Türkiye’de þeker sanayinin ilk adýmlarý Avrupa’daki pancar þekeri sanayinin geliþimi ile paralel olarak Osmanlý döneminde atýldý. 1840’larda Arnavutköylü Dimitri Efendi Ýstanbul yakýnýnda bir þeker fabrikasý kurmak üzere faaliyete geçti ve hatta ruhsatýný bile aldý. Daha sonra 1867’de Davudoðlu Karabey, 1879’da Fenerler imtiyazý sahibi Michel Paþa, 1887’de Afyonlu Yusuf Bey, 1899’da Müþir Rauf Paþa ve 1917’de Almanlarla birlikte kurulan Zenith þirketi ayný amaçla bazý teþebbüslerde bulunmuþlarsa da bunlarýn hiçbiri uygulamaya dönüþtürülemedi.

Ahmet ATALIK - TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þube Baþkaný

Ülkemizde ilk ciddi adým Uþaklý bir köylü Molla Ömer oðlu Nuri (Þeker) Efendi tarafýndan atýldý. Nuri Efendi, þekerin Avrupa'da pancardan elde edildiðini duyduktan sonra konunun takipçisi oldu. 1906-1907 yýllarýndan itibaren Uþakta bir þeker fabrikasý kurmayý düþünmeye baþladý. Ancak, sürekli savaþlarla sarsýlmýþ ve fakirleþmiþ Türkiye'de bu düþüncesini hemen gerçekleþtirebilecek bir zemin bulamadý.

Kurtuluþ Savaþý'nýn zaferle sonuçlanmasýnýn hemen ardýndan Nuri Efendi, 1923 yýlýnda arkadaþlarýyla birlikte 600 bin lira sermayeli Uþak Terakki Ziraat AÞ'yi kurdu. Günlük pancar iþleme kapasitesi 500 ton olarak planlanan Uþak Þeker Fabrikasýnýn temeli Uþak Terakki Ziraat AÞ tarafýndan 1925 yýlýnda atýldý ve üretime 17.12.1926 tarihinde baþlandý. Uþak Þeker Fabrikasý ülkemizde temeli ilk atýlan þeker fabrikamýzdýr.

Uþak'ta bir þeker fabrikasý kurma uðraþýlarý devam ederken, ayný yýllarda Ýstanbul'da Türkiye Ýþ Bankasý AÞ, Ziraat Bankasý ve Trakya illeri Özel Ýdare Müdürlükleri ile özel þahýslarýn iþtiraki ile 1925 yýlýnda 500 bin lira sermayeli Ýstanbul ve Trakya Þeker Fabrikalarý T.A.Þ. kuruldu. Bu þirket Alpulu Þeker Fabrikasý'nýn temelini ayný yýl attý ve fabrika 11 ay gibi kýsa bir sürede 26.11.1926 tarihinde ilk Türk þekerini üretti. Bu tarih ülkemiz þeker sanayinin kuruluþ günü olarak kabul edilmektedir.

Bu iki fabrikanýn þeker üretimine geçmesinin ardýndan, 1933'de Eskiþehir ve 1934'de de Turhal Þeker Fabrikalarýnýn iþletmeye açýlmasýyla þeker fabrikasý sayýmýz dörde yükselmiþ oldu.

Þeker fabrikalarýnýn bir çatý altýnda toplanarak þeker politikalarýnýn tek elden yürütülmesi, fabrikalar arasýnda teknik ve mali dayanýþmanýn saðlanmasý amacýyla 1935'te mevcut dört fabrikayý bünyesine alarak Türkiye Þeker Fabrikalarý AÞ (TÜRKÞEKER) kuruldu.

Bu dört fabrikanýn kapasiteleri zaman içinde artýrýlarak 1950'li yýllara kadar þeker tüketimimiz karþýlanmaya çalýþýldý. Ancak, nüfus artýþý ve insanýmýzýn yaþam düzeyinin yükselmesiyle birlikte þekere olan talebin artmasý yeni fabrikalara ihtiyaç olduðunu ortaya koydu. Bu kapsamda 1953-1956 yýllarý arasýnda Adapazarý, Amasya, Konya, Kütahya, Burdur, Kayseri, Susurluk, Elazýð, Erzincan, Erzurum ve Malatya Þeker Fabrikalarý kurularak fabrika sayýsý 15'e çýkarýldý. 1962 ve 1963 yýllarýnda Ankara ve Kastamonu fabrikalarý üretime geçti. 1977'de Afyon Þeker Fabrikasý, 1980-1992 yýllarý arasýnda Muþ, Ilgýn, Bor, Aðrý, Elbistan, Erciþ, Ereðli, Çarþamba, Çorum ve Kars ile 1998 yýlýnda Yozgat Þeker Fabrikasý iþletmeye alýndý.

Bugün Türkiye Þeker Fabrikalarý AÞ'ye, Pankobirlik'e ve özel sektöre ait 33 þeker fabrikasý bulunmaktadýr ve toplam kurulu kapasiteleri 3,1 milyon tondur.