Adana‘nýn kent içi ulaþýmýna yönelik sorunlarýný tespit etmek, çözüm önerileri geliþtirmek amacýyla TMMOB Adana ÝKK bünyesinde oluþturulan "Kent Ýçi Ulaþým Komisyonu"nda ZMO Adana Þubemizi temsilen Mustafa Altýokka görev almýþtýr. Çeþitli tarihlerde gerçekleþen komisyon toplantýlarý neticesinde 29-30 eylül 2006 tarihinde " Ulaþým ve Ulaþým Teknolojileri Arama Konferansý " düzenlenmesine karar verilmiþtir.

 " Ulaþým ve Ulaþým Teknolojileri Arama Konferansý "nda ilk gün ülkenin deðiþik yerlerinden gelen konularýnda uzman akademisyen ve uygulamacýlarla kent turu ve durum tespiti yapýldý. 2. gün çalýþmalarý Seyhan Oteli Taþköprü Salonu‘nda düzenlenen basýn açýklamasý ile baþladý. Ülkenin deðiþik yerlerinden gelen konularýnda uzman akademisyen ve uygulamacýlarýn, saat 10:00-17:30 arasý "Ulaþým ve Ulaþým Teknolojileri Arama Konferansý" gerçekleþtirdiler.

22.11.2006 tarihinde, 29-30 Eylül 2006‘da Adana‘da gerçekleþtirilen "Ulaþým ve Ulaþým Teknolojileri Arama Konferansý"nýn sonuç bildirgesi yapýlan basýn açýklamasý ile birlikte kamuoyuna duyuruldu. Basýn toplantýsý oldukça yüksek katýlýmlý idi ve ayný gün akþam yerel Kanal-A tv‘de "Kent Gündemi" programýnda konuyu tekrar ele alýndý. 23.11.2006 tarihinde yine yerel Kanal-A tv‘de sabah haber programýna katýlýp görüþ bildirildi.Ayrýca 23.11.2006 Perþembe günkü yerel gazetelerde konu oldukça fazla yer aldý.

BASIN AÇIKLAMASI

Uygulama aþamasýnda geri dönülmez yanlýþlar yapýlmamasý, zaten kýt olan kamu kaynaklarýnýn doðru kullanýlmasý amacýyla genelde Çukurova‘nýn ve özelde Adana‘nýn ulaþým sorunlarýna; bilimsel, çaðdaþ ve uygulanabilir çözümler üretmek amacýyla, 29-30 Eylül 2006 tarihlerinde, Adana‘da "Ulaþým ve Ulaþým Teknolojileri Arama Konferansý" gerçekleþtirilmiþtir.

Konferansýn ortak tespitine göre, Erdemli‘den Ceyhan‘a kadar uzanan yaklaþýk 140 km‘lik bir eksen boyunca yoðun bir yapýlaþma vardýr. Buna ek olarak, Ceyhan-Yumurtalýk bölgesi Kerkük-Yumurtalýk ve Bakû-Tiflis-Ceyhan petrol boru hatlarýnýn yaný sýra, yakýnda yapýmýna baþlanacak Samsun-Ceyhan petrol boru hattý ve yeni inþa edilecek rafinerileriyle önümüzdeki yýllarda Türkiye‘nin ve belki de Dünyanýn en önemli enerji havzasý olmaya adaydýr. Ayrýca, Ýskenderun Demir Çelik Fabrikasý‘nýn yassý mamul üretimine geçmesiyle beraber bölgeye gelecek olan tersaneler ve diðer sanayi tesislerine de ev sahipliði yapacak olan Çukurova‘nýn, önümüzdeki yýllarda yoðun bir geliþme ve bunun sonucu olarak ta artan bir þehirleþme ile karþýlaþacaðý beklenmektedir.

Adana‘da on yýl önce ihale edilen ama bugün kent için boydan boya uzanan bir imar kirliliði olan Adana Hafif Raylý Taþýma Sistem projesi incelenmiþ; bu projenin, Türkiye‘de  "YANLIÞ YATIRIMA" örnek bir proje olabileceði tespit edilmiþtir. Mevcut tamamlanmayan Hafif Raylý Taþýma Sistemi, uygulanabilirliði ve daha önemli olarak iþletilebilirliði yönünden pahalý, çirkin ve teknik zorluklar içermektedir. Ortada, ihale ediliþ sisteminden uygulamalarýn geldiði noktaya kadar pek çok hata mevcuttur. Þu ana kadar HRTS için anapara ve faizlerine ne kadar para harcandýðý kamuoyuna açýklanmamýþtýr. Diðer kentlerde gerçekleþtirilen HRTS‘ lerin maliyetleri göz önüne alýnacak olursa; tahakkuk eden faizler hariç resmi rakamlara göre en az 340 milyon dolar para harcanarak gerçekleþtirilen iþlerde yapýlan imalat, hem planlama hem de tasarým açýsýndan çok hatalarla doludur. Bu yüzden Adanalýlar, maliyetinin çok üstünde para harcanmasýna karþýn hala bitirilemeyen; bitirilme ve iþletmeye alma tarihi meçhul bir Hafif Raylý Taþýma Sistem yatýrýmý ile karþý karþýyadýr. Mevcut sistem, ciddi mühendislik incelemelerine tabi tutulup -altyapý ve güzergâh deðiþiklikleri de dâhil olmak üzere- düzeltme yoluna gidilmelidir.

