KULUÇKAHANE VE DAMIZLIK İŞLETMELERİ YÖNETMELİĞİNE KARŞI AÇTIĞIMIZ DAVA, DANIŞTAY 10. DAİRESİ TARAFINDAN REDDEDİLDİ
T.C.
DANIŞTAY
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2004/10630
Karar No : 2007/4412
Davacı : T.M.M.O.B. Ziraat Mühendisleri Odası
Vekili : Av. Zühal Dönmez, Bestekar Sokak, No:49/5 Kavaklıdere - ANKARA
Davalı : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı - ANKARA
İstemin Özeti : 18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinin; 4 üncü maddesinin "Enstitü Müdürlüğü", "Teknik Personel", "Komisyon" tanımlarının; 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasının; 10 uncu maddesinin "a" fıkrasının; Ek 2 ve Ek 3 ün; yürürlükten kaldırılan "Kuluçkahane ve Damızlık İşletmeleri Yönetmeliğinin, hukuki dayanak başlıklı 3 üncü maddesinde 7472 sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Hakkında Kanun sayılmakta iken, dava konusu Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde adı geçen Kanunun, hukuki dayanak bölümünden çıkartılmasının hukuka aykırı olduğu; Yönetmeliğin düzenlediği alanın kapsamına, kuluçkahane ve damızlık işletmelerinin çalışma esaslarının da girdiği dikkate alındığında, Yasa ve Tüzük ile bu alanda yetkilendirilmiş zootekni bölümü mezunu ziraat mühendislerinin dışlanarak, Yönetmeliğin hukuki dayanak bölümünden 7472 sayılı Yasanın çıkarılmasının hukuka aykırılık taşıdığı; Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan "Enstitü Müdürlüğü" kapsamından, bir önceki yönetmelikte bulunan Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü‘nün nedensiz bir şekilde çıkarıldığı, buna karşılık Manisa Tavuk Hastalıkları Araştırma ve Aşı Üretim Enstitüsü Müdürlüğüne, "Enstitü Müdürlüğü" tanımının içerisinde yer verildiği, bu durumun kamu yararına aykırı olduğu, Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü‘nün görevini yerine getirmede eleman ve zaman açısından sıkıntı yaşamadığı, dava konusu Yönetmelikte yer verilen "zooteknisti" teriminin ziraat mühendisini değil veteriner hekimi ifade ettiği, ziraat mühendisi zooteknistlerinin çalışma alanından çıkarılmasının hedeflendiği, dava konusu Yönetmeliğin iki meslek grubu arasında uyum ve işbirliği sağlamak yerine, var olan çalışma ortamını zedelediği, 2000-2001 yıllarında yürürlüğe giren Yönetmeliklerde üç veteriner hekim ve iki ziraat mühendisi (zooteknist) dengesi korunmuşken, Yönetmelik değişikliği ile ziraat mühendislerinin (zooteknistlerin) tümüyle Komisyon tanımından çıkarıldığı, Komisyonun yalnızca veterinerlerin çalışma alanına terk edildiği, bunun kamu yararına aykırı olduğu, damızlık işletme ve kuluçkahanelerin kurulması ve ruhsatlandırılması işinin tamamen zooteknist ziraat mühendislerinin görev ve sorumluluğu içine girdiği ve dolayısıyla dava konusu Yönetmeliğin kanuna aykırı bulunduğu, ziraat yüksek mühendisi (zooteknist) ve ziraat mühendislerinin (zooteknisti) yetki ve görevlerinin, Yönetmelik ile kaldırılarak, yer seçimi konusunda yetkinin işletmenin bulunduğu ilin bağlı olduğu enstitü müdürlüğünden ve o yer hayvan sağlığı müdürlüğünden görevlendirilecek veteriner hekimlere bırakıldığı, dolayısıyla Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin 2 nci fıkrasının hukuka aykırı olduğu, Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin "a" fıkrasına göre kuruluş izni almak için yapılacak incelemede ziraat mühendislerinin (zooteknist) yetki ve görevlerinin kaldırıldığı Yönetmelikte yer seçim ve kuruluş raporunun bir metinde birleştirildiği, önceki raporlardan yetersiz içerikte olan ve hiç bir ziraat mühendisinin imzasının bulunmadığı bir raporun aranır olduğu, sağlık koruma bandı mesafesinin dava konusu Yönetmeliğin Ek-2‘nci maddesinde yer almadığı, sağlık koruma bandının ihmal edilmesi durumunda, özellikle damızlık işletmeleri ve kuluçkahaneleri bulaşıcı hastalıklardan arındırmanın teknik ve sağlık açısından mümkün olamayacağı, önceki Yönetmelikte EK-3 "Kuruluş Raporu" bölümünde uygunluk raporu verenler veteriner hekim ve ziraat mühendislerinden (zooteknistlerden) oluşmakta iken, dava konusu Yönetmelikte sadece veterinerlerin yetkilendirildiği ve ziraat mühendislerinin dışlandığı iddialarıyla iptali istenilmektedir.