SUNİ TOHUMLAMA, OVUM VE EMBRİYO TRANSFERİ FAALİYETLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİĞİN İPTALİNE YÖNELİK DANIŞTAY BAŞVURUSU

GENEL MERKEZ ( )
29.07.2003 (Son Güncelleme: 29.07.2003 15:37:48)

DANIŞTAY BAŞKANLIĞI'NA

DAVACI : Gökhan GÜNAYDIN
TMMOB Ziraat Mühendisleri ODASI Başkanı
Karanfil sokak 28 / 12
06640 Kızılay / ANKARA

DAVALI : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Milli Müdafaa Caddesi No:20
06100 Kızılay/Ankara

DAVANIN TÜRÜ : İptal davası

DAVANIN KONUSU : 1 Temmuz 2003 gün, 25155 sayılı Resmi Gazete'DE, "SUNİ TOHUMLAMA, TABİİ TOHUMLAMA, OVUM VE EMBRİYO TRANSFERİ FAALİYETLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK" YAYIMLANMIŞTIR. BU YÖNETMELİĞİN 28. MADDESİ İLE 15 KASIM 2002 GÜN VE 24937 SAYILI RESMİ GAZETE'de yayınlanarak yürürlüğe giren yönetmelik yürürlükten kaldırılmaktadır. Aynı isimle yayınlanmış olan iki yönetmelikte yer alan maddelerin çok büyük bir bölümü benzer veya aynıdır. Buna karşın, 1 Temmuz 2003 gün ve 251555 sayılı Resmi Gazete'DE YAYINLANAN YÖNETMELİĞİN ÖNCEKİ YÖNETMELİKTEN FARKLI OLAN BAZI HÜKÜMLERİ, 4631 SAYILI HAYVAN ISLAHI KANUNU VE 7472 SAYILI ZİRAAT YÜKSEK MÜHENDİSLİĞİ KANUNU'nun öngördüğü doğrultuda çıkarılan "Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzük" hükümlerine aykırı düzenlemeler içermektedir. Bu nedenle; söz konusu Yönetmeliğin 3. maddesinin daha önceki yönetmelikten farklı olan bölümlerinin, 5. maddesinin a fıkrasının, 6. maddesinin c fıkrasının, 7. maddesinde yer alan ve suni tohumlama uygulamasını bir mesleğe özgüleyen bazı ibarelerin, 24 ve 26. maddelerin tümüyle, 27. maddesinin a ve c fıkralarının iptali ve öncelikle yürütmenin durdurulması istenilmektedir.

OLAYIN ÖZETİ :

Yönetmelik değişikliğinin getirdiği düzenlemeler, üç ana başlık altında toplanabilir;

  1. Yönetmeliğin hukuki dayanağının, Hayvan Islahı Kanunu yanında, veterinerlik mevzuatına dayandırılması,
  2. Yönetmeliğe konu iş ve işlemlerde, "hayvancılıkla ilgili konularda eğitim veren meslek lisesi, yüksekokul ve fakülte mezunları" yerine veteriner hekimlerin yetkilendirilmesi,
  3. İş sözleşmelerinin onaylanmasında veteriner hekimler meslek odasının yetkilendirilmesi.

Sözü edilen değişikliklerin tümü, mevcut mevzuat hükümlerine aykırı olarak, konu ile ilgili eğitim almış ve yıllardır bu alanda başarılı çalışmalar yapmış olan ziraat mühendislerinin yetkilerinin elemine edilerek Yönetmelik'E KONU ÇALIŞMALARIN VETERİNER HEKİMLERE ÖZGÜLENMESİ AMACINA UYGUN OLARAK YAPILMIŞTIR. AYRICA, BELİRLİ EĞİTİM SEVİYESİNDEKİ (LİSE VE ÜSTÜ) KİŞİLERİN BİR KURSLA EĞİTİLEREK YAPABİLECEKLERİ BİR İŞİ, ANCAK BİR MESLEK GRUBU TARAFINDAN YAPILABİLİR KONUMA TAŞIMIŞTIR.

BU İTİBARLA, YÖNETMELİK'e konu düzenlemelerin bu alanla ilgili olanları hukuka, bilime ve hayvancılığı gelişmiş ülkelerdeki rutin uygulamalara aykırıdır. Çalışma alanı, konu ile ilgili eğitim almış ve mevcut mevzuat hükümlerine göre yetkili tüm meslek gruplarına açık olmak durumundadır. Bu itibarla, meslek taassubuna dayalı düzenlemeler, hukuka yabancıdır. Aşağıda olaylar, bu sıra içerisinde değerlendirilecektir.

a) Yönetmelik Değiştirme Amacının ve Usulünün Hukuka Aykırılığı

Anyasa'NIN 124. MADDESİNDE BELİRTİLDİĞİ ÜZERE, BAŞBAKANLIK, BAKANLIKLAR VE KAMU TÜZEL KİŞİLERİ, KENDİ GÖREV ALANLARINI İLGİLENDİREN KANUNLARIN VE TÜZÜKLERİN UYGULANMASINI SAĞLAMAK ÜZERE VE BUNLARA AYKIRI OLMAMAK ŞARTIYLA, YÖNETMELİK ÇIKARABİLİRLER.

ANCAK İDARİ İŞLEMİN, YETKİ - ŞEKİL - SEBEP - KONU VE AMAÇ YÖNLERİNDEN HUKUKA UYARLI OLMASI DA, İDARE HUKUKUNUN GENEL İLKELERİNDENDİR.

