BUĞDAY DOSYASI

BUĞDAY DOSYASI
MERKEZ
24.07.2017

Uygulanan politikalar, çiftçiyi buğday ekmekten vazgeçirmektedir. Türkiye`de 2000 yılında 94 milyon dönüm alanda buğday ekimi yapılırken, 2016 yılında 76 milyon dönüm buğday ekilmiştir...

 

 

Türkiye, birçok ürünün yetiştirilmesine imkan veren iklim ve ekolojik özellikleri nedeniyle tarımsal üretim açısından avantajlı bir ülke olup, toplam istihdamın %24,6`sı tarım sektöründe yer almaktadır. 

Türkiye`de hububat ekim alanlarındaki en belirgin artış 1951-60 döneminde olmuştur. Bu artış Marshall Planı çerçevesinde tarımda yaşanan hızlı traktörleşmeye bağlı olarak mera alanlarının sürülmesiyle sağlanmıştır. Hububat üretiminde 1950`li yıllardaki artışlar ekim alanlarındaki genişlemeden, 1970`lerden sonraki artışlar ise verimdeki yükselmeden kaynaklanmıştır. 

Buğday ekim alanları ve üretimindeki ilk önemli artış 1936-40 döneminde Buğday Koruma Kanunu nedeniyle olmuştur. Ekim alanındaki artışların yeniden hızlanması 1950`lerden sonra başlamış; 1951-55 döneminde 6,  1961-65`te 7,8, 1976-80`de 9,3 milyon hektara ulaşmıştır.  

1946-60 döneminde görülen artışlarda 1949`dan sonra traktör sayısının hızla artması etkili olmuştur. Ekim alanları 1991-95 döneminde 9,6 milyon hektara ulaşmış; ancak bu dönemden sonra gerilemeye başlayarak 2006-2010 döneminde 8,1 milyon hektara düşmüştür.

1986-90 döneminde 18,9 milyon yon olan üretim, 2005-2010 dönemi ortalaması olarak yıllık 19 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Başka bir ifadeyle buğday üretimi 30 yıldır yerinde saymaktadır. Türkiye`de çeşit sayısındaki fazlalığa karşın; buğday verim ve üretiminde belirgin artışlar sağlanamamaktadır. Ekim alanlarının tarla alanları üst sınırına ulaşması ve üretimin kurak koşullarda yapılması; verimi ve dolayısıyla üretim düşürmektedir. Öte yandan bu dönemde tahıllarda verimlilik ve maliyet sorunlarını çözmek için ciddi bir çaba gösterilmediği öne sürülebilir.  

Ülkemiz dünyanın önde gelen un ihracatçılarından biridir. Bu nedenle iç tüketimin yanı sıra, sektördeki en önemli hububat talebi un fabrikalarından gelmektedir. Ayrıca yem sanayi ve ihracata konu olan beyaz et sektörünün de hububat talebi olmaktadır. 

Türkiye yüzölçümünün %30`u (23,8 milyon hektar) tarım yapılabilir özelliktedir. Tarım alanlarının nadas alanları hariç %65,5`i (15,6 milyon hektar) tarla bitkilerine ayrılmıştır. Bu alanın da yaklaşık %74`ünde (11,5 milyon hektar) hububat ekilmektedir. Hububat ekim alanı içerisinde %67,2`lik pay ile ilk sırada buğday, %23,7`lik payla ikinci sırada arpa ve %5,7`lik payla mısır üçüncü sırada yer almaktadır. Bu ürünleri sırasıyla çavdar, çeltik, yulaf ve tritikale izlemektedir. 

Buğday üretimi, ülkemizin her bölgesinde yapılmaktadır. Bu nedenle buğday, tarla bitkileri içerisinde ekiliş alanı ve üretim miktarı bakımından ilk sırayı almaktadır. Son 20 yılda buğday ekim alanları 7,5- 9,8 milyon hektar arasında; üretimi ise 17,2 – 22,05 milyon ton arasında değişmiştir. Ülkemizde artan nüfusla birlikte buğday talebi de artmaktadır. Ekmek, bulgur, makarna, irmik, bisküvi, nişasta ve buğdaya dayalı diğer unlu mamuller tüketimi dikkate alındığında buğday tüketimimiz 18-18,5 milyon ton düzeyindedir.

Türkiye`de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

Türkiye, dünya buğday ekim alanının %3,5`ine sahiptir. Ülkemizde buğday ekim alanı; toplam işlenen tarım alanlarının yaklaşık %33`ünü, tahıl ekili alanların ise yaklaşık %67`sini kaplamaktadır (TÜİK, IGC 2016).

1930-2000 Yılları Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretimi ve Verimi

Yıllar

Ekim Alanı (Ha)

Üretim (Ton)

Verim (Kg/Ha)

1930

2.809.300

2.586.377

921

1940

4.381.420

4.067.950

928

1950

4.477.191

3.871.926

865

1960

7.700.000

8.450.000

1.097

1970

8.600.000

10.000.000

1.163

1980

9.020.000

16.500.000

1.829

1990

9.450.000

20.000.000

2.116

2000

9.400.000

21.000.000

2.234

 Kaynak: TÜİK 2016

1930 yılında 2.809.300 ha ekim alanında 2.586.377 ton üretim ve 921 kg/ha verim elde edilmişken 2000 yılında 9.400.000 ha ekim alanında 21 milyon ton üretim ve 2.234 kg/ha buğday verimi elde edilmiştir.