Konferansa katýlan uzmanlar ve akademisyenler yaptýklarý çalýþmalar sonunda görüþ birliðine vardýklarý konularda ortak bir SONUÇ BÝLDÝRGESÝ yayýnlama kararý vermiþlerdir.

Yapýlan ortak deðerlendirmeler sonucunda;

* Planlama konusunda en önemli sorunun yürürlükteki 3194 sayýlý Ýmar Yasasýnýn, Ulaþým Ana Planý hazýrlanmasý ve sonuçlarýnýn imar planlarý ile kaynaþtýrýlmasý konusundaki yetersiz maddeleri olduðu vurgulanmýþtýr.

* Birbirinden kopuk olarak yapýmlarý halen sürdürülen Mersin-Karaman Ýlleri ile Adana Ýli 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planlarý‘nýn,  bölgenin Silifke-Ýskenderun aksýna oturan ve artýk dünyaya açýlan bir "enerji koridoru" niteliðini yakalamasýna raðmen bir fiziksel bütünlük, sýnýr ve içerikten yoksun olduðu tespit edilmiþ; bölgesel ulaþým baðlantýlarý eksikliðinin giderilmesinin önemi üzerinde durulmuþtur.

* Büyükþehir Belediyesi tarafýndan Temmuz 2006 itibariyle yapýlmasý gereken, (ama yapýlmayan) 1/25.000 ölçekli Adana Nazým Ýmar Planý‘nýn tamamlanarak bölgesel iliþkileri, iþlevsel ve yapýsal kararlarý ile ulaþým stratejisi ve plan kararlarýnýn çok detaylý bir biçimde analiz edilmesi gerektiði vurgulanmýþtýr.

Adana ve çevresinin günümüz koþullarýný, karakteristik özelliklerini ve gereksinimlerini dikkate alacak ulaþým ana planý çalýþmasýna paralel olarak;

a.     "Kent insanlar içindir" yaklaþýmýyla gereken alanlarda taþýt trafiðine kapalý alanlar oluþturulmalýdýr.

b.    Kent merkezine yönelen araç ve yaya trafik akýmlarý yavaþlatýlmalýdýr.

c.    Taþýtlara öncelik tanýyan, yaya güvenliliðini ve kentte yürüme olanaðýný ortadan kaldýran köprülü kavþaklardan kaçýnýlmalýdýr.

d.    Ulaþým ana planý olmaksýzýn araçlarýn ve talebin peþinden giden kavþak düzenlemelerinin sorunu çözmek yerine onu bir süre ötelediði bunun da kamu kaynaklarýnýn savurganca tüketilmesi gerçeði üzerinde durulmalýdýr.

Ülkemizin ve kentimizin olanaklarý kýsýtlýdýr. Tüm çalýþmalarda ülke, bölge ve kent olanaklarýndan en üst düzeyde yararlanýlmalý, buna zarar veren veya uygun olmayan uygulamalardan kaçýnýlmalýdýr.

TMMOB ve baðlý odalarýmýz kamu yararý gözeterek bölgede yapýlan tüm yatýrýmlarýn etkin takipçisi olmaya devam edecektir.

"ULAÞIM VE ULAÞIM TEKNOLOJÝLERÝ ARAMA KONFERANSI" SONUÇ BÝLDÝRGESÝ

                                          29-30 Eylül 2006 - Adana

Adana ve benzeri büyük kentlerde sanayiinin geliþmesi ile birlikte hýzlý ve çarpýk kentleþmenin bir sonucu olarak "ulaþým ve trafik" olgusu son yirmi yýlda kent yaþamýnda sorun olarak ilk sýralara oturmuþtur.

Adana‘nýn çok yakýn yýllarda sanayileþmesinin yaný sýra, öznel koþullar nedeniyle de büyük ölçüde artarak 1,5 milyona varan nüfusu; yerleþim, barýnma, ulaþým ve trafik sorununu da beraberinde getirmiþtir.

Kent nüfusunun hýzlý artýþý ile birlikte yerleþim alanlarýnýn genelde plansýz bir þekilde geliþmesi sonucunda yeni ulaþým araçlarýnýn kent yol aðýna katýlmasý, kent içi ulaþýmda ise ýsrarla küçük taþýma kapasiteli (minibüs, otomobil, taksi, vb gibi) araçlarýn kullanýlmasýnýn yaný sýra trafik yönetiminin yetersizliði kent içi ulaþýmý olumsuz yönde etkilemiþtir. Var olan ulaþým alt yapýsýnýn verimsiz kullanýlmasý, daha fazla enerji tüketilmesine, daha yüksek yatýrým ve iþletme giderleri ile daha fazla kamu alanýnýn kullanýlmasýna neden olmuþtur.

Mevcut merkezi iþ alanlarýnýn (MÝA) yaný sýra hýzla yeni merkezi iþ alaný olan bölgelerdeki kullanýlan yollar da kýsmen otoparklara dönüþmüþ durumdadýr. Ayrýca, sürekli olarak yoðunluða ilaveler yapan imar planý deðiþiklikleri, güncel ölçütleri dikkate alamayan mevcut imar yasasý ve yönetmelikler kent içi ulaþýmýný bir keþmekeþe dönüþtürmüþtür.

