Bahar ve yaz ayları pek çok üründe hasat zamanı olarak geçiyor. Bu ürünlerin hasat edilmesinde ise mevsimlik işçiler görev alıyor. İşçiler, Adana’da seralarda çalışıyor, ardından yerfıstığı hasadı için Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, hububat, pancar, nohut ve patates hasadı için İç Anadolu’ya, domates hasadı için Ege’ye, kayısı hasadı için Malatya’ya ardından fındık hasadı için Karadeniz’e gidiyor. Bir döngü içinde tüm yıl iş bulabiliyorlar. Sektör temsilcileri, eskiden yılın birkaç ayı yapılan işin artık yılın tamamına yayıldığını belirterek, “Sürekli bir seyahat hali var. Mevsimlik işçilik şu anda bir meslek oldu” dedi.

Sektör temsilcileri, mevsimlik işçi sorununun giderek büyüdüğü de ifade etti. Verdikleri bilgilere göre, en büyük problem çocuk işçi sayısının her yıl artması ve işçilerin kayıt dışı çalıştırılması. Türkiye’de yaklaşık 2 milyon mevsimlik tarım işçisi olduğunu söyleyen uzmanlara göre, arzda bir sıkıntı yok ancak yabancı uyruklu işçilerin düşük ücretle kayıt dışı çalışması yerli işgücüne zarar veriyor. Ayrıca bu yıl zirai don sebebiyle bazı bölgelerde meyve olmadığını da belirten sektör temsilcileri, işçilerin meyve bahçelerinde çalışamayacağını da belirtti.

ÇALIŞMA KOŞULLARI İYİLEŞMİYOR

Mevsimlik işçilerin belli bölgelerde bağlantıları olduğunu ve iş bulmada zorluk çekmediklerini belirten TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Başkanı Baki Remzi Suiçmez, işçilerin yaşam koşullarının en büyük sorun olduğunu söyledi. Mevsimlik tarım işçileri konusunda yayınlanan genelgelere rağmen çalışma koşullarında herhangi bir iyileşme olmadığının altını çizen Suiçmez, “Ücretler oldukça düşüş tutuluyor. İşçileri getiren dayıbaşı denilen sistem maalesef devam ediyor. Gerek ürün azlığı, gerek düzeltilemeyen çalışma ortamı ve ücret sistemi sorunları da devam ediyor” dedi. Bu sene özellikle zirai donun da etkileri olduğunu da belirten Suiçmez, “Birçok ilde kayısı, kiraz bahçeleri dahil olmak üzere yeterli ürün alınamayacak olması nedeniyle mevsimlik işçiler o bölgelere gidemeyecek. Dolayısıyla çalışamama sorunu da var. Geçmiş yıllarda meyve bahçelerinde çalışanların bu yıl böyle bir şansı yok” ifadelerini kullandı.

YABANCI ÇALIŞAN SORUNU BÜYÜYOR

Özellikle çobanlıkta yabancı işgücü olduğunu ve bu çalışanların kayıt dışı ve düşük ücretle çalıştırılmasından kaynaklanan sorunlar olduğunu belirten Suiçmez, “Mevsimlik işçiler dışında da tarım istihdamında ciddi sorunlar var. Ucuz işgücü talebinin olduğu bir ortamda gerek mevsimlik tarım işçileri gerekse hayvancılık işlerindeki sorunlar görmezden geliniyor. Yabancı işçilerin düşük ücretle kayıt dışı çalışarak yerli işgücünün yerine ikame edilmeye çalışılması en büyük sorunlardan biri. Bazı yabancı uyruklu işçiler yarı yarıya kadar daha düşük ücretle çalışabiliyor” diye konuştu.

ÇOCUKLARA YÖNELİK DENETİM ŞART

Çocuk işçilerin çalışmasının yasak olduğunu ve bu alanda denetim sorunu yaşandığını dile getiren Baki Remzi Suiçmez, “Maalesef çocuklar da tarlalarda çalıştırılıyor. Üstelik sekiz saatten fazla ve ilkel şartlarda. Her ailede en az üç-dört çocuk var. Özellikle küçük yaştaki çocuk sayısı oldukça fazla” dedi. Suiçmez, sorunların çözümü için önerilerini de anlattı: “İllerde valiliklerin, ilçelerde kaymakamlıkların çalışma sahalarını denetlemesi, sorunları çözmek için yanlış uygulamaları bir bir cezalandırması gerekiyor. Kayıt dışı kadın işçi ve çocuk işçiler konusunda cezai yaptırımların uygulanması kritik önem taşıyor. Yaptırım olmadığı noktada kalıcı çözüm zor.”

