GÖZLEM: ODAMA DOKUNMA- 29 MAYIS 2020
Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Başkanı Baki Remzi Suiçmez’in dediği gibi “iktidarın odalarla ilgili değişiklik çalışmasının altında, kendine bağlı, yapılan yanlış uygulamalar karşısında yargıya başvurmayan oda yapıları oluşturma amacı” yatıyor.
Gazetelerin yazdığına göre, AKP yönetimi, Barolar Birliği ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yasası’nda değişiklik yapmak üzere Mecliste 2 çalışma grubu oluşturdu. Amaç, kamu niteliği taşıyan bu meslek örgütlerinin yetkilerini sınırlandırmak, siyasi iktidarın bunlar üzerindeki denetimini artırmak. Anlaşılan 2008 yılında Türkiye Serbest Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) Yasası`nda yapılan bir değişikliğin benzeri tasarlanıyor. Covit-19 ile mücadelede sağlık personelimizin gösterdiği olağanüstü özveriden dolayı Türk Tabipler Birliği, bu değişiklik girişiminin dışında bırakılmış neyse ki!
Ortada somut bir taslak yok. Bu nedenle değişiklikler konusunda kulislere yansıyan savlar sayesinde bilgi sahibiyiz. Örneğin meslek kuruluşlarının yalnızca kendi amaçları doğrultusunda çalışabilmeleri, bunun dışında görüş bildirmemeleri isteniyor. Nasıl olacaksa bu iş? Şu anda yapılan bu değil mi? Örneğin İnşaat Mühendisleri Odası, depremlere karşı yapıların düzgün, sağlam yapılmasını belirtir, kamudaki hatalı uygulamaları, denetim eksikliğini eleştirirse, amaç dışına mı çıkılmış olacak?
Şehir Plancıları Odası kamusal yaşama zarar verecek bir imar planına karşı çıkarsa, amaç dışında siyaset mi yapmış olacak? Ya da Mimarlar Odası, bir üyesinin projelerinin doğruluğunu denetlemesi, “kuruluş amacı dışında” mı sayılacak?
Şube açma koşulları, seçim düzeneği, genel kurulların yapısı, bir şehirde birden fazla Baro gibi konular üzerinde çalışıldığını duyuyoruz. Bunların tümü üzerinde iyice düşünülmesi gereken konu başlıkları. Hele, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı`na meslek örgütlerine mali denetim dahil her türlü denetim yapma yetkisinin verilmesi, işin iyiden raydan çıkmasına neden olur. AKP’li bazı yetkililerin “demokratikleşme”, meslek odalarının “vesayetinden kurtulma” olarak nitelediği söz konusu girişimlerin demokratikleşme ile uzaktan yakından ilgisinin olmadığı çok açık. Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Başkanı Baki Remzi Suiçmez’in dediği gibi “iktidarın odalarla ilgili değişiklik çalışmasının altında, kendine bağlı, yapılan yanlış uygulamalar karşısında yargıya başvurmayan oda yapıları oluşturma amacı” yatıyor.
Meslek örgütleri nedir?
Anayasanın 135. Maddesinde belirtilen kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşu olan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği(TMMOB), 8 bin üyeye sahip 10 ODA ile 1954 yılında kuruldu. Bugün, 213 şubeye sahip 24ODA’dakiüye sayısı yarım milyonu geçiyor. 1969 yılında oluşan Türkiye Barolar Birliği’ne (TBB) üye avukatların sayısı ise 100 bine yakın.
Meslek örgütleri, başlangıçta siyasi iktidarlara destek olacağı düşünülen içe kapalı yapılar olarak kurulsalar da, ülkemize özgü gelişmeler nedeniyle genelde muhalif kanatta yer aldılar. Bu nedenle dünyada benzerlerini bulmak zor. Bu muhalif tutumlarından dolayı bazen STK (ya da NGO, non-governmentalorganisation) olarak nitelendirilmektedirler. Ki bu doğru değildir. Mimarlar Odası Genel Sekreterlerinden mimar Arif Şentek, “Siyasal ‘Parti’ Olarak Meslek Kuruluşları” başlıklı aydınlatıcı yazısında şunu vurguluyor: (BİA Haber Merkezi,16 Mayıs 2020)
“Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının işlevlerine göre tanımlanması daha doğru olacaktır. Burada da karmaşık, çoklu bir yapı söz konusudur. Örneğin kimi durumlarda bu örgütler Sivil Toplum Örgütü (STK), uluslararası tanımıyla Hükümetler Dışı Örgütler (NGO) olarak tanımlanabilmektedir. Oysa kuruluşu devlet eliyle olan ve idari yapı içinde yer alan, üstelik zorunlu üyelik koşulunun bulunduğu örgütlere daha uygun bir tanım "hükümetlerce örgütlenen hükümetler dışı örgütler" (GONGO) olacaktır. Odaların, baroların kimi işlevleriyle sendikalara benzer yanları da var. Örneğin asgari ücret belirlemeleri yapıyorlar. Burada ilginç olan bünyelerinde hem işveren durumunda olanların, hem serbest çalışanların, hem de ücretli çalışanların bulunması. Yine karmaşık bir durum. Çoğu oda veya baroda meslek içi eğitim verilebiliyor. Dolayısıyla bir eğitim işlevi de var bu örgütlerin.
Aslında bu örgütlerin en önemli işlevinin "mesleğe kabul" ve "meslek sahiplerinin kaydını tutma" olduğunu söyleyebiliriz. Bu bakımdan meslek kuruluşları bir "kayıt - kabul" kurulu gibi çalışmaktadır.”
Zamansız bir girişim
TMMOB ve ona bağlı ODA’ların daha demokratikleşmesi, daha etkin olmaları için değişiklikler gerekli değil mi? Elbette gerekli ama öç alırcasına yapılmaz bu işler. Taraflarca tartışılarak getirilmelidir yenilikler.
İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) İzmir Şubesi’nin konuyla ilgili açıklamasında vurgulandığı gibi, mühendisler işsizlikle boğuşurken, mühendislik eğitimi niteliksizleşirken, kadın üyeler cinsiyet eşitsizliği ile mücadele ederken, mühendislerin özlük haklarıyla ilgili açmazlar ortada iken, afetler, ulaşım, kentsel dönüşüm, çevresel tehditler gibi sorunlar derinleşirken, meslek Odalarıyla uğraşmak neden?
Buna yine İMO’ya bağlı, siyasi görüşleri farklı olduğu bilinen 21 şubenin TMMOB KANUNUNUN DEĞİŞTİRİLMEK İSTENMESİ GİRİŞİMİ ÜZERİNE YAPTIĞI ORTAK AÇIKLAMA iyi bir cevap veriyor:
“Birbirlerinden farklı dünya görüşlerine sahip olan bizleri bir araya getiren üç temel ilkeyi bu nedenle hatırlatmak isteriz. Mesleğimizin ve meslektaşlarımızın gelişimine katkıda bulunmak, mesleki bilgi ve birikimimizi ülkemizin gelişmesi ve halkımızın refahı için kullanmak ve ülkemizin hak ettiği aydınlık bir geleceğe ulaşması için kamu yararını savunmaktır. Bu temel ilkeler odamızın ve şubelerimizin çalışma düzenini koruyarak birçok başarılı çalışmayı gerçekleştirmemize olanak sağlamıştır. Aslında karar vericiler demokratik bir işleyişi hayata geçirme ve sorunları birlikte çözme iradesini gösterme hususunda bizleri örnek alabilirler.”