DAVALI İDARENİN MEVCUT YÖNETMELİK'i değiştirme nedeni ve Yönetmelik hazırlanırken izlenilen yol; şekil, sebep ve amaç yönünden hukuka aykırıdır. Şöyle ki;

Aşağıda ayrıntısı ile açıklanacağı üzere, adı geçen Yönetmelik, çift tırnaklı, tek tırnaklı ve diğer memeli hayvanlarda suni tohumlama ve embriyo transferi uygulamalarında daha önceki Yönetmelik ile yetkili kılınan "hayvancılıkla ilgili konularda eğitim veren meslek lisesi, yüksekokul ve fakülte mezunları" nın yetkilerinin alınarak, uygulamalarda yalnızca veteriner hekimlerin yetkilendirilmesi gibi, hukuka yabancı bir meslek taassubuna hizmet etmektedir. Ayrıca, lise ve daha üstü eğitim almış kişilerin bir kursa katılma ve bu kursu tamamladıktan sonra kendi sürüsünde tohumlama yapma hakları da ortadan kaldırılmaktadır.

DAVALI İdare, Yönetmelik taslağını çeşitli kurum ve kuruluşlara incelenmek üzere gönderdiği yazısında, yönetmelik değişiklik gerekçesini, "uygulamada karşılaşılan bazı sorunlar" olarak ifade etmiştir. Bu ifade esas alınırsa değişiklik taleplerinin uygulamada yaşanan ve giderilmesi mümkün olmayan bazı aksaklıklara dayandırılmış olması düşünülür. Oysa yürülükteki yönetmelik 15 Kasım 2002 de yayınlanmış ve henüz aksaklık tespit edilecek bir uygulama süresi geçirmemiştir. Kaldı ki, değişiklik taleplerinin tamamına yakını da uygulama ile ilişkili değildir. Aksine, maddelerle ilgili değerlendirmeden de anlaşılacağı üzere değişiklik önerileri; hiçbir gerçekçi neden ileri sürülmeden ve dünyanın gelişmiş pek çok ülkesindeki uygulamaların aksine memelilerde suni tohumlamanın sadece veteriner hekimlerce yapılmasına yasal zemin oluşturmayı ve bu meslek grubuna ayrıcalık sağlamayı hedeflemektedir. Bu niyetin değişiklik için gerekçe yapılmaya çalışılan "uygulamada karşılaşılan bazı sorunlar" ifadesinin arkasına saklanması mümkün değildir.

Hukuka yabancı bu amacı ele verir bir başka uygulama da, davalı idarenin Yönetmelik taslağını, Hayvan Islahı Kanunu ve yürürlükten kaldırılan yönetmeliğin hazırlık çalışmalarında görüşlerine başvurulan kuruluşlardan hem 30.000 üyesi olan ve Anayasa'NIN 135. MADDESİ ANLAMINDA KAMU KURUMU NİTELİĞİNDE BİR MESLEK KURULUŞU OLAN TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI'na hem de Ziraat Fakülteleri'NİN ZOOTEKNİ BÖLÜMLERİNE, GÖRÜŞLERİNİ ALMAK İÇİN GÖNDERMEMİŞ OLMASIDIR.

SON OLARAK, DAVALI İDARENİN 30.04.2003 GÜNLÜ YAZISI İLE BAZI KURUM VE KURULUŞLARA GÖNDERDİĞİ YÖNETMELİK TASLAĞINA İLİŞKİN, 10.05.2003 GÜNÜNE KADAR YANIT İSTEMESİ, YAZININ GİDİŞ - DÖNÜŞ ZAMANLARI DA DİKKATE ALINDIĞINDA, YÖNETMELİK HAZIRLAMA SÜRECİNİN NE DENLİ ACELECİ VE GERÇEK İLGİLİLERİN KATILIMINA KAPALI OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİNE İŞARET ETMEKTEDİR (EK- 1).

SAYILAN GEREKÇELERLE, DAVALI İDARENİN OLUŞTURDUĞU GENEL DÜZENLEYİCİ İŞLEM, ŞEKİL, SEBEP VE AMAÇ YÖNÜNDEN HUKUKA AYKIRIDIR, İPTAL EDİLMELİDİR.

B) GÖREV VE YETKİ ALANI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME ;

SÖZ KONUSU YÖNETMELİĞİN HUKUKİ DAYANAĞINI OLUŞTURAN VE 10.03.2001 GÜN, 24338 SAYILI RESMİ GAZETE'DE YAYIMLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİREN 4631 SAYILI HAYVAN ISLAHI KANUNU'NUN 1. MADDESİNDE, BU KANUN'un amacının, her türlü hayvansal üretim ve bu üretimi etkili kılan faaliyetler ile yarış, müsabaka ve iş maksadıyla yetiştirilen hayvanların verimlerinin artırılması için yapılacak ıslah çalışmalarını, evcil ve yabani hayvanların gen kaynaklarının korunmasını, hayvansal üretimin ekonomik olmasını ve rekabet gücünün artırılmasını, bu hususlarla ilgili faaliyetleri ve soy kütüğü kayıtlarının tutulması ile hayvan ırklarının ıslahını, damızlıkların sağlıklı ve hijyenik koşullarda yetiştirilmesini ve hastalıklardan ari bir şekilde üreticilere intikalini ve korunmasını sağlamak olduğu; 8. maddesinde, hayvan ırkının ıslahı amacıyla, Bakanlıkça tespit edilen yörelerde köylere ariyet olarak tahsis edilecek yüksek verimli aygır, boğa, koç ve tekelerin temini ile sergi ve teşvik müsabakaları için Bakanlık ve il özel idareleri bütçelerine ödenek konulacağı; 10. maddesinde, lüzumlu bölgelerde suni tohumlama yaptırmaya, bu maksatla gereken yerlerde ihtisas kursu açmaya, suni tohumlama laboratuvar ve durakları kurmaya, kurdurmaya ve gerekli her türlü tedbiri almaya Bakanlığın yetkili olduğu, hayvan ırklarının ıslahı amacı ile tabii tohumlama, suni tohumlama, embriyo transferi, döl kontrolü ve yetiştirmeye yönelik biyoteknolojik faaliyetlerin kamu kurum ve kuruluşları ile suni tohumlama yapmak üzere Bakanlıktan izin alan gerçek ve tüzel kişiler tarafından, ücret mukabili yapılacağı, 11.maddesinde gerçek ve tüzel kişilerin tabii tohumlama, suni tohumlama, embriyo transferi, genetik kopyalama ve diğer biyoteknolojik faaliyetleri yapmalarının, bu maksatla sperma ve embriyo üretim merkezi, laboratuvar ve müessese kurmalarının, sperma ve embriyo üretme ve satmalarının, bulundurmalarının, taşımalarının, ithal ve ihraç etmelerinin, Bakanlığın iznine ve kontrolüne tabi olduğu; 20. maddesinde, her türlü hayvan ıslahı çalışmalarına ilişkin usul ve esasların, soy kütüğü kayıtlarının tutulmasının veya tutturulmasının esasları ile tescil işlemlerinin, damızlıkların köylere devrinin, tabii ve suni tohumlama ve embriyo transferi uygulama usullerinin bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirleneceği hükme bağlanmıştır.

