“TÜRKÝYE, FINDIKTA BELÝRLEYÝCÝ ROLÜNÜ YÝTÝRMEKTEDÝR”

Uygulanan yanlýþ politikalarla ülkemizde fýndýk sektörü çöküþe sürüklenmekte, üretimde ve dýþsatýmda dünya tekeli konumundaki Türkiye, fýndýktaki belirleyici konumunu hýzla yitirmektedir. Politika yapýcýlarýn geliþmelerden çýkar saðlamasý, yapýlanlarýn “masum yanlýþlýklar” olmadýðý gerçeðini ortaya koymaktadýr.

Fýndýðýn dünyada ve ülkemizdeki durumu incelendiðinde; Dünya fýndýk üretiminde 548.000 ha alanda 570.000 ton üretimle Ülkemiz ilk sýrada yer almakta ve üretimde tekelci konumda bulunmaktadýr. Ülkemizi sýrasýyla, 68.185 ha alanda 120.000 ton üretimle Ýtalya, 21.000 ha alanda 25.000 ton üretimle Ýspanya ve 8.000 ha alanda 22.000 ton üretimle A.B.D. izlemektedir. Sosyo-ekonomik yapý üzerinde belirleyici role sahip olan fýndýk üretimi Ordu, Giresun, Rize, Trabzon ve Artvin illerinden oluþan 1. Standart Bölge ile Samsun, Sinop, Kastamonu, Bolu, Düzce, Sakarya, Zonguldak ve Kocaeli illerinden oluþan 2. Standart Bölgede, ortalama 14 dekar büyüklüðündeki iþletmelerde gerçekleþtirilmektedir. Oysa, 5 kiþilik bir ailenin en düþük düzeyde geçimini saðlayabilecek üretim miktarý yaklaþýk 2.5 tondur ve bu düzeyde bir üretimi yapabilmek için sahilde 22 dekar, orta yükseklikte 34 dekar, yükseklerde ise 45 dekarlýk bir alan gerekmektedir.

Günümüzde üretim alanlarýnýn % 41’i Ordu, % 30’u Akçakoca, % 18’i Giresun, % 10’u Trabzon bölgesinde bulunmaktadýr. Fýndýðýn doðal üretim alaný olan Doðu Karadeniz'Ý AÞARAK ÜLKENÝN EN VERÝMLÝ TABAN ARAZÝLERÝNE, OVALARINA YAYILMASI VE ÜRETÝM YAPILAN ÝL SAYISININ 35’E KADAR YÜKSELMESÝ ÜZERÝNE, 1983’TE FINDIK ÜRETÝM ALANLARININ SINIRLANDIRILMASINA YÖNELÝK 2844 SAYILI YASA ÇIKARILMIÞTIR. YASAYA UYULMAMASI VE KAMU YÖNETÝMÝNÝN YASAYI UYGULATAMAMASI NEDENÝYLE DÝKÝM ALANLARINDAKÝ GENÝÞLEME ÖNEMLÝ SORUNLAR OLUÞTURMUÞ, 57. HÜKÜMET’ÝN SAKARYA’DA DARALTTIÐI FINDIK DÝKÝM ALANLARI, 59. HÜKÜMET TARAFINDAN SÝYASAL RANT ÝÇEREN BÝR YASAL DÜZENLEMEYLE ÜRETÝM ALANI ÝÇERÝSÝNE ALINMIÞTIR.

ÜLKEMÝZDEKÝ FINDIK KALÝTESÝNÝN ARTTIRILMASI, TEK ÜRÜNE BAÐIMLI KLASÝK ÜRETÝM BÖLGESÝ OLAN ORDU, GÝRESUN VE TRABZON ÝLLERÝNDE FINDIK TARIMININ ÖZENDÝRÝLMESÝ, ÝÇ VE DIÞ PÝYASALARIN DÜZENLENMESÝ, FINDIK ÜRETÝCÝSÝ AÝLELERÝN REFAH DÜZEYÝNÝN ARTIRILMASI VE EÐÝMLÝ ARAZÝ YAPISINA SAHÝP BÖLGEDE FINDIK YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ ÝLE EROZYON TEHLÝKESÝNÝN ÖNLENMESÝ GEREKÇELERÝYLE 1964 YILINDA FINDIK DESTEKLEME KAPSAMINA ALINMIÞ, FÝYAT VE ALIM GARANTÝSÝ YOLUYLA YAPILAN DESTEKLEMELER, 5 NÝSAN 1994 TARÝHÝNE KADAR SÜRMÜÞTÜR.