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Savunmasının Özeti: 7472 sayılı Kanunun ziraat mühendislerinin ihtisaslarıyla ilgili bir kanun olduğu, bu kanunun dayanak gösterilmesi durumunda Yönetmelik çerçevesinde görev yapan bütün çalışanların ilgili olduğu tüm kanun ve tüzüklerin dayanak gösterilmesi gerektiği, böylece Yönetmeliğin gerçek amacından uzaklaşacağı; Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü‘nün araştırma, geliştirme faaliyetlerine ek olarak büyük anaç ve anaç tavuk üretimi yaptığı ve ürettiği bu tavukları ülke genelinde sattığı, üretim yaparak ülke genelinde pazarlayan bir kurumda görevli uzmanın aynı zamanda diğer özel sektör işletmelerinin yerinin belirlenmesinde, kuruluş ve açılmasında etkin rol almasının rekabet açısından olumsuzluklara neden olduğu, bu durumun 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanuna da aykırılık taşıdığı, aynı zamanda anılan Enstitünün Ankara‘da bulunduğu, bu durumun Enstitüden bir uzmanın bu komisyonda görev alması nedeniyle ülke genelinde 81 ilde tüm tavukçuluk işletmelerinin yerinde incelemeye gidilmesinde aksamalara, işlemlerin uzamasına neden olduğu; zooteknist teriminin veteriner hekimi ifade etmediği, Yönetmelikte hiç bir meslek grubunun öne çıkarılmadığı gibi, başka bir meslek grubunun da geri plana atılmadığı; Bakanlığa bağlı 81 İl Müdürlüğünün bazılarında, "zooteknist" ziraat mühendisi bulunmayabileceği, bu durumda işletmenin zamanında kontrol edilmesinde aksamalara neden olunduğu, veteriner hekimin ise Bakanlığa bağlı her ii müdürlüğünde mutlaka bulunduğu, 7472 sayılı Kanun ve buna istinaden çıkarılan Tüzükte zooteknist ziraat mühendislerinin görev ve sorumluluk alanlarında sağlık kontrolü bulunmadığı; Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin 2 nci fıkrasının mevzuata uygun olarak hazırlandığı, dolayısıyla maddenin bu fıkrasının hukuka aykırı olmadığı, damızlık kanatlı işletmelerinde çalışanlarla ilgili sözleşme istenilmesinin ve sözleşmenin her yıl tekrarının ticari işletmelerde çok ciddi maliyetlere neden olduğu, takibinin de yapılamadığı, bu nedenle Yönetmelik ile noter tasdikli sözleşmelerin istenilmemesi suretiyle kamu yararı sağlandığı, sağlık koruma bandı mesafesinin belirlenmesinin ancak kanunla yapılabileceği ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
D. Tetkik Hakimi : Özden Atabek
Düşüncesi : Dava 18.6 2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliği‘nin 3 üncü maddesinin, 4 üncü maddesinin "Enstitü Müdürlüğü", "Teknik Müdür", "Teknik Personel", "Komisyon" tanımlarının, 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasının, 10 uncu maddesinin "a" fıkrasının, Ek 2 ve Ek 3 ün iptali istemiyle açılmıştır.
4631 sayılı Hayvan Islahı Kanunu‘nun "Tanımlar" başlıklı 3 üncü maddesinde; "Zootekni"; Hayvan yetiştirmesi, ıslahı, bakımı-beslenmesi, yem üretimi, hastalıklardan koruma gibi hususları düzenleyerek hayvanlardan daha yüksek ve ekonomik verim elde etmeyi sağlayacak teknoloji ve uygulamalar olarak tanımlanmıştır.
7472 sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Kanunu‘nun 2 nci maddesinde; "Ziraat yüksek mühendisleri mesleki iştigal veya ihtisas sahaları dahilinde olmak üzere araştırma, ıslah, yetiştirme, toprak muhafaza, zirai mücadele, ziraat alet ve makinaları, bahçe mimarisi, toprak tasnifi, toprak, su, gıda, yem, kimyevi gübre, nebat tahlilleri, teknoloji, zootekni, zirai ekonomi gibi bilumum zirai hizmet ve faaliyetlerde bulunmaya, lisans aldıkları veya ihtisas yaptıkları sahalara ait keşif, plan ve projeleri hazırlamaya ve tatbik etmeye,bütün bu sahalarda gerekli kontrol, muayene, ekspertiz, ehlivukuf işlerini görmeye, raporlar tanzim etmeye, zirai danışma büroları ve laboratuvarları açmaya, hususi müessese ve işletmeler kurmaya ve idare etmeye veya bunların mesul müdürlüğünü ifaya salahiyetlidirler." hükmüne yer verilmiştir.
Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine ilişkin Tüzüğün 21 nci maddesinde; zootekni alanında öğrenim görmüş ziraat mühendislerinin, hayvan neslinin ıslahı, geliştirilmesi, çoğaltılması, ithal ve ihracı, hayvan ürünleri üretimi ve pazarlanmasıyla ilgili konularda faaliyette bulunmaya yetkili olduğu öngörülmüştür.
Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde "Komisyon"; Kuluçkahane ve damızlık işletmesinin bulunduğu ilin bağlı olduğu enstitü müdürlüğünden 2 (iki) veteriner hekim ile kuluçkahane ve damızlık işletmesinin bulunduğu İl hayvan sağlığı müdürlüğü ve/veya ilçe müdürlüklerinden görevlendirilen 1 (bir) veteriner hekimin katılımıyla oluşan çalışma grubu" olarak tanımlanmıştır. Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde; kuluçkahane ve damızlık işletmesi yer seçim ve kuruluş izni almak isteyen gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarının bir dilekçe ve maddede belirtilen bilgi ve belgelerle Valiliğe müracaat edeceği, bu bilgi ve belgelerin il müdürlüğü tarafından inceleneceği, Komisyon marifetiyle söz konusu yerin mahallinde denetimi yapılacağı, uygun mesafenin ve firmaca hazırlanmış olan bilgi ve belgelerin yeterli görülmesi sonucu yer seçim ve kuruluş raporunun düzenlenerek valilikçe onaylanacağı, 10 uncu maddesinde ise; kuruluş izni alarak işletmelerini onaylı projelerine göre yapmış olan gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlar çalışma izni için maddede belirtilen belgelerin eklendiği bir dilekçe ile Valiliğe müracaat edeceği, maddede belirtilen belgelerin İl müdürlüğünce tetkik edileceği, Komisyon marifetiyle söz konusu yer mahallinde inceleneceği, ve açılma raporu düzenleneceği, bu raporun Valilikçe de onaylanacağı, onaylanan işletmelere il müdürlüğünce çalışma izni verileceği öngörülmüştür.
Yönetmeliğin 9 uncu ve 10 uncu madde hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, 4 üncü maddede tanımlanan Komisyon; kuluçkahane ve damızlık işletmelerine yer seçim ve kuruluş izni verilmesi sırasında, işletme kurulacak yerin mahallinde denetim yapma aşamasında, çalışma izni verilmesinde ise, işletmenin kurulacağı yerin mahallince incelenmesi aşamasında görev yapmaktadır.
Yönetmelikle Komisyona verilen görevler göz önüne alındığında ve yukarıda anılan mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden, ziraat mühendislerin (zooteknist) görev alanı içerisinde olmasına karşın oluşacak komisyonda bu kişilere yer verilmemesinde hukuka uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle 18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık işletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin 4 üncü maddesindeki "Komisyon" tanımının ve 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasındaki komisyona ilişkin düzenlemenin iptali, diğer maddelere yönelik davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : Hüseyin Ünal Kara
Düşüncesi : Dava; 14.9.1998 tarih ve 23463 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmelerinin Sağlık Kontrol Yönetmeliği ile 27.7.2000 tarih ve 24122 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmeleri Yönetmeliğini yürürlükten kaldıran ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanarak 18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin 3.maddesi, 4.maddesinde geçen "Enstitü Müdürlüğü", "Teknik Müdür‘, "Teknik Personel" ve "Komisyon" tanımlarının, 9.maddesinin 2.fıkrasının, 10.maddesinin (a) fıkrasının ve Yönetmelik eki Ek-2 ve Ek-3‘ün iptali istemiyle açılmıştır.
18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin; "Hukuki Dayanak" başlıklı 3.maddesinde, "Bu Yönetmelik, 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununa, 441 sayılı Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye, 6343 sayılı Veteriner Hekimliği Mesleğinin icrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır." hükmünün yer aldığı, "Tanımlar" başlıklı 4.maddesinde, Enstitü Müdürlüğünün, "İllerin bağlı bulundukları Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlükleri, Veteriner Merkez Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ile Manisa Tavuk Hastalıkları Araştırma ve Aşı Üretim Enstitüsü Müdürlüğünü", Komisyonun, "Kuluçkahane ve damızlık işletmesinin bulunduğu ilin bağlı olduğu enstitü müdürlüğünden 2 (iki) veteriner hekim ile kuluçkahane ve damızlık işletmesinin bulunduğu il hayvan sağlığı müdürlüğü ve/veya ilçe müdürlüklerinden görevlendirilen 1 (bir) veteriner hekimin katılımıyla oluşan çalışma grubunu", Teknik Müdürün, "Bu Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinin, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak faaliyet göstermesinden işverenle sorumlu olan veteriner hekimi veya zooteknisti", Teknik Personelin, "Bu tür işletmelerde çalışacak olan sorumlu yönetici dışındaki veteriner hekimleri ve zooteknistlerini", ifade edeceğinin belirtildiği, Kuluçkahane ve Damızlık işletmelerinin Yer Seçim ve Kuruluş İzni başlıklı 9.maddesinde ise, Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları, kuluçkahane ve damızlık işletmesi yer seçim ve kuruluş izni almak için bir dilekçe ile Valiliğe müracaat ederek aşağıdaki bilgi ve belgeleri tamamlamak zorundadır, denildikten sonra maddenin iptali istenen 2.fıkrasında, "Bu bilgi ve belgeler il müdürlüğü tarafından incelenir. Komisyon marifetiyle söz konusu yerin mahallinde denetimi yapılır. 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ve 15/3/1989 tarihli ve 20109 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan 3285 sayılı Hayvan Sağlığı Zabıtası ve Yönetmeliği hükümlerine göre kanatlı hayvanların sağlıklı üretilmesi ve sağlıklı damızlık sürülerin yetiştirilmesi ile insan ve çevre sağlığına etki yapmayacak mesafelerde yer alması amacıyla, komisyonca sağlık koruma bandı için bu Yönetmelikte belirtilen kriterlere uygun yer tespiti yapılır. Mesafenin ve firmaca hazırlanmış olan bilgi ve belgelerin yeterli görülmesi sonucu bu Yönetmeliğin Ek-2 sinde bulunan yer seçim ve kuruluş raporu düzenlenir. Bu rapor Valilikçe de onaylanır." hükmünün yer aldığı, 10.maddesinde ise, Kuruluş izni alarak işletmelerini onaylı projelerine göre yapmış olan gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlar çalışma izni için ekinde aşağıdaki belgeler bulunan bir dilekçe ile Valiliğe müracaat etmek zorundadır, denildikten sonra, bu belgelerden birinin de iptali istenen (a) fıkrasında yer alan, "Teknik Müdür ve sorumlu veteriner hekimin meslek odalarından almış oldukları üyelik belgesi" olduğunun belirtildiği, iptali istenen Ek-2 ve Ek-3‘te ise "Yer Seçim ve Kuruluş Raporu" ve "Açılma Raporu"na ilişkin olur‘lara yer verildiği görülmektedir.