 Kentlerde yaþamýn ayrýlmaz bir parçasý olan ulaþýmýn giderek daha da karmaþýk bir yapýya dönüþmemesi için, çözüm yollarýnýn aranmasý gereklidir. Bu çözüm yollarý geliþen bilim ve teknolojinin ýþýðýnda etkin bir þekilde tartýþýlmalý, bu konudaki çaðdaþ uygulamalar ve teknolojik geliþmeler incelenerek hayata geçirilmelidir.

Gerek ülkenin gerekse de kentimizin olanaklarý kýsýtlýdýr. Yalnýzca bu "kýsýtlýlýk" durumu dahi yapýlacak yatýrýmlarda çaðdaþ mühendislik kurallarýna uygun plan ve projeler geliþtirilmesini zorunlu kýlmaktadýr.

Toplumsal duyarlýlýðýmýz, ülkemize ve halkýmýza olan sorumluluðumuz gereði, karar verme süreçlerinde ve uygulama aþamasýnda geri dönülmez yanlýþlar yapýlmamasý, zaten kýt olan kamu kaynaklarýnýn doðru kullanýlmasý amacýyla genelde Çukurova‘nýn ve özelde Adana‘nýn ulaþým sorunlarýna; bilimsel, evrensel, çaðdaþ ve uygulanabilir çözümler üretmek amacýyla, bir ilk adým olarak, 29-30 Eylül 2006 tarihlerinde Adana‘da "Ulaþým ve Ulaþým Teknolojileri Arama Konferansý" gerçekleþtirilmiþtir.

Arama Konferansý öncesi Adana ve Çukurova Bölgesinin öznel durumu hakkýnda toplanabilen ayrýntýlý belgeler ve konferansta yanýt aranacak sorular, öncelikle katýlýmcýlara ulaþtýrýlmýþtýr. Katýlýmcý konuklarla ilk gün kent içinde bir tanýtma gezisi yapýlmýþ, ertesi gün ise konu deðerlendirilmiþtir.

Konularýn sunuluþunda mantýksal sýra olarak önce planlama, sonra tasarým ve uygulama süreçlerindeki konular ele alýnmýþtýr. Tartýþmalarýn sonunda konferansa katýlanlar soruna; genel yaklaþýmda öncelikler, ulaþým planlamasý ve uygulama süreçleri, Adana‘daki mevcut Hafif Raylý Sistemin durumu baþlýklarýnda deðerlendirmelerde bulunmuþ ve görüþ birliðine varmýþlardýr.

 Konferansýn öne çýkan arama niteliði ile kapsamý; kent içi ana ulaþým aðýndan, içten dýþa çemberler biçiminde algýlanabilecek, konut, mahalle, iþ merkezleri, ilçeler, kent, bölge, ülke, dünya boyutlarýna geniþlemektedir. Bu geniþleme, arama konferansýnda üstünde durulmasý istenen konulara bakýldýðýnda daha net olarak görülmektedir.

Yine konferansýn  "Ulaþým ve Ulaþým Teknolojileri..." biçiminde adlandýrýlmasý, bizlerin salt teknisyen kimliðimizle sýnýrlý kalmamýzý önleyerek, önce birer insan, sonra sýrasýyla yurttaþ, aydýn, bilim insaný ve mühendislik alanlarýndaki teknik kiþi kimliklerimizi bütünleþtiren bir sonuca zorlamýþtýr. Bu sonuç, ulaþýmýn kentle, iþyerleriyle, kýrsalla, kültürel varlýðýmýzla, teknolojiyle, insanla, çocukla, kadýnla, iþçiyle, öðrenciyle, turistiyle bir bütün olarak algýlanma gereksiniminden doðmuþtur.

Erdemli‘den Ceyhan‘a kadar uzanan yaklaþýk 140 km‘lik bir eksen boyunca yoðun bir yapýlaþma vardýr. Buna ek olarak, Ceyhan-Yumurtalýk bölgesi Kerkük-Yumurtalýk ve Bakû-Tiflis-Ceyhan petrol boru hatlarýnýn yaný sýra, yakýnda yapýmýna baþlanacak Samsun-Ceyhan petrol boru hattý ve yeni inþa edilecek rafinerileriyle önümüzdeki yýllarda Türkiye‘nin ve belki de Dünyanýn en önemli enerji havzasý olmaya adaydýr. Ayrýca, Ýskenderun Demir Çelik Fabrikasý‘nýn yassý mamul üretimine geçmesiyle beraber bölgeye gelecek olan tersaneler ve diðer sanayi tesislerine de ev sahipliði yapacak olan Çukurova‘nýn, önümüzdeki yýllarda yoðun bir geliþme ve bunun sonucu olarak ta artan bir þehirleþme ile karþýlaþacaðý beklenmektedir.

