarýmda kýsa vadeli fiyat ve piyasa önceliklerinin esas alýnmasý, orta ve uzun vade kalýcý kalýcý çözümler yerine, kýsa vadeli spot çözümlere destek verilmesi, doðru bir üretim planlamasýnýn yapýlmamasý, altyapý yatýrýmlarýna öncelikli ve yeterli desteðin verilmemesi, teknolojik geliþmeye yeterli destek saðlanmamasý, katma deðer yaratacak sektörel geliþmenin saðlanamamasý, kýrsaldaki yaþam standartlarýnýn zamanýn þartlarýna uyarlanamamasý, kazanamayan üreticinin köyden kente göç etmesi ve bu sürecin önlenememesi, kýsacasý tarýma üvey evlat muamelesinin yapýlmasý ilk akla gelen nedenlerdir.

IMF VE DÜNYA BANKASI PROGRAMLARI TARIMI GERÝLETTÝ

Ahmet ATALIK/ ZMO Ýstanbul Þube Baþkaný

12 Eylül 1980 darbesi ile ulus ötesi þirketlerin önünü açan politikalar hayata geçirildi ve karþý çýkabilecek örgütlülük parçalandý. Bu çerçevede Tarým Bakanlýðý’nýn birçok kuruluþu kapatýldý ve/veya iþlevsiz hale getirildi. Tarýmsal KÝT’ler de ayný akýbetten kurtulamadý. Tarýmda üretimi teþvik amaçlý destekten daha fazlasý ithalata verildi. Kaynaklar kendi çiftçimiz yerine ithalat yaptýðýmýz ülke çiftçilerinin refahýna sunuldu. Tarýmsal girdilerde artan ithalat baðýmlýlýðý üretim maliyetlerini artýrdý; ancak çiftçi emeðinin karþýlýðýný alamadý.