Görüldüğü gibi, Yönetmelik'İN HUKUKİ DAYANAĞINI OLUŞTURAN HAYVAN ISLAHI KANUNU, ESAS OLARAK HAYVAN IRKLARININ ISLAHINA YÖNELİK KANUN'a konu uygulama alanlarında, Bakanlıktan izin alan gerçek ve tüzel kişilerin yetkili olduğunu, Bakanlığın çıkaracağı Yönetmelik'LE ALANI DÜZENLEYECEĞİNE İŞARET ETMEKTEDİR.

ANYASA'nın 124. maddesinde belirtildiği üzere, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, Yönetmelik çıkarabilirler. Bu bağlamda yönetmelikler, kanun ve tüzüklerde bulunmayan çeşitli teknik konu ve ayrıntıları, yasal çerçeve içinde kalmak koşuluyla, objektif - somut kurallarla açıklarlar.

Bu anlamda Bakanlık, konu ile ilgili takdir yetkisini, hukuki normlar hiyerarşisine uygun olarak kullanmak yükümlülüğündedir.

10.3.2001 gün, 24338 sayılı Resmi Gazete'DE YAYIMLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİREN 4631 SAYILI HAYVAN ISLAHI KANUNU'nun "Tanımlar" başlıklı 3. maddesi kapsamında, zootekni, aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır; "Hayvan yetiştirmesi, ıslahı, bakımı-beslenmesi, yem üretimi, hastalıklardan koruma gibi hususları düzenleyerek hayvanlardan daha yüksek ve ekonomik verim elde etmeyi sağlayacak teknoloji ve uygulamaları".

7472 sayılı "Ziraat Yüksek Mühendisliği Kanunu" nun öngördüğü doğrultuda, 24.01.1992 gün ve 21121 sayılı Resmi Gazete'DE YAYINLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİREN, "ZİRAAT MÜHENDİSLERİNİN GÖREV VE YETKİLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK" ÜN (EK-2) KONU İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER GETİREN 21. MADDESİ HÜKMÜ İSE AYNEN ŞÖYLEDİR;

<İ>"ZOOTEKNİ
MADDE 21 - ZOOTEKNİ ALANINDA ÖĞRENİM GÖRMÜŞ ZİRAAT MÜHENDİSLERİ, HAYVAN NESLİNİN ISLAHI, GELİŞTİRİLMESİ, ÇOĞALTILMASI, İTHAL VE İHRACI, HAYVAN ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ VE PAZARLANMASIYLA İLGİLİ KONULARDA FAALİYETTE BULUNMAYA YETKİLİDİRLER."

AYRICA, AYNI TÜZÜĞÜN GEÇİCİ BİRİNCİ MADDESİ AŞAĞIYA ÇIKARTILMIŞTIR;

<İ>"DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
GEÇİCİ MADDE 1 - BU TÜZÜK'ün yürürlüğe girdiği tarihten önce diploma aldıkları lisans dalları dışındaki konularda mesleki faaliyette bulunmuş olan ziraat mühendislerinin, durumlarını belgelemeleri koşuluyla bu alandaki yetkileri kullanma hakları saklıdır. Bu belgeler görev yaptıkları kamu kuruluşları veya bağlı bulundukları meslek kuruluşları tarafından verilir.

Görüldüğü gibi Yetki Tüzüğümüz, Zootekni alanında öğrenim görmüş ziraat mühendislerinin, hayvan neslinin ıslahı, geliştirilmesi, çoğaltılması, ithal ve ihracı, hayvan ürünleri üretimi ve pazarlanmasıyla ilgili konularda faaliyette bulunma yetkili olduklarını tespit etmekte; ayrıca 24.01.1992 tarihinden önce, zootekni bölümü mezunu olmamalarına karşın bu alanda faaliyet göstermiş ziraat mühendislerinin, durumlarını belgelemeleri koşuluyla bu alandaki yetkilerini saklı tutmaktadır.

Ayrıca ve önemle belirtilmelidir ki, davalı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve ODA'MIZIN ORTAK ÇALIŞMASI İLE OLUŞTURULAN "ZİRAAT MÜHENDİSLERİNİN GÖREV VE YETKİLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK" ÜN YUKARIDA BELİRTİLEN MADDELERİNİN İPTALİNE İLİŞKİN OLARAK <İ>VETERİNER HEKİMLER DERNEĞİ DANIŞTAY NEZDİNDE DAVA AÇMIŞ; İZLENEN HUKUKİ SÜREÇ SONUCUNDA, DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ GENEL KURULU'nun 14.4.1995 gün, E:1993/292, K:1995/381 sayılı kararı ile Tüzük son şeklini almıştır.

