ÖZLEM AS

<Ý>DIÞ TÝCARET VERÝLER, DTÖ SÜRECÝNÝN GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN BEKLENTÝLERÝNE HÝZMET ETTÝÐÝNÝ ORTAYA KOYARKEN, YENÝ MÜZAKERE DÖNEMÝNE DAHA DA, LÝBERALÝZASYON BEKLENTÝSÝ ÝLE GÝRÝLDÝ.

DÜNYA TÝCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) 6. BAKANLAR KONFERANSI, 13-18 ARALIK TARÝHLERÝNDE HONG KONG’DA GERÇEKLEÞTÝRÝLDÝ. HONG KONG’DA ALTI GÜN SÜREN GÖRÜÞMELER, ASIL OLARAK TARIM TÝCARETÝ ÜZERÝNDE KÝLÝTLENDÝ. ABD VE AB’NÝN, TARIM ÜRÜNLERÝNE SAÐLADIÐI ÜRETÝM VE DIÞSATIM DESTEÐÝNÝN AZALTILMASINI TALEP EDERKEN, AB ÝSE, ZATEN AB ORTAK TARIM POLÝTÝKASINDA REFORM KARARI ALDIÐINI; AMA BU REFORMUN YAÞAMA GEÇMESÝ ÝÇÝN HÝNDÝSTAN VE BREZÝLYA GÝBÝ ÜLKELERÝN DE TARIM DIÞI ÜRÜNLERDE PAZARLARINI DIÞALIMA AÇMALARI GEREKTÝÐÝNÝ ÝLERÝ SÜRDÜ. BREZÝLYA, HÝNDÝSTAN, ARJANTÝN, ÇÝN ÝSE HEM ABD’YÝ, HEM DE AB’YÝ SADECE GÖRÜNTÜYE YÖNELÝK REFORMLAR YAPMAKLA VE GELÝÞMEKTE OLAN ÜLKELERÝN ÝSTEKLERÝNE YANIT VERECEK ÖNLEMLER ALMAMAKLA SUÇLADI.

BÜTÜN BU TARTIÞMALARIN ARDINDAN BAKANLAR 47 SAYFALIK BÝR METÝN ÜZERÝNDE ANLAÞTI. TARIM ÜRÜNLERÝNE SAÐLANAN DESTEÐÝN, 2013 YILINA KADAR AÞAMALI OLARAK KALDIRILMASI ÖNGÖRÜLÜYOR. DEKLARASYON TASLAÐINA GÖRE ÝSE AYRICA, ZENGÝN ÜLKELER VE ABD ÝÇÝN HASSAS BÝR KONU OLAN PAMUK ÝHRACATININ SÜBVANSÝYONUNUN GELECEK YIL KALDIRILMASI ÖNERÝLDÝ. BU ARADA, ZENGÝN ÜLKELERDEN, AZ GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN ÝHRAÇ ÜRÜNLERÝNE, 2008 YILINA KADAR GÜMRÜKSÜZ VE KOTASIZ ÝTHALAT AYRICALIKLARI TANINMASI ÝSTENDÝ.

2001 YILINDA KATAR’IN DOHA KENTÝNDE BAÞLAYAN DTÖ DOHA TURU GÖRÜÞMELERÝNÝ, 2006 YILI ÝÇÝNDE BÝTÝRME KONUSUNDA DA ANLAÞMAYA VARILDI. DTÖ 6. BAKANLAR KONFERANSI’NDA ALINAN KARARLAR VE BUNLARIN TÜRK TARIMI ÜZERÝNDEKÝ ETKÝLERÝ ÝLE ÝLGÝLÝ ZÝRAAT MÜHENDÝSLERÝ ODASI ÝLE GÖRÜÞTÜK.

