EBK’DE YANLIŞTAN DÖNÜLDÜ - CUMHURİYET TARIM/HAYVANCILIK
1952’de hayvancılığı geliştirmek için kurulup, 1995’te 11 kombinası, metrekaresi yarım kilo kuşbaşı fiyatına satılan Et Balık Kurumu yeniden eski işlevine kavuşturuldu.
ANKARA – Cumhuriyet Bürosu – Özelleştirme kapsamına alındıktan sonra işlevsizleştirildiği için 605 milyon dolar kaynak aktarılan Et Balkı Kurumu’nun (EBK), yeniden faal hale döndürülmesi, bugüne kadar izlenen liberal politikaların yanlışlığını da ortaya koydu. Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Gökhan Günaydın, “Burada önemli olan, uygulanan neoliberal yapıdan, onu sürdüren bu hükümetin bile geri dönmesi” dedi.
Kapsama alınmadan önce yüzde 60’lık pazar payıyla et ve et ürünleri piyasasında “fiyat belirleyici ve düzenleyici” bir rol üstlenen Kurum’un özelleştirilmesi Türkiye’nin ette dışa bağımlı hale gelmesine, göçe ve terör örgütünün güçlenmesine neden oldu. EBK’da özelleştirme süreci şöyle yaşandı:
- EBK, “Ülkemiz hayvancılığı ve balıkçılığının istikrarlı bir şekilde geliştirilmesine yönelik olarak karlılık ve verimlilik ilkelerine göre çalışmak üzere” 1 Ekim 1952’de kuruldu.
- Özelleştirme kapsamına alınmadan önce, 1980’ler sonlarında yüzde 60’lık Pazar payına sahip olan EBK, 14 bin tonluk et ve et mamülü üretimine sahipti. Kurum, piyasada tekel konumunda bulunmamasına karşın, fiyatların belirlenmesini ve piyasanın düzenlenmesini sağlıyordu.
- 20 Mayıs 1992’de Bakanlar Kurulu kararı ile özelleştirme kapsamına alındı. 22 Ocak 1993’de A.Ş. haline getirildi. Kurum özelleştirme kapsamına alındıktan sonra, uzun yıllar özelleştirileceği gerekçesiyle yatırım yapılmadan işlevsizleştirilerek çalıştırıldı. Özelleştirme kapsamında kaldığı dönemde işlevlerini yitiren EBK’ya 6095 milyon dolarlık kaynak aktarıldı.
- Afyon, Ağrı, Amasya, Bayburt, Bursa, Erzincan, Kars, Kastamonu, Malatya, Şanlıurfa ve Tatvan kombinaları 1995’te, Ankara kombinası 1996’da, Burdur kombinası ise 1999’da özelleştirildi. Haydarpaşa Et İşleme Tesisi, Yüksekova ve Zeytinburnu et kombinaları ile Trabzon ve Fatsa balık mamülleri fabrikaları kapatıldı. Üretimi bin 300 tona, Pazar payı yüzde 2’ye geriledi. Kapsama alındığında 35 olan kombina ve işletmenin 28’i satıldı, sadece 59 milyon 167 bin dolar gelir elde edildi.
- Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi (KİGEM) Vakfı’nın hesaplamasına göre, EBK’nin 1995 yılında özelleştirilen kombinalarının arazileri, satış değerlerinden çalışanlara ödenen kıdem ve ihbar tazminatları düşüldüğünde, üzerindeki bina, teçhizat ve makineleri ile birlikte, metrekaresi yarım kilo kuşbaşı fiyatına geldi.
- Satış sözleşmelerine, “özelleştirilen işletmelerin mevcut faaliyetlerinin en az 3 yıl süreceği, bu süre içinde işletmelerin satılıp kiralanamayacağı, bunlara uyulmaması halinde satış bedelinin yüzde 10’u kadar cezai müeyyideler” konulmasına karşın, 1995’de özelleştirilen 11 kombinanın 9’u devre dışı kaldı.
AB’NİN ÇİFTE STANDARTI
- Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO), özelleştirme sonrası “ette ithalata yönelinerek üreticiden esirgenen desteğin yurtdışına akıtıldığını, hayvancılıktaki yıkımın işsizliğe, göçe ve sosyal sorunlara neden olduğunu, Doğu-Güneydoğu’da gelir dağılımının daha da bozulduğunu, işsiz kalan kitlelerin göçe zorlandığını ya da terör örgütünün eline düştüğünü” tespit etti.
- ZMO Başkanı Günaydın, “Muktesabatına uyum yükümlülüğünde bulunan AB, ette, sütte, şarapta müdahale kurumlarına sahip. AB, et fiyatı düşerse buna müdahale ediyor. Bir taraftan KİT’lerinizi özelleştirin derken, diğer taraftan kendi kurumlarını muhafaza ediyor. En önemli çelişki bu” diye konuştu.