İptali istenen maddelerin iptali isteminde yer alan temel iddia, daha önceki Yönetmeliklerde, Yönetmeliğin dayandığı yasayı belirtirken sayılan 7472 sayılı Kanunun, yeni Yönetmelikte dayanak Yasa olmaktan çıkarılması sonucunda ziraat yüksek mühendisleri ve ziraat mühendislerinin yetki ve haklarının ellerinden alınması ve ayrıca Ek 2‘de yer alan Yer Seçim ve Kuruluş Raporunda sağlık koruma bandına ilişkin düzenlemenin yeni yönetmelikte yer almamasının kamu sağlığı açısından getireceği sıkıntılara ilişkin bulunmaktadır.
7472 sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Hakkında Kanunun 2.maddesinde, "Ziraat yüksek mühendisleri mesleki iştigal veya ihtisas sahaları dahilinde olmak üzere araştırma, ıslah, yetiştirme, toprak muhafaza, zirai mücadele, ziraat alet ve makinaları, bahçe mimarisi, toprak tasnifi, toprak, su, gıda, yem, kimyevi gübre, nebat tahlilleri, teknoloji, zootekni, zirai ekonomi gibi bilumum zirai hizmet ve faaliyetlerde bulunmaya, lisans aldıkları veya ihtisas yaptıkları sahalara ait keşif, plan ve projeleri hazırlamaya ve tatbik etmeye,bütün bu sahalarda gerekli kontrol, muayene, ekspertiz, ehlivukuf işlerini görmeye, raporlar tanzim etmeye, zirai danışma büroları ve laboratuvarları açmaya, hususi müessese ve işletmeler kurmaya ve idare etmeye veya bunların mesul müdürlüğünü ifaya salahiyetlidirler." hükmü yer almıştır.
Bu duruma göre, ziraat mühendisleri ve ziraat yüksek mühendislerinin, zootekni konusunda da keşif, plan ve projeleri hazırlamaya ve uygulamak, gerekli kontrol, muayene, ekspertiz, ehlivukuf işlerini görmek, raporlar düzenlemek, hak, yetki ve gerekli uzmanlık bilgisine sahip oldukları tartışmasız bulunmaktadır.
Bu bağlamda, yasalarında da açıkça belirtildiği üzere ile ilgili Yönetmeliğin düzenlediği alanda uzmanlaşan ve teknik bilgi donanımına sahip olan ziraat mühendis ve ziraat yüksek mühendislerinin uzmanlıklarıyla doğrudan ilgili bir alanda görev ve yetki almalarında kamu yararı bulunduğu açıktır.
Kaldı ki dava konusu Yönetmelikten önce çıkarılan Yönetmeliklerde, bu meslek grubunun uzmanlıklarına önem verilmiş ve sözü edilen Yönetmeliklere dayanak olan Yasa maddeleri arasında 7472 sayılı Yasaya da yer verilmiştir.
Kaldı ki ziraat mühendislerinin gerek hayvancılık gerekse ziraat alanında uzman olmaları bu alanda görev almalarının sağlanmasında kamu yararı açısından da olumlu bir meslektir.
Öte yandan, yine aynı bağlamda, Yönetmeliğin 4.maddesinde yer alan Enstitü tanımı içinde bu alanda uzman örgüt olan ve gerek eski adıyla Tavukçuluk Araştırma ve Planlama Genel Merkezi (TAPGM)‘nin (yeni adı Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü) görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve prensiplerini düzenleyen Talimat ile ülke genelinde tavukçuluk alanında görevli ve yetkili bir kuruluşun yer almamasını sağlayan Enstitü tanımında da isabet bulunmamaktadır.
