BASINA VE KAMUOYUNA

SAVAÞIN ALGILARI PERDELEDÝÐÝ KOÞULLARDA GETÝRÝLEN, ZEYTÝNLÝKLERÝ YOK EDECEK OLAN YÖNETMELÝK DEÐÝÞÝKLÝÐÝ ANAYASAYA VE YASALARA AYKIRIDIR

ÝPTAL EDÝLMELÝDÝR

Zeytin alanlarýnýn adý belli maden þirketlerinden oluþan

madencilik sektörünün rantý için yok edilmesi mi kamu yararýdýr?

Doðanýn, tarým, mera ve orman alanlarý ile

500 binden fazla nüfusun geçim kaynaðýný oluþturan

Zeytinliklerin korunmasý mý kamu yararýdýr?

Daha önce 7 kez denenip, yükselen toplumsal tepki ile geri çekilen, Zeytinliklerin imara açýlma düzenlemeleri, bu kez Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlýðý tarafýndan, bir baþka amaçla; ülkenin elektrik ihtiyacýný karþýlamak gerekçe gösterilerek yeniden gündeme getirildi.

Dünyada birçok ülke, iklim ve gýda krizi ile mücadele için elektrik ihtiyacýnýn karþýlanmasýnda kömür yakýtlý termik santralleri terk edip, yenilenebilir enerji kaynaklarýna yönelirken, ülkemizde tarým, orman, mera ve zeytinlik araziler taþ ve maden ocaklarýyla tahrip edilmeye devam etmektedir. Bu yönetmelik deðiþikliði ile Zeytinlikleri yasa dýþý yollarla tahrip etmekte ve el koymakta olan madencilik sektörünün hukuksuz müdahalelerine meþruiyet kazandýrýlmaya çalýþýlmaktadýr.

21/9/2017 tarihli ve 30187 sayýlý Resmî Gazetede yayýmlanan Maden Yönetmeliðinin 115 inci maddesine,1 Mart 2022 tarih ve 31765 sayýlý Resmi Gazetede yayýmlanan Maden Yönetmeliðinde Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Yönetmelik ile 4. fýkra eklenmiþtir.

“ Ülkenin elektrik ihtiyacýný karþýlamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayýtlý olan alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin baþka alanlarda yürütülmesinin mümkün olmamasý durumunda madencilik faaliyeti yürütecek kiþinin, faaliyetlerin bitiminde, sahayý rehabilite ederek eski hale getireceðini taahhüt etmesi þartýyla, Genel Müdürlük tarafýndan belirlenen çalýþma takvimi içerisinde zeytin sahasýnýn madencilik faaliyeti yürütülecek kýsmýnýn taþýnmasýna, sahada madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere iliþkin geçici tesisler inþa edilmesine kamu yararý dikkate alýnarak Bakanlýkça izin verilebilir.” þeklinde gerekçelendirilmiþtir.

“Kamu yararý”na kim hangi bilimsel verilere dayanarak karar vermektedir? Gelecek nesillerin “yararý” nasýl dikkate alýnacaktýr? Oldukça muðlak olan “Kamu yararý” kavramý doðal alanlarýn ve tarým arazilerinin, zeytinliklerin amacý dýþýna çýkarýlmasýnda son yýllarda sýkça kullanýlan fakat halkta karþýlýðý olmayan beylik gerekçelerdendir. Ýklim krizine neden olan, karbon emisyonunu artýran fosil yakýt üretimi için, yaprak dökmediðinden neredeyse tüm yýl boyunca oksijen yayan asýrlýk zeytin aðaçlarýnýn nakledilmesi, kuruma riskini ve birkaç yýl verim alamamayý birlikte getirecektir.

"..madencilik faaliyeti yürütecek kiþinin, faaliyetlerin bitiminde sahayý rehabilite ederek eski hale getireceðini taahhüt etmesi þartý" ve Bakanlýkça verilecek `Kamu Yararý` kararý, gerçekte ‘Kamu Zararý’ oluþturan bir çok yýkým projesinin gerekçesi olmuþ, sayýsýz olumsuz örnekler nedeniyle kamuoyunda itibarýný yitirmiþtir.