2007-2016Yılları Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretimi ve Verimi

Yıllar

Ekim Alanı (Ha)

Üretim (Ton)

Verim (Kg/Ha)

2007

8.097.700

17.234.000

2.167

2008

8.090.000

17.782.000

2.345

2009

8.100.000

20.600.000

2.566

2010

8.103.400

19.674.000

2.440

2011

8.096.000

21.800.000

2.704

2012

7.529.639

20.100.000

2.672

2013

7.726.000

22.050.000

2.845

2014

7.919.208

19.000.000

2.429

2015

7.866.887

22.600.000

2.872

  2016*

7.671.945

20.600.000

2.710

Kaynak: *TÜİK, TMO Tahmini

Son 10 yılın buğday ekim alanları 7,5–8,5 milyon hektar arasında, üretim miktarı ise 17,2–22,6 milyon ton arasında değişmektedir. 2016 yılı buğday üretimimiz ise 20,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

2015 yılında buğday ekilişi 7.866.887 ha, üretim 22.6 milyon ton verim ise, 2.872 kg/ha iken 2016 yılında buğday ekilişi 7.671.945 ha, üretim 20.6 milyon ton verim ise, 2.710 kg/ha olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye`nin buğday verimi yıllar itibariyle yükselme kaydetmiş olmasına rağmen ortalama dünya veriminin altındar. Yüksek kaliteli tohum kullanımı, buğday verimliliğindeki en önemli faktörlerden biridir.  Buğday  üretimi  için  ayrılan  ortalama 8,1 milyon hektar alan dikkate alındığında, hektar başına 200 kg tohum kullanımına dayanarak yıllık tohum talebi 1,6 milyon tondur. Buğday, kendi kendine döllenen bir bitki olması ve ekilen tohumlukların 3 yılda bir sertifikalı tohumluklarla yenilenmesi nedeniyle ülkemizde her yıl yaklaşık 540 bin ton buğday tohumluğu kullanılmagerekmektedir. Ülkemizde üretilen sertifikalı tohumluk miktarı 2006 yılında 212 bin ton iken 2014 yılında 404 bin ton, 2015 yılında 484 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

TÜİK, USDA ve IGC Verilerine Göre Türkiye Buğday Üretimi (Milyon Ton)

Yıllar

TÜİK

IGC

USDA

2007

17.2

17.2

15.5

2008

17.8

17.8

16.8

2009

20.6

20.6

18.5

2010

19.7

19.7

17.0

2011

21.8

21.8

18.8

2012

20.1

20.1

16.0

2013

22.1

22.1

18.8

2014

19.0

19.0

15.3

2015

22.6

22.6

19.5

2016

20,6

20,6

17,3

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

TÜİK verilerine göre 2015 yılında Türkiye`nin buğday üretimi 22,6 milyon iken 2016 yılında %8,9 azalışla 20,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

2016 Yılı Bölgeler Bazında Türkiye Buğday Üretimi (Bin Ton)

 Bölge Adı

Ekmeklik Buğday

Makarnalık Buğday

Miktar

%

Miktar

%

Marmara Bölgesi

2.935

17,3

1

0

Ege Bölgesi

1.087

6,4

468

12,9

İç Anadolu Bölgesi

5.683

33,5

1.397

38,7

Akdeniz Bölgesi

1.807

10,6

323

8,9

Doğu Anadolu Bölgesi

1.148

6,8

27

0,7

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

2.425

14,3

1.294

35,8

Karadeniz Bölgesi

1.895

11,1

110

3

Toplam

16.980

100

3.620

100

 Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Ülkemizde her bölgede yetiştirilebilen buğday özellikle İç Anadolu Bölgesi`nde yaygın olarak üretilmektedir. 2016 yılı ekmeklik buğday üretiminde %33,5`lik pay ile ilk sırada İç Anadolu Bölgesi yer almaktar. Bunu %17,3 ile Marmara Bölgesi ve %14,3 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi izlemektedir. Üretimde en az pay Doğu Anadolu ve Ege Bölgeslerine aittir. Makarnalık buğday üretiminde ise ilk sırayı %38,7 ile İç Anadolu Bölgesi, %35,8 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi ikinci sırayı ve %12,9 ile üçüncü sırayı Ege Bölgesi almaktadır.

rkiye Buğday Tüketimi, Stok Değişimi ve Yeterlilik Derecesi

Piyasa Yılı*

Yurt İçi Kullanım (Bin Ton)

Gıda Olarak

Tohumluk Kullanım (Bin Ton)

Yemlik Kullanım (Bin Ton)

Kayıplar (Bin Ton)

Stok Değişimi (Bin Ton)

Kişi Başına Tüketim (Kg)

Yeterlilik Derecesi (%)

Tüketim (Bin Ton)

2005/06

16.846

14.283

1.528

425

610

276

120,6

2006/07

18.943

16.491

1.458

427

567

-834

99,8

2007/08

16.882

14.584

1.458

351

489

97

207

96,6

2008/09

17.781

15.458

1.456

362

504

308

216

94,5

2009/10

16.961

14.495

1.458

425

584

965

200

114,8

2010/11

18.187

15.766

1.459

404

558

1.351

214

102,2

2011/12

19.610

17.090

1.457

448

614

239

229

105,1

2012/13

19.375

17.042

1.355

411

567

-52

225

98

2013/14

20.462

16.330

1.399

2.112

621

-117

213

102

2014/15

20.112

15.604

1.425

2.556

536

-745

201

89,2

 Kaynak: TÜİK 2016.(*) Piyasa Yılı: 1 Haziran-31 Mayıs dönemini kapsamaktadır

2014/15 sezonunda TÜİK verilerine  göre  ülkemizin  buğday  tüketimi;  gıda  olarak 15 milyon 604 bin ton, tohumluk olarak 1 milyon 425 bin ton ve yemlik olarak 2.556 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

rkiye`deki Un, Yem, Makarna, İrmik, Bulgur, Bisküvi, Çeltik ve Nişasta Fabrikalarının Son Durumu (2016 Yılı)

Fabrikalar

Yıllık Kapasite (Ton)

Kapasite Kullanım Oranı (%)

Fabrika Sayısı (Faal)

Kurulu Kapasite (Ton/Yıl)

Fiili Kapasite (Ton/Yıl)