Bu çerçevede, "Suni Tohumlama, Tabii Tohumlama, Ovum ve Embriyo Transferi Faaliyetlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik", Yetki Tüzüğü'MÜZÜN BELİRTTİĞİ "HAYVAN NESLİNİN ISLAHI, GELİŞTİRİLMESİ, ÇOĞALTILMASI.." ÇALIŞMA ALANLARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER GETİRMEKTE OLUP, MEVZUAT HİYERARŞİSİNDE YÖNETMELİKTEN DAHA ÜST BİR DÜZENLEME TÜRÜNÜ TEŞKİL EDEN VE BU BAĞLAMDA HÜKÜMLERİNE AYKIRI YÖNETMELİK HÜKMÜ OLUŞTURULMASI MÜMKÜN OLMAYAN "ZİRAAT MÜHENDİSLERİNİN GÖREV VE YETKİLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK" HÜKÜMLERİNE AYKIRI OLARAK, YÖNETMELİK DEĞİŞİKLİĞİ İLE ÇALIŞMA ALANININ VETERİNER HEKİMLERE ÖZGÜLENMESİ VE ZİRAAT MÜHENDİSLERİNİN DIŞLANMASI, HUKUK DÜZENİ İÇİNDE OLANAKLI DEĞİLDİR.

KONU İLE İLGİLİ BİR BAŞKA ÖNEMLİ SAPTAMA DA, BİR ÖNCEKİ YÖNETMELİK'in (RG gün: 15.11.2002, sayı: 24937) çeşitli maddelerinin iptaline yönelik olarak Türk Veteriner Hekimler Birliği tarafından açılan ve yürütmenin durdurulması istemini de içeren iptal davasında, hukuki çekişmenin bulunduğu maddelere ilişkin yürütmenin durdurulması isteminin, T.C. Danıştay Onuncu Dairesi'NİN ESAS NO: 200/37 NO'lu ve 21.05.2003 tarihli kararı ile reddedilmiş olmasıdır.

6343 sayılı Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği İle Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanun", Yönetmelikte öngörülen uygulamaları veteriner hekimlerin çalışma alanına özgüleyip diğer meslek gruplarını yetkisiz kılma; veteriner hekimler dışındakiler yönünden bir kısıtlama ve sınırlamaya yönelik içerik taşımamaktadır.

Yukarıda belirtilen açıklamalar, hukuki normlar hiyerarşisi uyarınca, Yönetmelik'İN DÜZENLEDİĞİ ALANLARIN, GENELDE HAYVANCILIKLA İLGİLİ KONULARDA EĞİTİM VEREN MESLEK LİSESİ, YÜKSEKOKUL VE FAKÜLTE MEZUNLARINA; ÖZEL OLARAK TA ZOOTEKNİ BÖLÜMÜ MEZUNU VE 24.01.1992 TARİHİNDEN ÖNCE BU ALANDA FAALİYET GÖSTERDİKLERİNİ BELGELEYEN TÜM ZİRAAT MÜHENDİSLERİNE AÇIK TUTULMASI GEREKTİĞİNİ ORTAYA KOYMAKTADIR. TERSİNE, ALANIN YALNIZCA BİR MESLEK MENSUPLARINA ÖZGÜLENMEYE ÇALIŞILMASI, AÇIKÇA HUKUKA AYKIRIDIR.

C) İPTALİ İSTENEN MADDELER VE İSTEM GEREKÇELERİ;

1 - ÜÇÜNCÜ MADDENİN BAZI BÖLÜMLERİNİN İPTALİ

YÖNETMELİK, "HUKUKİ DAYANAK" BAŞLIKLI 3. MADDESİNDE, 4631 SAYILI HAYVAN ISLAHI KANUNU, 6343 SAYILI VETERİNER HEKİMLİĞİ MESLEĞİNİN İCRASINA, TÜRK VETERİNER HEKİMLERİ BİRLİĞİ İLE ODALARININ TEŞEKKÜL TARZINA VE GÖRECEĞİ İŞLERE DAİR KANUN VE 3285 SAYILI HAYVAN SAĞLIĞI VE ZABITASI KANUNU'na atıf yapmaktadır.

Oysa 15.11.2002 gün ve 24937 sayılı Resmi Gazete'DE YAYIMLANAN BİR ÖNCEKİ YÖNETMELİK'te, hukuki dayanak olarak 10 Mart 2001 gün ve 24338 sayılı Resmi Gazete'DE YAYIMLANAN "4631 SAYILI HAYVAN ISLAHI KANUNU" GÖSTERİLMEKTE İDİ. BUNUN GEREKÇESİ, ADI GEÇEN KANUN'un 20. maddesinde bulunmaktadır. Buna göre; " ....... tabii ve suni tohumlama ve embriyo transferi uygulama usullerinin kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl içerisinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenecektir". Söz konusu Yönetmelik'İN, BU MADDEYE DAYANDIĞI AÇIKTIR.