Yakýn zamanda beklenen bu geliþmelerin Çukurova‘nýn merkezindeki Adana‘ya; her alanda olduðu gibi ulaþým alanýna da yansýyacaðý açýktýr. Bu nedenle olasý geliþmelerin bilimsel yaklaþýmla ortaya konulmasý þarttýr. Dolayýsý ile son zamanlardaki bu ekonomik geliþmelerin paralelinde, Adana‘da planlama ve mühendislik hatalarý ile dolu ulaþým yapýlarýnýn ayrýca daha ayrýntýlý incelenmesi gerekmektedir.

Ulaþýmla ilgili Adana‘da alýnan yanlýþ kararlar ve uygulamalar artýk kentteki yaþamý zorlaþtýrmakta ve ekonomik geliþmeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Bu zihniyetin Adana‘daki önemli bir örneði, ihale aþamasýndan imalatýna kadar olan süreçte Adana Hafif Raylý Taþýma Sistemi projesidir.

Adana Hafif Raylý Taþýma Sisteminin oluþturulmasý kavramý doðru olmakla beraber, kent içi ulaþýmý çözmek için 1996‘da baþlayan ama 10. yýlýný doldurmuþ olmasýna raðmen hala tamamlanamayan bir avan proje ile ihale edilmiþ olmasý, kentte baþlý baþýna bir yeni sorun haline gelmiþtir. Yýllardýr tüm ýsrarlara karþýn bir türlü yapýlmayan Ulaþým Ana Planý yerine Ankara‘dan özenerek yapýlmasý planlanan köprülü kavþaklar, toplu taþýma sistemini hala dolmuþlarla yürütmeye çalýþan bir yerel yönetim, Adana‘nýn hemen göze çarpan sorunlarýnýn baþýnda gelmektedir.

Ülkemizde planlama konusunda en önemli sorunun yürürlükteki 3194 sayýlý Ýmar Yasasýnýn, ulaþým ana planý ve bunun sonuçlarýnýn planla kaynaþtýrýlmasý konusundaki yetersizliði Arama Konferansý tarafýndan tespit edilmiþtir. Bu nedenle ilgili meslek odalarýna yeni yasa çalýþmalarýnda bu konunun ele alýnýp; ulaþým planý kavramýnýn yasa kapsamýna alýnmasý ve zorunluluk haline getirilmesini saðlamak görevi düþmektedir.

Ulaþým konusunda önemli açýlýmlar içeren Ýmar ve Þehirleþme Kanun Tasarýsýnýn yasalaþmasý için çaba sarf edilmelidir. Böylece kentlerin ulaþým ana planý süreci tarif edilerek, yapýlmasý yasal zorunluluk haline getirilmelidir.

Arama konferansýmýzda birbirinden kopuk olarak yapýmlarý halen sürdürülen Mersin-Karaman Ýlleri ile Adana Ýli 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planlarý üzerinde de durulmuþtur.

Adana Ýlinin ve bu ile komþu olan diðer illerin 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planlarýnýn bir eþgüdüm içinde yürütülüp sonuçlandýrýlmasý, bölgenin Silifke-Ýskenderun aksýna oturan ve "enerji koridoru" niteliðini de yakalayan ulaþým koridorlarýnýn geliþtirilmesi ile etkinliðinin artýrýlmasý konusunda büyük yararý olacaktýr. Adana ve çevresinin coðrafi, stratejik, ekonomik ve özgün koþullarý göz önünde tutularak, mevcut ve planlanan arazi kullanýmý ile imar koþullarý incelenerek deðerlendirilmeli, gerekirse deðiþtirilmeli ve yeniden planlanmalýdýr.

Tüm çalýþmalarda ülke, bölge ve kent olanaklarýndan en üst düzeyde yararlanýlmalý, ülke, bölge ve kent karakterine zarar veren ve/veya uygun olmayan uygulamalardan kaçýnýlmalýdýr.

Yasa gereði Temmuz 2007 itibariyle yapýlmasý gereken üst ölçekli çalýþmalar içinde Adana Ulaþým Ana Planýna gerçek referansý oluþturacak ve Büyükþehir Belediyesi tarafýndan hazýrlanmasý gereken 1/25.000 ölçekli Adana Nazým Ýmar Planý çok detaylý bir biçimde analiz edilmelidir.  Ulaþým Ana Planý‘nýn saðlýklý sonuçlar üretebilmesi için 1/25.000 ölçekli Nazým Planýnýn tarým topraklarýnýn yapýlaþmaya açýlmasýna izin vermeyen ve eski kent dokusunu koruyan,  bölgesel iliþkileri gözeten iþlevsel ve yapýsal kararlarý ile birlikte ulaþým stratejisinin de düþünüldüðü doðru bir süreç ile hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu süreci doðru tasarlamayan bir Nazým Ýmar Planý, kentteki orta ve uzun dönemde sadece ulaþým sorunlarýnýn deðil bütün sorunlarýn da esas hazýrlayýcýsýdýr.

Mevcut uygulama ile yeni planlanan ulaþým faaliyetleri, kentin tümünü ve diðer ulaþtýrma türlerini gözeten bir ulaþým ana planýna dayanmamaktadýr. Henüz böyle bir çalýþma yapýlmamýþ, yakýn, orta ve uzun vadeli teknik öngörüler ve uygulama adýmlarý saptanmamýþtýr. Hazýrlanmasý gereken 1/25.000 ölçekli Adana Nazým Planý en kýsa zamanda tamamlanarak kent bütünü için ulaþým ana planýnýn temel girdilerinden biri olmasý saðlanmalýdýr.