Tarým, orman ve mera arazilerinin, zeytinliklerin tarým dýþýna çýkarýlmasýnda artýk bir araç haline gelmiþ olan “Kamu Yararý” kararý uygulamada, kamuoyunu yanýltma kararýna dönüþmüþtür. “Kamu yararý” yerine þirketlerin yararýný önceler hale gelen bu uygulama derhal kaldýrýlmalýdýr.

“Zeytin sahasýnýn madencilik faaliyeti yürütülecek kýsmýnýn taþýnmasý" ve "madencilik faaliyetleri bitiminde sahayý rehabilite ederek eski hale getirme uygulamalarý bu güne kadar, kahir ekseriyetle, yapýlmamýþtýr. Kontrol ve denetim yetersizlikleri ve taahhütlerin yerine getirilmemesi durumunda uygulanan yaptýrýmlar caydýrýcý olmadýðýndan, uygulanan örnek bulmak zordur. Bin yýllarda oluþan ve tahrip edilen doða parçasýnýn eski haline getirilmesi de zaten mümkün deðildir.

Enerji, madencilik vb. alanlarda yapýlacak olan projelerle ilgili olarak hazýrlanan Çevresel Etki Deðerlendirme raporlarý bilimsel olmaktan uzak, sadece proje tanýtýmý, envanter tespiti ile proje sahibinin taahhütlerinden oluþan bir kopyala yapýþtýr metinler manzumesi olarak hazýrlanmaktadýr. Bu raporlarda gerçek anlamda etki ve deðerlendirme analizi yapýlmamakta, karþýlaþýlmasý olasý olan ve öngörülemeyen sorunlara yönelik alýnacak tedbirler genelde havada kalmaktadýr.

Bir adý da ‘Ölmez Aðaç’ olan, Dünyanýn kadim aðaçlarýndan,  Zeytin aðacýnýn anavataný Anadolu`nun Kahramanmaraþ, Hatay ve Mardin üçgenidir. Sadece Akdeniz ülkelerinde mevcut olan özel iklim koþullarýna ihtiyaç duyar. Bu koþullarda ekonomik üretim yapýlabilir. Akdeniz ve Ege denizine kýyý bölgelerde, Zeytin tarýmýna özel iklim koþullarýnýn hakim olduðu arazi varlýðý,  alternatif alan olmadýðýndan korunmak zorundadýr.  

Zeytin aðacý, çok seçici olmamakla birlikte kalkerli-kumlu,  týnlý, killi-týnlý, hafif kireçli, çakýllý, besin maddelerince zengin, pH`sý 6-8 seviyesinde olan topraklardan hoþlanmaktadýr. Eðimi fazla, çakýllý, diðer tarým ürünleri yetiþtiriciliði açýsýndan uygun olmayan topraklardan deðer üreten bir aðaçtýr. 

Cumhuriyet yönetimi, 1927 yýlýnda “Zeytincilik Kanunu Layihasý” çýkararak, zeytinciliðe bir devlet politikasý olarak sahip çýkmýþtýr (Güneþ, 2010). Bu kanun ile zeytin dikimi teþvik edilmiþ, zeytinciliðin geliþtirilmesine ve kârlý bir uðraþ alaný olmasýný saðlamaya yönelik belirlemeler yapýlmýþtýr. 1930’lu yýllarda zeytin aðaçlarý ve zeytinlik araziler kanun ve yönetmeliklerle koruma altýna alýnmýþtýr. 1937 yýlýnda Bornova Zeytincilik Araþtýrma Enstitüsü kurulmuþtur.

1982 Anayasanýn 44. Maddesi; “Devlet, topraðýn verimli olarak iþletilmesini korumak ve geliþtirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksýz olan veya yeter topraðý bulunmayan çiftçilikle uðraþan köylüye toprak saðlamak amacýyla gerekli tedbirleri alýr.” hükmüyle topraksýz köylüye toprak saðlamayý ve topraðýn verimli olarak iþletilmesini anayasal olarak korumaktadýr.

