PARA DERGİSİ: TARIMSAL DESTEK BÜTÇESİ 54 MİLYAR TL 31.10.2022
Yeni destek programına göre, hububat üreten çiftçilere 2022 üretim dönemine ait mazot ve gübre destekleri bu yıl ödenmeye başlanacak. Ürün bazında ödemeler mazotta yüzde 203-395, gübrede yüzde 130-163 arasında değişecek. Çoban istihdam desteği 12 bin TL’ye, besi dişi manda ve buzağı desteği ise hayvan başına 500 TL’ye çıktı…
PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA
Tarıma ayrılan kaynak; 2023 yılı merkezi yönetim bütçesinde 142.9 milyar TL olarak belirlenirken, bunun 54 milyar TL`sinin tarımsal destek programlarına, 40.4 milyar TL`sinin tarım sektörü yatırım ödeneklerine kaynak aktarılması öngörüldü. 2023 bütçesinden tarım kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT`lerin finansmanı ve ihracat destekleri için ayrılan kaynak ise 48.5 milyar TL olarak belirlendi. Çiftçi Kayıt Sistemi`ne (ÇKS) dahil olan çiftçilere 2023 yılı bütçesinden 2022 yılı tarımsal üretim dönemi için ödenecek destekler de belli olurken, çiftçilere yapılan temel girdi destek ödemeleri öne çekilerek sistem değişikliğine gidildi. Buna göre ÇKS`ye kayıtlı olarak hububat (buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale ve çeltik) üreten çiftçilere 2022 yılı üretim dönemine ait mazot ve gübre destekleri, 2023`ün Mart ayı yerine 2022 yılı içinde başlanmak üzere ödenecek. Söz konusu destekler, çiftçilere nakit olarak verilmeyecek, Ziraat Bankası banka kartlarına yüklenecek. Bu kartlara tanımlanan destekleme ödemeleri, sadece mazot ve gübre alımında kullanılabilecek. Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci`nin açıklamalarına göre ürün bazında mazot desteği ödemeleri, yıllık yüzde 203-395, gübre desteği ödemeleri yıllık yüzde 130-163, sertifikalı tohum kullanım desteği ödemeleri yıllık yüzde 50-150 arasında değişen oranlarda artacak.
DESTEKLER SADELEŞTİRİLECEK
Tarım ve Orman Bakanı Kirişci, yaptığı yazılı açıklamada 2023`te tarımsal destek bütçesinin yıllık yüzde 109 artışla 54 milyar TL`ye çıkarıldığını vurgulayarak, bu kapsamda bitkisel üretim destekleme bütçesinin yüzde 120 artışla 35.2 milyar TL`ye, hayvansal destekleme bütçesinin yüzde 56 artışla 11.8 milyar TL`ye çıkarıldığını kaydetti. 2023`te su ürünleri destek bütçesinin yüzde 45 artışla 222 milyon TL`ye, tarımsal Ar-Ge destek bütçesinin yüzde 85 artışla 298 milyon TL`ye, kırsal kalkınma desteklerinin ise yüzde 234 artışla 6.4 milyar TL`ye ulaştığını ifade eden Kirişci, desteklerin etkinliğini artırmak ve yönlendirici etkisini güçlendirmek amacıyla başlattıkları sadeleştirme çalışmalarının devam ettiğini aktardı.
DESTEKLER 2023 BÜTÇESİNDEN ÖDENECEK
2022 yılı tarım destekleri 2023 yılı bütçesinden ödenecek. Resmi Gazete`de yayımlanarak 1 Ocak 2022`den itibaren geçerli olmak üzere yayımı tarihinde (20 Ekim) yürürlüğe giren "2022 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere ve 2023 Yılında Uygulanacak Sertifikalı Tohum Kullanım Desteğine İlişkin Karara" göre, Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli kapsamında dekar başına buğday, arpa, çavdar, tritikale ve yulaf için 75 TL`si mazot, 46 TL`si gübre olmak üzere 121 TL destek ödenecek. Kuru fasulye, mercimek, nohut için 75 TL`si mazot ve 21 TL`si gübre olmak üzere toplam 96 TL, kütlü pamuk, çeltik için 250 TL`si mazot ve 21 TL`si gübre olmak üzere 271 TL, aspir için 76 TL`si mazot, 21 TL`si gübre olmak üzere 97 TL, kuru soğan, yaş çay ve zeytin için 63 TL`si mazot ve 21 TL`si gübre olmak üzere 84 TL, dane mısır, fındık ve diğer ürünler için 62 TL`si mazot ve 21 TL`si gübre olmak üzere 83 TL, kolza (kanola) ve yağlık ayçiçeği için 88 TL`si mazot ve 21 TL`si gübre olmak üzere toplam 109 TL, patates, soya için 125 TL`si mazot ve 21 TL`si gübre olmak üzere 146 TL dekar başına destek verilecek. Nadas için de dekar başına mazot desteği 38 TL olacak.