DTÖ SÜRECÝNÝN TÜRKÝYE ÝÇÝN OLUMSUZ SONUÇLAR YARATACAÐINI BELÝRTEN ZÝRAAT MÜHENDÝSLERÝ ODASI YÖNETÝM KURULU ÜYESÝ FATÝH TAÞDÖÐEN, TARIMDA ALTYAPI SORUNLARININ ÇÖZÜLMESÝ ÝÇÝN YILDA 10 MÝLYAR DOLAR KAYNAÐIN ZORUNLU OLDUÐUNU SÖYLEDÝ.

HONG KONG’TAKÝ BAKANLAR KONFERANSINDA GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN ÝHRACAT SÜBVANSÝYONLARINI KALDIRMA NÝYETÝNDE OLMADIKLARININ ANLAÞILDIÐINI SÖYLEYEN TAÞDÖÐEN, “KONFERANSTA ÜZERÝNDE EN ÇOK TARTIÞMA YAÞANAN KONULARDAN BÝR TANESÝ PAMUKTU. YILLIK YAKLAÞIK 15 MÝLYAR DOLAR CÝVARINDA ÝÇ DESTEK VE YOÐUN ÝHRACAT SÜBVANSÝYONLARI ÝLE GELÝÞMÝÞ ÜLKELER VE ÖZELLÝKLE ABD; SADECE PAMUKLA HAYATINI SÜRDÜREBÝLEN AFRÝKA ÜLKELERÝNÝN PAMUK ÝHRACATI YAPMASI ÖNÜNDEKÝ EN BÜYÜK ENGELDÝR. AFRÝKA’NIN SADECE PAMUK ÜRETÝMÝ YAPAN FAKÝR ÜLKELERÝ, PÝYASAYI HAKSIZ REKABETLE BOZDUÐU GEREKÇESÝYLE ÖZELLÝKLE ABD VE KANADA GÝBÝ ÜLKELERE KARÞI KIZGINLIK VE KIRGINLIKLARINI UZUN ZAMANDAN BERÝ ÝFADE EDÝYORLAR. HONG KONG BAKANLAR KONFERANSI’NDA BU KONUDA MAALESEF KAYDA DEÐER ÖNEMLÝ BÝR GELÝÞME SAÐLANAMADI. PAMUK ÝHRACATINDA UYGULANAN ÝHRACAT SÜBVANSÝYONLARININ 2013 YILINA KADAR KALDIRILACAÐI NÝYET BEYANI OLARAK ORTAYA ÇIKMIÞ OLMAKLA BÝRLÝKTE; ASIL OLARAK ÜRETÝMDEKÝ MALÝYET YAPISINDA BÜYÜK HAKSIZ REKABET OLUÞTURAN ÝÇ DESTEKLERÝ KALDIRACAÐINA ÝLÝÞKÝN ABD HÝÇBÝR TAAHHÜTTE BULUNMADI; AKSÝNE DESTEKLERÝN DEVAM EDECEÐÝNÝ BEYAN ETTÝ. SÜREÇ YÝNE EN AZ GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN ALEYHÝNE GELÝÞECEK” DEDÝ.

GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN BU NÝYET BEYANININ ASLINDA MÜZAKERE SÜRECÝNÝN NE ÖLÇÜDE PAZARA GÝRÝÞE ODAKLANDIÐI VE HAKÝM PAZARA HÜKMETME ÝRADESÝNÝN NE KADAR GÜÇLÜ OLDUÐUNU SAMUT OLARAK ORTAYA KOYDUÐUNU DÝLE GETÝREN TAÞDÖÐEN, SÖZLERÝNE ÞÖYLE DEVAM ETTÝ:

