BÖLGE, GAP PLANINA TEMKİNLİ YAKLAŞTI - EVRENSEL
Hükümetin açıklamaya hazırlandığı ‘GAP Eylem Planı’ bölgede temkinli karşılandı: Daha öncekiler gibi olmasın!
Elif Görgü
Hükümetin ‘GAP Eylem Planı‘ için hazırlıklar yaptığını duyurması ve GAP‘tan Sorumlu Devlet Bakanı Nazım Ekren‘in GAP illerini dolaşarak yaptığı açıklamalar bölgeyi hareketlendirdi.
Bakan Erken, Diyarbakır, Adıyaman, Batman, Şanlıurfa, Gaziantep gibi kentlerde düzenlediği toplantılarda GAP‘ın 5 yıl içinde tamamlanacağını kaydetti. Bakanın açıklamalarına göre GAP‘ın bitirilmesiyle birlikte bölgede 2 ile 4 milyon kişiye istihdam alanı sağlanacak. Bölgede kişi başına düşen gelir ise 2 bin 500 dolara yükselecek.
Ancak aynı açıklamaları yıllardır duymaya alışan ve yarardan çok GAP‘tan zarar gören bölgedeki kurumlar ve uzmanlar, eylem planını olumlu bulmakla birlikte temkinli yaklaşıyorlar. AKP‘nin iktidarı boyunca GAP‘a en az yatırım yapan hükümetlerden olması da bunu güçlendiriyor.
Hükümetin GAP kapsamında bitirmeye çalıştığı tek proje var. O da tarihi Hasankeyf‘i sular altında bırakacak olan Ilusu Barajı.
Bölgede yoksulluk Ege‘den 5 kat fazla
AKP‘nin hedeflerinde ne kadar gerçekçi olduğunu görmek için son yıllarda GAP‘ta yaşanan gelişmelere bakmakta yarar var.
Türkiye Ziraatçılar Derneği‘nin (TZD) ‘GAP Eylem Planı‘ vesilesiyle hazırladığı rapora göre bölgede bulunan yaklaşık 3 bin 500 sanayi işletmesinin yüzde 60‘ı Gaziantep sınırları içinde yer alıyor. 1990‘dan 2000 yılına kadar ortalama yüzde 7 oranında seyreden kamu yatırımlarının oranı, bu tarihten itibaren yüzde 5‘e düşüyor.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu‘da yoksulluk, Ege‘den yaklaşık beş kat, İç Anadolu‘dan ise hâlâ iki kat fazla.
‘Sürdürülebilir yoksulluk‘
AKP‘nin en çok övündüğü KÖYDES yatırımları ise Diyarbakır ve Şanlıurfa‘da yoğunlaşırken, TZD konuyla ilgili olarak şu uyarıları yapıyor: "Bu kaynakların genel bir kalkınma planının öncelikleri ve bir plan uyarınca objektif kıstaslara göre gerçekleştirilmesi yerine, ‘siyasi‘ amaçlarla veya yerel rant odakları yaratacak şekilde dağıtılması, sorunu çözmek yerine uzun vadede derinleştirmektedir. Çiftçiler üretimden kopmakta, ‘sürdürülebilir kalkınma‘ değil ‘sürdürülebilir yoksulluk‘ politikası hem toplumsal yaşamı hem de siyaseti belirlemektedir."
ZMO: GAP AKP‘nin elinde can çekiyor
Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Diyarbakır Şubesi‘nin "AKP Elinde Can Çekişen GAP" raporu da önemli veriler sunuyor. Projenin tamamlanması için her yıl en az 3 milyar dolarlık ödenek ayrılması gerekiyor. Ancak 5 yılda 15 milyar dolarla GAP‘ı bitireceğini ileri süren AKP Hükümeti, GAP‘a;
· 2003 yılında 967 milyon YTL
· 2004 yılında 990 milyon YTL
· 2005‘te 1368 milyon
· 2006‘da 1.332 milyon
· 2007 yılında ise 1.21 milyon YTL ayırabildi.