Bu bütüncül yaklaþým benimsenmeyince, tekil müdahalelerin yapýlmasý ve hatta bunlarýn uygulama projelerinin seçimi ve maliyetlerinin gerçekçi tespiti de yapýlamayacaðý gibi, varsayýlan iyileþmelerin saðlanamayacaðý açýktýr.

Adana Büyükþehir Belediyesi tarafýndan 2007‘de yapýlacaðý söylenen kavþak düzenlemeleri ile "kesintisiz akýmýn saðlanmasýnýn" kýsa vadede gözlenebilecek olasý bazý noktasal rahatlamalarý aldatýcý niteliktedir. Sorun hemen çoðu kez ilerideki aylara ve/veya kentin diðer kavþak ve arterlerine aktarýlmakta veya biçim deðiþtirmektedir. Oldukça pahalýya  yapýlacak bu katlý kavþak uygulamalarý belirtilen gerekçelerle fayda saðlayamayacaðý gibi; kalýcý ve kentin bütününü etkiler nitelikte olduklarý için, þimdi hiç düþünülmeyen diðer bazý kavþaklarda da yeni sorunlara neden olacak, merkezi iþ alanlarýnda aþýrý bir otopark gereksinimi gibi beklenen veya beklenmeyen ek sorunlar ortaya çýkaracaktýr. Dolayýsýyla katlý kavþak uygulamalarýný tekniðine uygunluk ve gereklilik ölçütlerine göre önermek ve uygulamak doðru deðildir. 

Türkiye‘nin þu anki taþýt sahipliliði oraný ve taþýt hareketliliði deneyimlerini on-yirmi yýl öncesinde yaþamýþ birçok Avrupa kentinde, motorlu taþýt trafiðini kent merkezlerine davet eden, onlarýn hareketlerini kýsa süreliðine de olsa kolaylaþtýran yöntemlerin uygulanmasý sonucunda artan taþýt sayýsý ve hareketlerinde çaresiz kaldýklarý çok somut olarak yaþanmýþtýr. Bu deneyimler dikkate alýnarak toplu taþýma olanaklarýnýn geliþtirilmesine paralel alýnan tedbirler arasýnda sýkýþýklýk yönetimi kavramýnýn yaný sýra; otopark sürelerinin kýsýtlanmasý ücretlerinin artýrýlmasý, ilave kullaným ücretleri alýnmasý, yol baðlantýlarýnýn bilinçli olarak kesintiye uðratýlmasý gibi adýmlar hemen akla gelendir.

Bu gün Avrupa da birçok metropolde merkeze yönelen yollardaki taþýt yoðunluðunu kontrol edebilmek için, var olan otopark alanlarý azaltýlmakta ve kent merkezine artýk katlý otopark ve katlý kavþak gibi sorunu göreceli çözmeye yönelik yatýrýmlardan vazgeçilmek yoluyla araçlarýn kent merkezine yýðýlmasý önlenmektedir.  

Adana‘nýn geleceðini düþünen, kent ve çevresinin mevcut koþullarýný, karakteristik özelliklerini ve gereksinimlerini dikkate alan, insan öncelikli bir ulaþým planlamasý yapýlmalý; uygulamalar ve sonuçlarý sürekli izlenerek, bu plana sürdürülebilir, dinamik bir karakter kazandýrýlmalýdýr. Buna göre ulaþým ana planý 5 yýl aralýklarla revize edilmelidir.

 Tasarým konusunda yapýlmasý gereken ilk çalýþma ise; mevcut ulaþým aðlarýný (HRTS, Otoyol baðlantýlarý, Devlet Demiryollarý hattý, vb.) bir bütün olarak ele alýp, iþin tekniðine uygun yöntem ve yordamlar uygulayarak, trafik akýmýný kolayca akýtacak hale getirmektir.

Adana ve çevresinin günümüz koþullarýný, karakteristik özelliklerini ve gereksinimlerini dikkate alacak bu planlama çalýþmasýnda;

•   Öncelikle mevcut, yapýlmakta olan ve planlanan ulaþým olanaklarý ile sistemlerinin incelenerek iþin tekniðine uygun yöntemlerle deðerlendirilmesi,

•   Mevcut ve gelecekteki yolcu ile ulaþým talebinin gerçekçi büyüklük ve niteliklerinin belirlenmesi,

• Ýnsan öncelikli yaya ve bisiklet kullanýmý aðýrlýklý bir ulaþým planlamasýnýn esas alýnmasý,

• Toplu taþýným türlerinin bütünleþtirildiði "tek bilet" uygulamasýna yönelik çözümlerin araþtýrýlmasý,

• Yapýlan ve yapýlacak uygulamalar ile sonuçlarýnýn sürekli izlenerek, bu plana sürdürülebilir, dinamik bir karakter kazandýrýlmasý, gibi temel tasarým öðeleri yer almalýdýr

Bu çalýþmaya paralel olarak;

•  "Kent insanlar içindir" yaklaþýmýyla gereken alanlarda taþýt trafiðine kapalý alanlar oluþturulmalýdýr.