DAHA ÖNCEKİ YILLARDA YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞ OLAN VE BU TİP BİR YÖNETMELİK HAZIRLANMASINI ZİKRETMEYEN ÇEŞİTLİ YASALAR DİKKATE ALINARAK YÖNETMELİK HAZIRLANMASI GEREKLİ VE UYGUN DEĞİLDİR. KALDI Kİ YÖNETMELİK'te hukuki dayanak olarak zikredilen 3285 sayılı yasanın amacı "hayvanlardan ve hayvan maddelerinden insan ve hayvanlara geçebilen hastalıklardan korunulmasını ve bulaşıcı hayvan hastalıkları ile mücadele edilmesini sağlamak" olarak ifade edilmiştir. Suni tohumlama uygulamasını doğrudan bu kapsamda değerlendirmek mümkün değildir. Ayrıca taslakta adı geçen 6343 sayılı Kanun'DA DA SUNİ TOHUMLAMAYA İLİŞKİN BİR AYRINTI MEVCUT DEĞİLDİR. BU YASANIN, YÖNETMELİK'e konu faaliyetleri uygulayacak olanlar yönünden hukuki dayanak olarak kabul edilmesi halinde ise, diğer tüm meslek gruplarının mevzuatının da bu kapsama alınması gerekmektedir ki, böyle bir "sayma" yönteminin, "hukuki dayanak" bölümüne dahil edilmesinin doğru olmayacağı ortadadır.

Bunların yanında, yukarıdaki bölümlerde belirtilen "sebep ve amaç yönünden idari işlemin hukuka aykırılık" unsurunu oluşturan "hukuki dayanak" başlıklı üçüncü maddenin, 4631 Sayılı Hayvan Islahı Kanunu dışında diğer kanunların sayıldığı bölümlerinin iptal edilmesi istenilmektedir.

2 - Beşinci maddenin (a) fıkrasının iptali

Yönetmelik'İN 5. MADDESİNİN A FIKRASI, 15.11.2002 GÜNLÜ YÖNETMELİĞİN A VE B FIKRALARINI DEĞİŞTİRMEKTEDİR.

BİR ÖNCEKİ YÖNETMELİK'in konu ile ilgili düzenlemelerinde; Bakanlığın izni ile gerçek ve tüzel kişilerin suni tohumlama yapabileceği (Madde 5, a fıkrası), çift tırnaklı - tek tırnaklı ve diğer memeli hayvanlarda kanatlı ve suda yaşayan hayvanlar ve bal arılarında suni tohumlamayı açılan kursları başarıyla tamamlayanların yapacağı (Madde 5, b fıkrası), kişi ve kuruluşların Bakanlık İl Müdürlüğünden suni tohumlama izni almalarının zorunlu olduğu (Madde 5, c fıkrası) ifade edilmekte idi.

Yürürlüğe sokulan Yönetmelik ise, suni tohumlama konusunda yetkiyi ikiye ayırarak; çift tırnaklı, tek tırnaklı ve diğer memeli hayvanlarda suni tohumlamayı veteriner hekim ve veteriner hekimin sorumluluğunda, veteriner sağlık teknisyenlerinin yapacağını ve ancak veteriner hekim bulunmayan İllerde ve İlçelerde suni tohumlamayı İl Müdürlüğü'NDEN İZİN ALAN VETERİNER SAĞLIK TEKNİSYENLERİNİN YAPABİLECEĞİNİ HÜKME BAĞLAMAKTA; KANATLI VE SUDA YAŞAYAN HAYVANLAR, İPEK BÖCEĞİ VE ARIDA İSE SUNİ TOHUMLAMAYI, BU KONULARDA EĞİTİM ALMIŞ FAKÜLTE, YÜKSEK OKUL VE MESLEK LİSESİ MEZUNLARININ YAPACAĞINI İFADE ETMEKTEDİR.

TÜRKİYE 2000 - HAYVANCILIK KONGRE KİTABININ 139. SAYFASINDA, ANKARA ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ DÖLERME SUNİ TOHUMLAMA ANA BİLİM DALI ÖĞRETİM ÜYESİ PROF. DR. NECMETTİN TEKİN SUNİ TOHUMLAMANIN "ERKEK HAYVANLARDAN ALINAN SPERMALARIN DEĞİŞİK TEKNİKLER KULLANILARAK DİŞİ HAYVANLARA NAKLEDİLMESİ OLARAK KABACA TANIMLANABİLECEĞİNİ" BİLDİRMEKTEDİR. AYNI ŞEKİLDE PROF. DR. AFİF SEVİNÇ DE "DÖLERME VE SUNİ TOHUMLAMA" ADLI KİTABININ 141. SAYFASINDA "SUNİ TOHUMLAMAYI UYGUN METOT VE TEKNİKLERLE ERKEKTEN ALINAN SPERMANIN DİŞİ DÖLERME ORGANLARINA VERİLMESİ" OLARAK TANIMLAMAKTADIR.

BU TANIMLARDAN DA ANLAŞILACAĞI GİBİ SUNİ TOHUMLAMA KARMAŞIK BİR İŞLEM OLMAYIP EL BECERİSİNİ VE DENEYİMİN ÖN PLANDA OLDUĞU BASİT BİR MANİPLASYONDUR. BU NEDENLE DEĞİŞTİRİLMEK İSTENEN YÖNETMELİKTE, YAPAY TOHUMLAMA BİLGİ VE BECERİSİNİN, TÜM İLERİ VE ÇAĞDAŞ ÜLKELERDE OLDUĞU GİBİ BİR KURS İLE SAĞLANABİLECEĞİ ÖNGÖRÜLMEKTEDİR. DEĞİŞİKLİK ÖNERİSİNDE MESELE BÖYLE ALGILANMAMIŞ, BİR ÖNCEKİ YÖNETMELİĞİN, BİR GEREKÇE DE GÖSTERİLMEKSİZİN, VETERİNER HEKİMLERE AYRICALIK VE ÖNCELİK SAĞLANACAK ŞEKLE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ HEDEFLENMİŞTİR.

ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE YAPAY TOHUMLAMA İLE İLGİLİ KURSLARA KATILABİLECEKLERDE ÖZEL BİR EĞİTİM ZORUNLULUĞU ÖNGÖRÜLMEMEKTE, KURSLARA, YETİŞTİRİCİLER DE DAHİL, HAYVANCILIKLA İLGİLİ KİŞİLERİN KATILABİLECEĞİ BİLDİRİLMEKTEDİR. KONU İLE İLGİLİ BAZI BELGELER, YÜCE MAHKEMENİZİN İNCELEMESİNE SUNULMAK ÜZERE, DİLEKÇEMİZE EKLENMİŞTİR (EK 3).

AYRICA DİLEKÇEMİZİN YUKARIDAKİ BÖLÜMLERİNDE, "ZİRAAT MÜHENDİSLERİNİN GÖREV VE YETKİLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK" ÜN 21. MADDESİ İLE GEÇİCİ BİRİNCİ MADDESİNİN, KONU İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI YAPMAK ÜZERE ZİRAAT MÜHENDİSLERİNİ YETKİLENDİRDİĞİ BELİRTİLMİŞTİR.

BU GEREKÇELERLE, ÇİFT TIRNAKLI - TEK TIRNAKLI VE DİĞER MEMELİ HAYVANLARDA SUNİ TOHUMLAMA FAALİYETLERİNİ BİLİME, YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUATA VE HAYVANCILIĞI GELİŞMİŞ ÜLKELERDEKİ RUTİN UYGULAMALARA AYKIRI OLARAK VETERİNER HEKİMLİK MESLEĞİNE HASRETMEYE YÖNELİK OLARAK DÜZENLENEN BEŞİNCİ MADDENİN A FIKRASININ, TÜMÜYLE İPTALİ İSTENİLMEKTEDİR.

3 - ALTINCI MADDENİN (C) FIKRASININ İPTALİ

YÖNETMELİK'in 6. maddesinin c fıkrası, 15.11.2002 günlü Yönetmeliğin c fıkrasını değiştirmektedir.

Bir önceki Yönetmelik'İN 6. MADDESİNİN C FIKRASI; "HAYVANCILIKLA İLGİLİ KONULARDA EĞİTİM VEREN MESLEK LİSESİ, YÜKSEK OKUL, VE FAKÜLTE MEZUNLARI TİCARİ OLARAK SUNİ TOHUMLAMA YETKİSİ ALMAK İÇİN, DİĞER LİSE VE ÜSTÜ EĞİTİM ALMIŞ OLANLAR İSE, KENDİ SÜRÜLERİNDE SUNİ TOHUMLAMA YAPABİLME YETKİSİ ALABİLMEK İÇİN SUNİ TOHUMLAMA KURSUNA KATILABİLİRLER" HÜKMÜNE AMİR İDİ.

YÜRÜRLÜĞE SOKULAN YÖNETMELİK İSE, YİNE 6. MADDESİNİN C FIKRASINDA; ÇİFT TIRNAKLI VE TEK TIRNAKLI HAYVANLAR VE DİĞER MEMELİ HAYVANLARLA İLGİLİ SUNİ TOHUMLAMA KURSUNA VETERİNER HEKİMLERİ VE VETERİNER SAĞLIK TEKNİSYENLERİNİN KATILACAĞINI, KANATLI VE SUDA YAŞAYAN HAYVANLAR, İPEK BÖCEĞİ VE ARIDA İLE İLGİLİ SUNİ TOHUMLAMA KURSUNA, BU KONULARDA İLGİLİ EĞİTİM VEREN FAKÜLTE, YÜKSEK OKUL VE MESLEK LİSESİ MEZUNLARININ KATILACAĞINI İFADE ETMEKTEDİR.

YUKARIDA, BEŞİNCİ MADDENİN A FIKRASININ İPTAL İSTEMİNE KAYNAKLIK EDEN GEREKÇELERİN TÜMÜ, BURADA DA GEÇERLİDİR.

BU GEREKÇELERLE, ÇİFT TIRNAKLI - TEK TIRNAKLI VE DİĞER MEMELİ HAYVANLARDA SUNİ TOHUMLAMA KURSUNA KATILIM OLANAĞINI, BİLİME VE YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUATA VE HAYVANCILIKTA GELİŞMİŞ ÜLKELERDEKİ RUTİN UYGULAMALARA AYKIRI OLARAK VETERİNER HEKİMLİK MESLEĞİNE HASRETMEYE YÖNELİK OLARAK DÜZENLENEN ALTINCI MADDENİN C FIKRASININ, TÜMÜYLE İPTALİ İSTENİLMEKTEDİR.

4 - YEDİNCİ MADDENİN (C) FIKRASININ İPTALİ

YÖNETMELİK'in "Suni Tohumlama İzni" başlıklı 7. maddesi, 15.11.2002 günlü Yönetmeliğin "sertifikası bulunan - kurs gören" gibi genel ifadelerle yetkilendirdiği kişileri, "meslek odası onaylı iş sözleşmesine sahip veteriner hekim" ünvanı ile değiştirmektedir.