ULUSAL FINDIK POLÝTÝKASININ BELÝRLENMEMESÝ NEDENLERÝYLE ORTAYA ÇIKAN ÜRETÝM VE PAZARLAMA SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ, 1990’LI YILLARIN SONUNDA, FINDIK POLÝTÝKALARININ OLUÞTURULDUÐU VE YÖNLENDÝRÝLDÝÐÝ ALMANYA’DAKÝ GIDA TEKELLERÝNÝN ÝSTEKLERÝNÝ YERÝNE GETÝRMEYE ÇALIÞAN IMF VE DÜNYA BANKASI POLÝTÝKALARINDA ARANMIÞTIR, ARANMAKTADIR.

9 ARALIK 1999’DA IMF’YE VERÝLEN NÝYET MEKTUBU’NDA, ÜRETÝMDE FAZLALIK YAÞANAN ÜRÜNLERDE FÝYAT DESTEÐÝNÝN KADEMELÝ OLARAK KALDIRILACAÐI VE DOÐRUDAN GELÝR DESTEÐÝ SÝSTEMÝNE GEÇÝLMESÝ TAAHHÜT EDÝLMÝÞTÝR. DÜNYA BANKASI ÝLE BAÐITLANAN TARIMSAL REFORM VE UYGULAMA PROJESÝ’NDE ÝSE, YAKLAÞIK 100.000 HEKTAR FINDIK BAHÇESÝNÝN SÖKÜMÜ VE ALTERNATÝF ÜRÜN PROJESÝNE GEÇÝÞ ÝLE FINDIK TARIM SATIÞ KOOPERATÝFLERÝ BÝRLÝÐÝ’NÝN ÖZERKLEÞTÝRÝLMESÝ ÖNGÖRÜLMÜÞTÜR.

EKONOMÝK, SOSYAL VE SÝYASAL SONUÇLARI HESAP EDÝLMEDEN, DÜNYADA BENZERÝ GÖRÜLMEYEN ÞEKÝLDE VE KISA ZAMANDA UYGULANMAK ÝSTENEN VE YALNIZCA OLUÞAN STOKLAR VE BUNUN HAZÝNEYE GETÝRDÝÐÝ YÜK AÇISINDAN ELE ALINAN TARIMSAL DÖNÜÞÜM VE REFORM PROGRAMLARININ VE ALTERNATÝF ÜRÜN PROJESÝNÝN SONUÇLARINA, 2003 YILINDA FINDIK ÖZELÝNDE BAKALIM:

 1998 YILINDAN ÝTÝBAREN DESTEKLEME ALIM FÝYATLARINDAKÝ ARTIÞ SÜREKLÝ OLARAK ENFLASYONUN ALTINDA TUTULMUÞ, ÜRETÝCÝYE ÖDENEN BEDEL YANINDA TOPLAM TARIMSAL ÜRÜN DIÞSATIMININ % 20'sini oluþturan fýndýðýn dýþsatým geliri düþmüþ, destekleme kapsamýndaki alým miktarý da sürekli azaltýlmýþtýr.

 Son derece yanlýþ yönlendirilen fýndýk politikalarý, AB ülkelerinin dýþsatýmýmýzdaki payýnýn ortalama % 80-85 düzeyinde olmasý ve pazarýn çeþitlendirilmemesinin yarattýðý baðýmlý iliþki, fýndýk dýþsatým fiyatlarýný düþürdüðü gibi, dýþ pazarlarýn kaybedilmesine yol açmýþtýr.

 Fýndýðýn % 70’inin iþlenmeden ihraç edilmesi, katma deðerin ülke dýþýna çýkmasýna neden olmaktadýr.

 Fýndýðýný söken üreticilere girdi, bakým ve hasat amacýyla dekar baþýna önce 146 Dolar, sonra 200 Dolar ödeme yapýlacaðýnýn belirtilmesine karþýn, alternatif ürüne yönelik olarak hiçbir üretici baþvuruda bulunmamýþtýr. Bu nedenle Dünya Bankasý yetkilileri, proje süresini uzatmýþ ve üreticiyi ‘ikna’ edici yeni model arayýþlarýna girmiþtir.

 Fýndýk üreticisinin 2002 yýlýndaki gelir kayýplarýný telafi edebilmek amacýyla, fýndýk üretimine izin verilen 13 ilde 2002 yýlý Doðrudan Delir Desteðine baþvuran toplam 171.230 fýndýk üreticisine, dekar baþýna 25 Milyon TL olmak üzere, 379.352 Hektar fýndýk alaný için yaklaþýk 95 Trilyon TL ek ödeme yapýlmasý, fýndýk alanlarýnýn azalmasý amacýný olumsuz etkilemiþtir.

 4572 sayýlý yasa ile özerkleþtirilen Fiskobirlik, 2003 yýlýnda üretici lehine hizmet veremez duruma düþmüþtür.