• Taþýtlara öncelik tanýyan, yaya güvenliliðini ve kentte yürüme olanaðýný ortadan kaldýran merkezi iþ alanlarýnda otopark sýkýntýsý yaratan köprülü kavþaklardan kaçýnýlmalýdýr.

• Kent merkezine yönelen trafik akýmlarý yavaþlatýlmalýdýr. Bu amaçla da köprülü kavþaklardan kaçýnýlmalýdýr.

Ulaþým ana planý olmaksýzýn, araçlarýn ve talebin peþinden giden kavþak düzenlemelerinin sorunu çözmek yerine bir süre ötelediðini, bunun da kamu kaynaklarýnýn savurganca tüketilmesi ve çözüm üretmeyen seçeneklere harcanmasý anlamýna geldiði ortadadýr.

Günümüzde ulaþým planlamasýnda; insanlarýn daha kýsa sürede, daha güvenli, ekonomik ve çok sayýda taþýnmasýnýn ön koþul olduðu ve bunun da ancak Raylý Toplu Taþýma Sistemi ile gerçekleþebileceði temel ilke olarak kabul edilmiþtir. Ancak Adana‘da yukarýda vurgulanan planlama ve ulaþým planlarý süreci olmaksýzýn ihale edilen ulaþým-kavþak düzenlemesi ve Hafif Raylý Taþýma Sistem yatýrýmlarý, uygulama projeleri olmaksýzýn yapýlan ihalelerle kamunun uðradýðý zarar ortadadýr.

• Ýlk Yatýrým maliyeti çok yüksek olan bu tür projelerde ulaþým etütleri bilimsel temele dayalý araþtýrmalar içermelidir. (Kentin topografik yapýsý, kent nüfusu ve nüfusun daðýlýmý, yolculuk talepleri, yerleþim yerleri ve en uygun araç tipinin seçilmesi, vb.)     

•  Kentin kaderini etkileyecek, bu tür projelerde geri dönülmez yanlýþlarýn yapýlmamasý için, üniversitelerin,  meslek odalarýnýn, uzmanlarýn görüþü mutlaka alýnmalý ve sorumluluk paylaþýlmalýdýr.

• Ulaþým sistemi, yolcularýn en uygun þekilde aktarma yapabilecekleri bütünleþik bir sistem olarak tasarlanmalýdýr.

•  Kent nazým imar planý ve çevre planý ile bütünleþik olarak hazýrlanmýþ, kentsel ulaþým ana planý olmadan, herhangi bir ulaþým türünü seçmek, kalýcý bir ulaþým yatýrýmýna giriþmek geri dönülmez yanlýþlara neden olabilir, bu nedenle bu planlarýn hayata geçirilmesinden sonra, ulaþým türüne karar vermek daha akýlcý ve anlamlýdýr.

•Yeni teknolojilerin transferinde ülkemizin koþullarý,  teknik kapasitesi ve teknolojisi dikkate alýnmalý, ülkemizde demiryolu çeken ve çekilen araçlarýný üreten Tülomsaþ, Tüvasaþ ve TCDD gibi kurumlardan destek alýnmalý ve tesisleri kullanýlmalýdýr. Bu alanda önemli ölçüde yerli katma deðer yaratýlmalýdýr. Bölgemiz için de yan sanayide geliþmelere de neden olacaðý hesaplanmalýdýr. Bu konularda ilgili kurumlarla yapýlacak olan iþbirliði, göz ardý edilemeyecek düzeyde yatýrým maliyetinde düþme saðlayacaktýr.

Yukarýda ana baþlýklar altýnda belirttiðimiz bilimsel gerçekleri, Türk Mühendis ve Mimar Odalarý Birliði‘ ne baðlý meslek odalarý olarak toplumsal duyarlýlýðýmýz, ülkemize ve halkýmýza olan sorumluluðumuz gereði; "Raylý Toplu Taþým Sistemi" gibi kentin geleceðine iliþkin önemli ve büyük projelerin karar verme süreçlerinde ve uygulama aþamasýnda geri dönülmez yanlýþlarýn yapýlmamasý, kamu kaynaklarýnýn doðru kullanýlmasý amacý ile bugüne kadar birçok kez kamuoyunu bilgilendirme ve aydýnlatma görevini ve ilgilileri uyarmýþtýk.

Ancak, bugüne kadar özellikle "Raylý Toplu Taþým Sistemi"(HRTS) konusundaki görüþ ve düþüncelerimizi kamuoyuna ve ilgililere aktarmak, tartýþmak ve paylaþmak temelindeki söylemlerimiz ve ortaya koymaya çalýþtýðýmýz bilimsel gerçekler ne yazýk ki ilgili kurumlarda gereken yankýyý bulmadý.

Uluslararasý ihaleye açýlan böylesine büyük bir projenin fizibilite çalýþmalarýnda bu denli sapmalar olmaz, olamazdý. Ancak,  ne yazýk ki ciddi bir planlama, proje ve mühendislik çalýþmasý gerektiren ve kent için yaþamsal önem taþýyan HRTS projesinde küçümsenemeyecek, akýl almaz fizibilite hatalarý yapýlmýþtýr. 