Bir önceki Yönetmelik'İN KONU İLE İLGİLİ HÜKÜMLERİNDE; TÜZEL KİŞİLİKLERİN <İ>SUNİ TOHUMLAMA YAPMA İZNİNİN, SERTİFİKASI BULUNAN VE KURS GÖREN İLGİLİ ELEMAN ADINA VERİLECEĞİ (7. MADDESİNİN İLK PARAGRAFI), <İ>HASTANE ADINA SUNİ TOHUMLAMA YAPACAK KİŞİYE AİT SUNİ TOHUMLAMA SERTİFİKASININ VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FOTOKOPİLERİNİN İBRAZININ GEREKLİLİĞİ (7. MADDESİNİN B FIKRASININ İKİNCİ BENDİ), <İ>ŞİRKET ADINA SUNİ TOHUMLAMA YAPACAK KİŞİYE AİT SUNİ TOHUMLAMA KURS SERTİFİKASI İLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FOTOKOPİLERİNİN İBRAZININ GEREKLİLİĞİ (7. MADDESİNİN C FIKRASININ İKİNCİ BENDİ), BİRLİKLER, KOOPERATİFLER VE HAYVANCILIK İŞLETMELERİ ADINA <İ>SUNİ TOHUMLAMA YAPACAK KİŞİYE AİT SUNİ TOHUMLAMA KURS SERTİFİKASININ VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN İBRAZININ GEREKLİLİĞİ (7. MADDESİNİN D FIKRASI) VE AYRICA <İ>"HAYVANCILIK ALANINDA EĞİTİM ALMIŞ YÜKSEK OKUL MEZUNU KİŞİLERDEN SERBEST ÇALIŞMANIN KOŞULLARINI YERİNE GETİRENLER İLE ŞİRKETLER VE HAYVANCILIK YAPANLARIN OLUŞTURDUĞU BİRLİK VE KOOPERATİFLERLE İŞ AKDİ OLANLARA TİCARİ AMAÇLI TOHUMLAMA YETKİSİNİN VERİLECEĞİ, <İ>KURSU TAMAMLAYAN FAKAT HAYVANCILIKLA İLGİLİ EĞİTİM VEREN BİR OKULDAN MEZUN OLMAYANLARIN DA KENDİ SÜRÜLERİNDE TOHUMLAMA YAPABİLECEKLERİ" (7. MADDESİNİN F FIKRASI) İFADELERİ YER ALMAKTA İDİ.

BUNA KARŞILIK YÜRÜRLÜĞE SOKULAN YÖNETMELİK; TÜZEL KİŞİLİKLERİN SUNİ TOHUMLAMA YAPMA İZNİNİN, SERTİFİKASI BULUNAN <İ>VETERİNER HEKİMİN ADINA VERİLECEĞİ (7. MADDESİNİN İLK PARAGRAFI), HASTANE ADINA SUNİ TOHUMLAMA YAPACAK <İ>VETERİNER HEKİME AİT MESLEK ODASI ONAYLI İŞ SÖZLEŞMESİ VE SUNİ TOHUMLAMA KURS SERTİFİKASININ FOTOKOPİLERİNİN İBRAZININ GEREKLİLİĞİ (7. MADDESİNİN B FIKRASININ İKİNCİ BENDİ), ŞİRKET ADINA SUNİ TOHUMLAMA YAPACAK VETERİNER HEKİME AİT MESLEK ODASI ONAYLI İŞ SÖZLEŞMESİ VE SUNİ TOHUMLAMA KURS SERTİFİKASI FOTOKOPİLERİNİN İBRAZININ GEREKLİLİĞİ (7. MADDESİNİN C FIKRASININ İKİNCİ BENDİ), BİRLİKLER, KOOPERATİFLER VE HAYVANCILIK İŞLETMELERİ ADINA SUNİ TOHUMLAMA YAPACAK <İ>VETERİNER HEKİME AİT MESLEK ODASI ONAYLI İŞ SÖZLEŞMESİNİN İBRAZININ GEREKLİLİĞİ (7. MADDESİNİN D FIKRASININ 1. BENDİ) HÜKÜMLERİNE AMİRDİR.

GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ, SÖZ KONUSU DEĞİŞİKLİKLER SUNİ TOHUMLAMA İŞİNİN SADECE VETERİNER HEKİMLİK MESLEĞİNDEN OLANLARCA YAPILMASINI SAĞLAMAYA YÖNELİKTİR. BU DURUM MESLEĞİN ÖNDE GELEN BİLİM ADAMLARININ YAPAY TOHUMLAMA TANIMLARINI REDDETMEK, GELİŞMİŞ ÜLKELERDE YAPILMAKTA OLAN RUTİN UYGULAMAYI GÖZ ARDI ETMEK VE BU KONUDA ÇALIŞILABİLECEK DİĞER MESLEK GRUPLARININ HAKLARINI GASP ETMEK, ÜLKE HAYVANCILIĞINDA YAPAY TOHUMLAMANIN ETKİSİNİ SINIRLAMAK VE BU HİZMET SEKTÖRÜNDE REKABETİ ORTADAN KALDIRMAK ANLAMINA GELMEKTEDİR.

BUNLARIN YANINDA, YUKARIDA, BEŞİNCİ MADDENİN A FIKRASININ İPTAL İSTEMİNE KAYNAKLIK EDEN GEREKÇELERİN TÜMÜ, BURADA DA GEÇERLİDİR.

BU GEREKÇELERLE, BİR ÖNCEKİ YÖNETMELİĞİN UYGUN MADDELERİNE GERİ DÖNÜŞE OLANAK TANIMAK ÜZERE, BİLİME VE YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUATA VE HAYVANCILIKTA GELİŞMİŞ ÜLKELERİN RUTİN UYGULAMALARINA AYKIRI OLARAK SUNİ TOHUMLAMA İZNİNİN YALNIZCA MESLEK ODASI ONAYLI İŞ SÖZLEŞMESİNE SAHİP VETERİNER HEKİMLERE VERİLMESİNE HİZMET EDEN VE DİĞER MESLEK GRUPLARINI DIŞLAYAN DÜZENLEMELER İÇEREN YEDİNCİ MADDENİN İLK PARAGRAFININ SONUNDAKİ "...VETERİNER HEKİMİN ADINA.." İBARESİNİN, YEDİNCİ MADDENİN B FIKRASININ İKİNCİ BENDİNDEKİ "VETERİNER HEKİME AİT MESLEK ODASI ONAYLI İŞ SÖZLEŞMESİ" İBARESİNİN, YEDİNCİ MADDENİN C FIKRASININ İKİNCİ BENDİNDEKİ "VETERİNER HEKİME AİT MESLEK ODASI ONAYLI İŞ SÖZLEŞMESİ" İBARESİNİN, YEDİNCİ MADDENİN D FIKRASININ BİRİNCİ BENDİNDEKİ "VETERİNER HEKİME AİT MESLEK ODASI ONAYLI İŞ SÖZLEŞMESİ" İBARESİNİN İPTALİ İSTENİLMEKTEDİR.