Zeytin aðacý ve ürünlerinin çevre, saðlýk, ekonomi ve gýda bakýmýndan önemi anlaþýlarak 26.1.1939 tarihinde kabul edilen, 3576 sayýlý Zeytinciliðin Islahý Ve Yabanilerinin Aþýlattýrýlmasý Hakkýnda Kanun’un hükümleri çerçevesinde topraksýz köylünün zeytinlik sahibi olmasý saðlanmýþ, bir nevi en baþarýlý toprak reformu uygulamasý bu kanunla yapýlmýþtýr. Milyonlarca zeytin aðacý aþýlanmýþ böylece zeytin tarýmý, tarýmýn önemli bir kolu durumuna gelmiþtir. 3576 sayýlý kanunun 3. Maddesinin 3. paragrafýnda; “Beþ yýl süre ile taþýnmazýn gayesine uygun olarak kullanýldýðý, Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýnca tespit edilenlere, mahallin en büyük mülki amiri tarafýndan tapularý devredilir. Bu yolla verilen taþýnmazlar hiç bir þekilde veriliþ amacý dýþýnda kullanýlamaz. Bu taþýnmazlar; miras dahil hiç bir þekilde bölünemez, veriliþ tarihindeki yüzölçümü hiç bir þekilde küçültülemez. Aksi takdirde Hazinece geri alýnýr. Bu hususlarda taþýnmaz siciline gerekli þerh verilir” hükmü ile zeytinlikler, her türlü müdahaleye karþý koruma altýna alýnmýþtýr.

Cumhuriyet, aþýlanarak kazanýlan zeytinlikleri korumaya özen göstermiþtir. Zeytinciliðin Islahý ve Yabanî Zeytinliklerin Aþýlanmasý Hakkýndaki 3573 Sayýlý Kanunun 14 üncü Maddesini Deðiþtiren 5.7.1939 tarih, 3669 sayýlý Kanunun 1. Maddesi ile hayvancýlýktan dahi korunmasý için yasal düzenleme yapýlmýþtýr. “Zeytinliklere her çeþit hayvan sokulmasý ve zeytin sahalarýnda aðýl yapýlmasý yasaktýr. Ancak Çift sürme ve nakliyatta kullanýlan hayvanata aðýzlýk takýlmasý þartý ile müsaade edilir.”

03.04.1996 tarih ve 22600 sayýlý resmi gazetede yayýmlanan, Zeytinciliðin Islahý Yabanilerinin Aþýlattýrýlmasýna Dair Yönetmelik; Zeytinlik Alanlarýnýn Daraltýlmasýnýn Önlenmesi baþlýðý altýnda “Madde 24- Zeytinlik sahalarý daraltýlamaz.”, Yaptýrým baþlýðý altýnda da “Madde 29 – Zeytin üreticileri zeytinliklerine bu Yönetmelik hükümlerine göre bakmakla yükümlüdürler. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyenlere, yetkililer tarafýndan yazýlý bildirim yapýlýr. Buna raðmen bakým iþlerini vaktinde yapmayanlar hakkýnda, yetkililerin göstereceði gerekçe üzerine, 3573 sayýlý Kanun un 17 inci maddesinin ön gördüðü yaptýrým uygulanýr. Ýzinsiz zeytin aðacý kesenlere para cezasý uygulanmasý hükmü getirilmiþ, zeytinliklerin sürülmesi ve ürün nakli sýrasýnda arazide bulunacak hayvanlarýn aðaçlara zarar vermemesi için aðýzlýk takýlmasý dahi yönetmelikte yer almýþtýr.

3/7/2005’de kabul edilen 5403 sayýlý Toprak Koruma Ve Arazi Kullanýmý Kanunu 12. Maddesinde “Topraðýn bulunduðu yerde, doðal fonksiyonlarýný sürdürebilmesinin saðlanmasý amacýyla korunmasý esastýr.”, 13. Maddesinde “Mutlak tarým arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarým arazileri ile sulu tarým arazileri tarýmsal üretim amacý dýþýnda kullanýlamaz.” Hükümleriyle zeytin dikili tarým arazilerinin de amacý dýþýnda kullanýmýný yasaklanmýþtýr. “Ancak, alternatif alan bulunmamasý ve Kurulun uygun görmesi þartýyla” getirilen istisnalar, maddenin ilk cümlesindeki emri tamamen geçersiz kýlmakta hukuka aykýrýlýk oluþturmaktadýr. Neredeyse amaç dýþý kullaným talebine olumlu yanýt vermek için gereken tüm gerekçeler istisna bentlerinde bulunmaktadýr. Yönetmelik deðiþikliði gerekçeleri olan enerji ihtiyacýnýn karþýlanmasý ve içine her talebin koyulabileceði kamu yararý kararý da bu istisnalardandýr ve hukuka aykýrýlýk içermektedir.

