Büyük umutlarla baþlayan ‘1000 Köye 1000 Tarýmcý’ Projesi beklentileri karþýlamadý. Projenin baþlangýcýndan itibaren ücret ve yetkide birçok sýkýntý yaþayan ancak sorunlarýna çözüm getirilmeyen tarým danýþmanlarý, projenin bir yýl daha uzatýlacaðý söylentilerine karþýn, “Bizler ayný koþullarla 1 yýl daha çalýþmak istemiyoruz” diyorlar. 5 ay içinde herhangi bir adým atýlmamasý durumunda tarým danýþmanlarý iþsiz kalacak.

Özlem AS

Görev süreleri bu yýlýn sonunda bitecek olan tarým danýþmanlarý, gelecek kaygýsý taþýyor. 1 ocak 2004’te Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý tarafýndan baþlatýlan Köy Merkezli Tarýmsal Üretime Destek Projesi, pilot uygulamanýn bitimine 5 ay kalmýþ olmasýna raðmen hala belirsizlik içinde. 3 yýl önce ‘1000 Köye 1000 Tarýmcý’ projesinde görev alan ziraat mühendisi ve veterinerler için yýl sonuna kadar herhangi bir yasal düzenleme yapýlmazsa, iþsiz kalacaklar.

Projenin uygulamaya konulduðu süreden bu yana yaþadýklarý ve bir türlü çözülemeyen ücret, yetki gibi sýkýntýlarýný ve geleceðe iliþkin kaygýlarýný Dünya Gýda’ya anlatan tarým danýþmanlarý, bakanlýktan çözüm bekliyor.

Ücretler düþük ve dengesiz

Kulislerde projenin pilot uygulamasýnýn uzatýlacaðýna dair söylentilere karþýn, projenin bu þekilde uygulanmasýný ve ayný koþullarda bir sene daha çalýþmak istemediklerini belirten danýþmanlar sorunlarýný þu þekilde aktarýyor:

“Tarým danýþmanlarýna her ilde farklý ücretler veriliyor; ücret dengesizliði söz konusu. Ayný lisans düzeyinde eðitim almýþ ve ayný projede görev alan danýþmanlarýn farklý ücretlerle çalýþmasý tüm danýþmanlarý rahatsýz ediyor. Sözleþmelerin bakanlýða zamanýnda ulaþtýrýlmamasý ve diðer bürokratik engeller nedeniyle hak ediþ bedelleri köylere hizmet götürme birliklerine zamanýnda aktarýlamýyor. Bu hak ediþin alýnmasý için; Tarým Ýl Müdürlüðü Çiftçi Eðitim ve Yayým Þubesinden hak ediþlerin düzenlenmesi, il müdürlüklerince onaylanmasý, köylere hizmet götürme birliklerine sunumu, birlik baþkanýnýn onayýnýn beklenmesi, onay alýndýktan sonra faturanýn kesilerek tekrar birlik baþkanýna sunumu, birlik baþkanlýðýnýn bankaya onay yazýsý yazarak bankaya bildirimi gibi uzun bürokratik iþlemlerin yoðunluðu nedeniyle hak ediþlerin elimize geçmesi uzun zaman alýyor. Ayrýca fatura üzerinden iþlem gören hak ediþ bedelinden yüzde 22 gelir vergisi, yüzde 18 KDV, yüzde 0,75 damga vergisi, muhasebeci bedeli ortalama 50 YTL/ay, Bað Kur bedeli ortalama 200 YTL/ay ve geçici vergi 20 YTL kesintilerinden sonra en düþük memur maaþýndan bile daha az ücret kalýyor. Öte yandan hak ediþlerimize bu yýl itibari ile köy katký payý yüzde 10 olarak uygulanýyor. Bu miktarý köylünün ödediði düþünülerek, bakanlýktan aktarýlan hak ediþ bedelinden düþürülüyor. Ancak herhangi bir köy bütçesi ve geliri bulunmayan muhtarlýklar bu miktarý karþýlayamýyor. Bu yüzden özellikle doðu illerindeki tarým danýþmanlarýnýn büyük kýsmý yüzde 10’luk köy katký paylarýný kendisi yatýrmakta ve 490 YTL olarak hesaplanan net tutar daha da aþaðý inmektedir. Buna bir de ailelerinden ayrý yaþamakta olan tarým danýþmanlarýnýn ailesini görmek için harcadýðý yol paralarý hesaplanýnca bu modelin maddi boyutu asgari ücretin altýna iniyor.”