Ýmalat ve malzeme temininde pahalýlýk bir tarafa basit bir þantiye programýndaki iþ ve imalat programýnda bile geçerli temel kurallar yok sayýlmýþtýr. Örneðin, pahalý yapýlan Seyhan Nehri çelik geçiþ köprüsü iki yaný baðlantýsýz bir büyük becerinin(!) resmi olarak, yýllardan bu yana ne zaman fonksiyonel hale geleceðini bekliyor...  Elektronik sistemler vagon ve diðer önemli ithal araçlar en baþýndan sipariþ programýna alýnmýþtýr. Alýndýðý tarihten bu yana bir kez sel baskýnýna uðrayýp bakým için Ýzmir‘e gönderilen bu araçlar özenle depo muhafazasý yapýlsa bile, demode olmakta ve halkýn parasý yapýlan ödeme ve faiz giderleri maliyeti artmaktadýr.

Bilimsel verilere dayalý gerçek anlamda mühendislik çalýþmalarýnýn yapýlmasý gerektiðini düþündüðümüz bir projede, bu denli büyük hatalarýn olmasý; Adana Hafif Raylý Taþýma Sistem Projesinde mühendisliðin ve kamu yararýnýn dikkate alýnmadýðýný göstermektedir.

Bu gün gelinen nokta gerçekten içler acýsýdýr. On yýldýr bitirilemeyen ve halkýmýzýn yýllardýr büyük sýkýntý ve çile çekmesine neden olan Adana "Hafif Raylý Taþýma Sistemi"nin yapýmýna baþlandýðý günden bu güne dek TMMOB olarak yapmýþ olduðumuz tüm uyarýlar dikkate alýnmamýþtýr. Oluþan maddi-manevi zarardan, Büyükþehir Belediye Baþkaný birinci derecede sorumludurlar. Uyarýlarýmýzda ne denli haklý olduðumuzun kanýtý ortadadýr ve sonuçta maalesef tarih yine bizi haklý çýkarmýþtýr.

Uygulama yönünden, Adana‘da etütlerin sona ermesine kadar ulaþým yatýrýmlarýný tamamen durdurmak yerinde olacaktýr. Hýzlandýrýlmýþ bir çalýþma sonunda bu etütler kýsa sürede tamamlanabilir. Bu arada yapýlacak bir envanter çalýþmasý ile durum tamamen ve net olarak ortaya konabilir.

Mevcut tamamlanmayan Hafif Raylý Taþýma Sistemi, uygulanabilirliði ve daha önemli olarak iþletilebilirliði yönünden pahalý, çirkin ve teknik zorluklar içermektedir. Ortada, ihale ediliþ sisteminden uygulamalarýn geldiði noktaya kadar pek çok hata mevcuttur. Þu ana kadar HRTS için anapara ve faizlerine ne kadar para harcandýðý kamuoyuna açýklanmamýþtýr. Diðer kentlerde gerçekleþtirilen HRTS‘ lerin maliyetleri göz önüne alýnacak olursa; tahakkuk eden faizler hariç resmi rakamlara göre en az 340 milyon dolar para harcanarak gerçekleþtirilen iþlerde yapýlan imalat, hem planlama hem de tasarým açýsýndan çok hatalýdýr. Bu yüzden Adanalýlar, maliyetinin çok üstünde para harcanmasýna karþýn hala bitirilemeyen; bitirilme ve iþletmeye alma tarihi meçhul bir Hafif Raylý Taþýma Sistem yatýrýmý ile karþý karþýyadýr. Mevcut sistem, ciddi mühendislik incelemelerine tabi tutulup -altyapý ve güzergâh deðiþiklikleri de dâhil olmak üzere- düzeltme yoluna gidilmelidir.

Finansman olarak oldukça þaibeli ve sorunlu yöntemler izlenen, Adana Hafif Raylý Taþýma Sistemi, bu dönem TMMOB‘nin düzenleyeceði ulusal "Yanlýþ Yatýrýmlar Sempozyumu"na da önemli bir örnek olarak önerilmelidir.

Adana‘da halen bir engel gibi görünen TCDD hattý kent trafiði için bir avantaja dönüþtürülmelidir. Bunun þartlarý mevcuttur. Örneðin mevcut Ýskenderun-Mersin demiryolu sanayi bölgelerine gidiþ ve geliþlerde aktif olarak kullanýlabilir. Demiryolu sistemi çift hatlý, elektrikli, aktarma noktalý, HRTS sistemle baðlantýlý olarak yeniden planlanmalýdýr. Bu þekilde Yüreðir‘de Üniversite ile baðlantý kurulabilir. Böylelikle mevcut karayolu trafiði de azaltýlacaktýr.

Adana‘da kent içi ulaþýmda, yaya hareketlerinin kontrolsüz ve güvensizliði, yatay iþaretlemelerin yeterince kullanýlmadýðý, toplu taþýmanýn mevcut iþletiminin tekniðine uygun olmadýðý görülmektedir.