23.1.2008 tarihinde kabul edilen 5728 numaralý Temel Ceza Kanunlarýna Uyum Amacýyla Çeþitli Kanunlarda Ve Diðer Bazý Kanunlarda Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanun’un 97. Maddesi, 3573 sayýlý kanunu 14. maddesinde zeytinliklere hayvan sokulmasý ve aðýl yapýlmasý þeklinde zarar verilmesi durumunda “zarar görenin  þikâyeti üzerine üç aya kadar hapis veya adlî para cezasýna hükmolunur.” ve 98. Maddesi, 3573 sayýlý Kanunun 17 nci maddesinin üçüncü fýkrasýný “..kurallara göre zeytinliklerine bakmayan üreticiye aðaç baþýna on Türk Lirasý idarî para cezasý verilir.” hükümleri eklenerek deðiþtirmiþtir. 99. Maddede ise 3573 sayýlý Kanunun 20 nci maddesinin ikinci fýkrasý deðiþtirilmiþtir, “Zeytincilik sahalarý daraltýlamaz. Ancak, belediye sýnýrlarý içinde bulunan zeytinlik sahalarýnýn imar hudutlarý kapsamý içine alýnmasý hâlinde altyapý ve sosyal tesisler dahil toplam yapýlaþma, zeytinlik alanýnýn % 10’unu geçemez. Bu sahalardaki zeytin aðaçlarýnýn sökülmesi Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýnýn fenni gerekçeye dayalý iznine tabidir. Bu iznin verilmesinde, Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýna baðlý araþtýrma enstitülerinin ve mahallinde varsa ziraat odasýnýn uygun görüþü alýnýr. Bu hâlde dahi kesin zaruret görülmeyen zeytin aðacý kesilemez ve sökülemez. Ýzinsiz kesenler veya sökenlere aðaç baþýna altmýþ Türk Lirasý idarî para cezasý verilir.”

500 binden fazla nüfusun geçimini saðladýðý zeytinlikler ve zeytin çiftçisi, hukuka aykýrý olarak içi istenen þekilde doldurulabilen, sermaye lehine getirilen istisnalar gerekçe gösterilerek sürdürülen doðal, kültürel ve tarýmsal varlýklarýmýz üzerinde, özellikle zeytinlikler üzerinde yýkým etkisi yaratacak fosil yakýt madenciliðine zeytinlikleri peþkeþ çeken düzenleme yoluyla zeytinlikler küçülmeye ve zeytin çiftçisi yoksullaþmaya devam etmeye mahkum edilmektedir.

Yönetmelik deðiþikliði anayasaya ve yukarýda sayýlan yasalara aykýrýdýr, iptal edilmelidir.

Tarýmsal varlýklarý ve kapasiteyi korumak, kollamak, düzenlemek ve planlamakla görevli Tarým ve Orman Bakanlýðýnýn zeytinliklerin bütünlüðünü savunmak yerine amaç dýþý kullaným düzenlemesinin bir parçasý olmasý kabul edilemez.

Biz aþaðýda imzasý bulunan meslek odalarý, sendikalar, dernekler ve DKÖ’ler, yönetmelik deðiþikliðinin geri çekilmesi, çekilmemesi durumunda tarýmsal varlýklarýmýzý korumak, geliþtirmek, tarýmýmýz ve tarým kesimimizin geleceðine dair mevzuatlarýmýzýn verdiði sorumluluklarýmýz gereði yasal haklarýmýzý kullanarak dava açacaðýmýzý kamuoyuna saygýyla duyururuz.

Bizler ithalattan deðil ülkemizde yetiþen zeytin aðaçlarýndan damýtýlan zeytinyaðýný kullanmaktan mutluluk duyanlardanýz.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi

Tarým Orkamsen Ýstanbul Þubesi

TMMOB Ýl Koordinasyon Kurulu

KESK Ýstanbul Þubeler Platformu

Ýstanbul Tabib Odasý

Türkiye Ormancýlar Derneði Marmara Þubesi

Türkiye Ziraatçýlar Derneði Ýstanbul Ýl Temsilciliði

DÝSK Birleþik Tarým Orman Ýþçileri Sendikasý

DEDEF – Dersim Dernekler Federasyonu

KOS – Kuzey Ormanlarý Savunmasý

 Karakoçan Dayanýþma Platformu