Özlük haklarý ile ilgili sýkýntýlar

Sorunlarýn sadece ücretle sýnýrlý olmadýðýný belirten danýþmanlar, özlük haklarý ile ilgili sýkýntýlarý olduðunu belirtiyorlar. “Kamu adýna hizmet alýmý yoluyla görevlendirilen danýþmanlarýn bir müteahhit vasfýyla deðerlendirilmesi tarým danýþmanlarýný sýkýntýya sokuyor. Danýþmanlarýn hastalanmasý ve hatta hastanede tedavi görmesi durumunda bu günlerin hak ediþ bedelinden düþürülmesi, 6 ayda bir 10 gün olarak uygulanan izinlerin hak ediþler üzerinden kesilmesi az olan ücretlerimizi geçinilemez hale getiriyor. Görev süresinin 31 Aralýk’ta bitiyor olmasý nedeniyle gelecek kaygýsý taþýyoruz. Proje süresince danýþmanlarýn Bað Kur’lu olmasý nedeniyle yaþanan iþ kazalarý ve hatta ölümler geride kalan aile fertlerini de geçim kaygýsýna sürüklüyor. Örneðin Gümüþhane’de tarým danýþmanýnýn görev baþýnda ölümü, Trabzon’daki danýþmanýn elini silaj makinesine sýkýþtýrarak parmaklarýný kaybetmesi, yakýnlarýný olumsuz  etkiledi, etkiliyor. Pek çok tarým danýþmanýnýn psikolojik sorunlarý bulunuyor. Psikolojik yardýma ihtiyacý olan ancak Bað-Kur borçlarý yüzünden ilaçlarýný dahi alamadýðý tespit edilmiþ olanlar bile var.

Her þeye raðmen umutlular

Ücret dengesizliði, ücretlerin zamanýnda ödenmemesi, özlük haklarý ile ilgili yaþadýklarý sýkýntýlarý tarým danýþmanlarý bu þekilde özetliyorlar. Ancak tarým gönüllülerinin 5 ay sonralarý belirsiz olmasýna raðmen hala umutlular: “Sözleþmelerimiz 31 Aralýk 2006 tarihinde sona erecek. Bu tarih sonunda pek çok tarým danýþmaný yaþ itibari ile kamu haklarýndan mahrum olacak. Ancak sorunlarýmýzýn çözümü konusunda bakanlýðýmýzýn ilgili birimlerince proje bitim süresinden önce, bir çalýþmanýn yapýlacaðýna olan inancýmýz tamdýr. Tarým danýþmanlarýnýn baþta özlük haklarý, ücret dengesizliði ve diðer sorunlarýnýn çözümüne yönelik bir çalýþmanýn baþlatýlmasý, ailelerinden uzakta çalýþan ve psikolojik sorunlarla boðuþan gelecek kaygýsý taþýyan birçok danýþmana moral verecek.”

Danýþmanlar bakanlýk bünyesinde istihdam edilmeli

Ziraat Mühendisleri Odasý Baþkaný Gökhan Günaydýn, sözleþmesi 5 ay sonra sona erecek tarým danýþmanlarýnýn Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý’nýn kadrosunda istihdam edilmesi gerektiðini söyledi. Günaydýn, “Proje 2004 yýlýnda, dönemin Tarým ve Köyiþleri Bakaný Sami Güçlü zamanýnda baþlamýþtý. Bakanýn deðiþmesinden sonra projeye bakýþ açýsý da deðiþti. Projenin bir an önce bitmesi istendi. Bundan sonra ne olacak? Bakanlýðýn danýþmanlara iliþkin açýklamalarý gerçeði yansýtmýyor. Þu anda tarýmsal yayým ve danýþmanlýk hizmeti iki kanaldan yürüyor. Biri özel danýþmanlýk sistemi. Ancak herkes bu sistemden yararlanamýyor; özellikle küçük üretici. Danýþmanlarýn da özel danýþmanlýk hizmeti verebileceði, bu þekilde çalýþabileceði söyleniyor. Tabi yapabilir. Bunun önünde herhangi bir yasal engel yok. Ancak üreticimizin çok büyük bölümü, özellikle Karadeniz, Doðu ve Güneydoðu’daki üreticiler üretim bile yapamazken danýþmanlara böyle ücretleri ödemesi mümkün deðil. Kamusal danýþmanlýk sistemi oturtulmalý. Dünyada sistem bu þekilde yürüyor. Bizim önerimiz; proje sona erdiðinde bakanlýðýn alanda deneyim kazanmýþ tarým danýþmanlarýný kadroya almasýdýr. Bu þekilde bakanlýktaki açýk da kapanmýþ olur. Kamusal danýþmanlýk ve yayým hizmetine bakýldýðýnda kaðýt üzerinde var; masa baþýnda yapýlýyor. Ancak fiilen uygulanmýyor. Projede görev alan danýþmanlarýn bu alanda istihdam edilmesinin tarým sektörüne katkýsý büyük olacaktýr.”

