2019 dönemi çeltik alım fiyatlarında, geçen yıla göre yüzde 17,3-22,7 arasında artış yapan Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), açıklanan fiyatlara ilave olarak Tarım ve Orman Bakanlığı’nca ton başına 180 TL/Ton prim ve diğer desteklerin de verildiğini bildirdi. Ağustos ayının sonunda lokal olarak başlayan 2019 yılı çeltik hasadının önümüzdeki günlerde yoğunlaşmasının beklendiği vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi: “Ülkemiz çeltik üretiminin geçen yıla göre yüzde 4 artışla 975 bin ton seviyelerinde olacağı tahmin edilmektedir.” Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Ziraat Mühendisleri Odası Genel Başkanı Özden Güngör, açıklanan çeltik fiyatlarının üreticiyi memnun etmediğini bildirdi. TMO’nun açıklamasında randıman oranlarının belirtilmemiş olması da fiyat açısından ucu açık bir risk olarak görüldüğünü vurgulayan Başkan Güngör, gelecek sene çeltik ekim alanlarında bir düşmenin yaşanabileceğini belirtti.

SENEYE DÜŞEBİLİR

Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) olarak yaptığımız araştırmalara göre: 2018 yılında artan döviz kuru ve artan maliyetler doğrultusunda 1 kilogram çeltiğin maliyeti 2,6- 2,8 liradır. Hasat başladığı bu dönemlerde 2,80-3,00 arasında satılan çeltik fiyatları artan kurlar karşısında tüccar fiyatları düşürmeye başlayarak üreticiden 2,3-2,8 lira arasında almaktadır. TMO’nun müdahale fiyatlarını açıklamasıyla 60 randımanlı Osmancık çeşidi çeltik fiyatını, 2019 yılında ton başına 3 bin 50 TL olarak belirlemesi üretici açısından sıkıntılara neden olmuştur. TMO’nun açıklamasında randıman oranlarının belirtilmemiş olması da fiyat açısından ucu açık bir risk olarak görülmektedir. Üreticimizin TMO’dan beklentileri verilen fiyatların ton/TL olarak bin lira daha fazlasıydı. Bu durumda önümüzdeki yıl çeltik ekimlerinde bir düşme olabilir. Üretici çeltik yetiştirmek için bir yandan küresel iklim değişikliğinin etkilerine maruz kalırken diğer yandan girdi maliyetlerinin yüksekliği ile üretim yapmaya çalışmışlardır. Sonuç olarak 1 kg çeltikten 650-700 gram pirinç elde edildiğine göre, çeltiği alan firmaların 1 kg pirinç için eline 3,3-3,5 TL geçecektir. Aynı pirinç firmalar tarafından paketlenip marketlere gittiğinde 1 kg osmancık pirinci 11 TL, 1 kg baldo pirinç 15 TL olmaktadır. Sizce kazanan kim? Bize göre çözüm her zaman dediğimiz gibi kesinlikle kooperatifleşmedir” ifadelerini kullandı.

400 BİN TONU AŞACAK

Türkiye’nin yaptığı pirinç ithalatını da aktaran Güngör, 2019 yılı sonu itibariyle pirinç ithalatının 400 bin tonu aşmasını beklediklerini söyledi. Başkan Güngör, “Çeltik bitkisi dünya nüfusunun yarısından fazlasının temel gıdası olmasından dolayı çok önemlidir. Ülkemizde kişi başına yıllık pirinç tüketimimiz 9 kg’dır. Türkiye’nin son yıllardaki pirinç tüketimimiz fiyat artışlarına bağlı olarak yılda 535–750 bin ton arasında değişmektedir. Türkiye’de pirinç tüketimi yaklaşık 750 bin ton olurken, bu tüketimin yaklaşık 550 bin tonu yerli üretimle, kalan kısmı ise ithalatla karşılanmaktadır. Bu nedenle ülkemizde pirinç ithalatının 2019 yılı sonuna kadar 400 bin tonu aşması bekleniyor. TÜİK verilerine göre son yıllarda ülkemizde pirinç ürünü yeterlilik derecesi yaklaşık yüzde 70’dir. Ülkemizde pirinç ithalatının büyük çoğunluğu ise İtalya, Hindistan, Yunanistan, Bulgaristan ve Çin’den yapılmıştır. 2018 yılında ise, pirinç ithalatını Çin ve Arjantin’in yanı sıra, İtalya, Yunanistan, Hindistan, Ukrayna, ABD, Myanmar gibi ülkelerden yapıldı” ifadelerine yer verdi.