Buğday Unu

677

37.141.818

17.835.468

48

Yem

444

34.279.733

18.753.711

55

Makarna

25

1.866.743

1.322.457

71

Bulgur

103

1.810.637

1.236.412

68

Bisküvi

30

1.257.213

727.234

58

İrmik

15

936.824

726.906

78

Çeltik

129

3.949.855

1.628.260

41

Nişasta

12

2.271.766

1.925.846

85

 Kaynak: TMO 2017

Türkiye`de toplam 1.435 adet un, yem, makarna, irmik, bulgur, bisküvi, çeltik ve nişasta fabrikafaal olarak çaşmaktadır.

rkiye`nin Buğday (Durum Buğday Dâhil) İthalat ve İhracat Miktarla

 

İthalat

İhracat

Yıllar

Miktar (Ton)

Değer (Bin $)

Ort. Fiyat ($/Ton)

Miktar (Ton)

Değer (Bin $)

Ort. Fiyat ($/Ton)

2007

2.147.107

570.390

266

18.281

9.132

500

2008

3.708.003

1.483.190

400

8.005

5.569

696

2009

3.392.692

901.858

266

301.457

60.692

201

2010

2.554.189

655.044

256

1.171.002

200.848

172

2011

4.754.682

1.623.089

341

5.233

2.580

493

2012

3.719.174

1.125.977

303

116.079

34.248

295

2013

4.053.001

1.289.235

318

275.132

79.317

288

2014

5.285.243

1.545.853

292

68.572

35.356

516

2015

4.349.820

1.103.420

254

68.798

32.394

471

2016

4.225.784

892.409

211

26.503

11.439

432

 

Kaynak: TÜİK 2017

Buğday üretimi konusunda kendine yeterliliği oldukça yüksek düzeyde olan ülkemizin TÜİK verilerine göre 2014/15 dönemi yeterlilik derecesi %89,2`dir. Ancak bazı yıllar olumsuz iklim koşullarına bağlı olarak üretim ve kalitede yaşanan sorunlardan dolayı talep karşılanamamakta ve ithalat yapılmaktar. Ülkemiz tarafından buğday ithalayapılmasının ve ithalatın yıllar içerisinde artış göstermesinin en önemli sebebi, buğdaya dayalı mamul madde (un, makarna, bisküvi, irmik ve bulgur) ihracatının giderek artmasıdır.

Genel olarak ülkemizde buğday, arpa ve mısır üretimimiz iç talebi karşılayacak düzeydedir ancak artan mamul madde ihracatımız için gerekli ham madde ihtiyacının karşılanmasına yönelik olarak ithalat yapılmaktadır.

Ülkemizin 2015 yılında olumlu iklim şartlarındaki olumlu gelişmeye bağlı olarak üretimde yaşanan artışla buğday ithalat miktarı 4 milyon 350 bin ton olurken 2016 yılında hafif bir gerileme gerçekleşmiş ve 4 milyon 226 bin tona gerilemiştir.

Ülkemizde, son dönemlerde buğday ithalatının büyük çoğunluğu navlun ve rekabetçi fiyat avantajına bağlı olarak Rusya Federasyonu, Ukrayna, Litvanya, Meksika ve Kazakistan`dan yapılmaktar.

 

Ülkemiz buğday üretiminde arz fazlası olduğu dönemlerde TMO, piyasaları düzenlemek amacıyla diğer müdahale yöntemlerinin yanı sıra ihracat da yapmaktadır. Ülkemizin 2010 yılı buğday ihracat miktarı 1 milyon 171 bin ton ile son dönemin en yüksek seviyesidir. 2016 yılı buğday ihracatı ise yaklaşık 26 bin 500 ton olarak gerçekleşmiştir.

rkiye`nin Makarnalık (Durum) Buğday İthalat ve İhracat Miktarları

 

İthalat

İhracat

Yıllar

Miktar (Ton)

Değer (Bin $)

Ort. Fiyat ($/Ton)

Miktar (Ton)

Değer (Bin $)

Ort. Fiyat ($/Ton)

2007

127.785

36.487

286

13.638

6.387

468

2008

151.554

85.555

565

2

2

848

2009

111.342

48.694

437

100.335

28.573

285

2010

80.632

25.373

315

345.345

63.085

183

2011

24.440

9.465

387

1.883

814

432

2012

217.583

83.425

383

43

32

748

2013

588.539

228.563

388

135

102

755

2014

592.852

214.257

361

32.134

17.522

545

2015

463.989

187.016

403

48.077

22.487

468

2016

756.361

203.583

269

16.982

6.060

357

Kaynak: TÜİK 2017.

Ülkemizin 2007–2016 yılları makarnalık buğday ithalat ve ihracat verilerine ilişkin bilgiler Çizelgede yer almaktar. 2016 yılında makarnalık buğday ithalatı, yaklaşık 756 bin ton ile son yılların en yüksek seviyesinde gerçekleşmiştir. Makarnalık bday ithalatının yıllar içerisinde artmasında ülkemiz mamul madde (makarna, bulgur, bisküvi, irmik ve şehriye) ihracatındaki artış önemli rol oynamaktar. Ülkemizin 2016 yılı makarnalık buğday ihracayaklaşık 17 bin tondur.

rkiye`nin Buğday Mamulleri İhracatı

Ürünler

2012

2013

2014

2015

2016

Miktar (BinTon)

Değer (Bin $)

Miktar (BinTon)

Değer (Bin $)

Miktar (BinTon)

Değer (Bin $)

Miktar (BinTon)

Değer (Bin $)

Miktar (BinTon)

Değer (Bin $)

Un

1.993

840.817

2.142

946.605

2.207

931.232

2.797

978.591

3.533

1.078.202

Bulgur

123

69.502

160

97.157

211

122.647

200

101.153

278

111.789

İrmik

28

14.577

24

13.358

28

17.652

38

23.614

40

16.881

Makarna

506

357.800

693

493.929

735

506.864

672

417.993

831

422.026

Pasta

316

738.997

377

877.010

409

938.762

403

914.407

408

886.058

Kaynak: TÜİK 2017

Ülkemiz, yıldan yıla artan mamul madde ihracatı ile dünyanın önemli unlu mamuller ihracatçısı konumuna gelmiştir. 2016 yılında; Türkiye un ihracatı 3.534 bin ton, makarna ihracatı 831 bin ton, bulgur ihracatı 278 bin ton, irmik ihracatı 40 bin ton ve bisküvi ihracatı 408 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında, mamul madde ihracatında 2015 yılına göre en fazla artış un ve irmikte gerçekleşmiştir.