 Türk çiftçisinden esirgenen destekler ve güdümlü dýþsatým fiyatlarý, rakip ülkelerin üretimlerini özendirmiþtir.

Dünya fýndýk fiyatýný belirleyen ana etken, Türkiye Cumhuriye Hükümetlerinin açýklamýþ olduðu taban fiyatlardýr. Dünya fýndýk gereksiniminin % 70'ÝNÝ, AVRUPA'nýn ise % 80'ÝNÝ KARÞILAYAN TÜRKÝYE’NÝN, TEKELCÝ KONUMU NEDENÝYLE, ÜLKE VE ÜRETÝCÝ ÇIKARLARI LEHÝNE DÜNYA PAZARLARINDA FÝYATI ETKÝLEME OLANAÐINA SAHÝP OLMASI GEREKÝRKEN, FINDIK ÝHRACATÇILARI BÝRLÝÐÝ ÝLE BAÞBAKAN’A 'Onursal Altýn Fýndýk Ödülü' VEREN ULUSLARARASI SERT KABUKLU MEYVELER KONSEYÝ (INC) BAÞKANLIÐINI YÜRÜTEN KÝÞÝLERÝN DANIÞMANLIÐINDA YÜRÜTÜLEN TEK YANLI VE AMAÇLI FINDIK POLÝTÝKALARI SAYESÝNDE, AVRUPALI DIÞALIMCILARA UCUZ FINDIK SATILMAKTA, KARADENÝZLÝ ÜRETÝCÝ ÝSE AÇLIÐA MAHKUM EDÝLMEKTEDÝR.

AVRUPALI DIÞALIMCILAR VE TÜRKÝYE'de temsilcileri olan bazý dýþsatýmcýlar, yalnýzca kendi çýkarlarý için fýndýðý düþük fiyata alarak ihraç etme uðraþýsý içerisindedirler. Kamunun görevi üreticiyi ve ülkeyi zarara uðratmamak iken, fiyatlara müdahale etmeyip arz-talep dengesinde fiyatýn piyasada oluþmasýný benimseyen 58. Hükümet, geçen yýl verilen fiyatýn altýnda brüt olarak 2.000.000 TL (net 1.788.000 TL) taban fiyatý verilmesi yönünde kamuoyuna açýklama yapmýþ, stoklarýndaki 40.000 ton fýndýðý satýþa çýkararak alým fiyatlarýný aþaðý çeken Fiskobirlik ise 2003 yýlý fýndýk alým fiyatýný brüt 2.500.000 TL lira (net 2.200.000 TL) olarak açýklamýþtýr.

2002 ürünü fiyatýnýn birkaç aylýk gecikmeyle 1.650.000 TL olarak açýklanmasýna tepki gösteren üreticilere seçim meydanlarýnda; ''Fýndýk fiyatýnýn en az 2 milyon lira olmasý gerekir. Üstelik fiyatlar bu kadar geç açýklanýr mý? Biz iktidara geldiðimizde hem 2 milyonun üzerinde fiyat vereceðiz hem de nisanda açýklayacaðýz!'' diyenler, uygulanan IMF ve Dünya Bankasý patentli politikalarýn dýþýna çýkamamakta, gerek enflasyonun altýndaki artýþ, gerekse son 5 yýlýn en düþük düzeyinde gerçekleþen fýndýk rekoltesi sonucu üretici yoksulluða, göçe zorlanmaktadýr.

Sosyoekonomik önemi yanýnda ülkemize yüksek miktarda döviz girdisi saðlayan fýndýk, ülke ekonomisinin yükü deðil, gücüdür. “Alým fiyatlarýný baskýlayarak dýþsatým fiyatlarýný düþürmek, dýþsatým gelirlerini artýrýr” þeklindeki “tüccar” mantýðýyla yanýltýlmaya çalýþýlan kamuoyunu uyarýyor ve önerilerimizi sýralýyoruz.

 Fýndýk sektörünün sorunlarýnýn temelinde siyasi iradenin kararlarý yatmaktadýr. Bu nedenle üreticilerimiz, demokratik kitle örgütlerimiz ve duyarlý tüm yurttaþlarýmýz, siyasi karar organlarýný etkileme ve yönlendirme yolunda etkin çabalar göstermelidirler.

 Ulusal Tarým Politikalarý baðlamýnda oluþturulacak ve üretimde verim ve kalitenin artýrýlmasý, üreticilerin etkili örgütlenmesinin saðlanmasý, üretici gelirinin yükseltilmesi ve sürekli kýlýnmasý, tüketiciye güvenilir gýda sunumu, iç ve dýþ pazarlarýn geliþtirilmesi, fiyat istikrarý, dýþsatýmýn ve döviz gelirinin artýrýlmasý amaçlarýna yönelik fiyat destekleme politikasý, fýndýk alanlarýnýn sýnýrlandýrýlmasý, alternatif ürün programý, iç tüketim politikasý, dýþsatým ve dýþalým politikasý ve kurumsal politika araçlarýndan oluþacak Ulusal Fýndýk Politikasý, üretim-iþleme-dýþsatým boyutunda sektörel planlamalarý içermelidir.