TOPRAK ANALİZ DESTEĞİ 50 TL
Toprak analizi desteği olarak asgari 50 dekar ve üzeri tarım arazilerinde, her 50 dekar araziye kadar analiz başına yetkili toprak analiz laboratuvarlarına 50 TL destek ödemesi yapılacak. Bir önceki yıl olduğu gibi organik tarım desteği kapsamında üreticilere kategorilerine göre dekar başına 10 ile 100 TL arasında değişen miktarda destek verilecek. Organik statüde bulunan kovanlar için arı yetiştiriciliği yapan çiftçilere kovan başına destek 15 TL olacak. İyi tarım uygulamaları desteği de kategorilerine göre dekar başına 10 ile 150 TL arasında değişecek. Küçük aile işletmelerinin desteklenmesi uygulamalarında dekar başına 200 TL ödenecek. Fındık üreticilerine alan bazlı gelir desteği, belirlenen yerlerde yapılan üretimde dekara 170 TL, katı organik-organomineral gübre desteği kapsamında dekara 20 TL, geleneksel zeytin bahçelerinin rehabilitasyonu desteği kapsamında dekara 100 TL destek ödemesi yapılmaya devam edecek.
YAŞ ÇAY DESTEĞİ ARTTI
Tarım havzalarında 2022`de üretilen ve satışı yapılan ürünlere fark ödemesi desteği yapılacak. Karara göre kilogram başına yağlık ayçiçeği, kuru fasulye, nohut ve mercimeğe 50 kuruş, arpa, buğday, yulaf, çavdar, tritikale ve çeltiğe 10 kuruş, zeytinyağına 80 kuruş, soyaya 60 kuruş, aspire 55 kuruş, kolzaya 80 kuruş, dane zeytine 15 kuruş, dane mısıra 3 kuruş, kütlü pamuğa 110 kuruş destek sağlanacak. Yaş çay verilen destek ise kilogram başına 13 kuruştan 30 kuruşa çıkacak. 2022 yılı kütlü pamuk fark ödemesi desteği için dekara en fazla 500 kilograma kadar destekleme ödemesi yapılacak. 2022 yılı dane zeytin fark ödemesi desteğinde ise dekara dane zeytin verimi maksimum kuru şartlarda 575 kilogram, sulu şartlarda 850 kilogram ve 2022 yılı ürünü zeytinyağı fark ödemesi desteğinde ise dekara zeytinyağı verimi maksimum kuru şartlarda 115 kilogram, sulu şartlarda 170 kilogram esas alınarak destekleme ödemesi yapılacak. Su kısıtı olan bölgelerde nohut, mercimek ekenlere verilen fark ödemesine ilave yüzde 50 destek ödenecek. Yurtiçinde üretilip sertifikalandırılan tohumu kullanarak 2023 üretim yılında ÇKS`ye kayıtlı araziler üzerine ekim/dikim yapan çiftçilere sertifikalı tohum kullanım desteği ödenecek. Sertifikalı tohum kullanım desteği dekar başına 8 TL ila 200 TL arasında değişecek.
HAYVANCILIK DESTEKLERİ ARTTI
Yem bitkileri üretim desteği, dekar başına olmak üzere korunga için 90 TL, tek yıllık yem bitkileri için 60 TL, yapay çayır mera için 150 TL, çok yıllık yem bitkilerinde sulu olanlar için 90 TL, kuru olanlar için de 40 TL ve sulu silajlık ekilişler için 100 TL olacak. Yer altı sularının yetersiz seviyede ve su kısıtı olduğu tespit edilen havzalarda bu yıl ekilen yem bezelyesi, fiğ, Macar fiği, burçak ve mürdümük için yem bitkisi desteğine ilave yüzde 50 destek ödemesi yapılacak.
Buzağı başına verilen temel destek 370 TL`den 500 TL`ye çıkacak. Ağrı, Ardahan, Artvin, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Muş, Ordu, Rize, Sivas, Şırnak, Trabzon, Tunceli ve Van`da doğan buzağılar için ilave 200 TL ödenecek. Suni tohumlama sonucu doğan buzağılara hayvan başına ilave 200 TL destek ödenecek. Döl Kontrolü Protokolü kapsamındaki boğalardan, suni tohumlama sonucu doğan buzağılara hayvan başına ilave 100 TL ödenecek.
Karara göre hayvan başına besi desteği ve dişi malak/manda desteği 250 TL`den 500 TL`ye çıktı. Anaç koyunda 30 TL, keçide 35 TL olan destek, hayvan başına 50 TL`ye yükseldi. Küçükbaşta sürü büyütme ve yenileme desteği hayvan başına 125 TL`den 200 TL`ye, sürü yöneticisi istihdam desteği 6 bin TL`den 12 bin TL`ye, tiftik üretim desteği kilogram başına 35 TL`den 70 TL`ye yükseldi. İpek böceğinde destek kutu başına 120 TL`den 240 TL`ye, yaş kozada kilogram başına 80 TL`den 160 TL`ye çıkarıldı. Küçükbaş hayvancılık desteklemelerinde, çoban istihdam desteği, 100 baş ve üzeri anaç koyun keçi varlığına sahip işletmelere veya çobanlara 6 bin TL`den 12 bin TL`ye yükseltildi. Tarımsal yayım ve danışmanlık desteği 72 bin TL olarak belirlendi.