Birleşmiş Milletler bünyesinde faaliyet gösteren UluslararaTicaret Merkezi (ITC) verilerine göre; 2015 yılında ülkemiz dünya un ve bulgur ihracatında birinci, makarna ihracatında ise ikinci sırada yer almıştır. İrmik ve bisküvi ihracatımız ise her yıl artarak devam etmektedir.

rkiye`nin Buğday İhracat Miktarı ve Mamul Madde İhracatları Buğday Karşığı (Ton)

 

 

Mamul Madde İhracatları (Buğday Karşılığı)

Toplam İhracat

Yıllar

Buğday İhracat Miktarı

2007

18.281

2.289.438

2.307.719

2008

8.005

2.266.190

2.274.195

2009

301.457

3.189.774

3.491.231

2010

1.171.002

3.515.758

4.686.760

2011

5.233

3.872.466

3.877.699

2012

116.079

4.044.628

4.160.707

2013

275.132

4.660.320

4.935.452

2014

68.572

4.926.658

4.995.230

2015

68.798

5.616.627

5.685.425

2016

26.503

6.999.194

7.025.697

 

MAMUL MADDE BUĞDAYA ÇEVİRME KATSAYILARI

UN

MAKARNA

BULGUR

İRMİK

BİSKÜVİ

1,358

1,66

1,45

1,66

0,87

 

Kaynak: TÜİK 2017

Yıllar itibariyle mamul madde ihracatları artış göstermiş olup 2016 yılında mamul madde ihracatımızın buğday karşılığı 7 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

rkiye`nin Buğday (Durum Buğday Dâhil) Üretimi,  İthalatı ve İhracatı

Kaynak:TÜİK 2017.

NOT: Buğday ithalat ve ihracat rakamlanın içeriside, mamul madde ithalat ve ihracanın buğday karşılıkladâhildir

Türkiye buğday üretimi, 2015 yılına göre biraz gerileyerek 2016 yılında 20,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

TMO Buğday Alım Fiyatı (TL/Ton) ve ÜFE Artış Oranı (%)

Yıllar

Makarnalık Buğday

A. Kırmızı Sert Ekmeklik Buğday Alım Fiyatı

ÜFE Artış Oranı  (%)

Alım Fiyatı

2007

440

425

7,1

2008*

500

500

16,5

2009

525

500

-2,5

2010

575

550

9,2

2011

640

605

9,6

2012

705

665

8,1

2013

765

720

2,2

2014

-

-

11,3

2015

976

862

6,5

2016

1.000

910

3,3

 Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Not: ÜFE Mayıs ayına göre yıllık % değişim oranladır. (*) 2008 yılına ait fiyatlar emanet alım fiyaolup müdahale alım fiyaıklanmamıştır.

Borsalarda 2012–2016 Yılları Arası Buğday (AKS) Fiyatları  (TL/Ton)

 

KaynakTMO Hububat Raporu 2016

Çizelge yurtiçi borsalarda işlem gören buğdayın 2012 yılından itibaren borsa bazında Temmuz-Aralık dönemine ait aylara göre fiyatları yer almaktadır. 2016 yılında üretimin düşük ve yüksek kaliteli buğdayın piyasada az bulunmasına bağlı olarak fiyatlarının çok yükselmesi sonucunda buğday ortalama fiyatları bir önceki yıla göre yükselmiştir.

Borsalar arasındaki fiyat farklılıklarının bölgeler arasındaki kalite ve talep farklılaşmasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir. Polatlı ve Konya`da ekmeklik buğday fiyatları genel olarak diğer bölgelere göre yüksek seyretmektedir. Nedeni, bölgede yüksek kaliteli buğday bulunabilmesinin yanı sıra sektörün bu bölgede yoğun olmasına bağlı olarak piyasada talebin yüksek buna karşın arzın dar olmasıdır. Trakya Bölgesinde ise ürün bolluğuna rağmen kalitenin düşük olması ve sanayinin bu bölgede gelişmemiş olması nedeniyle piyasada talep diğer bölgelere oranla düşüktür. Tüm bu hususlar borsalarda işlem gören ürünlerin fiyatlarına yansımıştır.

AKS buğday fiyatı 2016 yılında Eskişehir Ticaret Borsasında 836-920 TL/Ton, Konya Ticaret Borsasında 957-1.085 TL/Ton, Polatlı Ticaret Borsasında 924-1.094 TL/Ton ve Edirne Ticaret Borsasında 837-925 TL/Ton aralığında işlem görmüştür.

2012-2016 Yılları AraAylar Bazında Buğday Borsa Ortalama Fiyatları (TL/Ton)

Yıllar

Ürün

Kodu

Oca

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem

Ağu

Eyl

Eki

Kas

Ara

2012

AKS Buğday

1221

618

618

610

624

642

662

653

661

687

740

737

733

Makarnalık Buğ.

1121

637

638

599

606

650

657

684

683

702

703

725

730

 

AKS Buğday

1221

749

753

761

768

758

704

724

742

758

791

827

824

Makarnalık Buğ.

1121

755

754

767

768

761

731

725

729

730

736

741

802

2013

AKS Buğday

1221

865

865

870

883

859

970

890

824

841

862

853

867

Makarnalık Buğ.