Ayrıca, Ek 2‘de yer alan Yer Seçim ve Kuruluş Raporunda sağlık koruma bandına ilişkin düzenlemenin yeni yönetmelikte yer almamasının kamu sağlığı açısından sakıncalı olup önceki Yönetmeliklerde bulunan bu düzenlemenin yeni Yönetmelikte bulunmamasında da kamu yararı açısından hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Bu durumda, 18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık işletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin 3.maddesi, 4.maddesinde geçen "Enstitü Müdürlüğü", "Teknik Müdür", "Teknik Personel" ve "Komisyon" tanımlarının ve 9.maddesinin 2.fıkrasının, 10.maddesinin (a) fıkrasının ve Ek-3‘üncü maddesinin ziraat mühendisleri ve ziraat yüksek mühendislerinin yer almasına yol açan dayanak Yasanın yeni Yönetmelikte çıkarılması sonucu bu maddelerde de çıkarılmasının ve Ek 2‘de yer alan Yer Seçim ve Kuruluş Raporunda sağlık koruma bandına ilişkin düzenlemenin yer almaması kamu yararına uygun değildir.
Açıklanan nedenlerle, davanın kabulü ile 18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin 3. maddesi, 4. maddesinde geçen "Enstitü Müdürlüğü", "Teknik Müdür", "Teknik Personel" ve "Komisyon" tanımlarının, 9. maddesinin 2. fıkrasının, 10. maddesinin (a) fıkrasının ve Yönetmelik eki Ek-2 ve Ek-3‘ün iptalinin gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince gereği görüşüldü:
Dava, 18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık işletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinin; 4 üncü maddesinin "Enstitü Müdürlüğü", "Teknik Müdür", "Teknik Personel", "Komisyon" tanımlarının; 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasının; 10 uncu maddesinin "a" fıkrasının, Ek 2 ve Ek 3 ün iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu edilen Yönetmelik 20.3.2007 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık Kanatlı İşletmeleri Yönetmeliğinin 31 inci maddesiyle yürürlükten kaldırılmış ise de; davanın açıldığı tarihte iptali istenen Yönetmelik maddeleri yürürlükte bulunduğundan ve bu düzenleme kuralları esas alınarak işlemler tesis edildiğinden, başka bir anlatımla, idari işlemlerin hukuka uygunluklarının yargısal denetiminin tesis edildikleri tarih itibariyle, işlem yok ise düzenlemenin hukuka uygunluğunun davanın açıldığı tarih itibariyle mevcut hukuki durum esas alınarak yapılması gerektiğinden, bu davanın esasının incelenmesine geçildi:
3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununun 2 nci maddesinde; "Bu Kanun:
a) Hayvanların sağlığını korumaya,
b) Bulaşıcı hastalıklarla mücadeleye ve bu hususta her türlü tedbirleri almaya,
c) Ülke içindeki hayvan hareketlerine, hayvan maddelerinin sevkine, hayvan ve hayvan maddelerinin ithal ve ihracını sağlık açısından düzenlemeye ve muayeneye dair hükümleri kapsar.", 6343 sayılı Veteriner Hekimliği Mesleğinin icrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği işlere Dair Kanunun 5 inci maddesinde; "Veteriner hekimlerin vazife ve salahiyetleri gösterilmiştir:
a) Hayvanları muayene, hayvan hastalıklarını tedavi etmek ve hayvanlar üzerinde muktedir olabildiği her türlü ameliyatı yapmak, ihtisası icabettiren ahvalde ise mütehassıs (Veteriner hekim) e müracaatı tavsiye eylemek;
b) Hayvanların vasıfları ve sağlık durumları hakkında rapor vermek;
c) Kara ve deniz hayvanlarından elde edilen gıda, sınai maddelerle mamullerini, hayvan yemi olarak kullanılan maddelerin muayene ve ihtisas sahibi ise tahlil etmek;
d) (Veteriner hekim)likte tatbik olunan her türlü aşı, serum, biyolojik maddelerle müstahzaratı (ihtisas sahibi olmak ve bu maksatların tahakkuku için tedvin olunmuş hususi kanunların hükümlerine uymak şartıyla) ihzar, muayene,tahlil eylemek ve bu gibi hususatta rapor verebilmek;
e) Eczanesi bulunmayan yerlerde hayvan hastalıklarında kullanılan her nevi aşı, serum, müstahzar ve biyolojik maddeleri muhtevi bir ecza dolabı tesis eylemek ve bu ilaçları satabilmek;
f) Memleket hayvancılığının ıslah ve inkişafını engelleyici hareketleri, ve bulaşıcı hayvan hastalıklarını görür veya işitirse en kısa bir zamanda keyfiyetten resmi makamları haberdar etmek ve istilai mahiyet arzeden vakayide ise derhal muktedir olabileceği önleyici tedbirlere girişrnek ve zootekni sahasında haiz olduğu ilmi salahiyetini kullanmak", 441 sayılı Tarım ve Köyişleri Hakkındaki Kanun Hükmündeki Kararnamenin 2 nci maddesinde; "Tarım ve Köyişleri Bakanlığının görevleri şunlardır:
a) Kalkınma plan ve programları doğrultusunda, kırsal bölgelerin kalkındırılması, tarım, hayvancılık ve su ürünlerinin geliştirilmesi için politikaların tespitine yardımcı olmak ve bunlardan görev alanına girenleri uygulamak, tarım kesimi ve kırsal bölgelerin topyekün geliştirilmesi için altyapı tesislerini yapmak ve yaptırmak,
b) Kalkınmanın gereklerine ve gelişen taleplere uygun olarak üretim, tüketim ve girdi ihtiyaçları ile toprak, su,bitki, hayvan varlığı ve benzeri tabii kaynakların korunması ve geliştirilmesi için araştırma, inceleme, plan, program ve projeler yapmak ve yaptırmak,
...