GAP, bugüne kadar ürettiği enerji ile kazandırdığı 16.5 milyar dolar ile yapılan harcamaları çoktan karşıladı. Buna rağmen ZMO raporuna göre AKP Hükümeti döneminde GAP‘a ayrılan kaynak, tarihinin en düşük düzeyinde kaldı.
GAP‘ta sulama yatırımlarının fiziki gerçekleşme oranı AKP iktidarı da dahil ancak yüzde 13 olabildi. Şimdi AKP, yıllardır yapılmayanı, yani kalan yüzde 87‘lik yatırımı 5 yılda tamamlayacağını ileri sürüyor. (Diyarbakır/EVRENSEL)
Savaşa harcanan parayla 10 GAP yapılırdı
Abdullah Melik*
Proje tamamlandığında yılda 50 milyar metreküpten fazla su akıtan Fırat ve Dicle nehirleri üzerinde kurulan tesislerle 1.7 milyon hektar arazinin sulanması ve 27 milyar KW saatlik elektrik enerjisi üretimi sağlanması, GAP‘ın meydana getireceği tarım ve sanayi potansiyeli ile bölgede gelir düzeyi beş kat artırılacak, 2005 yılında 9 milyonu aşacak olan bölge nüfusunun yaklaşık 3.5 milyonuna iş imkanı sağlanacaktı.
Bugüne kadar GAP‘ın gerçekleşme oranı global olarak yüzde 44‘tür. Sulama ancak yüzde 13 oranında gerçekleşmiştir. GAP‘ın, bölge insanının yaşam standartlarını yükseltmekten ziyade diğer bölgelerin enerji ihtiyaçlarını gidermeye yönelik olarak yürütüldüğünü görmekteyiz.
Kürt sorunu GAP ile bitmez
Proje, bölgesel sorunlardan ekonomik olarak belirleyici olabilir ama sosyal anlamda çok da belirleyici olamaz. Bölgede yaşanan etnik sorun veya Kürt sorunu GAP‘ın bitirilmesi ile giderilemez. Kaldı ki bu savaşa şu ana kadar 300 milyar dolar harcanmıştır. Bu para ile 10 tane GAP tamamlanabilir ve yeniden bir ülke inşa edilebilir.
Bunun yanında GAP projesinin bölgedeki sanayinin gelişmesi açısından muhakkak ki katkısı olmuştur. Tekstilde kullanılan pamuğun yüzde 35‘i, yağ sanayisinde kullanılan çiğitin ve mısırın yüzde 50‘si, yem sanayisinde kullanılan küspenin ve mısırın büyük bir kısmı, Antepfıstığının yüzde 50‘si ülke bazında oluşturmaktadır. Bölgedeki illerde organize sanayi bölgelerinin gelişmesinde katkıda bulunmuştur.
50 bin dönüm arazi öldü
Harran toprakları sulanmadan önce de hafif tuzluydu ve bu tuz hareketsizdi. Sulama ile mevcut tuz hareketlendirildi. Bu tuza gübrelemeden ve sulamadan doğan yapay tuzluluk ilave edildi. Daha önce kış yağışları ile bir nebze kök bölgesi civarında tutulan aktif olmayan tuz sulama ile toprak aktif hale geldi, ilave tuzlarla miktarı arttı. Sorunun temeli hem yüzey drenajın eksikliği (sulamadan dönen suların uzaklaştırılamaması) ve hem de taban suyunu kontrol edecek, yıkama sonucu suyu ortamdan uzaklaştıracak tarla içi kapalı drenaj sistemlerinin olmayışı. Bundan dolayıdır ki Harran Ovası‘nda 50 bin dönüm arazi tuzlulaşmıştır. Ovadaki mevcut sulama sisteminin basınçlı sulama sistemine dönüştürülmesi için hektara 6 bin dolar para harcanması gerekiyor.
(*) Ziraat Mühendisleri Odası Şanlıurfa Şube Başkanı