1121

856

877

899

910

914

871

878

891

877

919

1.007

1.010

2014

AKS Buğday

1221

885

860

853

850

892

806

820

860

897

923

922

939

Makarnalık Buğ.

1121

1.006

988

963

901

881

873

856

889

890

938

903

916

 

AKS Buğday

1221

945

932

943

968

984

913

915

935

955

993

1.003

1.028

Makarnalık Buğ.

1121

980

907

922

899

934

970

910

890

878

869

923

980

 Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Çizelge AKS ve Makarnalık buğdayın takip edilen borsalardaki ortalama fiyatlarının son 5 yıldaki seyri verilmiştir. 2016 yılında, üretimdeki düşüşle birlikte yüksek kaliteli buğday arzının düşük olması sonucunda fiyatlar geçen yılın oldukça üzerinde gerçekleşmiştir. Yıllık fiyat değişimine bakıldığında ise hasat neminde (Haziran, Temmuz, Ağustos) ekmeklik buğday fiyatlarında ürün arzının artmasına bağ olarak düşük seyreden fiyatlar daha sonraki aylarda piyasalarda yaşanan gelişmelerin de etkisiyle yükselişe gmiştir. Makarnalık buğdayda ise hasat döneminde TMO ile sanayici ve ccarın alımları sonucunda fiyatlar yüksek seyretmiş, Temmuz ayından itibaren ithal buğday alımlarının yoğunlaşma ve iç piyasada talebin azalma sonucunda fiyatlar düşüşe geçmiştir. Kasım ayından itibaren ise piyasada arzın daralması, Kanada buğdayında yaşanan sıkıntılar (vomitoksin nedeniyle yemlik kaliteye düşmesi) ve dolar kurundaki yükselişin de etkisiyle fiyatlar tekrar yükselişe gmiştir.

2012-2016 Yılları Arasında Aylar Bazında Buğday Borsa İşlem Miktarları  (Ton)

Yıllar

Ürün

Oca

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem

Ağu

Eyl

Eki

Kas

Ara

Toplam

2012

AKS Buğday

10.340

10.976

14.296

9.529

1.592

2.904

63.911

26.170

16.627

10.386

10.021

5.685

182.437

Makarnalık Buğ.

2.800

4.118

2.196

2.105

5.152

2.026

10.212

7.182

9.340

5.107

5.518

3.500

59.256

 

AKS Buğday

6.854

5.349

4.206

3.077

259

21.271

56.426

20.809

14.519

7.495

9.790

5.210

155.265

Makarnalık Buğ.

2.254

2.178

2.427

1.392

108

2.456

6.610

2.906

726

493

422

474

22.446

2013

AKS Buğday

4.921

5.201

3.865

3.366

746

3.440

45.263

20.813

9.975

6.740

7.032

6.477

117.839

Makarnalık Buğ.

500

735

328

206

60

104

4.126

1.970

703

568

655

516

10.471

 

AKS Buğday

4.990

5.371

5.188

5.830

547

5.356

41.077

17.543

9.221

7.949

7.607

6.487

117.166

2014

Makarnalık Buğ.

788

227

495

697

199

45

979

28

60

33

23

42

3.616

 

AKS Buğday

3.583

5.983

4.165

2.080

350

29.187

43.075

29.898

16.499

12.272

11.231

8.245

166.567

Makarnalık Buğ.

36

108

55

71

25

143

2.195

759

402

152

211

152

4.309

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Çizelgee belirtildiği üzere 2016 yılında Konya, Polatlı, Edirne ve Eskişehir Borsalarındaki AKS ve makarnalık buğdayın toplam işlem hacmi 2015 yılına göre %41 artışla toplam  170.876  ton  olmuştur.  Ay borsalarda  2015  yılındaki  AKS  buğdayın  işlem  hacmi117.166 ton iken 2016 yılında 166.567 tona yükselmiştir.

Beş yıl içerisinde ekmeklik buğday fiyatlarında kademeli olarak yükseliş olduğu görülürken, makarnalık buğdayda genel olarak bir önceki yıl seviyesinin altında seyrederken, Haziran ayında açıklanan TMO alım fiyatlarının piyasa fiyatlarının üzerinde olması ve bu dönemde talebin artmasına bağlı olarak en yüksek seviyeye ulaşmıştır.

2016 yılında ekmeklik buğday fiyatlarının özellikle hasadın yoğunlaştığı Haziran- Temmuz aylarında düşüş gösterdiği, ilerleyen aylarda yükseldiği görülmektedir. Makarnalık buğdayda ise Haziranda yükselmiş ardından düşüşe gmiştir.

DÜNYADA ÜRETİM, TÜKETİM, İTHALAT, İHRACAT, STOK VE FİYATLAR

Buğday Ekiliş ve Hasat Dönemleri

 

sarı renk: ekiliş

yeşil renk : hasat zamanı

Dünya Buğday Üretimi ve Başlıca Üretici Ülkeler (Milyon Ton)

Ülkeler

2007/08

2008/09

2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15

2015/16

2016/17*

AB(28)

118

150,7

138,3

136,8

137,4

131,6

143,2

156,1

159,7

144,4

Çin

109,3

112,5

115,1

115,2

117,4

120,8

121,9

126,2

130,2

128,9

Hindistan

75,8

78,6

80,7

80,8

86,9

94,9

93,5

95,9

86,5

86

ABD

55,8

68,4

60,1

58,9

54,2

61,3

58,1

55,1

56,1

62,9

Rusya

49,4

63,8

61,7

41,5

56,2

37,7

52,1

59,1

61

72,5

Avustralya

13,6

21,4

21,8

27,4

29,9

22,9

25,3

23,7

24,2

33,5

Pakistan

23,3

21

24

23,9

24,2

23,3

24,2

26

25,5

25,5

Kanada

20,1

28,6

26,8

23,3

25,3

27,2

37,5

29,4

27,6

31,7

Türkiye*

17,2

17,8

20,6

19,7

21,8

20,1

22,1

19

22,6

20,6

Ukrayna

13,9

25,9

20,9

16,8

22,3

15,8

22,3

24,7

27,3

26,8

Arjantin

16,3

8,4

9

15,9

14,5

8

9,2

13,9

11,3

15,5

Kazakistan

16,5

12,5

17,1

9,6

22,7

9,8

13,9

13

13,8

17

Diğer

80,1

77,3

86

84

86,6

84

92,9

88

90,6

86,3

Dünya

609,2

686,8

682,2

653,8

699,4

657,4

716,3

730,2

736,4

751,5

 Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Not: AB verileri; 2006/07den 2012/13e kadar AB (27), 2013/14 döneminden itibaren AB (28) içindir.