5 - YİRMİDÖRT VE YİRMİALTINCI MADDENİN İPTALİ

YÜRÜRLÜĞE SOKULAN YÖNETMELİĞİN 24 VE 26. MADDELERİ, 15.11.2002 GÜNLÜ YÖNETMELİĞİN 25. MADDESİNİ DEĞİŞTİRMEKTE VE 26, 27, 28, 29, 30 VE 31 MADDELERİNİ KALDIRMAKTA OLUP; BÖYLECE SPERMA, EMBRİYO VE OVUM İTHALATININ İLKELERİ YÖNETMELİK YERİNE TALİMATLA BELİRLENİR HALE GETİRİLMEKTEDİR.

BU DÜZENLEME İLE YÖNETMELİKTE ZAMAN İÇERİSİNDE DEĞİŞİKLİK YAPMA ZORLUĞU AŞILARAK TALİMAT İLE İSTENİLDİĞİ ŞEKİLDE UYGULAMA YAPILMASININ YOLU AÇILMAK İSTENMEKTEDİR. BU DEĞİŞİKLİK; ÜLKE DAMIZLIKÇILIĞININ GELİŞMESİNİ SINIRLAYACAK, İTHALATI OLDUKÇA KOLAYLAŞTIRACAK VE KEYFİ UYGULAMALARA İMKAN VERECEKTİR.

BU GEREKÇELERLE, YÖNETMELİĞİN 24 VE 26. MADDELERİNİN TÜMÜYLE İPTALİ İSTENİLMEKTEDİR.

6 - YİRMİYEDİNCİ MADDENİN A VE C FIKRALARININ İPTALİ

15.11.2002 GÜNLÜ YÖNETMELİK, "OVUM VE EMBRİYO TRANSFERİ UYGULAMASI ESASLARI" BAŞLIKLI 32. MADDESİNDE, SÖZÜ EDİLEN UYGULAMALARIN BU KONUDA EĞİTİM ALMIŞ VE BAKANLIKTAN İZİN ALMIŞ UZMAN KİŞİLERCE YAPILABİLECEĞİNİ HÜKME BAĞLAMAKTA İDİ.

YÜRÜRLÜĞE SOKULAN YÖNETMELİĞİN İPTALİ İSTENEN 27. MADDESİNİN A FIKRASI; EMBRİYO TRANSFERİ UYGULAMASININ, BU KONUDA EĞİTİM ALMIŞ UZMAN VETERİNER HEKİMLER TARAFINDAN; C FIKRASI İSE, EMBRİYO TRANSFERİNİN RESMİ VETERİNER HEKİM GÖZETİMİNDE YAPILACAĞI HÜKÜMLERİNİ TAŞIMAKTADIR.

YUKARIDA, BEŞİNCİ MADDENİN A FIKRASININ İPTAL İSTEMİNE KAYNAKLIK EDEN GEREKÇELERİN TÜMÜ, BURADA DA GEÇERLİDİR. BU GEREKÇELERLE, YÖNETMELİĞİN 27. MADDESİNİN A VE C FIKRALARININ TÜMÜYLE İPTALİ İSTENİLMEKTEDİR.

SONUÇ VE İSTEM :

YUKARIDA AÇIKLANAN NEDENLERLE, T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI TARAFINDAN ÇIKARILAN VE 1 TEMMUZ 2003 GÜN, 25155 SAYILI RESMİ GAZETE'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Suni Tohumlama, Tabii Tohumlama, Ovum ve Embriyo Transferi Faaliyetlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik" in üçüncü maddesinin, 4631 Sayılı Hayvan Islahı Kanunu dışında diğer kanunların sayıldığı bölümlerinin; beşinci maddesinin a fıkrasının tümüyle; altıncı maddesinin c fıkrasının tümüyle; Yedinci maddesinin ilk paragrafının sonundaki "...veteriner hekimin adına.." ibaresinin, yedinci maddesinin b fıkrasının ikinci bendindeki "veteriner hekime ait meslek odası onaylı iş sözleşmesi" ibaresinin, yedinci maddenin c fıkrasının ikinci bendindeki "veteriner hekime ait meslek odası onaylı iş sözleşmesi" ibaresinin, yedinci maddenin d fıkrasının birinci bendindeki "veteriner hekime ait meslek odası onaylı iş sözleşmesi" ibaresinin, yirmidört ve yirmialtıncı maddelerinin tümüyle ve yirmiyedinci maddenin a ve c fıkralarını tümüyle iptali yanında öncelikle yürütmelerinin durdurulmasına, yargılama giderleri ve avukatlık ücretinin davalı idareye yükletilmesine karar verilmesini saygılarımızla arz ve talep ederiz.

Gökhan GÜNAYDIN
TMMOB Ziraat Mühendisleri
ODASI Başkanı

 

EKLER :

EK 1 : Davalı idarenin, Yönetmelik taslağı hakkında bazı kurum ve kuruluşlardan görüş isteyen yazısı

EK 2 : 24.01.1992 gün, 21121 sayılı Resmi Gazete'DE YAYIMLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİREN "ZİRAAT MÜHENDİSLERİNİN GÖREV VE YETKİLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK"

EK 3 : DÜNYADA SUNİ TOHUMLAMA UYGULAMALARINA İLİŞKİN BAZI ÖRNEKLER

Okunma Sayısı: 4103