Adana kent içi trafiðinde ciddi bir trafik etüdü, sayým sonuçlarý bulunmadan, sorunun varlýðý ve derecesi üzerinde ayrýntýlý deðerlendirmede bulunmak mümkün deðildir. Ancak, sorunlu olduðu varsayýlan hemen tüm kavþaklarda ve ana arterlerde mevcut durumda, basit ve tekniðine uygun, düþük maliyetli çözümlerle Adana‘nýn sorunlu trafik akýmýnda kýsa vadeli bazý iyileþtirmeler yapmak olanaklýdýr.

Planýn hazýrlanma sürecinde elde edilecek bazý trafik etüt ve sayým sonuçlarýyla da desteklenerek düþük maliyetli ancak basit ve etkin uygulamalar trafik mühendisliði prensipleri çerçevesinde hýzlýca hayata geçirilmelidir. Bu düzenlemelerin aslýnda sorunlu gibi görünen ya da gösterilen önemli bazý kesimlerde problemlerin yaþanmadýðýný ve de yaþanmayacaðýný ortaya koyacaktýr. Basit, ucuz adýmlarla çok önemli iyileþmeler, rahatlamalar saðlanacaktýr. Bunun için en baþta sinyalizasyon sisteminin yeniden düzenlenmesinin yaný sýra mevcut kavþaklarda yeni yönlendirme ve/veya dönüþ yasaklarý gibi düzenlemeler ile mevcutta gözlemlenen yol boyu ve kavþak içi araç parklarýnýn (polis araçlarý dâhil) önlenmesi saðlanmalýdýr. Ayrýca, yaya öncelikli bedensel ve görme engellilerin dolaþýmýna uygun çaðdaþ kaldýrým düzenlemeleri yapýlmalý ve kent içi cadde ile sokaklarýn bilimsel trafik hiyerarþisi içinde iþletilmesine özen gösterilmelidir. Trafik akýþý ve yol güvenliði gereði bu yollarýn ve üzerlerindeki kavþaklarýn belirtilen fonksiyonlarýna paralel düzenlenmeleri, iþaretlenmeleri ve iþletilmeleri gerekmektedir. Mevcut toplu taþým uygulamalarýnda iþletime, durak yerlerinin seçimi vb.lerine yönelik iyileþtirici ve kapasite arttýrýcý adýmlar atýlmalýdýr.

Mevcut Hafif Raylý Sistemin gerçekleþme planlarý, mutlaka hazýrlanacak ana plan sonuçlarýyla test edilerek, kaynaklar bu alanda harcanmalýdýr. Hiçbir kentin, hiçbir ülkenin hem motorlu taþýtlarý üstelik de plansýz ve hatalý biçimde kollayacak çok pahalý yatýrýmlara para harcayacak hem de HRTS uygulamalarýný geniþletip, hayata geçirecek bütçe zenginlikleri, esneklikleri bulunmamaktadýr. Ülkemizin borçlarýnýn artmasýna yol açan bu tür plansýz ve dýþarýya baðýmlý yatýrýmlara karar veren kurum ve kiþilerden kamu adýna hesap sorulmalýdýr.

Adana Büyükþehir Belediyesinde mutlaka Ulaþým Ana Planý çalýþmalarý içinde yer alacak, bugün ve izleyen dönemde gerçekleþmeleri izleyecek, yönlendirecek, etütlerini yapacak/yaptýracak trafik mühendisleri, þehir plancýlarý, istatistikçiler ve diðer gerekli uzmanlýk gruplarýndan oluþacak bir teknik kadronun istihdamý saðlanmalýdýr.

Arama konferansýnýn sonuçlarýný halka anlatmak için düzenlenecek etkin katýlýmlý panel vb çalýþmalar yapýlmalýdýr.

Ulaþým yatýrýmlarý üzerinde oluþabilecek yolsuzluklarýn, kaynak savurganlýklarý ile yanlýþ yer seçimlerinin hatta hafriyat ve taþýma unsurlarýna kadar tüm inþaat iþlerinin maliyet analizleri, bedelleri, alternatif yöntem ve modelleri ile ortaya koyulmasý saðlanmalýdýr.

Bu konularda gerekiyorsa dava ve suç duyurusu mekanizmalarý iþletilmelidir. Tüm bu çalýþmalarýn ilgili ulusal ve yerel kamuoyunun dikkatlerine etkin þekilde sunulmasý baþarýlmalýdýr.

Sonuç olarak; birçok kez deðiþik platformlarda dile getirdiðimiz kent yönetimine iliþkin bakýþ açýmýzý bir kez daha yinelemek istiyoruz. Bu arama konferansýnýn sonuç ve deðerlendirmelerinin de takipçisi olunacak, kentin sahipsiz olmadýðý ve bir patron eline býrakýlamayacak kadar özel ve önemli olduðu her fýrsatta Adana kamuoyuna aktarýlacaktýr.

Yerel yönetimlere, halkýn kendisini yönetmesinin, yerel öz deneyim kazanmasýnýn bir alaný olarak bakýyor ve geliþtirilecek olan çeþitli iþ birliði ve dayanýþma temelinde, evrensel insan haklarý/kentli haklarý konusunda uygun yapýlarýn kurulacaðý, yerel demokrasinin güçlendirileceði hukuku savunuyoruz. Ancak bu anlayýþýn yerel yönetimlere egemen olmasý halinde yerel yönetimlerin halkla bütünleþeceðine ve baþarýlý olabileceðine inanýyoruz.