d) Gıda ve diğer tarım ve hayvancılık ürünlerinin kalite ve standartlara uygun olarak üretimi, işlenmesi, korunması, pazarlanması ve değerlendirilmesini temin ve düzenlemek için gerekli kontrol sistemi ve kuruluşlarını tesis etmek, işletmek ve bu konularda çiftçinin teşkilatlanmasında yardımcı olmak,
...
f) Halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak ve tüketim taleplerini karşılamak için ihtiyaç duyulan çalışmaları yapmak, ihracat imkanlarını geliştirmek üzere bitkisel üretim ve hayvancılıkta verimliliği artırıcı tedbirleri almak ve üretimi çeşitlendirmek,
g) Tarım ve hayvancılık konularında araştırmalar yapmak, bunların gerektirdiği ıslah, deneme, üretme, ürün işleme, istasyon, müessese, laboratuvar ve benzeri tesisleri kurmak ve işletmek, bu tesisleri kurup işletmek isteyen özel sektöre yardımcı olmak, mevzuat çerçevesinde gerekli izni vermek,
...
m) Hayvanların sağlığına zarar veren her türlü salgın ve paraziter hastalıklar ile ilgili teşhis, tedavi ve koruma tedbir ve şartlarını tespit etmek, tedavilerini yapmak, gerekli tesisleri kurmak, kurulmalarına izin vermek, iç ve dış karantina şartlarını belirlemek, duyurmak, uygulatmak, hayvan hareketlerini takip etmek, hayvan park, pazar, panayır ve sergilerinde sağlık kontrollarını yürütmek, tahaffuzhaneler açmak ve gerektiğinde diğer metodlarla sınırlayıcı ve yasaklayıcı tedbirleri almak, denetlemelerde bulunmak,
n) Hayvan barınakları ve tesislerini sağlık yönünden kontrol etmek, mezbahalarla hayvan kesimi ve işletme tesislerinde veteriner hizmetlerini denetlemek, serbest veteriner hekimlerin, hayvan hastanelerinin çalışmalarını kontrol etmek,
o) Hayvan hastalıklarında kullanılan aşı, serum, biyolojik ve kimyasal maddeler ile veteriner ilaçlarını, bunların bileşimine giren etkili ve yardımcı maddelerini üretmek, üretimine izin vermek, norm ve özelliklerini, imal, ihzar, ithal, satış, taşıma ve muhafaza şartlarını tespit etmek, imalatına ve satışına izin vermek, kontrol etmek, kısmen veya tamamen yasaklamak, bu hizmetleri yerine getirmek için gerekli araştırmaları yapmak ve laboratuvar, imalat yerleri ve istasyonları kurmak ve kurulmalarına izin vermek ve faaliyetlerini kontrol etmek,
r) Hayvanların verimlerini ve üretimini artırmak amacı ile ıslah, tabii, suni tohumlama ve embriyo transferi tekniklerini uygulamak ve geliştirme programlarını hazırlamak, uygulamak, uygulatmak, çiftçilerin modern hayvancılık işletmeleri kurmalarını özendirmek, bunlara gerekli desteği sağlamak, finansmanı ile ilgili olduğu projeleri denetlemek, hayvan yetiştiriciliği ve yönetimi konularında araştırma, eğitim ve yayım hizmetleri yapmak, hayvan soy kütüğü sistemini organize etmek,..." hükümlerine yer verilmiş olup, bu hükümler uyarınca dava konusu Kuluçkahane ve Damızlık işletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliği hazırlanarak yayınlanmıştır.
Bakanlıkların kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak ve bunlara aykırı olmamak üzere Yönetmelik çıkarabileceği Anayasanın 124 üncü maddesinde hükme bağlanmış olup, uygulamada doğan sorunlara açıklık getirmek üzere hazırlanan düzenleyici işlemlerin. dayandıkları kanuna aykırı olamayacağı açıktır. Anılan Yönetmeliğin iptali istenilen maddelerinin bu çerçevede incelenmesi gerekmektedir.
Dava konusu Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4 üncü maddesinde; "teknik müdür"ün bu Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinin, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak faaliyet göstermesinden işverenle sorumlu olan veteriner hekimi veya zooteknisti; "teknik personel"in ise; bu tur işletmelerde çalışacak olan sorumlu yönetici dışındaki veteriner hekimleri ve zooteknistlerini ifade edeceği öngörülmüştür. Önceki Yönetmelikte tanımlar yapılırken veteriner hekimlerle birlikte ziraat yüksek mühendisleri (zooteknist) ifadelerine yer verilmiş ise de, tanımlarda veteriner hekimin ayrı, zooteknistin ise ayrı belirtilmesinden de anlaşılacağı üzere, "zooteknist" terimi ile veteriner hekimin değil, ziraat mühendisinin ifade edildiği kuşkuya yer bırakmayacak şekilde açıktır. Kaldı ki, Ziraat Fakültesi Zootekni bölümünü bitirenler zooteknist ziraat mühendisi unvanı almakta iken, Veteriner Fakültesini bitirenlerin veteriner hekim unvanını almaları karşısında, tanımlarda "ziraat mühendisi (zooteknist)" ibaresi yerine "zooteknist" ibaresine yer verilmesinde hukuka aykırılık görülmemiştir. Bu bağlamda, kuluçkahane ve damızlık işletmelerinin çalışma izni için gerekli belgelerin sayıldığı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin "a" bendinde yer alan "Teknik müdür ve sorumlu veteriner hekimin meslek odalarından almış oldukları üyelik belgesi" ibaresinde de teknik müdür tanımının ziraat mühendisi zooteknisti içerdiği dikkate alındığında mevzuata aykırılık taşımadığı sonucuna varılmıştır.
Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde "Komisyon"; Kuluçkahane ve damızlık işletmesinin bulunduğu ilin bağlı olduğu enstitü müdürlüğünden 2 (iki) veteriner hekim ile kuluçkahane ve damızlık işletmesinin bulunduğu il hayvan sağlığı müdürlüğü ve/veya ilçe müdürlüklerinden görevlendirilen 1 (bir) veteriner hekimin katılımıyla oluşan çalışma grubu" olarak tanımlanmıştır. Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde; kuluçkahane ve damızlık işletmesi yer seçim ve kuruluş izni almak isteyen gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarının bir dilekçe ve maddede belirtilen bilgi ve belgelerle Valiliğe müracaat edeceği, bu bilgi ve belgelerin il müdürlüğü tarafından inceleneceği, Komisyon marifetiyle söz konusu işletmenin mahallinde denetimi yapılacağı, uygun mesafenin ve firmaca hazırlanmış olan bilgi ve belgelerin yeterli görülmesi halinde, yer seçim ve kuruluş raporunun düzenlenerek valilikçe onaylanacağı, 10 uncu maddesinde ise; kuruluş izni alarak işletmelerini onaylı projelerine göre yapmış olan gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşların çalışma izni için maddede belirtilen belgelerin eklendiği bir dilekçe ile Valiliğe müracaat edeceği, maddede belirtilen belgelerin il müdürlüğünce tetkik edileceği, Komisyon marifetiyle söz konusu işletmenin mahallinde inceleneceği ve açılma raporu düzenleneceği, bu raporun Valilikçe de onaylanacağı, onaylanan işletmelere il müdürlüğünce çalışma izni verileceği öngörülmüştür.
Yönetmeliğin 9 uncu ve 10 uncu madde hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; 4 üncü maddede tanımlanan Komisyon; kuluçkahane ve damızlık işletmelere yer seçim ve kuruluş izni verilmesi sırasında, kurulacak işletmenin mahallinde denetim yapma aşamasında çalışma izni verilmesine ise, kurulacak işletmelerin mahallinde incelenmesi aşamasında görev yapmaktadır.
Hayvanların sağlıklı bir ortamda yetişmeleri ve bu bağlamda toplum sağlığına zarar verilmesini önlemek için, kuluçkahane ve damızlık işletmelerinin (tesislerinin) gerekli koşulları taşıyıp taşımadığının tespitinin, veteriner hekimin uzmanlığı ile ilgili olması karşısında, komisyonlarda zootekni uzmanı yerine veterinerlere yer verilmesinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır. Dolayısıyla Yönetmeliğin 4 üncü maddesindeki "komisyon" tanımında ve işletmelere yer seçimi ve kuruluş izni verilmesi aşamasında tanımda yer alan komisyonun 9 uncu maddede yer almasında, iptali gerektirecek bir hukuka aykırılık bulunmamaktadır. Ayrıca, Yönetmeliğin Ek 2‘sinde düzenlenen "Yer Seçim ve Kuruluş Raporu" ile Ek 3‘ünde düzenlenen "Açılma Raporu"nda ziraat mühendislerinin imzalarının aranmamasının yukarıdaki açıklamalar karşısında, mevzuata aykırılık taşımadığı açıktır.
Yönetmeliğin iptali istenilen "Hukuki Dayanak" başlıklı 3 üncü maddesinde; "3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununa, 441 sayılı Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye, 6343 sayılı Veteriner Hekimliği Mesleğinin icrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği işlere Dair Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır." hükmüne yer verilmiştir.
Davacı tarafından, önceki Yönetmelikte hukuki dayanak bölümünde "7472 sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Hakkında Kanunun 2 nci maddesi" ibaresi yer almakta iken, anılan Yasanın, dava konusu Yönetmeliğin hukuki dayanak bölümünden çıkarılmasının hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de; dava konusu Yönetmelikte yer alan "teknik müdür" ve "teknik personel" tanımlarının ziraat mühendisleri zooteknistlerini de kapsaması, başka bir ifadeyle zooteknist ziraat mühendislerinin teknik müdür ve teknik personel olması ve Yönetmelik kapsamında kendilerine görev verilmesi karşısında, 7472 sayılı Yasanın Yönetmeliğin hukuki dayanakları arasında yer almamasında hukuka aykırılık bulunmadığından, davacının iddiası yerinde görülmemiştir.
Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4 üncü maddesinde "Enstitü Müdürlüğü"; "illerin bağlı bulundukları Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlükleri, Veteriner Merkez Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ile Manisa Tavuk Hastalıkları Araştırma ve Aşı Üretim Enstitüsü Müdürlüğünü" olarak tanımlanmıştır.
Davacı tarafından, önceki Yönetmelikte enstitü müdürlüğü tanımında Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü yer alırken, dava konusu Yönetmelikte bu Müdürlüğe yer verilmemesinin, Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü‘nde görev yapan zooteknist ziraat mühendislerinin dışlanması sonucunu doğurduğu ileri sürülmekte ise de; adı geçen Enstitünün aynı zamanda tavuk üretimi ve ülke genelinde satış faaliyetinde bulunması nedeniyle, üretici durumundaki diğer işletmelere kuruluş ve çalışma izni verilmesi ya da denetlenmesi aşamasında yetkili kılınması, teşebbüsler arasındaki rekabeti olumsuz etkileyebileceği gibi, Enstitünün Ankara‘da bulunması ve ülkenin çeşitli yerlerinde kurulan komisyonlarda yer alarak incelemeye gidilmesi aksamalara yol açabileceğinden, anılan Enstitünün "Enstitü Müdürlüğü" tanımında yer almamasında hizmet gereklerine ve hukuka aykırılık görülmemiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin 2 nci fıkrasında; 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununa dayanılarak hazırlanan Yönetmelik hükümlerine göre kanatlı hayvanların sağlıklı üretilmesi ve sağlıklı damızlık sürülerin yetiştirilmesi ile insan ve çevre sağlığına etki yapmayacak mesafelerde yer alması amacıyla, komisyonca sağlık koruma bandı için bu Yönetmelikte belirtilen kriterlere uygun yer tespiti yapılacağı, mesafenin ve firmaca hazırlanmış olan bilgi ve belgelerin yeterli görülmesi sonucu bu Yönetmeliğin Ek-2 sinde bulunan yer seçim ve kuruluş raporu düzenleneceği ve bu raporun Valilikçe de onaylanacağı öngörülmüştür.
Yönetmelikte sağlık koruma bandının isminden bahsedilirken, tanımı yapılmamış ve sağlık koruma bandının tespitine ilişkin esaslara yer verilmemiş ise de; dava konusu Yönetmeliği yürürlükten kaldıran 20.3.2007 tarih ve 26468 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık Kanatlı işletmeleri Yönetmeliğinde sağlık koruma bandının tanımının yapılması ve tespitine ilişkin kurallara yer verilmesi karşısında, 9 uncu maddenin 2 nci fıkrasındaki sağlık koruma bandına yönelik düzenleme hakkında karar verilmesine yer bulunmamaktadır.
Davacı tarafından Yönetmeliğin "Yer Seçim ve Kuruluş Raporu" başlıklı Ek 2 nci maddesinde önceki yönetmelikte olmasına karşın, dava konusu Yönetmelikte "kurulacak işletmenin 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası ve Yönetmeliği hükümlerine göre kanatlı hayvanların sağlıklı üretilmesi ve sağlıklı damızlık sürülerin yetiştirilmesi ile insan ve çevre sağlığına etki yapmayacak tarzda konulacak olan sağlık bandı mesafesi" şeklindeki ibarenin yer almamasının hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de; Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde, kuluçkahane ve damızlık işletmelerine yer seçim ve kuruluş izni verilmesi aşamaları sırasında sağlık koruma bandı için Yönetmelikte belirtilen kriterlere uygun tespitin yapılması hususunun düzenlenmesi, başka bir ifadeyle, tesisin sağlık koruma bandı içinde yer alıp almadığı hususunun 9 uncu maddede koşul olarak yer alması karşısında, bütün tespit ve kontroller yapıldıktan sonra onaylanmak üzere vali onayına sunulan "Yer Seçim ve Kuruluş Raporu"nda bu hususun yer almamasında hukuka aykırılıktan bahsedilemeyeceğinden, davacının iddiası yerinde görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle 18.6.2004 tarih ve 25496 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık İşletmelerinin Çalışma ve Sağlık Kontrol Yönetmeliğinin 3 üncü maddesine, 4 üncü maddesinin "Enstitü Müdürlüğü", "Teknik Müdür", "Teknik Personel", "Komisyon" tanımlarına, 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasındaki komisyon marifetiyle yapılacak denetime ilişkin düzenlemeye, 10 uncu maddesinin "a" fıkrasına, Ek 2 ve Ek 3‘e yönelik yasal dayanaktan yoksun davanın reddine, anılan Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasındaki sağlık koruma bandına yönelik düzenleme hakkında ise karar verilmesine yer olmadığına, aşağıda dökümü gösterilen 52,00.-YTL yargılama giderlerinin haklılık oranına göre takdiren 26,00.-YTL‘sinin ve davanın açıldığı tarihte yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre 450,00.-YTL vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, yargılama giderinin artan kısmının davacı üzerinde bırakılmasına, posta pulu bedelinden artan 14,50.-YTL‘nin istemi halinde davacıya iadesine 26.9.2007 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Başkan Mehmet ÜNLÜÇAY
Üye Cem ERBÜK
Üye İbrahim BERBEROĞLU
Üye Tülin ÖZDEMİR
Üye Emin Celalettin ÖZKAN