“TARÝFE ÝNDÝRÝMÝNDE BANT UYGULAMASININ ESAS OLARAK KABUL EDÝLMESÝ VE YÜKSEK TARÝFELERDE YÜKSEK ÝNDÝRÝMÝN BAKANLAR KONFERANSI DEKLARASYONUNA YANSIMASI, SÜRECÝN TÜRKÝYE TARIMINA YÖNELÝK NE KADAR BÜYÜK OLUMSUZLUKLAR YARATACAÐINI GÖSTERMEKTEDÝR. ÝNDÝRÝM FORMÜLÜ OLARAK ÝSVÝÇRE FORMÜLÜNÜN UYGULANACAK OLMASINI DA (ÝSVÝÇRE FORMÜLÜ YÜKSEK ORANDAKÝ TARÝFELERÝ ÇOK DÜÞÜK ORANA ÝNDÝREBÝLMEYE ÖZGÜLENMÝÞTÝR), ÜLKEMÝZ VE GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELER ÝÇÝN TARIMSAL ÜRETÝMÝN KARÞISINDA, TARIMSAL ÝTHALATIN GELECEKTE BASKIN ROL OYNAYACAÐINA DAÝR ÖNEMLÝ BÝR ÝÞARET.”

DÜNYA ÖLÇEÐÝNDE BUGÜN 325 MÝLYAR DOLAR ÝÇ DESTEÐE KARÞILIK, 2013 YILINA KADAR 15 MÝLYAR DOLARLIK ÝHRACAT SÜBVANSÝYONUNDAN GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN VAZGEÇME NÝYETLERÝNÝN SADECE ALDATMACADAN ÝBARET OLDUÐUNU BELÝRTEN TAÞDÖÐEN, “GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELERÝN TARIMSAL YAPILARININ SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝNÝ TEMÝN ETMEK ÝÇÝN GEREKLÝ OLAN TARIMSAL ALTYAPI DESTEKLERÝNÝN ÝSE ORTADAN KALDIRILMASININ HEDEFLENDÝÐÝ ANLAÞILIYOR. ASLINDA TARIMSAL ÜRETÝMDE ETKÝ DEÐERÝ ÝÇ DESTEKLERLE KIYASLANDIÐINDA OLDUKÇA AZ OLAN ÝHRACAT SÜBVANSÝYONLARI ÝSE AB ÝLE ABD ARASINDAKÝ ÇEKÝÞMENÝN ÜRÜNÜ. GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN, ÖZELLÝKLE ÜRETÝMLERÝNÝ TEHDÝT EDEBÝLECEK ÖLÇÜDEKÝ ÝTHALATLARA EK VERGÝ KOYMALARINI SAÐLAYAN ÖNLEMLER ÝLE KENDÝLERÝ ÝÇÝN GARANTÝ SAÐLARKEN; GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELERDE TARIMSAL ÜRETÝMÝ KORUMAKTA TEK ARAÇ OLARAK KULLANILAN GÜMRÜK VERGÝLERÝNÝN ETKÝ DEÐERÝNÝN TAMAMEN ORTADAN KALDIRILMASINI ÝSTEMELERÝ, BU KONUDAKÝ SAMÝMÝYETSÝZLÝÐÝ AÇIKÇA GÖSTERÝYOR” DEDÝ.

GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN DÜÞÜK MALÝYETLÝ ÜRETÝMÝNE KARÞILIK, YÜKSEK MALÝYETLÝ ÜRETÝM YAPISININ TARIMSAL ÜRETÝMÝN SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝNE YÖNELÝK YAPTIÐI YAKICI ETKÝYÝ ORTADAN KALDIRABÝLECEK, TARIMSAL ALTYAPI SORUNLARINI ÇÖZECEK ULUSAL POLÝTÝKALARA ÖNCELÝK VEREREK, ÜRETÝMDE MALÝYETÝN DÜÞÜRÜLMESÝ GEREKTÝÐÝNÝ BELÝRTEN TAÞDÖÐEN, SÖZLERÝNE ÞÖYLE DEVAM ETTÝ:

“AKSÝ DURUMDA GEREK DTÖ’NÜN NÝSAN 2006’DA CENEVRE’DE KESÝNLEÞTÝRÝLECEK OLAN UYGULAMA SÜRECÝ, GEREKSE AB SÜRECÝ ÝLE ÜLKEMÝZ TARIMI GERÝ DÖNÜLMEZ BÝR ÞEKÝLDE TAHRÝBATA UÐRAYACAKTIR. BU DURUMDA, TOPLAM ÝSTÝHDAMIMIZIN YÜZDE 35’ÝNÝ OLUÞTURAN VE AÝLELERÝYLE BÝRLÝKTE TÜRKÝYE NÜFUSUNUN YARISINA DENK GELEN, HER TÜRLÜ OLUMSUZLUÐA KARÞIN KIRSALDA YAÞAMAK ÝÇÝN DÝRENEN TÜRK ÇÝFTÇÝSÝ VE KÖYLÜSÜ ARTIK TOPRAKLARINDA BARINAMAZ HALE GELECEK.”

“BU SÜREÇ, ÞEHRÝN KENARLARINDA BÜYÜK GECEKONDU MAHALLELERÝ, YOZLAÞMIÞ VE ÇARPIK BÝR ÞEHÝR KÜLTÜRÜ, MUTSUZ VE HUZURSUZ, BEKLENTÝLERÝ KARÞILANAMAYAN, GELECEKTEN UMUTSUZ VE DOLAYISIYLA HER AN PATLAMAYA HAZIR BÝR YAPI ORTAYA ÇIKARACAKTIR KÝ, BU TÜRKÝYE ÝÇÝN GERÝ DÖNÜLEMEYECEK ÖLÇÜDE BÜYÜK SORUNLARIN BAÞLANGICI OLACAK” DÝYEN TAÞDÖÐEN, BÜTÜN SORUMLU TARAFLARIN BU KAPSAMDA SORUMLULUKLARININ GEREÐÝNÝ YERÝNE GETÝRMELERÝ VE TARIMDA ALTYAPI SORUNLARININ BÝRAN ÖNCE ÇÖZÜLMESÝ ÝÇÝN ULUSAL BÜTÇEDEN, EÐER BU MÜMKÜN DEÐÝLSE DÝÐER SEKTÖRLERDEN TARIMA EN AZ 10 MÝLYAR DOLAR KAYNAK TRANSFERÝ ÞART OLDUÐUNU BELÝRTTÝ.

DTÖ KARARLARININ SONUÇLARI

ZMO, DTÖ’NÜN 6. BAKANLAR KONFERANSINA KADAR ALINAN KARARLARIN NEDENLERÝ VE SONUÇLARINI ÞÖYLE DEÐERLENDÝRDÝ:

HALEN DTÖ’NÜN 149 ÜYESÝ, GELÝÞMÝÞ ÜLKELER, GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELER VE EN AZ GELÝÞMÝÞ ÜLKELER OLARAK 3 SINIFA AYRILDI. DTÖ TARIM ANLAÞMASI ÝLE TARIMSAL ÜRETÝM VE TÝCARET; PAZARA GÝRÝÞ, ÝHRACAT SÜBVANSÝYONLARI VE ÝÇ DESTEKLER OLMAK ÜZERE 3 ANA BAÞLIKTA TOPLANDI. TARIM ANLAÞMASI VE DTÖ ANTLAÞMASI ALTINDA YER ALAN 13 ANLAÞMA ÝLE GELÝÞMÝÞ ÜLKELER HEDEF PAZAR OLARAK BELÝRLEDÝKLERÝ GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELER ÜSTÜNDE BU KURALLAR SAYESÝNDE HEGEMONYA KURMAYA BAÞLADI. 1995-2005 ARASINDAKÝ 10 YILLIK DÖNEMDE ULUSLARARASI TARIM TÝCARETÝ ÝNCELENDÝÐÝNDE MEVCUT KURALLARIN GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN LEHÝNE ÇALIÞTIÐI, GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELERÝN ÝSE TARIMSAL ÜRETÝM YAPILARINDA BÜYÜK ORANDA KIRILGANLIK OLUÞTURDUÐU VE BU ÜLKELERÝN HALKLARININ BESÝN GEREKSÝNÝMÝNÝ ANCAK DIÞ ALIM YOLUYLA KARÞILAYABÝLÝR HALE GELDÝÐÝ AÇIKÇA GÖRÜLÜYOR. EN AZ GELÝÞMÝÞ ÜLKELER ÝSE BIRAKIN TARIMSAL ÜRETÝM YAPMAYI, TAMAMEN PAZARI HALÝNE GELDÝKLERÝ GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN GIDA YARDIMLARINA MUHTAÇ HALE DÜÞMÜÞ DURUMDA.