Projenin finansörü bakanlýk olmalý

Sözleþmelerinin geçici olarak uzatýlacaðýna dair duyum aldýklarýný belirten Günaydýn, “Bunu onaylamýyoruz. Bu danýþmanlarýn maðduriyetini gidermeyeceði gibi kalýcý bir çözüm de getirmeyecek. Üyemiz olan bu tarým danýþmanlarýnýn haklarýný korumaya kararlýyýz. Bakanýn deðiþmesiyle bile projeye bakýþ açýsý deðiþti, herhangi bir hükümet deðiþikliðinde ne olacaðýný hiç bilemeyiz. Bu yüzden kadroya alýnmalarý gerekir. Bakanlýðýn bu projeye ayýrdýðý kaynak bütçenin 80’de biri. Tarým danýþmanlarýnýn maaþý bütçeden niye ödenmiyor. Sanayi, futbol dünyasý gibi çeþitli kesimlerin de destekte bulunduðu fondan ücretleri ödeniyor. Bu doðru deðil. Bu þekilde onurlarýyla oynanýyor. Proje bakanlýðýn projesiydi. Ücretleri de masraflarý da bakanlýk karþýlamak zorunda. Bütçe buna uygun. Sorun bu þekilde çözülmeli” þeklinde konuþtu.

Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý: “Tarým danýþmanlarýnýn iþvereni deðiliz”

Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý, ‘1000 Köye 1000 Tarým Gönüllüsü’ projesi ve geleceðine iliþkin sorularýmýzý yanýtladý. Bakanlýk yetkilileri yaptýðý açýklamada; bakanlýðýn tarým danýþmanlarýnýn iþvereni konumunda olmadýðýný belirtti. Ancak, çýkarýlmasý öngörülen yönetmelikler çerçevesinde tarým danýþmanlýðý sistemini ülke geneline yaymayý amaçladýklarýný kaydeden yetkililer þu deðerlendirmeleri yaptý: “Köy Merkezli Tarýmsal Üretime Destek Projesi; 1 Ocak 2004 ve 31 Aralýk 2006 tarihleri arasýnda ve 3 yýl süreli olarak uygulamaya konulmuþ, ziraat mühendisi, veteriner hekim, su ürünleri mühendisi ve gýda mühendislerinden ‘Kamu Ýhale Mevzuatlarý’ dahilinde tarýmsal danýþmanlýk hizmeti satýn alýnmasý esasýna dayanan pilot bir projedir. Bu kapsamda hizmet veren tarým danýþmanlarý; memur, iþçi veya sözleþmeli personel olmayýp, kendilerinden hizmet alým mevzuatlarý çerçevesinde hizmet satýn alýnan yüklenicilerdir. Bakanlýðýmýz Tarým Danýþmanlarýnýn iþvereni konumunda deðil. Köy Merkezli Tarýmsal Üretime Destek Projesi, genel bütçe imkanlarý dýþýnda sivil toplum örgütleri, gönüllü katkýlar ve yerel kaynaklarca oluþturulan finansman ile yürütülmekte olup, projeye finansal destek saðlayan sivil toplum örgütleri, kurum ve kuruluþlarla yapýlan protokoller de 3 yýllýk olup, 31 Aralýk 2006 tarihinde sona erecek. Bakanlýðýmýzca hazýrlanan Tarýmsal Yayým ve Danýþmanlýk Hizmetlerinin Düzenlenmesine Dair Yönetmelik Taslaðý ile Tarýmsal Yayým Hizmetlerinin: Sivil Toplum Örgütleri, Tarýmsal Danýþmanlýk Kuruluþlarý ve Serbest Tarým Danýþmanlarý tarafýndan yürütülmesi ve böylelikle Tarýmsal Danýþmanlýk Sisteminin ülke genelinde yaygýnlaþtýrýlmasý amaçlanýyor. Köy Merkezli Tarýmsal Üretime Destek Projesi kapsamýnda hizmet veren tarým danýþmanlarýnýn da bu sisteme dahil olarak danýþmanlýk hizmetlerini sürdürmeleri öngörülüyor.