"KATMA DEĞERLİ ÜRÜNLERE ÖZEL DESTEK VERİLMELİ"
Ali KOPUZ / İstanbul Ticaret Borsası Başkanı
2023 yılı bütçeden tarıma ayrılan pay 142.9 milyar TL olarak açıklandı. Bu, geçen yıl ayrılan rakamın çok üstünde. Ancak bu tip bütçe rakamlarını önceki yıllarla kıyaslamaktan ziyade, GSYH`ya oranına bakmak daha anlamlı. Bizim tarıma ayırdığımız payın GSYH`ya oranı, OECD ortalamasının neredeyse iki katı. Türkiye`nin tarıma verdiği önemin en iyi göstergesi bu orandır. Gıda ve tarım, gelecekte bugün olduğundan daha önemli ve stratejik bir hale gelecek. Açıklanan rakamı çok olumlu buluyorum. Hükümet, küresel sorunların ülkemizdeki tarımsal üretimi olumsuz etkilemesini engellemek için doğru adımlar atıyor. Ancak desteklerin istismar edilmesini de engellemek gerekir. Tarımsal desteklerin tarlalara verilmesi bazı sorunlara yol açabiliyor. Ekim yapmadan destek alma yoluna gidenler olabiliyor. Bunu engellemenin en iyi yolu desteğin mahsule verilmesidir. Bu sistemde tarımsal üretimimiz daha da artar. Ayrıca katma değerli ürünlere de özel destekler verilmelidir.
"DESTEKLER SEKTÖRÜMÜZE OLUMLU YANSIYACAK"
Nihat ÇELİK / Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği (TÜDKİYEB) Genel Başkanı
Küçükbaş hayvancılık desteklerinin yüzde 60-100 artırılması, sektörümüz için memnuniyet verici. Merkez Birliği olarak talep ettiğimiz destekleme miktarları, beklentilerimize yakın. Bizim en önemli destekleme kalemlerinden biri, anaç koyun keçi desteği. 2022 için koyun keçi ayırımı kaldırılarak anaç koyun keçi destek miktarı yüzde 60 artırılarak 50 TL olarak belirlendi. Beklentimiz en az 50-60 TL olmasıydı. Ayrıca anaç tiftik keçisi ve tiftik üretimi için 50 TL anaç desteğine ilaveten 20 TL ödenmesi de tiftik keçisi yetiştiricilerimizi memnun edecek. 125 TL olan sürü büyütme ve yenileme desteği ödemesinin 200 TL`ye çıkarılması, yetiştiriciye ve ülke hayvancılığına katma değer sağlayacak. Yetiştiricilerin elit sürülerindeki anaç koyun keçi ve yavrularına 150 TL, taban sürüsündeki anaç koyun keçi ve yavrularına 100 TL destekleme ödemesinde bulunulacak. Bu desteklerin de geçen yıla göre yüzde 100`den fazla artırılması, ıslah çalışmalarımızın daha iyi yürütülmesi adına kayda değer. Çoban istihdam desteği, yeni kararda yüzde 100 artırılarak 12 bin TL oldu. Çoban konusundaki büyük sıkıntılarımıza derman olabilecek bu artış da sektörümüze olumlu yansıyacaktır.
"GİRDİ MALİYETLERİ DÜŞÜRÜLMELİ"
Baki Remzi SUİÇMEZ / TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı
2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi`nde destekleme bütçesi 54 milyar TL`ye yükselse de Tarım Yasası gereği GSYİH`dan tarıma ayrılan destek miktarı yine yüzde 1`in altında kaldı. Karar ile organik tarım ve organik gübre, iyi tarım uygulamaları, yem bitkileri, havza bazlı ürün fark ödemeleri (çay hariç), sertifikalı tohum ve fidan üretim desteği gibi pek çok kalemde herhangi bir artış söz konusu değil. Alan bazlı desteklerde ÇKS`ye kayıtlı üreticilere ürüne göre değişen oranlarda mazot ve gübre desteği bir miktar artırıldı TÜİK`e göre Temmuz 2022`de tarımsal girdi fiyat endeksi yüzde 133.41, gübreler yüzde 234.88 artmışken, dekar başına hububatta desteğin 75 TL`si mazot, 46 TL`si gübre olmak üzere toplamda 121 TL`ye yükseltilmesi, üretici açısından çok büyük bir anlam ifade etmiyor. Çözüm; toplam destek bütçesinin artırılması, yeterli desteklerin yılı içinde ödenmesi, girdi maliyetlerinin düşürülmesi, alım fiyatlarının maliyet üzerinde açıklaması ve alım garantisi verilmesi, piyasa fiyat artışları karşısında fark ödemelerinin yapılması, üreticinin önünü görerek üretimde devamlılığı, temel ürünlerde kendimize yeterliliğin sağlanması.