ÖNEMLİ OLAN NE KADAR ÜRÜN ALMASI

Alım politikalarında lisanslı depoculuğun kullanılmasını önemli bulduğunu söyleyen Ziraat Yüksek Mühendisi Ferdan Çiftçi ise artan maliyetlerin çiftçiyi zor durumda bıraktığını dile getirdi. Asıl önemli olanın TMO’nun çiftçilerden ne kadar alım yapacak olduğunu aktaran Çiftçi, “Türkiye çeltik üretimi 2004 Yılında 70 bin hektarda 490 bin ton üretimi varken 2018 yılında 118 bin 100 hektarda 940 bin tona ulaşmıştır. Bu artışta meslektaşlarımızın geliştirdiği Çeltik çeşitlerinin özellikle Osmancık çeşidinin önemli payı olmuştur. TMO Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamayla çeltik alım politikaları belirlenmiş ve ücretleri açıklanmıştır. Açıklamaya göre TMO 249 işyeri ve protokol imzalanan Lisanslı depolar ile alım yapılacaktır. İşyerlerindeki alımlar 31 Aralık 2019 tarihinde, lisanslı depolardan alımlar 1 Nisan 31 Temmuz 2020 tarihlerinde yapılacaktır. Alım politikalarında lisanslı depoculuğun kullanılmasını önemli buluyorum ancak açıklanan 3800 TL/ton ve 2700 TL /Ton fiyatlar çiftçinin beklentisini karşılamaktan uzak. Çünkü çiftinin son yıllarda girdi maliyetleri aşırı bir şekilde yükselmiştir. Özellikle mazotta yüzde 60 gübre ve bitki koruma ürünlerinde yüzde 100’ü aşan son iki yıllık fiyat artışı çiftçiyi mağdur etmiştir. Burada asıl önemli nokta da TMO’nun piyasa düzenleyici olarak üreticiden ne kadar alım yaptığıdır. TMO 19441-1946 aradı alım Çeltik alımı yaparken 1967 yılından itibaren düzenli alım yapmıştır. Ancak 2009, 2010 ve 2013, 2014 yıllarında alım yapmamıştır. Alım yapılan ara yıllarda ise üretimin en fazla yüzde 8 en düşük ise yüzde 0,5’i satın almıştır. Bu bize üreticinin yalnız bırakıldığı TMO’nun piyasa düzenleyici rolünü yapmadığını göstermektedir. Açıklanan fiyat kadar, ne kadar alım yapıldığı önemlidir” değerlendirmesinde bulundu.

TMO Çeltik alım fiyatları şu şekilde gerçekleşti:
Baldo, Gönen, Edirne Çeşitleri: 3,8 TL

Cammeo, Romeo, Keshan, Galileo, Tunca, Köprü,
Özgür, Güneş cl, beşer, proteo, fedra, barone: 3,5 TL

Osmancık-97, gala, çakmak, efe, yatkın, paşalı,
Halilbey, durağan, kızıltan,hamzadere, sur,
Ülfet, sarhan, 2554, boyabatkalesi, rekor,
diğer yerli ıslah çeşitler: 3,050 TL

Vasco, ronaldo, meco, nembo, colombo cl, kikko,
ribaldo, 7721, rocca, diğer yabancı ıslah çeşitler: 2,9 TL

Luna: 2,7 TL

NURETTİN BAKİ-ÖZEL HABER