 Dünya fýndýk dýþsatýmýnýn yaklaþýk % 73’ünü gerçekleþtiren Türkiye, son 10 yýlda ihraç ettiði 2.105.421 ton fýndýktan, 7.104.557.000 dolar gelir elde etmiþtir. Fýndýk dýþsatýmý sorunu, fazla üretimden deðil, artan üretime parelel olarak dýþsatýmýn artýrýlamamasýndan kaynaklanmaktadýr. Almanya, fýndýk üretmemesine karþýn, dýþarýdan aldýðý fýndýðý iþleyerek dýþsatýmda dünya üçüncüsü konumundadýr. Bademi fýndýða seçenek olarak sunan A.B.D., son 10 yýldaki % 30’luk artýþla dünya pazarlarýna egemen olma uðraþýsý içerisindedir. AB, üye ülkelerin fýndýk üreticilerini korumak üzere dýþalým sertifikasý, Alfatoksin kodeksini düþürme ve test zorunluluðu gibi engelleme politikalarý yürütmektedir. Tüm bunlara karþýn, yeni pazarlar bulunmasý doðrultusunda tanýtým ve reklam faaliyetleri yoðunlaþtýrýlmalý ve fýndýk dýþsatýmý 1.5-2.000.000.000 dolar düzeyine çýkarýlmalýdýr.

 Türkiye’de “Uluslararasý Fýndýk Alým Satým Borsasý” kurulmalý, geliþtirilmeli ve Hamburg Borsasý’nýn dünya fiyatlarý üzerindeki spekülatif etkinliði kýrýlmalýdýr.

 Batý Avrupa ülkelerinde kiþi baþýna 1.5 kilogram düzeyinde olan fýndýk tüketimi Türkiye’de yaklaþýk 400 gramdýr. Ýç pazarda, Türkiye’de üretilen fýndýðýn yalnýzca % 10’u tüketilmektedir. Bu baðlamda, Fiskobirlik stoklarýndaki fazla fýndýðýn okullara ve askeri kurumlara hibe þeklinde daðýtýmý yanýnda, uygun fiyatlarla kaliteli fýndýðýn iç pazarda tüketimi artýrýlmalýdýr.

 Arz-talebe uygun üretim oluþana kadar desteklemeler devam etmelidir. Saðlýklý rekolte tahminlerine dayalý olarak maliyet hesabý çýkarýlmalý ve hasata baþlamadan önce fýndýk taban fiyatý mutlaka açýklanmalýdýr. Özellikle taban arazilerden fýndýk sökülmesi ve alternatif ürüne geçilmesi çalýþmasýnda gereken önlemler alýnmadan desteklemeler kaldýrýlmamalýdýr. Desteklemede bölgesel seçicilik olabileceði gibi, üretim miktarý arttýkça verilen desteði azaltýcý sosyal amaçlý politikalar uygulanabilir.

 Gerekli üretim planlamasý yapýlmadan ve gerekli finansman olanaklarý saðlanmadan etkin hizmet vermesi beklenemeyecek olan Fiskobirlik, AB’ye uyum doðrultusunda kooperatiflere verilen özel krediler ve ayrýcalýklý finansman olanaklarýyla donatýlmalý, gerçek üreticilerin etkili örgütü olmalýdýr.

Fýndýk, çay, tütün, þeker pancarý, pamuk, hububat ve diðer ürünlerin ve üreticilerin sorunlarýna, ürün bazýnda deðil, Ulusal Tarým Politikalarý bütünü içerisinde yaklaþýlmasý gerekmektedir.

IMF, Dünya Bankasý, Dünya Ticaret Örgütü, Avrupa Birliði tarafýndan üretimsizliðe mahkum edilmeye çalýþýlan Türkiye’deki üretici, sanayici, tüccar, dýþsatýmcý, tüketiciler, bürokrasi ve siyasiler, sorunlara yalnýzca kendi pencerelerinden bakmamalý, sorunlar yumaðýný doðru algýlamalý ve konulacak doðru tanýlar doðrultusunda saðlýklý ve uygulanabilir çözümler üretmeli ve uygulamalýdýrlar.

Ulusal çýkarlar doðrultusunda yapýlan her türlü çalýþmada yerini alan ODA’mýz, böyle bir süreçte de etkin görev yapmaya devam edecektir.

Gökhan GÜNAYDIN
Baþkan
Yönetim Kurulu Adýna