GÜNLÜK YEVMİYE 1000 TL

Peki mevsimlik tarım işçilerinin günlük yevmiyeleri ne kadar? Yevmiyeleri her yıl bir komisyon belirliyor. Mülki idare amirlerince toplanan il/ilçe izleme kurulları o bölgede uygulanacak işçilik ücretlerini de belirliyor. Bu kurul dışında, yine Valilik başkanlığında tarım sektöründe ücret belirleme komisyonları oluşturuluyor. Çukurova pilot bölge olarak kabul ediliyor ve burada belirlenen ücret, yakın iller tarafından da baz alınıyor. Adana, Mersin ve Hatay’da faaliyet gösteren mevsimlik tarım işçilerinin bu yıl günlük yevmiye ücreti ise 1000 TL olarak belirlendi. Sektör temsilcilerinin verdiği bilgiye göre, bu ücret bölgeye ve yapılan işin zorluğuna göre değişebiliyor. Öte yandan, kadınlar ve çocuklar erkeklerden daha az ücret alıyor. Yabancı uyruklu çalışanlar ise yerli çalışanlardan daha az ücretle çalışabiliyor.

YILIN TAMAMINDA ÇALIŞIYORLAR

Harran Üniversitesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Reşit Sevinç de “Eskiden mevsimlik işler gidelim dışarıyı görelim, harçlık elde edelim mantığıyla yapılan bir işken, şu an tamamen yaşam tarzı olmaya ve meslek olarak ortaya çıkmaya başladı. Yılın bir-iki ya da üç ayı yapılan iş, şu anda yılın tamamına yayılmış durumda. Sebze zamanı Adana’da bittiğinde, diğer tarafta Bursa’da domates başlıyor, İç Anadolu’da şeker pancarı sonra da Karadeniz’de fındık oluyor. Sürekli bir seyahat hali var. Eskiden kısa süreliğine, geçici olarak yapılırken şu anda bir meslek oldu” ifadelerini kullandı.

YAKLAŞIK 2 MİLYON İŞÇİ VAR

Doç. Dr. Mehmet Reşit Sevinç, “Mevsimlik tarım işçilerinde en büyük sorun çocuk işçiliği ve kayıt altına alınamaması” diyerek şu bilgileri verdi: “Pandemi döneminde seyahat izni dolayısıyla valilikten izin alınması gerektiği için o dönemde gerçekçi rakamlar ortaya çıkmıştı. Şu anda Türkiye’de bu işi yapan 2 milyon civarında kişi var. Ancak net bir rakam yok. Pandemi döneminde seyahat izni alan çocuk yaştaki işçilerin sayısı ise 300-350 bin civarındaydı. Özellikle Urfa, en çok göç veren il konumunda. Güneydoğu illeri de yoğunlukta ancak diğer illere de kaymaya başladı. Maraş, Antep, Hatay’da tarım işçisi göçü veriyor.”

Sevinç, “Şu anda işveren ile işçilerin yaptığı sözleşmelerde dayıbaşı dediğimiz kişiler aracı konumunda. Bunların alacak verecekle ilgili tüm yükümlülükleri borçlar kanununa tabi. Yani iş hukukuyla ilgili resmiyetleri yok. Meclis’te bir çalışma yapılmıştı ancak çocuk işçi sayısı çok fazla. Tahmin edildiğinden de fazla. Bu sayı her yıl sürekli artıyor. Bu sayının artmasının en önemli sebebi yoksulluk. Vasıfsız ve yoksul olan herkes şu an bu işi yapıyor” değerlendirmesini yaptı.

İŞÇİ ARZI ÇOK

İşçilerin belirlenen yevmiyelerin altında çalıştığını da anlatan Doç. Dr. Mehmet Reşit Sevinç, “Çünkü muazzam bir işçi arz var. Piyasada oturmuş bir sistem de yok. İşçiler aldıkları yevmiyenin bir kısmını da dayıbaşına veriyorlar” diye konuştu. Zirai donun bahçe tarımını etkilediğini ve bu sebeple etkilenen bölgelerde işçilerin yaklaşık yüzde 15’inin iş bulamama sıkıntılarıyla karşılaşacağını da ifade eden Sevinç, “Malatya’da ve Bursa tarafında sıkıntılar var. Meyve bahçeleri etkilendi. Ancak sebze üretiminde bir sıkıntı yok” dedi.

Haber: Özge ESEN

Haberin kaynağına ulaşmak için lütfen TIKLAYINIZ.