UluslararaHububat Konseyi (IGC) verilerine göre Avustralya, ABD, Rusya, Kanada, Arjantin ve Kazakistan`da bir önceki yıla göre üretim artarken AB, Çin, Hindistan, Türkiye ve Ukrayna`da üretim düşüş göstermiştir.

Küresel buğday üretimindeki artışın Kuzey Amerika, Karadeniz bölgesi ve Avustralya gibi majör ihracatçı bölgelerden kaynaklandığı görülmektedir. Dünyada üretimdeki bolluğa rağmen kaliteli ürün tedarikinde sıkıntı yaşanmıştır. 

2016/17 Dünya Buğday Üretiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)

 

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

2016/17 dönemi buğday üretim tahminlerine göre, dünyada ilk sırada %19`luk pay ile AB (28) ülkeleri yer arken bunu %17 ile Çin ve %11 ile Hindistan takip etmektedir. Türkiyenya buğday üretiminin %3`ügerçekleştirmektedir.

Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerde Buğday Verimi (Ton/Ha)

Ülkeler

2007/08

2008/09

2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15*

2015/16

2016/17*

AB (28)

7,13

8,47

8,4

7,94

7,88

7,84

8,59

9,03

9,11

8,23

Çin

4,73

4,81

4,88

4,75

4,84

4,98

5,06

5,24

5,39

5,27

Hindistan

2,71

2,79

2,91

2,84

2,95

3,2

3,16

3,15

2,75

3,09

Kanada

2,32

2,85

2,79

2,82

2,96

2,86

3,59

3,1

2,88

3,35

ABD

2,7

3,01

2,98

3,1

2,93

3,11

3,17

2,94

2,93

3,54

Ukrayna

2,33

3,71

3,09

2,68

3,35

2,8

3,39

3,94

3,83

4,08

Pakistan

2,77

2,45

2,66

2,65

2,72

2,69

2,79

2,82

2,78

2,75

Türkiye*

2,13

2,2

2,54

2,43

2,69

2,67

2,84

2,4

2,88

2,68

Rusya

2,1

2,45

2,23

1,91

2,26

1,77

2,23

2,5

2,39

2,67

Arjantin

2,83

1,96

2,75

3,51

3,23

2,66

2,67

2,8

2,86

3

Avustralya

1,1

1,58

1,57

2,03

2,15

1,76

2,01

1,92

1,89

2,19

Kazakistan

1,28

1

1,18

0,68

1,64

0,79

1,08

1,08

1,19

1,42

Dünya

2,83

3,09

3,05

3

3,16

3,06

3,27

3,3

3,28

3,38

 Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Not: AB verileri; 2006/07den 2012/13e kadar AB (27), 2013/14 döneminden itibaren AB (28) içindir.

2016/17 döneminde en yüksek ortalama buğday verimi, düşüş göstermesine ragmen yine AB (28) ülkelerinde gerçekleşmiştir. Dünyada artış trendinde olan buğdayın ortalama verimi, 2016/17 döneminde önceki döneme göre % 3 artış göstererek rekor 3,38 ton/ha seviyesine ulaşmıştır. Geçen yıla göre nya üretimindeki artışta payı olan Kanada, ABD, Rusya, Avustralya ve Arjantin`in verimlerinde artış olduğu görülmektedir.

Buğday veriminde son 10 yıldaki gelişime baktığımızda en çarcı artışın Avustralya`da görüldüğünü, bunu Ukrayna, Kanada ve ABD`nin izlediğini görüyoruz.

Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerde Buğday Ekim Alanı (Milyon Ha)

Ülkeler

2007/08

2008/09

2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15

2015/16

2016/17*

AB (28)

16,6

17,9

16,6

17,3

17,5

16,9

16,7

17,3

17,6

17,4

Çin

23,1

23,4

23,6

24,3

24,3

24,3

24,1

24,1

24,2

24,2

Hindistan

28

28,2

27,8

28,5

29,4

29,7

29,6

30,5

31,5

30,2

ABD

20,6

22,7

20,2

19

18,5

19,7

18,3

18,8

19,1

17,8

Rusya

23,5

26

27,7

21,8

24,9

21,3

23,4

23,6

25,6

26,9

Kanada

8,6

10

9,6

8,3

8,6

9,5

10,4

9,5

9,6

8,9

Pakistan

8,4

8,6

9

9

8,9

8,7

8,7

9,2

9,2

9,3

Türkiye**

8,1

8,1

8,1

8,1

8,1

7,5

7,8

7,9

7,8

7,7

Arjantin

5,8

4,3

3,3

4,5

4,5

3

3,5

5

3,9

5

Kazakistan

12,9

13,5

14,8

14,3

13,8

13,5

13,1

12,4

11,8

12,2

Avustralya

12,3

13,5

13,9

13,5

13,9

13

12,6

12,4

12,8

13

Ukrayna

6

7

6,8

6,3

6,7

5,6

6,6

6,3

7,1

6,5

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Not: AB verileri; 2006/07den 2012/13e kadar AB (27), 2013/14 döneminden itibaren AB (28) içindir.