URUGUAY ROUND’UN TARIM ANLAÞMASI ÝLE BELÝRLEDÝÐÝ ÝNDÝRÝM DÖNEMÝ, GELÝÞMÝÞ ÜLKELER ÝÇÝN 2001 YILININ SONUNDA, GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELER ÝÇÝN ÝSE 2004 YILININ SONUNDA BÝTTÝ. DIÞ TÝCARET VERÝLERÝ, SÜRECÝN GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN AZGIN BEKLENTÝLERÝNE HÝZMET ETTÝÐÝNÝ ORTAYA KOYARKEN, YENÝ MÜZAKERE DÖNEMÝNE DAHA DA ÝLERÝ DÜZEYDE BÝR LÝBERALÝZASYON BEKLENTÝSÝ ÝLE GÝRÝLDÝ. BU KAPSAMDA, 2001 YILININ ARALIK AYINDA KATAR’IN BAÞKENTÝ DOHA’DA BUGÜNKÜ MÜZAKERE SÜRECÝNÝN ÝLK TEMELLERÝ ATILMIÞ, BAKANLAR KONFERANSI ÝLE ÇERÇEVE SAPTANDI.

ÇERÇEVE BELGEDE, GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELERCE TARIMSAL ÜRETÝM YAPILARINI KORUYABÝLMEK ÝÇÝN KULLANILAN YÜKSEK GÜMRÜK TARÝFELERÝNDE YÜKSEK ORANDA ÝNDÝRÝM, GENELDE DE TARÝFELERDE BÜYÜK ORANDA ÝNDÝRÝM HEDEFLENDÝ. BU DOÐRULTUDA, GELÝÞMÝÞ ÜLKELERCE YILDA 325 MÝLYAR DOLAR CÝVARINDA VERÝLEN ÝÇ DESTEKLERÝN AZALTILACAÐI, YILDA 15 MÝLYAR DOLAR CÝVARINDA VERDÝKLERÝ ÝHRACAT SÜBVANSÝYONLARININ DA SONU BELLÝ OLMAYAN BÝR TARÝHTE ORTADAN KALDIRILACAÐI BELÝRTÝLDÝ. DOHA’DAN SONRA 2003’TE CANCUN’DA YAPILAN BAKANLAR KONFERANSI ÝLE DE YUKARIDA DEÐÝNÝLEN ÇERÇEVEYÝ ÖZELLÝKLE GELÝÞME YOLUNDAKÝ ÜLKELERE KABUL ETTÝRME BASKISINA, BU ÜLKELER “DUR” DEMEYÝ BAÞARMIÞLARDIR. SONUÇTA GELÝÞMÝÞ ÜLKELER, MÜZAKERE DÖNEMÝNDE ASLINDA ÝÇ DESTEKLERÝN AZALTILMASI YÖNÜNDEKÝ NÝYET BEYANLARININ SAHTE OLDUÐUNU ÝTÝRAF ETTÝ. ZÝRA, GELÝÞMÝÞ ÜLKELERÝN VERDÝKLERÝ BÜYÜK DESTEKLERÝ AZALTMAYI DEÐÝL, TERSÝNE SINIRSIZ BÝÇÝMDE BUNA DEVAM ETMEYÝ AMAÇLADIKLARI ORTAYA ÇIKTI.