2016/17 dönemi dünya buğday tüketimi, bir önceki yılın rekor seviyesini %2 oranında aşarak 738 milyon ton seviyesine yükselmiştir. 2016/17 döneminde buğday tüketimi; Hindistan`daki keskin artışının etkisiyle yükselmiştir. Hindistan`da bu sezon buğday kullanımındaki keskin artışın nedenlerinden birisi süt ve kanatlı sektörünün yemlik ürün talebinde yaşanan toparlanma, diğer bir nedeni ise geleneksel olarak temel besin kaynağı olan buğdayın mamul madde tüketiminin artmasıdır.

Dünyada Buğday İthalatı ve Başlıca İthalaı Ülkeler (Milyon Ton)

Ülkeler

2007/08

2008/09

2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15

2015/16

2016/17*

Mısır

7,6

9,8

10,2

10,4

11,6

8,2

10,1

11,1

12,2

12

Endonezya

5,2

5,5

5,4

6,6

6,5

7,2

7,5

7,3

10,2

8,8

Cezayir

5,8

6,3

5,1

6,4

6,3

6,5

7,4

7,3

8,2

8,1

Brezilya

7,1

6,3

6,7

6,6

6,8

7,7

7

5,7

6

7,1

AB (28)

6,4

7,9

5,1

4,7

7,2

5,3

4,1

6,2

7

6,6

Japonya

5,7

4,9

5,5

6

5,8

6,3

5,9

5,6

5,6

5,8

Filipinler

2,3

3,2

3

3,2

4

3,6

3,5

5

4,9

4,9

G.Kore

3

3,3

4,4

4,9

5,1

5,2

4,1

4

4,5

5,1

Meksika

3,1

3,3

3,1

3,4

5

3,8

4,7

4,6

4,7

4,6

Bangladeş

1,4

2,7

3,5

3,4

1,9

2,7

3,4

3,6

4,6

5

Nijerya

2,6

3,6

4

4

3,9

4,2

4,6

4,3

4,4

4,4

Fas

4,1

3,7

2,3

3,9

3

3,9

3,9

4

4,4

4,7

Türkiye

2,2

3,6

3,3

3,5

4,3

3,3

4,2

5,8

4,4

4,9

Irak

3,5

3,9

3,9

3,5

3,9

3,9

3,1

2,2

2,2

2,3

Diğer

50,7

69,2

63

55,6

71,1

69,9

83,2

76,5

81,2

84,2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dünya

110,8

137,3

128,6

126,1

146,5

141,9

156,5

153,3

164,3

168,4

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Not: AB verileri; 2006/07`den 2012/13`e kadar AB (27), 2013/2014 döneminde AB (28) içindir.

Dünyada buğday ithalatı buğday üretiminin kısıtlı ve nüfusun yüksek olduğu Kuzey Afrika ve Asya ülkelerinde yoğunlaşmıştır. İthalatta, Mısır Arap Cumhuriyeti ilk sırada yer arken onu Endonezya ve Cezayir takip etmektedir. Kanatlı ihracatında lider konumunda olan ve buğday mamulleri sanayisi büyüyen Brezilya da buğday ithalatında ön sıralarda gelmektedir. Türkiye ise üretiminin iç tüketimi karşılıyor olmasına karşın artan mamul madde ihracatıyla paralel olarak buğday ithalatını arrmaktadır.

2016/17 Dünya Buğday İthalatında Başlıca Ülkelerin Payları (Milyon Ton)

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Dünya buğday ithalatında en fazla pay 2016/17 döneminde % 7 ile Mısır`a aittir. Bunu % 5 ile Endonezya ve Cezayir izlemektedir.

Dünya Buğday İthalatı Projeksiyonu  (Milyon Ton)

Ülkeler

2017/18

2018/19

2019/20

2020/21

2021/22

2022/23

2023/24

2024/25

2025/26

2026/27*

Mısır

11,9

12

12,2

12,3

12,4

12,5

12,6

12,9

13,1

13,4

Endonezya

8,8

9

9,3

9,5

9,8

10

10,3

10,5

10,8

11

Brezilya

6,8

6,9

6,9

6,9

7

7,1

7

7

7,1

7,1

Filipinler

5

5,1

5,2

5,3

5,4

5,5

5,6

5,7

5,8

5,9

Japonya

5,8

5,8

5,8

5,8

5,8

5,7

5,7

5,7

5,7

5,7

AB (28)

5,9

5,5

5,3

5,1

5

4,9

4,8

4,7

4,5

4,3

Meksika

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,8

4,9

4,9

5

5

ABD

3,3

3,4

3,4

3,4

3,5

3,7

3,8

3,9

4,1

4,2

Irak

2,8

2,9

3,1

3,3

3,5

3,7

3,9

4,1

4,4

4,6

G.Kore

5,1

5

5

5

4,9

4,9

4,9

4,8

4,8

4,7

 Dünya

172

173,3

176,3

178,8

181,8

185,1

188,2

191,2

194,4

197,5

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Amerikan Tarım Bakanlığı USDA verilerine göre, 2017/18 ve 2026/27 dönemi arasında dünya buğday ithalatının % 15 artarak 197,5 milyon tona ulaşacağı önrülmektedir.

Küresel buğday ticaretindeki büyüme, gelir ve nüfus artışının etkisiyle Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde yoğunlaşmakta olup artışın % 63`ünün bu bölgelerde gerçekleşmesi beklenmektedir.  Asya ülkelerinde  de gelir  arttıkça  buğday  mamullerine  talep artmaktar.

Önümüzdeki  10  yılda  Mısır  ve  Endonezya`nın  ithalatta  liderlik konumlarını  korumaları beklenmektedir.

Dünya Buğday İhracatı ve Başlıca İhracaı Ülkeler (Milyon Ton)

Ülkeler

2007/08

2008/09

2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15

2015/16

2016/17*

Rusya

12,1

18,3

18,8

4

21,6

11,2

18,5

22,2

25,4

28,5

AB (28)

11,2

24,5

20,8

22,1

15,6

21,7

31

34,4

33,9

25,9

ABD

34,3

27,3

24,2

35,7

27,9

27,5

31,3

22,6

21,6

25,7

Avustralya

7,5

13,5

13,7

18,5

23,1

21,3

18,4

16,6

15,8

23

Kanada

16,4

18,3

18,3

16,3

18,2

18,7

22,9

24,9

21,9

21

Ukrayna

1,2

12,9

9,3

4,3

5,4

7,1

9,5

11,2

17,4

15

Kazakistan

8,2

5,8

8

5,6

11,1

7,2

8,4

5,9

7,3

8,9

Arjantin

10

8,5

5,2

7,6

11,3

7,1

1,5

4,1

8,7

8,7

Dünya

110,7

137,2

128,7

126,1

146,5

141,9

156,5

153,3

164,3

168,4

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Not: AB (28) verileri; 2006/07`den 2012/13`e kadar AB (27), 2013/14 döneminden itibaren AB (28) içindir.

Son rt yılda başta Rusya olmak üzere üç majör Karadeniz ülkesinin (Rusya, Ukrayna ve Kazakistan) üretim artışıyla birlikte resel ihracattaki payı sert artış göstererek % 31`e ulaşmıştır. Diğer 5 majör ihracatçının resel ihracattaki payı ise % 62`dir. Cari sezonda üretim ve ihracatta rekor ran Rusya`nın AB ve ABD`yi geride rakarak nya buğday ihracatında birinci sıraya yükseldiği görülmektedir.

Dünya buğday ticaretinde önemli paya sahip ülkeler, üretimlerinin büyük bölümünü ihraç etmektedirler.

2016/17 Dünya Buğday İhracatında Başlıca Ülkelerin Payları (%)

 

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Dünya Buğday İhracatı Projeksiyonu  (Milyon Ton)

Ülkeler

2017/18

2018/19

2019/20

2020/21

2021/22

2022/23

2023/24

2024/25

2025/26

2026/27*

AB (28)

34,1

34,2

34,7

34,9

35,4

36,1

36,7

37,1

37,6

38,1

Rusya

24,8

25

25,6

26,1

26,6

27,1

27,6

28,1

28,6

29,1

ABD

26,5

26,5

26,5

26,7

26,8

26,9

27,1

27,2

27,4

27,5

Kanada

20,5

20,4

20,9

21,3

21,6

22,2

22,7

23,2

23,7

24,2

Avustralya

18

18

18,2

18,3

18,5

18,6

18,7

18,9

19

19,3

Arjantin

9,2

9,7

10,2

10,6

11

11,3

11,6

12,1

12,5

12,9

Türkiye

4,5

4,7

4,8

5

5,1

5,3

5,4

5,5

5,6

5,6

Dünya

172

173,3

176,3

178,8

181,8

185,1

188,2

191,2

194,4

197,5

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Amerikan Tarım Bakanlığı USDA 2026 Projeksiyonlarında, son 10 yılda olduğu gibi AB, ABD, Rusya, Kanada ve Avustralya`nın 2026/27 döneminde de dünya ticaretinin % 70`ini ellerinde bulundurmaları beklenmektedir. AB (28)`in 2026/27 döneminde en büyük ihracatçı olmaya devam edeceği; Rusya, ABD ve Kanada`nın bu bölgeyi takip edeceği öngörülmektedir.

Majör ihracatçılardan olan üç Karadeniz ülkesi küresel ihracattaki payını en hızarran bölge olmuştur. Bu ülkelerin paylarını 10 yıl içinde % 19`dan %30`a yükseltmesi öngörülmektedir. Ancak bu bölgede hava koşullarının çok değişiklik göstermesi yıllar arasında üretimin dolayısıyla da ihracatın keskin dalgalanma göstermesine neden olmaktar.

Ekim alanında sınırartış beklenen Kanada`nın verimini yükselterek üretimini arrması, iç tüketimdeki büyümenin yavaş olmasının da ihracatındaki büyümeyi desteklemesi beklenmektedir.

Arjantin`in buğday ekim alanları, özellikle soya fasulyesinin ardından ekim yapılabilen alanlarda, Hükümetin buğday getirilerini sınırlayan ihracat vergisini kaldırmasıyla birlikte ciddi ölçüde genişlemekte ve ülkenin ihracatı da bununla birlikte büyümektedir. Ayrıca dalgalı kur rejimine gilmesiyle birlikte pezonun devalüe olması ülkenin ihracatta rekabet gücünü arrmıştır.

AB`nin buğdayın yemlik amlı iç kullanımını diğer yemlik hububat lehine azaltması beklenmekle birlikte ihracatının büyümesi öngörülmektedir. Ancak yine de Karadeniz ülkelerinin güçrekabeti neticesinde küresel ihracattaki payının % 20`den % 19`a düşmesi tahmin edilmektedir.

Buğday mamul madde ihracatında önde gelen ülke olan Türkiye`nin ihracatının % 24 oranında yükselerek 5,6 milyon tona ulaşması öngörülmektedir.

Dünya Buğday İhracatı Projeksiyonu (Milyon Ton)

 

Kaynak: TMO Hububat Raporu 2016

Amerikan Tarım Bakanlığı (USDA) tarafından yapılan projeksiyona göre, önümüzdeki 10 yılda dünya buğday ticaretinde %15`lik bir artış beklenmektedir. Son 10 yılda olduğu gibi AB, ABD, Rusya, Kanada ve Avustralya`nın 2026/27 döneminde de dünya ticaretinin % 70`ini ellerinde bulunduracaklarr. Majör ihracatçılardan olan üç Karadeniz ülkesi küresel ihracattaki payını en hızarran bölge olmuştur. Bu ülkelerin paylarını 10 yıl içinde % 19`dan %30`a yükseltmesi öngörülmektedir.

Okunma Sayısı: 4349
Fotoğraf Galerisi